NIEUWE
No* 2199.
Vrijdag 19 October 1894.
19di Jaargang.
Zondagsrust.
II li I T E IN L A r»T~
Agnes.
België.
Frankrijk.
Emilie Castelar over Z.H. Leo XIII.
HA4RIËM8CHE COIIRilT.
ABONNEMEN TSPBIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummersi 0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B TJ B E A IT: St. Janstraat Haarlem.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEW.
AG-ITE MA NOW AGITATE.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensd ag-
en Yrgda g-a vond voor 6 nnr ingewacht.
B e d a c t e u r-Uit g e v er, W. KüPPEBS.
De beteekenis van dit woord hoort men
in de parlementen en in bijeenkomsten be
spreken. Geloovigen en ongeloovigen er
kennen hoe langer hoe meer, dat de rnstdag
ede Zondag», in kalmte moet wordendoor-
gebracht, opdat de mensch zijne krachten
kan herwinnen, die hij tot een bestendig
voortbestaan niet ontberen kan.
Eene geweldige strooming, die den he-
vigsten tegenstand weldra zal overwinnen,
heeft in de jongste jaren een volslagen
ommekeer gebracht in de algemeene denk-
wjjze omtrent den wekeljjkschen rustdag,
zoo noodzakeljjk naar de wetten der natuur,
en zoo gewichtig als huldebewjjs van 't
schepsel aan den Schepper.
Het schrikbarend voortwoekerend onge
loof en de onzinnige eischen van de he-
dendaagsche nijverheid hadden sommige
klassen der maatschappij 't begrip der Zon
dagsrust doen verloren gaan, maar de re
actie deed zich weldra gevoelen en «los
extremes se toncbent.» In onze dagen vra
gen niet alleen de ware Christenen herstel
eener zoo mogelijk algemeene Zondagsrust,
de wjjsgeeren van het ongeloof zelf predi
ken die met hen.
«Het is voor mg onloochenbaar,» schreef
de Engelsche Slaatsman Gladstone,
«dat de waarneming der Zondagsrust diepe
wortelen heeft geschoten, zoowel in de
overtuiging als in de gewoonte mjjner land-
genooten. Is ze voor zoo velen van hen eene
noodzakelijkheid voor het geestelijk en chris
telijk leven, anderen in niet minder groot getal
verdedigen, die met geijjke krachtdadigheid
als eene maatschappelijke noodwendigheid.
De werkende klasse houdt daaraan met bui-
tengeworen naijver en verzet zich niet al
leen tegen eene openlijke afschaffing, maar
ook tegen alles, wat onrechtstreeks tot dat
doel zon kunnen leiden.»
Zulke openljjke en merkwaardige bljjken
van instemming zjjn eene kostbare aan
moediging.
Uit een «geneeskandig» oogpunt is de
Zondagsrust besproken geworden door den
heer H a e g 1 e r, dokter in de geneeskunde
te Bazel; uit ean «maatschappelijk» oog
punt door den heer Trou verez geagreëerd
professor in de wijsbegeerte aan het Ly
ceum te Bourge. De Zondagsrust werd be
schouwd door de heeren D r i v r e t en
Rivière met het oog op de «nijverheid
voor 't boawen»; door den heer P a g n y,
industrieel te Brussel, met betrekking tot
de «nijverheid» in 't algemeen. Eindeljjk
hebben de heeren M o r d 1 i n g, oud-alge-
FEU ILL ET ON.
13.)
Vervolg
Daarom heer, ga ik niet meer weg, daarom heb
ik mij dit kleine portret verschaft en hiermee te
spreken kan me niemand verbieden.
De oude man lachte schor en stond met moeite
op Siegfried hielp hem.
Ja mijnheer, zeilde bedelaar, ziende, dat de
directeur zijnen hoed nam, het is laat geworden
met mijne oude geschiedenis, die u zoo vriendelijk
aangehoord heeft en de weg tot Kotheim is lang.
Ik wilde u wel wat vragen, mijnheer Siegfried,
voegde de oude er aarzelend bij, maar n mag het
mij niet kwalijk nemen. Spreekt de barones Agnes
vriendelijk tot u
Het mannelijke gelaat van den Directeur kreeg
eene donkere uitdrukking.
Neen, Valentijn.zei hij.haronesAgnes spreekt
noch vriendelijk, noch onvriendelijk met mij, we
verkeeren niet met elkaar,ik ben alleen voor zaken
op het slot.
Dat is jammer zeer jammer, hernam de
oude, terwijl hij het grijze hoofd schudde. U heeft
eene manier, dat men u recht moet geven, of
men mag of niet. De Barones zou wel naar u lu_s-
teren, indien u haar riedt met dien schurk te
trouwen.
Siegfried luisterde. Van wien spreekt u
U weet wel, van Sahlberg, die de honden op
mjj loslaat, die mij wilde doodslaan, omdat hij
meen directeur der Oostenrjjksche spoor
wegen, Chambres, advocaat te East-
Bourne (Engeland) en Salter, civiel-in-
genienr te Parjjs, dit belangrijk vraagstuk
behandeld met de rust toe ts staan aan het
personeel der spoorwegen, postergen en
telegraaf, openbare werken, kantoren van
den Staat, het leger, de gerechtshoven, de
fabrieken, werkplaatsen en magazjjnen.
Al deze rapporten zonder onderscheid
hebben de verdiensten van de Zondagsrust
uit verschillende oogpunten beschouwd.
Da belangrgkheid der Zondagsrust is
met duideljjke bewjjzen gestaafd. Ernstige
arbeid is verricht gewordendie met vracht
bjj latere studiën zal geraadpleegd worden.
De heer H a e g 1 e r, dokter in de me
dicijnen te Bazel heeft uit een gezond-
heidskundig oogpunt de noodzakelijkheid
der Zondagsrast aangetoond. Onderzoekin
gen en proeven door de heeren Petten-
köfer en Voit gedaan, hebben uitge
maakt, dat de nachtrust en het voedsel,
zelfs het meest krachtige niet voldoende
zjjD, om de krachtan te herstellen, welke
door een normalen arbeid verbruikt wor
den. Het werk, zoo lichameljjk als geeste
lijk, ontneemt den mensch meer zuurstof,
dan hg gedurende den werktjjd kan in
ademen. Da rust integendeel veroorlooft
hem meer op te nemen en te behouden,
das hg in den werktijd verbruikt; maar
ongelukkigerwijze is de nachtrust niet vol
doende om het verschil in een werkdag
ontstaan, aan te vullen. Dat verschil, Vol
gens Pettenköfer en Voit gaat tot
10 ot 20 percent van onzen voorraad
zuurstofwat is na het gevolg Dat na eene
week onze krachten in volslagen staat van
uitputting zjjn geraakt; het bloed verarmt,
de speren verslappen, het zenuwstelsel is
afgemat. Om de ondermgning der gezond
heid te voorkomen bestaat maar ééa middel
een wekelgksche regelmatige volkomen rust
dag. De rust alleen kan onze krachten
herstellenwant al kan het voedsel ons
kool- en stikstof bezorgeD, het is volkomen
machteloos om ons ook maar het geringste
deeltjzuurstof te schenken, dat wjj noo-
dig hebben.
De tegenwoordige verdeeling van het
werk in eiken tak van njjverheid, maakt
die Zondagsrust meer dan noodzakeljjk.
Een dag van volmaakte rast moet den
orgauen gegund worden, die steeds met
hetzelfde werk bezig zijn. De ontaarding
dier organen zou het noodzakeljjk gevolg
zjjn van onverpoosd werken.
Wjj bewonderen de schooae overeen
komst der natuurwetten met de wet des
vermoedt, dat ik weet, welk een schurk hij is.
Dezen ellendeling bedoel ik, die zich het vertrou
wen van den Baron wist te verwerven en zijne
dochter tot schande en ongeluk zoekt te brengen.
O heer, indien gij dit aan Eotheim zeggen kondt.
Ik vraag u geene hulp voor mij, doch indien
gij kondt beletten, dat Agnes de vrouw van Sahl
berg wordt, zou ik u zegenen als mijn grootsten
weldoener.
Verbaasd keek Siegfried den bedelaar aan,
wiens oogen schitterden van een doodelijken
haat.
Denk eerst goed na, Valentjjn, zei hij. In
dien ge knnt bewijzen, dat Sahlberg dien naam
verdient, zeg het dan zelf aan baron Botheiin.
Ik kan me niet in zaken mengen, die me niet
aangaan.
Een bittere trek kwam om de lippen van den
ouden man.
Waarlijk dat had ik vergeten. Indien een
jong onschuldig meisje een schurk wil trouwen,
is dit voor een ieder ander, die niet juist een
naaste bloedverwant is eene privaatzaak, waarin
hij zich niet mengen mag. Indien u barones
Agnes in levensgevaar zaagt, zoudt ge geen
oogenblik aarzelen om haar te redden, ge zoudt
dat uw plicht achten. Het meisje voor een
veel grooter ongeluk bewaren, acht ge niet uwen
plicht.
Siegfried zag den bedelaar ernstig aan.
Wat gij mij als plicht aanwijst, is dubbel
de uwe, zei hij en ik herhaal het, kunt ge be
wijzen dat Sahlberg een slecht mensch is, ga
dan heden naar baron Eotheim en zeg hem wat
ge weet.
Heeren op het vieren van den Zondag, en
die overeenkomst tnsschen de vindingen
der wetenschap en de wetten van onzen
heiligen godsdienst is een nieaw en on-
omstooteljjk bewjjs van de waarheid van
het Evangelie.
Na de verkiezingen, die geestdrift en
teleurstellingen hebben teweeg gebracht,
achter den rag zjjn, kan men vaststellen
dat de socialistische partjj eene opzienba
rende intree heeft gedaan in het parle
mentaire leven.
Aan de democratische beweging in Bel
gië is de overwinning der socialisten toe
te schrijven, baar gloeiende propaganda is
bekroond met een succes zoo schitterend
voer de sociaal-democraten, dat het de
stoutste verwachtingen van die partjj moet
hebben overtroffen.
De zich noemende chrieteljjke democra
ten, verblind door de meest bedriegeljjke
begoochelingen hebben eene partjj versterkt,
die zich tegen hen zal keeren, al is de
liberale partjj een gevoelige nederlaag be
zorgd, zelfs al zou volgens het Journal
de Bruxelles door deze verkiezing de libe
rale partjj verdwjjneo.
De Union de Charleroi ziet in den uitslag
der verkiezingen eene vreeseljjke les voor
katholieke en liberalen beide en hoopt dat
zjj de oude veeten zullen laten rusten en
zich verbinden tegen den gemeenachappe-
Ijjken vijand.
Wjj zien reeds hoe de Réjormej*cht
en jubelt over de overwinning der socia
listen door hst algemeen stemrecht, en hoe
het blad door vereende kracht van socia
listen en progressisten de clericale partjj
wil overwinnen.
Het blad verheugt zich reeds over enkele
verliezen geleden dior de clericale partjj,
natuurlijk door toedoen van de chris-
teljjk-democraten en constateert, dat
het algemeen stemrechtverre van de macht
der cltricalen te vergrooteD, zich na reeds
tegen deze heeft gekeerd en ze bedreigt
met eene naderende instorting. Deze taal
van het socialistisch blad mogen de Bel
gische Katholieken, die zich cbristeijjke
democraten noemen, wel eens in ernstige
overweging nemen.
De Italiaansche premier C r i s p i heeft,
na de een weinig overdreven ovatie den
maestro V e r d ite Parjjs te beurt
Ik zou wel gek moeten zijn. Om met de
zweep weggejaagd te worden en nog achter slot
te komen. Neen heer, mij gelooft niemand, wan
neer ik een adellijk heer beschuldig van, eene mis -
daad. Dat het dan verborgen blijve.
Van eene misdaad beschuldigen? zei de
Directeur. Eene misdaad onthullen is plicht en
indien ge vreest bij baron Eotheim geen gehoor te
vinden, zeg mij dan wat ge weet.
De oude man had wantrouwen gekregen.
Neen, heden niet neer, mijnheer neen, het
wordt laat en ik moet hout rapen voor morgen
mijn voorraad is bijna op. U is wel goed, ging
hij voort, terwijl bij Siegfrieds hand vatte, er
is nog geen ongerecht woord over uwe lippen
gekomen en ik zal u ook alles vertellen ter
wille van mijne schoone nicht. Maar vandaag
niet-meer.
Siegfried legde eene kleine som gelds op tafel.
Van u en van baron Eotheim neem ik
geen aalmoes aan, zei Valentijn het geld terug-
schuivende.
Het is geen aalmoes, slechts eene vooruit
betaling hernam de Directeur. Men heeft mij
gezegd, dat ge met de linkerhand nog goed
schrijven kunt en voor de menschen nu en dan
een brief schrijft. Ik zal u werk verschaffen.
De oude knikte toestemmend en zijne oogen
schiterden van vreugde.
Och ja, mijnheer, geef mij wat te doen ik
zal schrijven zooveel ik kan.
Nog eenmaal nam de Directeur het kleine
portret in de hand en trad naar het venster in
het volle zonnelicht. Aandachtig beschouwde
Siegfried het afbeeldsel. Daarna legde de Dircc-
gevallen, een telegram aan V e r d ia
vriend R i c a r d i gestuurd vau den
volgenden inhoud: Trotscb, dat de Itali
aansche naam ten hoogste verheerljjkt ia
in de groote en sympathieke hoofdstad van
Frankrjjk trek ik er het voorgevoel nit
van eene innige broederschap tnsschen de
twee naburige volken en ik zegen de knnst,
die ons die gelegenheid heeft aangebeden.
Glorie aan V e r d i, die door zijn schep
pingsvermogen over de Alpen een weg
heeft bereid tot eene vereeniging van harten.
Sommige bladen besluiten reeds nit dit
telegram van den minister G r i s p i, in
verband met eenige andere dingen van
dien aard, dat Italië gezind zon zjjn uit
de triple alliantie te treden om zich aan
de zjjde van Fraükrjjk te scharen. Maar
die conclusie vinden wjj toch wel wat
onzeker.
De vroegere aanhangers van den
ex-pater H y a c i n t h e, die met hem de
leer der Kerk hebben verloochend, zjjn
te Neuilly bjjeengekomep, om den afval
ligen monnik, die nu weer tot de Janse
nisten was overgeloopen, als hnn zielherder?
te mogen terng ontvangen.
Voor den apostaat, die aanwezig was
voerde de heer Carrier, pastoor te
Genève het woord tot ontelbare (400)
volgelingen van den heer L o y s o n.
Die 400 gallicanen, na zich van den aarts
bisschop der Jansenisten te Utrecht geschei
den te hebben, dien pater Hyacinthe
vroeger de hand gereikt hal, hebben de
wederherstelling van genoemden pater in
de Kerk, die hjj gesticht heeft, gevraagd.
Tevens hebben zjj besloten een reqnest
bij den raad van Parijs in te dienen, om
daar een zendelingschap te openen voor
hnn voorgewenden godsdienst. Laat ze
maar scharrelen, de afvalligen, die den
verloopen monnik aanhangen, want noch
L o y s o n, noch zjjn kerk zal ooit eenige
beteekenis erlangen.
Zooals bekend is heeft de Spaansche Staats
man Emilie Castelar dezer dagen een
onderhoud gehad met den Paus. Over dit on
derhoud heefteender correspondenten te Eome
van het Parijsche blad „Le Matinu, den heer
Castelar geinterviewd.
De correspondent deelt daaromtrent het na
volgende in zijn hlad mede, hetgeen door het
Katholieke jdad U Univers van 160ctober werd
overgenomen.
Op de vraag: Hoe is u de Paus bevallen, heeft
de Spaansche Staatsman geantwoord:
Verbazend door jeugd, overweldigend in gc-
sprek,uitblinkend door gezondheid,moreelekracht
en breede opvatting van gedachten.
teur het weer op tafel en reikte den oude de
hand.
Ik zal spoedig terugkomen, sprak hij ernstig.
Houd goeden moed. Wie zijn plicht doet kan het
niet slecht gaan.
Siegfried verliet de hut. Peinzende ging hij door
het stille woud, waarin in de verte de doffe slagen
der houthakkers weerklonken.
De zon neigde ten ondergang en wierp hare
roode stralen op de besneeuwde dennenkoppen.
Allerhande beelden kwamen hem voor den geest.
Hij zag een bekoorlijk meisje in de ellendige
hut aan de voeten des bedelaars, dan weer zag hjj
een kind midden in de bruisende beek en haar
glanzend haar dobberde op het water als een
zeldzame waterplant. Hij droeg bet meisje in zijne
armen op den oever. Ik dank u klonk het
zachtjes in zijn oor. Weder zag hij het kind, nu
eene fiere maagd geworden, naast zich bjj den reu-
zenden en sprak met hare heldere stem: Deze
is mijn lieveling onder alle boomen van onze
bosschen.
Eensklaps schoot een ree uit het kreupelhout
te voorschijn. Siegfried ontwaakte uit zijne mij
mering en een kwartier lat:r zat hij in zijne
kamer op het slot Eotheim, waar hij eene uit-
noodiging vond van den Baron op eene jacht
part jj.
{Wordt vervolgd.)
