BUITENLAND.
B1 M E M L A M D.
veeren van het zedeljjk handelen en het
ideale streven der menschbeid.
5o. In zgne wijsbegeerte openbaart zich
Thomas tevens als een zelfstandig denker.
Spreker ontwikkelt deze gedachte vooral,
om de verhouding toe te lichten van Tho
mas van Aquino tot Aristoteles;
hij toont door citaten uit hunne schriften,dat
èn bg Thomas èn bij zjjn leermeester
Albertus den Groote èn bg zjjne
leerlingen de wet gold: Amicus Socrates,
sed magis arnica Veritas. Ook verliet de mid-
deleeuwsche Leeraar den Griekschen wijs
geer, waar deze scheen te dwalen, en zoo
wel in de Metapbjjsica als in de Ethica
streefde hij hem verre voorbjj.
T ho m a s, als wijsgeer, wilde van allen
leeren, niet door veel woorden en weinig
begrippen over te nemen, maar door te
begrijpen. Uit dit gezichtspunt kunnen wjj
zgne verhouding tot het Lyceum en andere
wjjsgeerige scholen klaar overschouwen.
Hellas' wjjzen, saraceensche meesters uit
het Oosten en Cordova, christen wgs-
geeren èn van vroegere eeuwen èu van
zjjn tjjd, beeft hg gehoord, hunne meeningea
doorgrond en ontleed. Want hjj loochende
de centinuiteit van den arbeid der geesten
niet; de wijsbegeerte moest niet telkenmale
beginnen met eenzaam in de vlammen van
den algemeenen twjjfel te vergaan, om
daarna als een feniks uit hare assche te
verrjjzen. Is hij daarom als wjjsgeer zich
zelf niet gebleven? Bg hem geen zweem
van eenig streven, om door het gewaagde
of ongewone zelfstandig te schgnen; maar
hg is zelfstandig. Zjjoe werken bewjjzen
het. Deze schrjjver heeft alle meenin
gen gewikt en gewogen; hjj heeft ge
poogd, waarheid en dwaling in het klare
licht der evidentie te doorschouwen, en
meer dan eenig denker het uitgestrekte
rjjk der wgsbegeerte beheerscht; zjjn genie
bracht eenheid in de verstrooide menigte
der menscheljjke denkbeelden, en schiep
zitfh een klaren,juisten stjjl,dien men teeken-
achtig een «kristalliseeren der gedachten»
heeft genoemd. Niet hjj is in A r i s t o t e-
1 es opgegaanveeleer Aristoteles
in hem. Terwjjl de christelijke bescha
ving bedreigd werd door dwalingen van dep
Griekschen wijsgeer overgenomen of op diens
naam verspreid, heeft Thomas wat er
waars is in de oude meesteraschool, erkend,
en ook deze kracht dientsbaar gemaakt aan
de beschaving door het Christendom.
Nu Tho m a s' zelfstandigheid ter sprake
kwam, moest spreker over de tegenwerping
spreken, die sommige maken over de ver
houding van dezen katholieken wjjsgeer
tot het geloof. Hjj gaf hier de beginselen
en bewjjzen aan, waarmede de Aquiner
zelf van zjjn wjjsgeerig leven verantwoor
ding gaf aan tegenstanders, die toen leer
den, wat thans Kant, Kenan, en Ju
les Simon nog herhalen, dat het geloof
de negatie is der philosophie.
Een practisch antwoord op onze vraag
geeft de Leeraar, zoo meende spr. iu
zijne daden en geschriften. Zoekt gjj in zjjn
geest het kenmerk van den wjjsgeer, slaat
dan het geschiedboek en zijne werken open,
en ziet, welke ernstige pogingen hg deed
om te begrijpen en wat hg bewijst. Is bg dezen
Christen de ader der wgsbegeerte in een
zandgrond geraakt? Zegt, of gij niet de
breede wateren van het denken doer zjjne
werken hoort ruischen! Talrijk zjjn de nieuwe
richtingen op wjjsgeerig gebied. Wie den
middeleeuwschen leeraar met latere meesters
vergeljjken wil, dien zal de stof niet ont
breken. Thomas heeft geschreven over
het denken en het zjjn, over de stof en den
geest, over de schepselen en God, over het
huisgezin en den Staat, over het gezag en
de vrjjheid, over de rechtvaardigheid en de
liefde. Niemand beweert, dat zjjn woord in
al deze dingen de grenspaal is van het
wjjsgeerig gebied. Zaden, door hem uitge
strooid, kunnen zich ontwikkelen; het oude
kan voltooid worden door het nieuwe; men
moet met bl jjdschap en erkentelgkheid aan
vaarden al wat wgselgk gezegd, al wat
nuttig, door wien ook, ontdekt en uitgedacht
is; maar dit bljjkt uit een ernstig onderzoek,
dat Thomasvan Aqui no de wgsbegeerte
heeft behandeld als eene ware wetenschap,
als eene heerljjke ontwikkeling der mensche
ljjke rede, een bouw op hechts grond
slagen, eene watenschap des levens, een
zelfstandig denken en een der schoonste
harmonieën van een rjjken, christelijken
geest.
En welke ook uwe richting zjj, zeer ge-
wenschto toehoorders zoo besloot spre
ker gjj zult nwe hulde niet weigeren
aan een man, die een verhevene denkkracht
geadeld heeft door een verheven liefde tot
de waarheid.»
Duitsohland.
In de eerstvolgende Rjjksdagzitting zal
de Regeering buitengewone maatregelen
voorstellen tegen de anarchisten
Te Berlgn zjjn socialistische geschriften
verspreid onder de vuurwerkersschoolEen
aantal personen zjjn gearresteerd en naar
Maagdenburg overgebracht.
Rusland.
Over de ziekte van den Czaar ioopen al
lerlei geruchten. Wat scheelt de alle en-
heerscher over het Russische rjjk?Men spreekt
van een beroerte, suiker- en nierziekte; en ten
slotte schjjnt de nierziekte als een gevolg van
de influenza, de kwaal te zjjn,waaraan keizer
Alexander II, lijdende is.
Prof. S a c h a r i n uit Moskou en de
Berljjosche hoogleeraar L e y d e n, beiden
naar Spala ontboden, hebben bepaald, dat
de Czaar zoo spoedig mogeljjk naar Livadia
moet vertrekken, ten einde den winter in
het zachtte klimaat der Krim door te
brengen. Men hoopt, dat keizer Alexan
der, die zeer gedrukt en neerslachtig is,
door zjjn bizonder krachtig gestel, dezen
stoot wel zal te boven komen, mits de
ziekte niet te wjjten is aan meer moreelen,
dan wel lichameljjken aard.
Brazilië.
De New-Yorker World meent zeker te
zijn, dat de opstootjes te Rio-de-Janeiro,
moeten beschouwd worden als de voorbode
eener nieuwe revolutie. Admiraal De Ga-
in a, de bekende leider van den jongsten
opstand, zal weer naar Brazilië terugkeeren
om zich aan het hoofd stellen der bewe
ging. Het blad voegt er zelfs bg, dat ook
reeds gewelddadigheden zjjn gepleegd tegen
de woning van den aanstaanden president
De Möra es, die afwezig was.
De New-York Herald, is het niet eens
met de World.Dii blad beweert bg kris en
kras, dat president P e i x o to nietdePor-
tugeezen, maar wel de Fransche ingezetenen
van Rio-de-Janeiro, heeft laten plunderen.
Men zal ons dunkens voorzichtig zjjn met
nadere tjjdingeu af te wachteo, alvorens
aan deze lorksche mededeelingen onvoor-
waardeljjk geloof te hechten.
China en Japan.
De Keizer van China is zeer teleurge
steld en de woede van den man kent schier
geen grenzen over de nederlaag, aan zjjne
troepen en vloot door de Japanners toege
bracht. In het Chineesche legsr vertoonen
zich bedenkelijke teekenen van demorali
satie; talrjjke desertiën hebben er plaats
wegens de onbruikbaarheid der aan de sol
daten verstrekte wapenen en ammunitie.
Niet of slecht gewapend zijn ook de onge
veer 180,000 man, die voor de verdediging
der Heilige graven-stad Mukden in den
omtrek zjjn samengebracht en waarmede
de Japanners, wanneer ze dien kant uit
komen, dus waarschjjnljjk gemakkeljjk spel
zullen hebben.
Het Japansche leger bljjkt nitstekend ge
organiseerd te zij a en de vloot heeft in
den jongsten zeeslag, waarbjj de Chineesche
vloot totaal weerloos werd gemaakt, bljjk
gegeven van snel te kunnen manoeuvreeren.
De Japanners telkens het front wendend
onderhielden een geconcentreerd vuur, op de
als hulken op het water liggende Chineesche
oorlogsschepen, tot zjj ten slotte langs de
chineesche bodems stoomden, om huu een
voor een de volle laag te geven. Op die
wjjze kregen sommige hunner schepen 100,
ja 200 kogelgaten en maanden zullen uoo-
dig wezen om ze weêr zeevaardig te maken.
Da New-York Herald uit Sjanghai heeft
tijding ontvangen, dat het Chineesche leger,
dat bg da Jaloe-rivier samengetrokken was,
om weerstand ta bieden aan de voortruk-
keode Japanners, aan het muiten is gesla
gen. De soldaten hebben hnnne wapenen
vernield. Een panische schrik verbreidde
zich in Peking. De toestand der Chineezen
schjjnt hopeloos.
Koloniën.
De telegraphische berichten in het laatst
der vorige week verspreid, over het weder
aanbnoopen der politieke onderhandeling
met de Baliërs, omdat onze troepen Mata-
ram en Tjakranegnra niet konden verove
ren, heeft zich gelukkig niet bevestigd.
Integendeel, ons dapper Oost-Indisch leger
heeft Zaterdag vier poeris (Vorstenwonin-
gen) te Mataram na een hevigen tegenstand
van den vjjand stormenderhand genomen,
één er vaD bezet en versterkt.
Bjj dit gevecht sneuvelden de luitenant
H. Valkenburg en elf mindere mili
tairen, terwjjl zwaargewond werden: luit.
W. P. Broekman (in den rnggegraat)
en 30 minderen. Nog werden licht gewond
majoor A. A. v a n B 1 o m m e s t e i n, (in
den voet) luit. H. G. E. G r a m p r
Molière, (in de zjjde), luit. Grooten
boe r en 15 minderen.
De vjjand heeft zware verliezen geleden,
bjj het kruispunt Mataram vonden de onzen
67 gevallen Baliërs liggen. Een verloreu
stuk geschut met voerwagen en twee sluit
stukkeu heroverden de onzen op den vjjand.
De gesneuvelde luitenant H. V a 1 k e n-
burg is 26 jaren oud; de zwaar gewonde
luit.W.P. B r o e k m a n heeft den leeftijd
van 28 jaren bereikt, hg verwierf reeds
voorheen het eereteeken voor eervolle ver
melding.
Mataram is de zetel van een der Bali-
neesche vorsten, die Lombok aan hun ge
zag onderwierpen, en bestaat uit twee ge
deelten, een westeljjk en oosteljjk deel, door
eene tusschenruimte van elkaar gescheiden,
maar door een goeden weg verbonden. In
het westeljjk gedeelte bevinden zich de pa
leizen der vorsten, waarvan de meeste reeds
zjjn ingenomen. Een dezer poeri's is, zooals
wjj reeds zeiden, versterkt en bezet, ten
einde als steunpunt te dienen voor den
aanval tegen het oosteljjk gedeelte der
plaats, waartoe onze dapperen reeds hebben
besloten. Moge ook deze onderneming on
zer brave soldaten met goed gevolg be
kroond worden, en niet te veel bloed doen
vloeien.
Dat de verovering van Mataram niet licht
zou vallen, was te verwachten. De Baliërs
verdedigden huu veste met groote hardnek
kigheid en zelfs werden eerst de vrouwen
en kiuderen omgebracht. Vandaar, dat niet
alleen de verliezen des vjjands zeer aanzien-
ljjk waren, maar dat de bestorming ook
aan onze zjjde vele offers eischte.
De tjjding van de verovering van het
westeljjk deel van Mataram is te Batavia
met gejuich ontvangen.
De toesfaad te Lombok schjjnt toch ernsti
ger te zjjn, dan wel gedacht werd. Door een
valsch spionnen-bericht zoo seinde men
gisteren uit Batavia, is eeu detachement
onzer troepen in een hinderlaag gevalleo;
daarbjj sneuvelden kapitein K. Van E r-
p e u m de le luit. W. Van Oppen en
een aantal minderen. Gewond werdeD, ka
pitein C. J. Van Griethugsenen
9 minderen.
Er worden langzamerhand door brieven
en couranten-berichten uit Oost-Indische
bladen leeljjke dingen bekend gemaakt die
niet pleiten voor de activiteit van de op
perbevelhebbers der Lombok-expeditie. Wjj
betwjjfelen zeer de waarde van dergeljjke
berichten, te meer omdat wjj overtuigd zjjn,
dat onze officieren van het Indische leger
steeds hun plicht betrachten.
Eene protestantsche kerk te Madrid. Bittere
klachten werden sedert lang door de protestanten
aangeheven over het gemis van eene protestantsche
kerk in den hoofdstad van Spanje. Nu drie ja
ren geleden hoorden wij te Dantzig een evan
gelisch predikant lang en breed uitweiden over
de onverdraagzaamheid der Spanjaarden, die niet
duldden,dat aan deTaag een tempel werd gebouwd,
waar de reine onvervalsehte evangelische waar
heid mocht verkondigd worden.
Den 24en dezer is de eerste protestantsche kerk
ingewijd door lord Plunkett, Anglikaansch aarts
bisschop van Dublin, die ook een protestantseh
bisschop voor Spanje wijdde.
De plechtigheid had plaats in tegenwoordig
heid van talrijke Engelschen te Madrid woon
achtig en van verscheidene vertegenwoordigers
van Spaansche vrijrnetse'aars-loges.
Anglikanen, protestanten, evangelischen en vrij
metselaarsbroeders, het moeten allen zser makke
schapen op het punt van geloof zjjn, om in een
en denzelfden stal vreedzaam en vredelievend sa
men huis te houden.Zoo lang de afgekeerdheid.hun
haat en vjjandschap tegen de katholieke godsdienst
hen vereenigd en hun ijver gaande houdt, is er
kans, dat er leven in de brouwerij blijft. Wordt
dat vuurtje uitgebluseht, dan is hot best moge
lijk, dat de kleine kudde steeds kleiner wordt, en
dat evenals te Dantzig en elders, waar de pro
testanten vroegere katholieke kerken in bezit
hebben, het dertigste deel der kerk meer dan
voldoende is, om de gansche kudde te bergen,
zoodat op meer dan eene plaats, de eertijds
heerlijke en groote, wederrechtelijk in bezit ge
nomen tempels, voor de gebruikers een wezenljjke
lastpost is, en tevens eene onaangename herin
nering aan hunne voorzaten, die deze tempels aan
den dienst, waarvoor ze gebouwd zijn, met geweld,
onttrokken.
Letten wij slechts op onze heerlijk gebouwde
St.Bavo te Haarlem. Wat is het kil en akelig in dit
prachtig gebouw, dat nu meer bizonder dient voor
concertzaal dan voor Godshuis.
Haarlemmermeer, 1 October. De kapitale
boerenwoning r/Jacoba's hoeve//, in den Aals-
meerderweg in dese gemeente, groot 40 H. A.,
is in publieke veiling gekocht door den heer Veen
te Haarlem, voor f47,000.
Zandvoort, 1 October. De gemeenterekening
over 1893 is vastgesteld iu de inkomsten op
f 28.228.13 Vs eQ iD uitgaven tot eenbearag van
f26,184.31. Batig saldo f 2043.82Vs-
De begrooting over het jaar 1895 is den Ge
meenteraad aangeboden. Deze begrooting wijst op
eene gnnstige verandering in den toestand der ge-
meente-financiën.
Hillegom, 1 October. Het alhier opgerichte
fanfare-korps onder directie van den heer H.
W. Hofmeester, esrste pistonnist bjj het
muziekcorps der dienstdoende schutterij te Haar
lem, wekt algemeene sympathie.
Volendam, 1 October. De Raad dezer ge
meente heeft in het bjjzjjn van de gemeente-archi
tect, den heer A. W. R e jj n d e r s, de werken
opgenomen tot verbetering der haven te Volen
dam, dit jaar aldaar uitgevoerd door de heeren
Gijselaar en Franssen, te Medemblik.
Het bleek, dat alles in beste orde bevonden werd,
en de aannemers, op flinke loyale wijze hun taak
ten einde hadden gebracht; voor de schipperij is
de verbetering groot.
Velzan, 1 Oe'ober. De loting voor de Nationale
militie zal in deze gemeente plaats hebben op
Maandag 15 October e. k., dei namiddags om 3
uur, in het gymnastieklokaal bij de school. Dit ge
bouw is daar bizonder geschikt yoorj aangezied
het tamcljjk ruim is en er in de onmiddellijke na-
bjjheid geen herbsrg gevonden wordt. 79 loteiin-
gen znllen er aan deelnemen.
GEMENGDE BERICHTEN
Door het omvallen van eene petroleumlamp is
Zondag brand ontstaan ia den kruidenierswinkel
van R. Zappey te Rotterdam, met het gevolgdat
de gehaele winkel is uitgebrand.
Da drukte bjj het Koloniaal Werfdepot te Har
derwijk neemt met den dag toe. Gemiddeld worden
bij dat korps 35 a 40 personen per dag voor den
Indischen militairen dienst aangenomen, hetgeen
voor het gering aantal vaste kader bij dat depot eene
verbazende drukte oplevert.
Van 's morgens vroeg tot 's avonds last eD zelfs
's nachts is dat personeel aan den arbeid ten einde
tijdig met al het werk gereed te zijn.
Hoewel nog velen der aangenomen militairen,
wat n.l. de Nederlanders betreft, met verlof gaan,
is toch de kazerne te Harderwijk reeda overvol. Op
de kamers worden reeJs meer personen gehuisvest
dan in gewone lijden het geval isscherm- en gym
nastiekzaal en andere lokalen zijn reeds tot logies
ingericht, terwijl bovendien,door gebrek aan ruim
te in de kazerne, door het gemeente-bestuur vau
Harderwijk tijdeljjk het gymnastieklokaal in een
der openbare lagere scholen tot nachtverblijf voor
de militairen is afgestaan.
De heer P. L. te Rizendaal zag sedert eenigen
tijd de druiven van zjjnwijngaard veel verminderen,
zooder dat het hem gelukte de dieven op te sporen.
Op een avond hield hij de wacht en zag, dat ratten
de daders waren.De beesten kropen in den boom en
knaagden de rjjpste trossen af, die voorzichtig naar
beneden droegen en op den grond onder elkander
opaten.
Te Rotterdam is in den loop der vorige week één
geval van pokziekte aangegeven.
In de gemeente Spanbroek (N.-H.) is de boeren
plaats bewoond door K. Veken in de asch ge'egd.
In een ongeloofljjk korten tjjd stond alles in volle
vlam,zoodat van den inboedel hoegenaamd niets en
van het aanwezige graan zeer weinig kon gered
worden. Alles was verzekerd, doch zeer laag.
De oorzaak van den brand is tot nog toe on
bekend.
Te Amsterdam zijn door verbreking van afslui
ting nit den winkel van een winkelier in sigaren en
tabak ontvreemd, ongeveer 50 stuks meerschuimen
tabaks- en sigarenpijpen,allen ia etui en eene waar
de hebbende van f 150 tot f 180.
In een vorig nummer werd melding gemaakt
van de ongeriefljjke dienstregeling voor het slation
Halfweg bepaaldeljjk wat betreft het doorrjjden van
trein 33.
Thans is nader bepaald, dat deza trein
te 4,6 m. des namiddags van Amsterdam ver
trekkende, aan het statiou Halfweg zal stil
houden.
De Burgemeester van Roermond heeft aan de
leden van den Gemeenteraad aldaar medegedeeld,
dat hij officieus bericht ontvangen heeft, dat de Ko
ninginnen den eerstvolgenden zomer Limburg zul
len bezoeken, en bepaaldelijk Maastricht, Valken
burg, Roermond en Venlo.
Da Limburgsche bladan schrijven reels nu zeer
druk over het bezoek van HH. MM. de Konin
ginnen aan de prov. Limburg. Uit dit en meer
blijkt boa verlangend de bevolking is om de
Vorstinnen in hun midden te zien.
Naar wij vernemen, hebben Hare Majesteiten de
Koningin en de Koningin-Regentes eene aau-
zienljjke bijdrage beschikbaar gesteld voor de
plaatsing van twee doofstomme kinderen nit de ge
meente 's-Gravendeel aan de inrichting voor
doofstommen-onderwijs te Rotterdam.
Et worden, zoo zegt men, weer pogingen
in het werk gestold om een atoomtram tnsschen
Haarlem en Baverwjjk tot staid te brengen. Een
Bilg, de heer Maurice Lu'oeké, heeft eenige leden
van den Raad der gemeente Velzen bezocht om
hun stenn, tot het verkrjjgen van de daartoe
noodige vergunning, voor zoover die gemeente
betreft. Zou nu zoo iets niet door Nederlanders
tot stand gebracht, kunnen worden, of ontbreekt
het ons aan ondernemingsgeest Daaraan valt
toch niet te denken.
HH. MM. de Koninginnen schonken als bljjk
van levridetheid over de diensten van het per
soneel, aan de Kon. Mil. Academie te Breda
verbonden, een bedrag van f 100 aan de compagnie
oppassers, terwijl ieder onderofficier, daarbij werk
zaam, f 2 gratificatie ontving.
Ia den nacht van Zaterdag op Zindag is te
Winschoten geschoten op dea marechaussee Jans
sen. Gelukkig was het schot niet raak. De ver
moedelijke dader is in hechtenis.
Het p3rsoneel der diamantsljjperjj van de hee
ren Slijper en Adas te Amsterdam, 80 man sterk,
heeft heien hit werk gestaakt en eiseht loons-
verhoogiog.
De knechten van dea timmermanshaas Tuin te
Finsterwold hebbea den arbeid neergelegd, omdat
hun loon was verlaagd van 15 op 13 cent per
uur. Nadat het oude loon weder was beloofd,
ward het werk hervat.
Een afschuwelijke moordgeschiedenis-
Te Anrath oij Ctefdj zija de Gebroedeis Ratters
bakkers, vermoord, terwijl eene zuster vau hen le
vensgevaarlijk en een ander peraoon zwaar verwond
werden.
De genoemde bakkers waren welgestelden men-
achen, doch leefden eenvoudig. Vrijdag-avond laat
kwamen 3 onbekenden door middel van braak in
