NIEUWE
No. 2154
Vrijdag 6 Juli 1894
19de Jaargang.
Tweêrlei beschaving,
B~U I T E L A M 1).
Een huwelijksaanzoek.
Amerika.
HURLEUS(H[(OI HUT.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
^WjTir.Mn
AGTTE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIBN.
Van 16 regels 30 Cent»
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Advertentiën worden niterljjl Maandag-, Woensd ag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. K P P E R S.
Da hoog-verlichten onzer dagen, zoowel
de zoogenaamde liberaal-katholieken, d. i.
lieden, die in bun eerste jaren katholiek
gedoopt en onkatholiek opgegroeid zjjn;
als de üiet-batbolieken, zij zjjn allen onuit
puttelijk in de lofprijzingen van de mo
derne beschaving, waaraaa niets meer in
den weg staat dan alleen de Eatholieke
Eerk. Zij beweren dan ronduit: het Cnris-
tendom over 't a'gemeen, maar bizonder
de Eatholieke Eerk draagt de schuld van
al de rampen en jammeren, welke de maat
schappij tegenwoordig heeft te verduren.
Vergelijkingen te maken met vóór-christe
lijke tjjden, of tnsschen christelijke en ou-
christelgke volken, dat vermijden zij zorg
vuldig.
De wieg der beschaving stond in Azië,
omdat daar het eerste de beschavende M j-
saïsche wet werd ingevoerd, en door Let
Christendom, voor zooverre de measch zich
aan de christelijke wetten wilde onderwer
pen, tot volmaaktheid gebracht werd. In
Azië bloeiden de eerste christelijke gemeen
ten, de gemeenten der Heiligen. Mit het
Christendom ging de beschaving vau Azië
uit, naar Europa en naar Afrika, zooals
het Cnristeadom heden nö' uit christelijke
landen de verre, nog onbeschaafde land
streken binnendringt en barbaren in be
schaafde volkeren omschept.
Maar hoe staat het tegenwoordig in Azië,
in de bakermat zelve der beschaving? Hoe
staat het in Afrika? Overal, waar het Chris
tendom onderdrukt of uitgeroeid werd, ver
zonken de volkeren meer of minder in de
baibaarschheid terug. Het Mahomedanisme,
een mengsel van heidendom, Jotendomen
Christendom, was niet in staat de aan het
zelve onderworpen volksstammen op de
hoogte der beschaving te behouden, zoodat
zjj nu ten tweeden male wederom moeteD
worden beschaafd.
Ook de Protestanten erkennen het, dat
de beschaving alleen met het Christendom
ingevoerd kan worden; daarom wedjjveren
de Protestanten met ons, Eatholieken, in
het oprichten van buitenlandsche missie i,
en het zjj tot honne eer gezegd: zjj bren
gen jaarljjks zeer groote geldsommen bijeen
voor de uitbreiding van het Evangelie. Hoe
het daarbjj toegaat, daarvan spreken we
thans niet. Wjj gaan niet stilzwijgend
voorbjj, welke uitwerkselen de Protestant-
sche missionnarissen onder de heiiensche
barbaren voortbrengen. Zjj beroemen er zich
wel zeer erg op, maar eerljjke Protestant-
sche reizigers loochenen deze uitwerkselen
FEUILLETON.
5.)
Vervolg)
«Hij is niet verder dan de derde klasse ge
komen,// vertelde de lieer Langdraad, //maar nu
is hij op een koopmanskantoor en schijnt zeer
tevreden. Zonder overdrijving, laat ik zeggen
zeer tevreden. Hij schrijft wacht, ik heb, ge
loof ik, zijn laatsten brief bij mij.//
De heer Langdraad tastte in verschillende
zakken, en de Rechter voelde werkelijk gedach
ten aan moord opreizen in zijn binnenste bij de
voorstelling, dat hij den brief van den ontaal-
kundigen Willem zou moeten aanhooren. Maar,
als de nood het hoogst is, is redding nabij
daar kwam Karei aanstormen en wierp met de
woorden: //Wat krijg ik voor het vinden?// zijn
vader haast van de tobbe. Herman trok uit
alle macht zijn broer van achteren aan het buis
en hield vol, dat hij den bril had gevonden.
Het contract werd te voorschijn gehaald, en
men nam afscheid van den heer Langdraad voor
een kwartier, na de verzekering van hem te
hebben ontvangen, dat hij straks wel weer eens
kwam kijken.
Nu toog ieder weer aan het werk; alles be
gon opnieuw even verward door elkander te
loopen, als te voren. Het ontbrak aan een hoofd,
aan iemand die met verstand en overleg de zaak
leidde. Ieder arbeidde voor zich en werkte ge
woonlijk den anderen tegen; wat er een op zijne
en getuigen het vrjjinoel'g, dat slechts de
Katholieke missiën zegenrgk werken. Wd
geven wel t re, dat ook P/oteatint/cie mis
sionnarissen ten deele goed kunnen werken,
maar dit goeie is slechts voorbijgaand en
werkt niet standvastig. Ten bewjjze dezer
bewering verwjjzen wjj naar de Protaataut-
sche landen in Europa en Amerika. Daar
zien wjj, boe de Eatholieke beschaving
hemelsbreed van de Protestantscbe bescha
ving verschilt.
De tocht van het Protestantisme gaat
regelrecht naar het oude heidendom t irug.
Een gcele he.'fc der zoogeaaamle Pro
testanten zijn geen Caristenen meer, zij
zjju beschaafde heidenen, d. i. de christelijke
beschaving is eene sociale noodzakelijkheid
geworden, men moet zich daarnaar richten,
in zooverre als de welvoeglijkheid, het werk,
het amb% maar bizonder de politie hunne
eischen stellen. Niet meer het christalgk
geweten, maar de bevrediging der harts
tochten is baweegreden t)t handelen. Wat
het Protestantisme in losbandigheid van
zeden en in verwildering van de opkomende
geslachten ons gebracht heeft, daarover
behoeft hier niets gezegd te worden, want
iedereen weet dit.
We willen nu tnsschen twee nabnri-
ge volken, een Eatholiek en een Protes-
tantsch volk, tnsschen Ierland en Engeland
eene korts vergeljjking maken.
In het district Ersex (Engeland) heeft
de rechter Matthew den groot-gezwo
renen de toeneming der misdadeo, bizender
vau moorden en van onzedelijkheid, drin
gend op het hart gedrukt. Hg zside o. a.:
«Ik zou wenschen, dat in dit district, en
ook in andere districten, het missie-wezen
werd ingevoerd, geljjk er voor buitenland
sche missiën met zoo groote verkwisting
wordt gejjverd. Da moreele verkwjjaing is
in dit land zóó groot, als in geen ander
gedeelte der wereld. Deze bemerking geldt
elke sekte en alleo, wieu do opvoeding der
jengd aangaat. Ik hoop dat men de nood-
zakel jjkheid zal inzien om den algemeenen
vjjand met kracht tegen te treden. Ik wil
u niet lastig vallen met de bizonderhedea
der hier voorhanden zij ode gevallen, zjj
zjju te afgrjjseljjk en te scbandeljjk. Ik
heb medelijden met n, omdat gij aan het
onderzoek van deze gevallen mott deel
nemen.»
Hier ontbreekt alleen maar aan de op
gave van het getal der misdrjjven; maar
toch weten we reeds, dat het getal der
misdrjjven daar het getal misdrij ven in Ka-
tboliese landen verre overschrjjdt. Men kan
ons tegenwerpen Frankrjjk staat in mis-
plaats had gezet, schoof een tweede weer ter
zjjde.
De jongens van de algemeene verwarring par
tij trekkend, hadden hun strafwerk stilletjes in
den steek gelaten en speelden paardje te mid
den van het glas- en aardewerk, dat nog
altijd op den grond der eetkamer stond?
Tante was gelukkig naar huis gegaan, zoodra
men den eersten werkelijken dienst van haar had
gevorderd.
De Rechter zag met droeven blik naar den
chaos om zich heen, die met elke minuut nog
scheen toe te nemen, en smachtte naar een oogen-
blik rust.
Onderzoekend zag hij rond, of er niet ergens
een plekje zou te vinden zijn, waar hij het moe
de hoofd kon neervielen. Daar stond wel de sofa,
maar het beste hoekje was ingenomen door een
ontzaglijk zwaren Apollo, dien men heden reeds
in alle toonaarden had verwenscht, en die bij
de volslagen onmogelijkheid om hem een onder-
i komen te bezorgen, veel kans had zijn leven te
zullen eindigen in een toevluchtsoord voor huis-
vestingloozen.
De Rechter schoof zijn eigendom voorzichtig
een weinig op zij, en nam, als niet onaardig
pendant, naast den Apollo plaats, waar hij, niet
tegenstaande het rumoer en de onrust, ondanks
rook en tocht eenige minuten sliep.
Maar de korte rust had hem huiverig ge
maakt, en toen hij ontwaakte, schoot hem eerst
wederom het verlies van zijn pels te binnen.
//Ik zou wel eens willen weten,// riep hij Ma
rie toe, //waar die vereerder van jou, met mijn
pels is gebleven.//
drijven bovenaan. Maar men belenke dat
bet niet het Eatholieke, maar wè' het
ontkerstende Frtnkrjjk is, dat zóó diep
gezonken is. Dj gevolgen der ontkerste-
uiog zjjn ook ii Duits jhland dezelfde aU
in Engelani, Frankrjjk, België en Italië.
Het b'ijkt alzoo in het algemeen, dat daa',
waar het Protest intiem 9 st Beds dan seeptsr
zwaait, de echte beschaving dagelgks af
neemt, en, zooals wjj voor onze eigen oogen
aanschouwen, heidensche zedeo, heidensehe
gebruiken en heiiensche gewoonten in de
plaats van de chmtelijke beschaving treden.
In vergeljjking met het Eatholieke In
land bemarke men, dat de bovengenoemde
groot-gezworenen voor deza zitting a'léé
niet miudor dan dertien misdrijven tegen
de Z9delijkheid te behandelen hallen; twee
van deze misdrijven waren van zooafschu-
welijken aard, dat da nieuwsblalen zien
f ttaosnshalva mo93ten onthonlen deze ook
alleen maar aan te roeren. E dan zwjjgan
we nog van da andere erimioeale ge
vallen.
Gaan wjj eehtm over naar Ierland, hat
Eatholieke Ierland, alwaar da eOrangemen»
niet de groote meerderhsil vormen. Jaar
in jaar uit zitten daa' da le lan van hat
Gerechtshof, zonder dat er ook maar
enkel crimiaed geval van eenigo bateeke-
nis op den kalender is te vinden. Misdrij
ven tegen de zedelijkheid komen nooit voor;
ook niet moord of doodslig. Eomen er ge
vallen van rechtspraak voor, dan zjjn het
meestal slechts politieke misdrjjven.
Als na de Pzotestaatscbe predikers of het
Protestantisme te machteloos is om de be
schaving tj behouden daar, waar het Ea-
tholicisme die beschaving ingevoerd heeft,
hoeveel minder zullen zjj daa de bescha
ving bjj do barbaren duarzian kunnen in
voeren? We willen bunne goede bedoelingen
niet in twijfel trekken; maar ons bedunkens
verkeeren zjj in het geval van ongeschikte
geneesheereo,die eve reens goede bedoelingen
hebben, vooreerst om voor zich Z9lven brood
te verdienen, vervolgens om aan de p -
tiënten datgene voir ts schrijven, wat zjj
voor goed houden; maar die juiat datgene
wat werkeljjk goed is, niet kennen. Zio
zien wjj duidelijk, dat het Protestantisme
geen geestelijke krankheden kan genezen.
Met zachtheid zal de Amerikaansche re-
geering de werkstakers die den geregelden
loop der treinen beletten,niet tot rede kannen
Gelijk in een tooversprookje vaak slechts een
zeker woord behoeft uitgesproken te worden, om
behulpzame geesten te doen toesnellen, zoo ook
hier! De vleugeldeur werd geopend, en luitenant
Schmid verscheen, gevolgd door zijn oppasser,
beladen met pels, dekens, beddekruik en voe
tenzak.
//Mijnheer Muller,// begon de jonge man, //ik
waag het ternauwernood mij te verontschuldi
gen.//
//Dat zou ook nu bedroefd weinig meer baten!//
gaf de Rechter ten antwoord, terwijl hij onver
wijld in den pels kroop, welken hem de oppas
ser overhandigde.
Een hooge blos had bij Schmid's binnentre
den Marie's wangen gekleurd; zij was aan het
venster getreden, en de officier maakte van het
oogenblik gebruik, waarin de Rechter zijn pels
aantrok, om zich tot haar te wenden.
//Hoe is u de reis bekomen, Marie en wat
heeft u wel van mij moeten denken?//
//Ach, wij hadden geen van allen tijd om
aan iets te denken,// gaf Marie op klagenden
toon ten antwoord. //Kijk eens rond van de
zen morgen af zijn wij allemaal bezig en we
komen maar niet verder.//
Schmid overzag den toestand met ccn blik,
cn daar hij een buitengewoon practisch krijgs
man was, ontwierp hij snel een plan en begon
het even snel ten uitvoer te brengen.
Hij zag uit deze verwarring den lichtstraal
eener onmogelijkheid opdoemen om zich aange
naam te maken, en toen juist op dat oogenblik
mevrouw Muller vermoeid en afgemat binnen
Irad, ging hij haar verheugd tegemoet.
brengen. Dj Rock-Islani en Lake-Shore'
spoorwegmaatsehappijjn beproefden dezer
dagen treieen te doen ioopea, maar d8 werk
stakers beletten dit en verj »egei de politie.
Eene proclimatie van president Cleveland,
aai de werkstakers voorgelezen en waarbij
hun ward verboden het loopen der treinen te
beletten, werd oatrangea met spottend ge
lach.
Da Rjgeeriog zal ingeval van een oproer
de federale troepen die de werkstakers in be
dwang moeten houden, versterken. Cleveland
ziet den toestand ernstig in.
De werkstakers zjja meester van den toe
stand.Zjj hebben te Trinidad 50 politie-agen-
ten di i het treineuvarkeer op de Union Paci-
jiclijn moesten bewaken,omsingeld en ontwa-
peud. Erger nog viel voor in Blue Island,
eene voorstad van Coicago, hier werden 250
politie-agenten door 2000 werkstakers over
mand en om den ellend'gen toestand nog el
len fige' te maken, heeft zich het personeel
van d6 St. Louis &Iron Mountain Spmij. bjj de
werkstaking aangesloten. Daarroor wordt de
toevoar van levensmiddelen naar Chicago al
meer tegsagehou len. De pakhuizen daar ter
stele hebben 6000 arbeiders moeten afdanken
ondat voortwarkea niet mogeljjk wa'. Dui-
zendea runderen, die niet met de treinen naar
Caicago vervoerd konden vvorlen, grazen nu
langs de 1 yaan. Dj Chicago Burlington
Quiney mij. heeft er zoi 6000, de Chicago éj-
North Western 8000, Chicago Rock Island fy
Pacific zalf j 20,000. Al deze Ijjnen verliezen
veel vervoer. Dj Illinois Centrallijdt eene
sohade van 80,000 pst. per dag.
Dj stad Chicago heeft 1200 gjwapende
buitengewone poiitie-age oten aangenomen,
terwjjl telndianapolis eonen veiligheidsdienst
van burgers is ingesteld.
11 den staat Ohio breidt zich de werksta
king uit. Dj dirdctie der St.PaulMinneapolis
Manitoba kondigt aan dat de dieast van
de goederentreinen gestaakt en die van de
personentreinen ingekrompen wordt.
Dj werkstaking breidt zich nit. Het
treinenverkeer is volgens een telegram uit
Caieago geheel gestremd en eene aanzien
lijke macht infanterie, cavalerie en artil
lerie van Fort Sheridam is op weg om
het gezag te doen eerbiedigen en da werk
stakers tot hun plicht te brengen. De
troepen zija er weliswaar in geslaagd het
treinenverkeer op enkele punten te her
stellen, maar daarmede is aan de strem
ming overal elders geen einde gekomen.
De bierbronwerjjen te Chicago hebben
opgehouden te werken, bjj gebrek aan
kolen. De havens in het Oosten beginnen
gebrek te ljjden aan vleeschde prgzen
//Mevrouw Muller, mag ik wel het genoegen
hebben, u een weinig de behulpzame hand te
bieden?// vroeg hij, na haar gegroet te hebben.
//Ik ben een groot liefhebber van helpen ver
huizen en heb eigenlijk mijne loopbaan gemist
ik had behanger en stofleerder moeten wor
den
Zoo pratende had hij zich van schako en
handschoenen ontdaan, en scheen ernstig van
plan, deel te nemen aan de algemeene werk
zaamheid.
De vrouw des huizes zag ietwat aarzelend
haar man aan, deze echter, riep met kalm egoïs
me: //Wel dat is lief van u, dat u ons helpen
wilt!//
//Een oogenblik,// zei Schmid, //ik woon toe
vallig hier juist tegenover veroorloof mij, dat
ik even wat anders ga aantrekken, ik ben aan
stonds terug dan zal u eens zien, hoe snel
de zaak van stapel zal loopen.//
//Het ware te wenschenzuchtte Mevrouw
Muller; //ik zie niet, hoe wij vóór den nacht
eenigszins op orde zullen komen.//
//Ik volkomen, Mevrouw,// riep Schmid heen-
snellende. //Voor drie kamers sta ik ten minste in
de hoofdzaak is immers de orde!//
//Hij mag duchtig helpen!// riep de Rechter
verheugd en wreef zich in de handen: //dat kan
ik gerust voor mijn pels vergen. Ik steek geen
hand meer uit.
Het duurde niet lang, of Schmid keerde terug,
vergezeld van drie mannen, die verschillende za
ken droegen.
(Slot volgt.)