NIEUWE
Ne. 2196
Vrijdag 12 October 1894
I9dt Jaargang.
Iets over de sociale quaestle.
BUITENLAND.
Agues.
Italië.
China en Japan.
BliRLUISCIflCOlIRiïf.
A.BONNEMEN TSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderljjke nummers 0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUBSAU: St. Janstraat Haarlem.
PRIJS DHR ADVERTENTIE».
Van 16 regels
Elke regel meer
30 Gents
5
AGITE MA NON AGITATE.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Gents per advertentie Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensd ag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
Vervolg en slot.)
Het sacces vau het socialisme we weten
het zeer goed hangt nog van andere zaken
af dan van deu vooruitgang der goddeloos
heid of van godsdienstige onverschilligheid.
De vooruitgang van het socialisme wordt ton
deele verklaard door de economische crisis,
welke het einde der eeuw kenmerkt, en d >or
den vaak moeieljjken en onzekeren toestand
van den werkmaD. Man poogt, en terecht,
de gevolgen vau deze crisis te verzwak
ken, dien toestand dragelijker te maken.
Voor dit doel wjjst men zeer wijselijk op
vereenigingen van wederkesrige hulp, op
vakvereenigingen, op verzekerings-genoot-
schappen, op spaarbaukeu enz. als het
meest geschikt voor de nooden van onzen
tjjd.
Maar vergaten wjj het toch niet: welke
verbetering deze instellingen den werkman
ook bezorgen, zjj worden maar al te dikwjjls
van de hand gewezen door bea ouder de heer
schappij der hartstochteo te plaatseu;of wan
neer de werklieden ze aannemen, dan leiden
zjj deze instellingen dikwjjls vau hun doel
af en maken er een werktuig van om het
socialisme te verbreiden, zo mts wij dezer
dagen weer hebben kunnen opmerken bjj
de werkstakingen der typografen.
Houden overigens hoogst nuttige instel
lingen zich buiten werkstakingen, opge
zet door den sociaal-democratisch ge
zinden Nederl. TypografenbondDut zjj
verre. Het is dan ook treurig te moeten
aanzien, dat er Vereenigingen zij die iu
zake de opgeworpen loonquaestie visschen
in het troebel gemaakte water der socialisten.
Daardoor stennt men niet rechtstreeks,
maar des te gevaarlijker voor don werkman,
zijdelings deu sociaal-democraat in zij i
verzet. Het praktische Christendom, inwer
kend op de zeden en op de denkbeel
den, moet krachtig optreden, opdat de
maatregelen der economische orde al hunne
behoudende kracht ontplooien en opdat zjj
geen resultaten voortbrengen, die tegen
strijdig zjjn aan de verwachte resultaten.
Hoe te triumfeeren over de ongevoe
ligheid, over de zorgeloosheid, over den
geest van verkwisting, die met de ruwe
vermaken en de losbandigheden vau allerlei
aard den werkmai zoo vaak beletten zich
over te gesen aan de meest vruchtbare
en heilzame economie? Van deu auderea
kant, wanneer de werkman besloten heeft
om de spaarzaamheid en voorzichtigheid
te beoefenen, hoe, dan te maken, dat de
FEUILLETON.
10.)
{Vervolg.)
Hier bad gisteren de heer Von Strehlen den
directeur Rolf Siegfried ontmoet hier.
De bleeke trekken der Barones kregen eene
ontevredene uitdrukking, was er dan in geheel
Rotheim geene plek meer, die haar niet den man
herinnerde, die zoo eensklaps haar zonnig leven
verduisterd had, die haar leerde, wat kommer
en verdriet was, die de harmonie in haar gelukkig
familieleven zoo wreed had verstoord
Maar was haar leven werkelijk zoo zonnig, was
Agues werkelijk gelukkig geweest
Ze sloot een oogenblik de oogen als wilde ze
zich weren tegen de waarschuwende stem van het
geweten, die al luider en luider het antwoord
scheen te geven. Het meisje schrok. Ben luid ge
kras klonk boven haar hoofd, een raaf had zijn nest
in den hoogen boom gebouwd.
Een raaf in den reuzenden.zei ze, daar woont
hij zeker veilig.
Agnes reed tot vlak aan den boom, waar haar
oog twee letters bemerkte, die in den boom uitge
sneden waren.
R. S. las de Barones, terwijl haar gelaat betrok,
want ze herinnerde zich iets uit hare kinderjaren.
Zou het mogelijk zijn, wat ze vermoedde 1 Hier was
de plaats, hier.
[Wat was het eenzaam hier, wat kabbelde en
hulpbronnen, die hieruit vOortvloeieo, niet
overgaan in den dienst der revolutie?
Ons dunkt, dat hst niet noodig is den
lezer hieromtrent inlichtingen te geven.
Wjj hooren u met ons uitroepen: «Bjj
deze dubbele klip: de afkear vau de econo
mie, of de economie voor een sociaal ver-
woeetinga-doel, bestaat er slechts éé.\e
macht, d e het schip van den werkman
tegen schipbreuk kan behoeden, u. 1. de
macht van den godsdienst». En juist daarom
moet de katholieke werkman zich nim
mer richten naar den sociaal-democraat, bjj
mag niet het kwaad steunen om het goede
denken te bekomen, wat hem niet zal worden
onthouden, indien èa door werkman èa door
patroon de godsdienst wordt betracht.
Wjj willen slechts twee voorbeelJen aan
halen welke de onbetwistbare waarheid van
de macht van den godsdienst, in een be-
vatteljjk licht zullen plaa'seD.
Bjj de poorten van Riims is eene uitge
strekte iadustrieele vallei; onder de legi
oenen van werklieden, die haar bevolken,
is de spaarzaamheid niet bekend, men be
zuinigt er geeu duit. Eéae enkele chris
telijke werkplaats, te midden van dertig
audere verloren, maakt eene uitzondering;
het is de beroemde stichting van Val desBois,
die den naam der Harm e 1 's vermaard
gemaakt heeft. Het werkloon is daar niet
hooger dan in het overige gedeelte der
vallei. Niettemin heeft men dair bjj eene
bevolking vau 12 a 13000 zielen in een
enkel jaar 63.000 franks in da spaarba?
gepla itst. Eéa derde der gezinnen bezit
van 2 tot 20.000 franks; een tweede derde
heeft op zjju minst 500 franks spaargeld,
en onder hat laatste derd-j gedeelte zjjn er
velen, die een spaarbank-boekje bezitten.
D ze bizonderheden z;:n ontleend aan
Léon Harmei zeiven.
Ziedaar de wonderen der natuurlijke orde,
welke de voortdurend in praktjjk gebrachte
godsdienst voortgebracht heelt onder de
werkende klasse. De godsdienst behoedt
den werkman voor overmatige weelde ea
drankmisbruik; de godsdienst maakt deu
werkman geschikt om ontberingen en of
fers te verduren, welke de spaarzaamheid na-
taurlijkerwjjze medebrengt en terwjjl de
godsdienst zjju levenslot verbetert, bevrjjdt
zijn hart vau haat en dwazen op
stand tegen het gezag.
Maar zoo gaat het, helaasniet met den
ongodsdienstigea werkmaD, die, zinuead op
noodlottige wraak, spaart, ten voordeele der
revolutie en der volksmenners, nog meer
dan voor zich zeiven.
Misschien hebt gij per spoor met snel-
ruischte de beek, die zoo helder was, dat men de
witte kiezelsteentjes tellen kon.
Alsof ze eene opkomende herinnering uit hare
jeugd wilde verdrijven,klopte Agnes haar paard op
den hals en riep
Vooruit Wallis! We moeten ons haasten,
anders maakt zich tante Lona nog ongerust over
ons.
Na een snellen draf was Agnes weer spoedig in
het achterste deel van het slotpark. Waar de weg
achter een rots omliep, bleef ze nog eenmaal staan
en keek op haar horloge.
Ze scheen niet tevreden, gaarne zou ze vandaag
het uur van het diner verzuimd hebben, om niet
den man te ontmoeten, die gisteren nog haar ver
loofde was. Doch ze behoefde voor hem niet te
vluchten.
Vooruit dus
Daar hoorde ze luide schelden het was de
stem van Sahlberg.Tegen wien deze scheldwoorden
gericht waren, kon ze niet begrijpen.
Lomperd, spion, landlooper klonk het. Daar
kraakte het alsof er iets brak en nu werd het stil.
Nog eene wijle aarzelde de Barones, toen reed
ze om de rots, om 13 zien, wat er gaande was. Daar
achter de struiken lag eene vornielooze massa.
Angstig naderde Agnes,en waarlijk, op den kou
den natten grond lag een man; was hij bewusteloos
of wellicht dood Naast hem lag zijne gebrokene
kruk.
Met een eigenaardigen blik van hoogmoed,
ontzetting en medelijden beschouwde de Barones
den ongelukkige. Ze keek om, of er geen hulp in
de nabijheid was. Daar hoorde ze voetstappen op
eenigen afstand.
beid de lachende vlakten doorkruist, wel
ke de stad Gent in België omringen, Gjj
begaaft n naar Ostende of naar Blanken-
berghe; en na de laatste huizen van de
voorstad te zjju gepasseerd, hebt gjj on
getwijfeld vol verbazing dien grooten frisch
omsloten tuin opgemerkt, alwaar een reus
achtige beeltenis staat van de Republiek.
De villi Vooruit, die type van sterk ge-
orgaoiseerden socialisten-kring, het middel
punt vau bloeiende economische werken,
is voor uwe oogen voorbjjgegaan.
Daar wordt ook gespaard, omdat men
daarin het raiddel vindt om villa's te koo-
pen en zich genoegens te verschaf!ra maar
met welke gemoedsgesteltenis verlaat men
die genoegens, en welke is de laatste ge
dachte over de besparing, welke men zich
oplegt?
Ach! die werklieden, aan wie men den
goddienst heeft ontroofd, kennen slechts
ééee godheid; de rooda Republiek Zjj hul
digen alleen hare beeltenis, die immer voor
hunne ooge s omhoog rijst, om hare troon
beklimming te bespoedigen, daartoe worden
zjj opgewekt bjj huuue feesten; en indien
zjj sparen, dan is dit om wapenen te koo-
pen en haar toekomstig rjjk met bloed iu
te wjjden.
Op Val des Bois, waarvan we zoo even
gewaagden, treft men onder de werklieden
een streven aa naar de volmaakste ver
vulling vau zjjae godsdienstplichten. Op
Vooruit, waar alle gebed wordt geweerd,
waar het atheïsme ieder uur diepereu wor
tel schiet, lost zich deze verregaande god
deloosheid op in de betreurenswaardige ge
beurtenissen, die wjj dageljjks voor oogen
hebben.
Hierin is geheel het geheim van het
verscbil van gevoelens en plannen besloten.
Op Val des Bois communiceert men; men
beoefent daa- den praktischen godsdienst,
en wat zien wjj? De vreedzame spaar
zaamheid regeert in die werkplaatsen en
de onverstoorde kalmte. Op Vooruit spot
men met God en Kerk, 6n wat gebeurt
daa Alles is revolutionnair onder de
werklieden, alles is een strgdmiddel, zelfs
de spaarzaamheid.
De conclusie is: Alle economische wer-
keD, welke men tracht te stichten ten
gunste der werklieden en ter verzoening
der klassen zallen weinig vruchten voort
brengen, zullen hm doel niet bereiken of
bannen zelfs tegra het doel in,zich keeren,
indien men verzuimt ze tr grondvesten op
den godsdienst. Eu nu spreken wjj niet
van een vagen en speculatieven godsdienst
die maar al te dikwjjls in jraktgk wordt
Hierheen gilde ze en een oogenblik later
naderde Rolf Siegfried.
Verbaasd zag Agnes den Directeur aan,hem had
ze hier niet verwacht.
Ik riep een knecht, zei ze kortaf, op den man
wijzende.
Rolf groette,doch sprak geen woord.Hij herken
de dadelijk den bedelaar, dien hij 's morgens eene
aalmoes gegeven had en boog zich over den onge
lukkige.
Do man is misschien dronken vroeg Agnes
trotsch.
Neen, zei Siegfried, hij is bewusteloos. Hij is
gevallen en waarschijnlijk met zijn hoofd op een
steen terecht gekomen. Maarhcehier ligt zijn
kruk en nog wel gebroken.
Agnes' lippen trokken te zamen, toen Siegfried
haar zoo scherp in de oogen zag, als moest zij eene
verklaring van het gebeurde geven. Daar ze echter
trotsch bleef zwijgen,boog zich Siegfried weer over
den armen man, nam hem op gelijk een kind en
droeg hem naar de naastbijzijndc bank.
Ik mag den man niet alleen laten, sprak
hij bedaard tot de schoone dame, die van haar
paard zoo hoogmoedig op hem neerzag. U zal wel
zoo goed willen zijn, mij een man uit het slot ter
hulp te zenden.
Een vurig rood kleurde het gelaat der Barones.
Ze knikte eventjes en rende voort naar het kasteel
waar ze een knecht beval, onmiddellijk den Direc
teur te gaan helpen.
IV.
Vijftien sterke mannen in eenvoudig werkmans
pak waren op weg naar het slot Rotheim.
gebracht, maar van een positieven gods
dienst. d. 1. het Katholicisme in werking.
Het Christendom, vreemd aan de levens-
wjjze en aan de leiding van het leven,
bljjft zonder kracht; het is een haard op
eea schilderboek: deze verlicht, noch ver
warmt.
Ia den Dacht van Zaterdag op Zondag
is te Milaan eene bom ontploft in een ven
ster vau het Gerechtshof in de Via San
Fedele, zonder evenwel veel schade aan te
richten.
Indien de aanslag gelukt ware, zouden
de gevolgen niet te overzien zgn geweest,
daar de bom, een jjzeren cylinder, 60 bjj
12 c.M. groot was. Reeds een 30-tal anar
chisten werden voorloopig in hechtenis
genomen.
Zola, de Frausche romanschrijver,
de man wiens geschreven boeken erger
nis verwekken, wil Z. H. den Paus spreken.
De Moniteur de Rome verzekert ons, dat
de'vrienden van E m i 1 e Z o 1 a, als hg den
28 den October a. s. te Rrmekomt, moeite
zullen doen om hem in betrekking te stellen
met het Yaticaan.
Meer en meer nadert de Japansche vloot
de Chineesche kust en elk oogenblik kan
verwacht worden, dat de kanonnen hnn
concert voor Peking een aanvang doen
nemen. De Amerikaansche Gezant in de
hoofdriai vjor het Chineesche rjjk, heeft
zgn lmdgenooten gewaarschuwd, dat hg
een aanval door de Japanners volkomen
zeker acht. Nog sterker spreekt de mede-
deeling, dat de aanzienljjke Chineesche
kooplieden dag aan dag bjj groot in getale
de hoofdstad verlaten.
Engeland, Fraokrjjk, Duitschland en
Rusland nemen gemeenschappeljjke maat
regelen om hun onderdanen te Peking
tegen het fanatieke Chineesche grauw te
beechermen. De Mogendheden versterken
voortdurend huu oorlogsschepen in de
Chineesch-Japansche wateren.
In China is een schandelgk bedrog ont
dekt,gepleegd door den verdwenen T a o t a i
of hoofd-mandarjjn van Tientsin, een neef
van L i-H a n g-C hang. Door hem op
gekochte afgedankte en onbruikbare voor
raden (300,000 stuks) geweren vau verschil
lende Europeesche legers, waarvoor hg 2
taëls per stuk had betaald, heeft hg voor
Vooruit mannenroept de voorste zijn
kameraden toe, indien we niet op tijd zjjn, krij
gen we een zuur gezicht van den Directeur, daar
kunt ge op rekenen.
Nu dat behoeft ge ons niet te vertellen.: Kuh-
nert,hernam de jonge man met een vrooljjk gelaat.
Ieder onzer weet, hoe scherp de Directeur ons op
de vingers ziet.
Wat bij u ook zeer noodig is, Peter Gritt-
ner, hernam Kuhnert. Ik behandel u nog ge
nadig.
Zoo, zei Grittner een weinig bits, dan is 't
goed, dat gij onze Directeur niet sijt Dan had ik
niet noodig Zondags naar de kerk te gaan, want ik
kreeg eiken dag eene preek.
Kibbelt ge al weer riep een meer bejaard man,
die achter kwam, onze Directeur verlangt voor
eerst vrede. Ge weet Grittner, dat het nog niet
uitgemaakt is, of de Directeur u weer aanneemt.
Wat hij eenmaal zegt, blijft gezegd. En indien
ge verlangt, dat we een goed woord voor u doen,
wees dan maar verstandig.
Grittner keek voor zich en zei geen woord meer,
ook de anderen begonnen geen gesprek meer met
hem. Eindelijk kwamen de mannen aan het kasteel
en gingen twee aan twee den tuin in.
Wat zijn dat voor lieden vroeg de kok en
stak zjjn hoofd de keukendeur uit.
De houtkappers van den directeur Siegfried,
die gisteren-avond te Ober-Rotheim aangekomen
zijn, hernam de stalknecht, die toevallig voorbij
ging.
Wordt vervolgd.
O
