NIEUWE No 2109. Vrijdag 16 Maart 1894. 19de Jaargang. Staatskerken en Katholieke Kerk. B UI T EIS LA IK P. De twee Neven. Engeland. HllftLEW ABONNEMENTSPRIJS Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10 Voor het buitenland 1,80 Afzonderlijke nummers 0,03 Dit blad verschijnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG. BÜHEAtT: St. Janstraat Haarlem. ttTM AI M Ti J- M) R dj' couam. PRIJS DER ADVERTENTIE». Van 16 regels .30 Cents Elke regel meer 5 Groote letters worden berekend naar plaatsroimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie k Contant. Wis^at m— Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensd ag- en Vrjjda g-a vond voor 6 uur ingewacht. AGITE MA NON AGITATE. B e d a c t e u r-Uit g e v e r, W. K P P E B 8. Wanneer wg een blik werpen op de godsdienst-genootschappen, welke zich af gescheurd hebben van de Katholieke Kerk, dan bevinden wg dat het niet-Katbolieke Europa, over bet algemeen de Staatskerk, de Vereenigde Staten van Noord-Amerika daarentegen de absolute vrijheid huldigen. In Noord-Amerika, dat eene overgroote menigte van protestantsche sekten bevat, is het karakter van het Protestantisme in het Staatsleven alleen tot beteekenis ge komen. Daar heeft het «frije onderzoek» zich ongehiuderd kunnen ontvouwen, en is aan de godsdienstige ontwikkeling» van het iudividn zoowel als van de gemeente volstrekt geen beperking gesteld. Over de verhoudingen van Noord-Amerika willen wij intusschen thans niet spreken, maar enkel en alleen de Staatskerk in Eu ropa beschouwen. Voornamelijk drie syste men treden hier voor ons op: in Engeland, in Duitschland en in Rusland. Er zgn in Duitschland protestanten evenwel niet alleu die zich tegen de beteekenis van de daar heerschende Staats kerk verzetten. In waarheid is de protes tantsche kerk in Duitschland, vooral in Pruisen, veel meer afhankelijk van den Staat dan de Eugelsche Kerk, die zich met valsche trotsehheid Staatskerk noemt. De Staat durit in Engeland volstrekt niet zóó in de kerk regeeren, als dit in Pruisen en Duitschland het geval is. Daarvoor spelen de generaal-snperintendenten en consistoriale raden tegenover de machtige en rijke lord- bisschoppen en aartsbisschoppen van Eu- geland's kerk eene zeer onooglijke rol." De overleden orthodoxe predikant. Mal let in Bremen verhaalde eens, dat hij zich zeer geërgerd had, omdat een Pruis tegen over hem de Staatskerk had durven ver dedigen. Hjj (Mallet) had beweerdmen moest toch dikwjjls wêerstaan aan het kerk bestuur en bedenken, dat Christui het hoofd der kerk is. «Ja, van de onzichtbare kerk,» had de Pruis geantwoord. «Natuurljjk ook van de zichtbare kerk,» antwoordde de predikant. «Neen, heer domichet boofd van de zichtbare kerk ia Christus niet, dat is bjj ons in Pruisen de minister van eere- dienst.» «Nu, dan is ook Caï p ha s het hoofd der kerk in Jerusalem geveest.» In vergeljjking mot de Pruisische toe standen heeft dus een Engelsche minister zeer weinig over de Aoglicaansche kerk te bevelen. Het Britsche Kabinet wjjst FE U1LLETON 59.) (Vervolg.) Men heeft dus uwe onschuld erkend. O 1 wjj hebben er nooit san getwijfeld. Nooitzei mevrouw de Garennes met na druk. Maar daar wij wisten hoe langzaam het gerecht te werk gaat, toopten wjj niet, dat eene vergissing zich zoo spoedig zou ophelderen. Van daar mijne sandoening en J.de Barones kon niet verder voortgaan. Zq zonk in haren stoel neer, ter prooi aan eene hevige zenuwcrisis, die Baoul aan de blgtschap toeschreef, maar die in derdaad het gevolg was van schrik en onge rustheid. Philippe stond juist op het punt om Baoul nieuwe vragen te doen, toen André zich vertoonde met het servet op den arm eu riep: Mevrouw de Barones, het diner is gereed. Maak onder het eten geen de minste zin speling op 't geen er gebeurt, jongenlief, fluisterde de Barones haren neef in 't oor, het is volstrekt onnoodig, vreemden in te wjjden in onze familie geheimen, mijne gezelschapsjuffer namelijk zal met ons aan tafel zitten. Wees gerust, beste tante, antwoordde Baoul. Hjj bood nu mevrouw de Gar nnes den arm aan, om haar naar de eetzaal te geleiden, waar Ge- noveva reeds stond te wachten. Baoul ni; akle eene bulging voor het hevig blo zende jonge meisje en sprak op een toon, die hg zjjn beet deed zoo onverschillig mogelijk temaken: niet eens op een minister van eeredieust. De RiiS3i8che Czaar heelt weliswaar groote macht en de opperste bestuurder van de H. Synode eveneeos; maar men moet be- deukeu, dat een zeker recht van gewoonte in Rusland het den Czaar zeer moeilijk maakt om in de kerk groote veranderingen aan te brengen. De Russische) kerk is eene zeer conservatieve inrichting. Alleen in Duitschland en Pruisen ligt het in de macht van den koniukljjken Summus Episcopus, het aausehjjn der kerk radicaal te rerau- deren, wanneer hjj wil. Had Pruisen een vrjjdenkenden kouing, dan zou het hem zeer gemakkeljjk vallen om de apostolische geloofsbelijdenis af te schaffen en aan het «positieve» geloof de deur der kerk te wij zen. Hjj kan alle overheden der kerk, alle generaal-superinteudenteo, alle superinten denten en predikanten beuoamej. Nemen wg aan, dat hjj uit beginsel alleen aan ongeloovige candidaten een kerkelijk ambt toewgst, dan kan bij zelfs het louter athe- isme op die wjjze in de Staatskerk ten troon verheffen. Dit zal toch in Rusland en En geland moeilijk gedaan kunnen worden. Maar ook deze Staatskerken hebben hunne groote gebreken. In Rusland zoo wel als in Engeland krijgt hst sekten-wezsn schrikbarend de overhand, terwijl de be schaafde lieden zich al meer en meer vaD de kerk ontvreemden. In Rusland moeten de sektarisseo reeds van 10 tot 20 milli- 06n aanhangers tellen; in Engeland maken de Baptisten, Methodisten, Presbyterianen enz. voortdurend zulke groote vorderingen, dat de miskenning van het Staatskarakter der Engelsche kerk slechts eene quatstie van tgd meer is. In den grond der zaak kan men zich nauwelijks grooter ongerijmdheid denken, dan eene Staatskerk. Hoe kaa het heiligste, dat 't menscheljjk hart bezit, het geloot, da godsdienstige overtuiging zich riehteu naar de grenspa len van een Staatsgebied God heeft ?.ich aan den Engelschman, aan den Pruis eu aau den Rus toch niet op eene geheel bi- zondara wjjze geopenbaardook heeft da Heilaud voor elk der verschillende volkeren niet een afzonderlijken godsdienst gesticht. Staatskerken konden slechts door het ab solutisme van een vorst opgericht worden en zijn ook slechts staande te houd6n door overdreven inmenging van den Staat. Reeds in het Oud Verbond werden de nationale godsdiensten van zoovele heidensche stam men gegeeseld. Men kan alles in «nationale» vormen gieten, alleen de godsdienstige overtuiging Ik heb reeds het genoegen gehad met mejuf frouw eenige seconden te spreken. Philippe en zjjne moeder zou bet oneindig veel waard zijn geweest, indien mjjnheer de Challins Genoveva niet had leeren kennen, maar, daar het foeval dit nu andets gewild had, zoo schikten zjj zich in het onvermijdelijke. Na het middagmaal verliet men de eatzaal, en de Barones gaf Genoveva verlof om naar hare ka mer te gaan, hetgeen zij onmiddellijk deed, zon der een enkelen blik met Baoul te durven wis selen. Gjj zeidet ons, neef, begon Philippe, dat gij slechts voorloopig in vrijheid waart gesteld Ja. Dat komt mij toch zonderling voor. Ik zou mij sterk moeten bedriegen, indien deze voor- loopige icvrijheidsstelling geen strik verborg, die u door den Onderzoeksrechter gespannen wordt. Een strik vroeg Raoul. Denk dat niet, want op dit oogenblik gelooft zelfs de Onderzoeksrechter aan mijne onschuld. En wat mijne voorloopige invrijheidstelling betreft, diza ben ik verschuldigd san eene geheels onverwachte tusschenkomst. Eeue tusschenkomst 1 En van wie? Van iemand, die zeer afgezonderd en ge heimzinnig leeft, en die, dank zijn twee reus achtige ecbotsche hazewindhonden, de ki.t gevon den heeft, die uit den lijkwagen g: stolen is ge worden. Gelukkig voor Philippe, dat hij bjjoa in de schaduw zat, anders had zijn plotseling vc-rbleeken hem ongetwijfeld verraden. Tegelijkertijd ging hem eene huivering van schrik door 't lichaam. niet! Deze is zoo cosmopolitiscb, als er iets op de wereld bestaat. De vooruitgang der menschelijke ont wikkeling en beschaving zal ook de Staats kerk breken. Het ongeloof werkt nergens met zjjue ondermijnende bedrjjvigheid met zulk welslagen, als by de Staatskerk; want zelfs de gewone man komt spoedig, tot de overtuiging, dat Christus de Ao glicaansche Staatskerk, de Pruisische Staats kerk of de Ruasisch-orthodoxe kerk niet kan gesticht hebbeD. Hg ziet, datdegees- teljjke der Staatskerk in werkelgkheid als een Staatsbeambte dienst doet; en zal dus geneigd zjjo in hem, volgens de woorden van Napoleon: een officier de la mo~ rale publique te zien, die hem door mo reels middelen tot een geschikten Staats burger wil maken. Waar echter deze over tuiging eerst wortel geschoten heeft, daar is de geesteljjke en kerkelijke invloed ten einde. De in onzen tgd onmiskenbare hooge vlucht der volksheerschappij draagt insgelijks bg tot achteruitgang der Staatskerk. De be scherming der regeering verschaft aan de Staatskerk in velerlei opzicht weliswaar uit wendige overmacht, helpt haar ook aan rgke geldmiddelen en veelvoudige ondersteu ning doch inwendig verzwakt zij de Staats kerk geweldig, want de grondstelling Cuius regiocius religio (Tot welk laud men be hoort, diens godsdienst moet men ook belgden) die grondstelling is niet meer door te voeren. Het is allen Staatskerken eigen, dat zg niet voor elkaader, maar wel voor de Katholieke Kerk zeor bevreesd zjjn. In Engeland roept men No Popery, de Russische popen doen hnnne schapen hmveren voor de «Latguen,» en in Pruisennu, dat weten wg allen wel. Een rechtschapen predikant uit Pommeren zeide kortelings geleden, dat de «polemiek tegen de Roomscheu» in zijne kerk e genlgk geheel onevenredig was. Hij gaf ten laatste zelfs toe, dat de Duitsche protestanten onder deD evangelistischen kei zer volstrekt geen «Roormche aanvallen» te duchten hadden. Doch eindelijk beken de hij, dat bg de «veelvuldige kwade toe standen in de evangelische kerk» vele evan gelische lieden «Katholiseerende» neigingeu hadden. Professor N i p p o 1 d heeft dit eveneens erkend en daarom vorderde bg dat «daartegen iets zou gedaan worden.» Men lette op deze «logica». Niet omdat er aanvallen van den kant van Rome te duchten zijo, maar omdat zg zich niet ze ker wanen van hun eigen geloofsgenooten daarom hitsen de heeren van den Evan- Heeft man de gestolen kist gevonden stamelde hij. Ja neef. Waar dan In den omtrek van Pontarmé. Zjj, die om eene onbekende reden ziqji van de kist meester hebben gemaakt, hadden ze in 't veld begraven. De honden vergezelden hunnen meetter op diens wandeling.Zij hebben wat verdachts geroken, den grond weggekrabbeld, de kist bloot gelegd en daardoor dokter Gilbert deze doen ontdekken. Wie is die dokter Gilbert l)e mao, waarvan ik u zooeven sprak. Een groot geleerde; hij heeft het ljjk geopend en de ingewanden aan een scheikundig onderzoek on derworpen, ea hieruit is voor hem het bewjjs voortgevloeid, dat de graaf de Vadans niet door vergift gestorven is, welk tewijs hij aan de justitie heeft doen toekomen. Het koude zweet stond Philippe op het voor hoof!. Mevrouw de Garenne» beefde over al hare ledematen. Baoul ging voort. Die dokter Gilbert schijnt vroeger zeer met onz-n oom bevriend te zijn geweest, want hij kende het geheim van de geboorte eener wettige dochter van den graaf de VadaDs, dien iedereen als kin derloos bfschouwde. Hg is het, die den Procureur der Bepubliek de geboorteakte van die dochter heeft doen toekomen, op het oogenblik, dat wij ten onrechte vaD de erfenis bezit gingen nemen. Deze doktor Gilbert heeft mijne invrijheidstelling weten te verkrjjgen, onder zijnen persoonlijken borgtocht, teneinde mij in staat te stellen ta zoeken naar de ellendelingen,die na eene heiligschendende daad geiischen Bond in Pruisen tegen de Ka tholieke kerk op. Zg denken: «Joden, An glicanen en Russisch-orthoioxen worden onze lieden niet», maar zg konden Ka tholiek worden, wanneer hun de gebreken der Staatskerk bekend worden! Ja zelfs, graaf M o 11 k e heeft geschreven«Katho liek moeten wg toch allen eenmaal weder worden Alzoo, spanne men alle krach ten in, om de menschen voor het Katho licisme te behoedendan heeft de evan gelische kerk geen nood van verliezen te lgden. Onnoozele rekenmeesters! Wat zal het dan ziju, wanneer de menschen ongeloovig worden, wanneer het kerkelijke protestan tisme immer meer terrein op zgn eigen grondgebied verliest? Zoo kampt men tegen uitwendige vijanden eu bemerkt niet, dat men op een vulkaan danst. In eene vergadering gehouden door de Leden van de Liberale partjj in het Minis terie van Buitenlandsche zaken te Londen onder voorzitterschap vanLord Rosebery, heeft de nieuwe Premier eene toespraak gehouden. Hg heeft eene welsprekende hulde gebracht aau zjju voorganger, deu heer Gladstone, en diens verdiensten in het licht gesteld, waarbij hg zijne volkomen instemming met de invoering van Home' Rule voor Ierland te kennen gaf. Hg noemde het een maatregel, waartoe de partg door «verbintenissen van eer» is verplicht. Hg verklaarde zich homogeen met Glad stone 's jongste redevoering tegen betHuis der Lords, welke samenstelling, reeds lang eene anomalie, na bepaaldelijk een gevaar voor het laud is geworden, sedert de Lords zich blindelings voegen naar den wil van den leider der conservatieve partg. De c-er van Engeland en de vrede van Europa dus besloot Rosebery zullen in de nieuwe Regeering jjverige ver dedigers vinder). Gisteren echter heeft Lord Rose bery in het Hoogerhuis eene verklaring afgelegd, dat Home Rule in Ierland voor loopig onmogelgk is. Ierland moet wachten op Heme Rule, zoolang het Eagelsche volk niet van de rechtvaardigheid er van over tuigd en doordrongen is. T. P. O'Connor zegt in zgn blad The Sun dat de Premier eene «scheeve, tweeslachtige, voor misvat ting vatbare phrase» gebezigd heeft. De Pall Mall Gazette wreef zich de oogen gepleegd te hebben, mjj laslerljjk betichten. Denkt gjj nu ook niet, dat ik reden heb, de Voor zienigheid te zegenen, die mjj ter hulp is ge komen Welk belang kon men er bg hebben, u te d .en beschuldigen van vergiftiging zeide Philippe, Ongetwijfeld is hier wraak in het spel. Had iemand zich dan op u te wreken Ik geloofde het ook niet, zoover ik meende had ik geene vganden, daar ik nooit iemand kwaad gedaan heb. Ik vergiste mg echter. De bewjjzen van het tegendeel zgn -er immers 1 Een onbekende vervolgt nag met zjjoen haat. Maar ik zal hem opsporen in de duisternis, waarin hjj zich ver borgen houdt. Ik zal den lasteraar het masker afrukken, en gjj zult mij daarin bjjstaan, niet waar, neef? Zooveel als slechts in mjjn vermogen staat. Ik wil op eene schitterende wjjxe in mjjne eer hersteld worder, en ik reken op u, om de jury van mijne onschuld te overtuigen. Op mij herhaalde Philippe met eene ver wondering, die gepaard ging met ongerustheid. Wel zeker I Gjj zjjt immers advocaat. Zoudt gij dan weigeren, u met mjjne zaak te belasten Philippe voelde zich andermaal eene huivering over het lichaam gaan. Ik u verdedigen stamelde hij. Waar zoude ik eene welsprekender stem,maar tevens ook een toegenegener hart kunnen vin den (Wordt vervolgd.)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1894 | | pagina 1