NIEUWE
No 2145
Vrijdag 15 Jnnl 1894.
19de Jaargang.
De kranke maatschappij.
BUITENLAND.
De twee Neven.
Duitschland.
China.
Oostenrijk-Hongarije
iiabliischimuiiit.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B U R E A IT: St. Janstraat Haarlem
PRIJS DER ADVERTENT1EN.
Van 16
Elke regel meer
80 Cents
5
AGITE MA NON AGITATE.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Content.
Advertentiën worden niterljjk Maandag-, Woensd ag-
en Vrjda g-a vond voor 6 uui ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. K UPPERS.
Van vela zjjdeo hoort men tegenwoor
dig de bewering en deze bewering bevat
maar al te veel waarhei 1 dat de maat
schappij ziek, ja ernstig ziek is. Geen lid
aan het maatschappelijk lichaam, dat niet
aangetast is door de eene of andere onder-
mjjaende kwaal. De hoofdkwaal echter,
waardoor het maatschappelijk lichaam is
aangetast en waaruit verreweg de meeste
krankheden der maatschappij voartkomen,
is de «godsdienstloosheid». Voor een groot
gedeelte der menschen is de godsdienst te
genwoordig helaad eene bijsaak geworden,
in plaats van hoofdzaakeen zeer groot
gedeelte der menschen heeft den godsdienst
zelfs als onnutten ballast over boord ge
worpen. God en godsdienst zjjn uit de maat
schappij verbannen, al het bovennatuur
lijke wordt brutaalweg als «bjjgeloof» ge
brandmerkt, voor den mensch wordt eene
onbeperkte vrjjbeid geëischt, de Rede is,
met lauwerkransen getooid en omvlochten,
ten troon verheven, en uit den mond der
moderne wereld-beschavers weerklinkt het
hoogdravende, maar armzalige parool: Weg
met gewetensdwang! Ontwikkel den mensch
en de rede zal hem voorschrijven, wat hjj
te doen, wat te laten heeft.
O, rampzalige ziekelijke toestand der
maatschappijHet materialisme treedt hoe
langer zoo meer op den voorgrond. Maar
het blijkt alreeds ten dnideljjkste, dat de
hoog-verèerde «rede», in plaats van den
mensch ten goed9 te richten, niet eens in
staat is om den mensch te onttrekken aan
den hartstoobt tot het kwaad, welke hem van
natnre eigen is.
Is het dan wonder, dat wjj in onze da
gen feiten beleven, die den welgezinde den
schrik om het harte slaan? Is het dan won
der, dat het onderscheid tusschen zedelijk
en onzedeljjk bij zeer velen tegenwoordig
niet meer bestaat? De dierljjke zedeloos
heid, welke heden ten dage zelfs onder de
meest ontwikkelde standen, in de hoogste
kriDgen der maatschappij heerscht, levert
hiervoor een voldingend en doorslaand be-
wjjs. Het komt er daar slechts op aan, voor
de wereld zjjn fatsoen te bewaren, verder
kan de meusch gerust elke hartstochtelijke
iogeviog en neiging opvolgen. Is dit niet
een modern heidendom?
Met de rechtvaardigheid staat bet niet
anders geschapen. Het ware begrip van bet
<mijn 'en dijnis zoek geraakt, en ieder
een tracht op zjjoe manier een goeden slag
te slaan, fortuin te maken, zonder zich zei
sen af te vragen: kunnen de middelen,
FEUILLETON.
95.)
(Vervolg.)
Welnu, mijnheer, dan zal ik u hierin bij
staan zooveel als in mijn vermogen ligt. Ik zal
te uwer beschikking twee helpers stellen, die
bij soortgelijke nasporing tegen den slimsten agent
kunnen opwegen.
En wie zijn die helpers?
Mijne twee honden, Agra en Nello. Zij heb
ben hunne sporens trouwens reeds verdiend.
Ik neem uw aanbod gaarne aan. Wij zullen
in der haast gaan ontbijten en vervolgens ons
op weg begeven.
Ik zal van die gelegenheid gebruik ma
ken en daarna ben ik tot uwe orders!
Een uur later reden de twee rijtuigen met de
magistraten, den dokter en Raoul, de richting
naar Montfontaine in.
Hierachter volgden de gendarmen en eene tal
rijke menigte boeren, die aan de klopjacht
deel wilden nemen.
Te Montfontaine was men onderricht van 't
geen er gebeuren zou.
De maire, de veldwachter en geheele troepen
dorpsbewoners stonden reeds te wachten.
De rijtuigen hielden stil voor het ijzeren hek
van het park.
De dokter stapte uit en gaf Guillaume bevel,
Agra en Nello te. gaan halen.
De wakkere honden kwamen onder allerlei
dartele sprongen aangeloopen.
welke ik aanwend, deu toets der recht
vaardigheid, der eerljjkheid wel doorstaan?
Het egoïsme, het eigenbelang, eigenbaat, is
de godheid, die tegenwoordig maar al te
zeer wordt gahulJigd en aaubeden. Aan
het egoïsme worden tallooze off rrs gebracht,
wolken en wierook toegeswaaid. Geld en
nogmaals geldis de spil waarom alles, alles
draait en zich wendt en keert
Wauneer het gewetea au ea dan zijne
stem verheft, dan worden er allerhande
middelen te baat genomen om die stem,
die soms luid-kliukende stem, te versmoren.
Eu hiervoor worden er middelen te over
aangeboden. Het beste middel, dat hiervoor
aan de hand gelaan wordt, is: afleiding,
varstrooiïag zeeken voor den geestDaar
om gaat men uit, m9n viert feest, men
woont allerlei vermaken bjj, vermaken die
maar al te vaak ontaarden in losbandig
heden en zedelooza uitspattingenen al
deze middelen, om het geweten in elaap te
wiegen, de stem des gewetens te smoren,
zijn tevens allargeichikste middelen om den
zin voor godsdienst te verwoesten, te dooden,
te verstikken, allergeschikste middelen om
apostelen te kweeken en aan te werven
voor de hedendaagsche, moderne, nienw-
heideusche wereld-beschaving.
Dat het volk, aan hetwelk men tegen
woordig al!en eerbied voor het gezag tracht
te ontnemen, door dergelijke kwaadaardige
voorbeelden tot bet kwaad wordt aangelokt
en getrokken, wekt bij ons geenszins ver
wondering. Men volgt een slecht voorbeeld
veel spoediger na, dan een voorbeeld ten
goede. Waar na aan het volk de eerbied
voor Gods gezag en voor den godsdienst
ontnomen wordt, daar zal ook spoedig alle
eerbied voor het menscheljjk gezag ver
dwijnen. Welnu, juist omdat de eerbied
voor Gods gezag en voor den godsdienst
door allerlei misleidende middelen aan veleo
is ontnomen, jaist daardoor wint het woel
zieke goddelooze socialisme hoe langer hoe
meer veld, daardoor beginnen de grondbe
ginselen van het anarchisme al meer en
meer de volksmassa te doordringen en wordt
de verwoestende kracht van het dynamiet
aangewend om de maatschappelijke orde te
vernielen.
De Kerk, die door alle eeuwen heen ge
leerd heeft dat alle maebt, alie gezag van
God is, tomnis potestas a Deo»; da Kerk,
die door vele eeuwen heen en hedeD tog
de hoeksteen is van het gezag de Kerk,
die door vele eeuwen heen en thans nog
het sterkste bolwerk is voor het bestaan
en voor de handhaving van Goddeljjk en
mensehelgk gezag; zij wordt i atuurljjk
Gilbert stelde zich aan het hoofd van de
klopjacht en op honderd meter van het hek
zeide hij hun:
- Zoekt, goede beesten, zoekt
Nello en Agra met vurige oogen, de snuiten
vlak bij den grond, begonnen onmiddellijk te
zoeken.
De drijvers bewogen zich voort in de richting
van Montfontaine. Men doorzocht elke ruim
te, elk hoopje bladeren.
Eensklaps sloegen de honden aan.
Zij hebben een spoor ontdekt, riep de
dokter.
Wellicht dat van een konijn of van een ree
bok, merkte de Procureur der Republiek op.
Gilbert schudde het hoofd.
Dat geloof ik niet, antwoordde hij. Wan
neer zij jacht maken op eenig wild, dan is
hunne wijze van blaften eene geheel andere
dan thans.
De honden hieven door het struikgewas heen-
loopen, van tijd tot tijd aanslaande en het mos,
dat den grond bedekte, beruikende. Men was
verplicht den pas te versnellen om hen bij te
houden.
Eensklaps namen zij zulk een snellen gang
aan, dat men hen uit het oog verloor.
De veldwachter van Montfontaine, die zich van
zijne beide saamgevoegde handen als van een
roeper bediende, riep de volgende woorden:
Zij gaan den kant van den weg uit.
Eenige seconden verliepen er, waarna het kort
geblaf in woedend gehuil overging.
Ongetwjjfeld hebben zij iets ontdekt, zeide
Gilbert.
belasterd, zwart genaakt, verguis! ea ge
hoond door den wereliling ea eervergeten
mensch. «De Kerk is onzer grootste
vjjanden», zoo redeneert de sociaal-demo
craat in zjjae opruiende redevoeringen, erger
nog, zij wordt door den s;'ag ïheiiige onzer
dagen gebruikt als eene hem dienstbare, om
te komen tot z'ji doel.
De moderne maatschappij werkt de so
ciaal-dam ecratie ten sterkste ia de baad.
Ea ook daa*, waar hel de beschaviag des
volks geldt, gebruikt zjj niet altjjl geluk
kig gekozen middelen. Het volk is uithui
zig gemaakt, ea als een gevolg van de uit
huizigheid, is de spaarzaamheid uit de ach
ting des volks verdwenen. Da hoogmoed en
eigenwaan der menschen is ten top gestegen,
het geld beheerscht meer dan ooit den
toestand, hot verschil van stand is niet
meer merkbaar.
Wat uit dazea maatschappsljjkea toestand
in de toekomst zal geboren worden, ligt
in het duister. Dik echter is zeker, dat e me
maatjehappy waarin de godsdienst dienst
baar wordt gemaakt aan den mensch, en
het recht wordt vertreden, onvermijdelijk
haar ondergang tegemoet snelt.
Volgens een telegram uit Birljjn, zjja
acht tooneelspelers, die gedeeltelijk tot de
eerste kunstenaars van het Kopenhaagsche
hoftheater behooren, uit S'eeswjjk gez9t,
aangezien de Duitsche, plaatselijke over
heid ia hun optreden eene ouderneming
tot versterking der Deensche propaganda
en tot verstoring van het vreedzaam sa
menleven der Noord-Sleeswijksche bevol
king zag. Rseds vroeger was het aau Deen
sche tooDeelgezelschappen uit politieke over
wegingen verboden geworden in Noord-
Sleeswjjk te speleD. Dat verbod, in verge
telheid geraakt, is nu weder algemeen van
kracht gesteld. De overheid had reeds voor
lang deu ondernemer te Hadersleben, die
met den troep eene verbintenis wa3 aange
gaan, gewaarschuwd, dat zjj de voorstel
lingen niet godoogen zoude.
Het plan van keizer Wilhelm
om eene lachtvaart mede te maken, wordt
algemeen afgekeurd. Niet dat men den Kei
zer zoo'n uitstapje misgunnen wil, eyenmin
als zjjne zeetochten waarbjj zjjn leven altijd
min of meer in gevaar is, maar zgu persoon
lijke moed en kloeke neigingen mogen de
grenzen der voorzichtigheid niet overschrij
den. Hg toch is verplicht zgn leven zoo-
In allerijl liep nu eenieder naar de plek,
waar de honden zulk een helsch leven maakten.
Weldra bereikte men den weg over het op
trekje, op dezelfde plaats waar wij eenige da
gen te voren Agra en Nello eene poging heb
ben zien doen, om Vandame aan te vallen,
wiens tegenwoordigheid aan het raam hen ver
bitterde.
De windhonden wierpen zich met verwoedheid
op de deur, zij krabden er tegen aan en zetten
hunne tanden in 't hout. Men zoude bijna ge
meend hebben, dat zij beiden eensklaps dol ge
worden waren.
't Is vreemd, zeide de Procureur der Re
publiek. Waarom zouden zij deze deur open
willen
Omdat zij daarachter iets verdachts ruiken,
antwoordde de dokter.Men behoorde die deur te
openen.
De Burgemeester van 't dorp kwam hier tus-
schenbeiden.
Het huis is bewoond, zeide hij. Het be
hoort aan eenen zekeren Loiseau, koopman te
Parijs.
Gilbert fronste de wenkbrauwen en ant
woordde:
Laatst is er een verwer geweest, om eenige
herstellingen te doen. Ik heb hem persoonlijk
gezien. Is die man thans niet meer hier
De koetsier van de diligence van Montfon
taine, die zich onder de nieuwsgierigen gevoegd
had, gaf hierop ten antwoord
Al in vijf dagen heeft men hem niet meer
gezien. Hij moet bepaald naar Parijs terugge
keerd zijn.
veel mogeijjk te beveiligen ten nutte van
zjju volk.
Luchtreizigers weten nu eenmaal, dat
hun leven haagt aai een zijden draad; ter
wille vau geldalgke winst of van een be
oogd maatschappelijk doel kan men zich
aau esa luchtvaartgevaar blootstellen, maar
de Sjurerein van eea groot volk heeft eene
andere ea nog hoogere roeping.
Zjj, die keizer Wilhelm om zjjoe vele
schitterende gavei heogachteo, hopen, dat
het bericht vau een opstjj jen in den lucht
ballon door Z. M., zich niet zal beves
tigen.
Eens verschrikkelijke ramp heeft de stad
Hengkoug getroffm. Niet minder dan 1200
menschen zgn er in eenige dagen tgds aan
de pest gestorven. Ook verscheidene Euro
peanen zgn aangetast; een hunner is reeds
overleden. Het aantel sterfgevallen belraagt
dagelijks ongeveer vijftig. Da iulandsche
bevolking vlucht bij hoopen. De Regearing
weet niet wat zjj moet beginnen. Tan einde
raad wil zij alle ongezonde inlandscne stads
wijken verwoesten.
Algemeen wordt verwaant, dat de Mag
naten de wet op het bnrgerljjk huwelijk
opnieuw zullen verwarpen, nu keizer
FransJozef de Hofdignitarissen niet
heeft wil le a verzoeken thuis te big ven,
wauneer de stemming over de ongeluks
wet moet plaats hebben.
De voorstanders van de invoering van het
burgerlijk huwelijk doen het voorkomen
alsof een aantal Magnaten, nadat keizer
Frans Jozef, tg lens zgn verblgf te
Buda-Pest met verseheidenen hunner gespro
ken heeft, «wegens gezondsheids-redenec»
afwezig zullen zgn, zoodra de wet op het
burgerlgk huwelijk in de Magnaten-Kamer
in behandeling komt. Tot zoo iets achten
wjj keizer Frans Jozef allerminst in
staat.
De heer Weck er lé is wel minister
president in Hongarije gebleven, maar de
minister van Onderwgs en Eeredienst Cza-
k y die zich zeer gehaat heeft gemaakt bjj
de Katholieken, is vervangen door den hesr
E t v s, terwijl als Minister voor het
Huis des Konings graaf Andrassy,
zoon van den bekenden staatsman, zal op
treden.
De nieuwe Minister van Eeredienst
Baron E t v s, is een zwager van den
Oostenrjjkschen minister van financiën D r.
Von Plener. Hg is president der Hon-
gaarscbe academie en hoogleeraar in de
natuurkunde.
De woede der beide bonden scheen thans
het toppunt bereikt te hebben.
Dat men een smid hale en de deur
opene, beval de Procureur der Republiek.
Tien minuten later was de deur geopend
waarop de honden het huis binnenvlogen, daar
bij hunne vervaarlijke tanden latende zien; doch
in plaats van de trap op te gaan, volgden zij
den gang van het huis en vielen op de deur aan
die naar den tuin leidde.
De dokter opende deze deur. Agra en Nello
sprongen nu naar den put toe, zetten hunne
voorpooten tegen den steenen rand, en met ge-
kromden rug, gebogen klauwen, wijdgeopende
neusgaten, snoven zij de opstijgende uitwase
mingen op en begonnen toen met verdubbelde
woede te huilen. Dokter Gilbert was verplicht
hen met de zweep te dreigen en den koppel
riem aan hunne halsbanden te bevestigen.
De Procureur der Republiek keerde zich nu
tot de menigte nieuwsgierigen en drijvers, die
den tuin was binnengedrongen.
Is er onder ulieden, vroeg hij, ook soms
iemand die bereid is, om het inwendige van den
put te onderzoeken
Ik, antwoordde de putgraver van het dorp,
maar men zou mij een handje moeten helpen.
Verscheidene dorpelingen traden naar voren.
De putgraver stapte nu in een der emmers
die aan de windas hingen, waarna eenige ster
ke armen hem langzaam lieten zakken.
Wordt vervolgd.)
