NIEUWE
m, 2225
Vrijdag 21 December 1894
I9d« Jaargang.
Sociologie,
BUITENLAND
Ontmaskerd.
Italië.
AtLKMfflCtMAIT.
ABONHEMENTSPBIJS
Pet 8 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers c 0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B U K E A tl: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA HON AGITATE
PBIJS DEB ADVEETENTIEN.
Van 16 regels 50 Cents
Elke regel meer7Vs
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlgk Maandag-, Woensd ag-
en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteu r-U itgever, W. K P P E R S.
Da wereldberoemde Enclycliek van 15
Mei 1891 is eeue nieuwe openbaring van
de machtige leeraars-werkzaamheid, waar
door Z. H. Leo XII zoozeer heeft gerecht
vaardigd zijn deviesLumen in coelo. Licht
aan den hemel! De maatschappij was in
afwachting van dit onfeilbare woord, en
volgens de uitdrukking vau den profeet,
hield zg de oogen gericht naar dea berg,
vanwaar de hulp dar waarheid voor haar
komen moest. Iedereen had het voorgevoel
van een groot licht, welks verschijning
op het einde dezer eeuw de meest belang
rijke sociale gebeurtenis van onzen tjjd
zou zjjn.
De stem vau den Opperpriester der Kerk
heeft weerklonken met verbazende jaist-
heid en meesterlijke grootheid. De Katho
lieke wereld liet hare studiën eene wijle
rusten om zich bezig te houden met de
beschouwing der waarheid. Da sehenrma-
kenda volken beschouwen, in weerwil van
ingewortelde vooroordeelen, met verbazing
dit gedenkteeken vau hooge wetenschap,
hetwelk opeens aan de menschheid open
baart, wat honderd jaren van efctijl en
twist niet hadden kunnen leeren.
Bjj het gez:cht vau zulk een schouwspel,
is hot ongeloof zelf nit het veld geslagen.
Die plotselinge lichtstralen nilschiatend
te midden van de duisternissenda stem
van een tachtigjarigen grgaaard 's menschen
verstand versterkeud en eensklaps zeketheid
brengend daa', waar de rede slechts twijfel
geopperd had; die onwrikbare stoutheid,
die zonder aarzelen de teergevoeligste vraag
stukken aangrgpt en oplost; het ODgeloo-
felijk gezag, waarmede hjj, de eerbiedwaar
dig» hoogepriesterlgko grjjsaard, diepe ver
deeldheden bevredigt om alle geesten onder
het juk van «ga wobrd te buigen: ziedaar
het verschgosel, dat den hoogmoed der
rationalisten beschaamt en noodzaakt zich
af te vrageü, of achter dit wonder van
geleerdheid niet een geheimzinnige invloed,
verbeven boven de ingevingen van eeue
zuiver menschelgke wgsheid, verborgen is.
Eene groote schrede is gedaan. Op de al
te vage woordentwisten, op den vaak on-
vrnchtbaren strijd volgeD nu de juiste en
vruchtbare studiën. Verre van belemmerd
te worden in hare bewegingen, zal de
wetenschap een krachtiger vlucht nemen.
De sprong van het verstand, als een pjjl
van den boog, veronderstelt de hechtheid
van het steunpunt. De Katholieke leer
verleent aan de menscheljjke rede, met
nieuwe lichtstralen, grooter krachtia niets
FEUILLETON.
3.)
{Vervolg.)
Mijnheer Zier was een veelzijdig ontwikkeld
man, maar in den laatsten tijd was hij knorrig
en stoof hij spoedig op. Een hartziekte, die hij
uit een ernstigen aanval van rheumatiek in de
gewrichten had. gehouden, noodzaakte hem op nog
jeugdigen leeftijd tot het verlaten van een loop
baan, die hij met voorliefde gekozen had. Nader
hand schreef hij met veel bijval artikelen over oor
logszaken maar de daaraan verbonden inspanning
kou hij niet verdragen, en daarom had hij ook
deze bezigheid laten varen. Zoo leidde de bekla
genswaardige man nu een eenzaam, treurig leven.
De eenige gast, die hem kwam opzoeken, was
c«n achterneef van zijn overleden vrouw, die
eenige maanden uit Amerika was teruggekeerd,
waar hij geruimen tjjd gewoond had.
Zijn eenige vreugl was zijn dochter, en het deed
hem altijd veel genoegen, als zij voor langeren of
korteren tjjd bij hem kwam. Zoo dacht hij ook nu
dat zijn dochter voor eenige dagen bij hem te
logeeren was gekomen.
Valentine wist, dat haars vaders leven als aan
een zijden draad liing, en had hem daarom de
waarheid niet durven bekennen voorloopig had
zij haar toevlucht genomen t,ot een leugentje en
gezegd dat zij van Mevrouw Rcchling acht dagen
vrij had gekregen. Daarin lag niets onwaarschijn
lijks want Mevrouw had reeds meermalen toege-
wordt hat gebied vau hare oorspronkelijke
wettigheid beperkt. Op het uitgestrekte
veld der sociologie heeft Leo XIII eenigs
groote grenzen getrokken, welke zij niet
kan overschrijden zonder op dwaalwegen
terecht te komen. Maar van den eenen
grens tot den anderen strekken zich nog
onmeteljjko vlakten uit, welke overgelaten
zpn aan onze onderzoekingen en waar het
verstand zich den vrjjeu loop gevan kan.
Voortaan verzekerd omtrent de beginselen,
kan de wetenschap zich méér op hunne
toepassing toeleggen. Binnen deze grenzen
is het onvermijdelijk, is het zelfs ta weu-
schen dat er verschillende waardeeringen
worden voortgebracht.
Op het sociale gebied, méér dan elders,
is het noodzakelijk vóór alles de wjjze
woorden van Sint Aagustinus tot grond
slag te nemen: eenheidvrijheidliefde.
In necessariis unitas. Iu het noodzakelijke
eenheid. Eenheid van opvatting, wat betreft
de grondwaarbeden van de natuurlijke of
bovennataurlpke orde, welke door hun
karakter van zekerheid de goedkeuring van
het verstand eischen. Naast zekere vluchtige,
toevallige en vaak te betwisten wetten
heeft de sociale wetenschap volstrekte en
noodzakelijke beginselen, ten opzichte van
welke geen verschillend gevoelen mag ge
koesterd worden. De sociologie is werkeljjk
eane afgeleide wetenschap, die hare wezen
lijke en onveranderlijke beginselen trekt
uit de zedenleer, zoodat alle voorschriften
van het zedelijk le°ea even zoovele wetten
zjjn, welee het economische leven behoer-
schen. Welnu, indien de zedewet on9 ten
deele wordt geopenbaard door de rede, toch
vindt zjj hare volmaakte en juiste uitdruk
king alleen in de positieve openbaring,
in den christeljjkea godsdienst. Hieruit
volgt, dat elk öociologisch stelsel, gegrond
vest op de algeheele volstrekte ontkenning
van de voorschriften des Christendoms,in zjjn
wortel bedorven en niet bij machte is om het
geringste welzijn te verzekeren. Het is een
stroom, vergiftigd in zjjn bron, waaruit
alleen de ondergang, de dood kan voort
komen. De staathuishoudkundige, die zich
daarop verlaat, bouwt eene stad in de lucht,
zooals een wjjsgeer uit de oudheid zeide.
De andere stelsels zijn waar of valscb,
naarmate zjj zich begeven tot het chris
telijk ideaal of zich daarvan verwijlereu.
Het Catholicisms alleen is bjj machte om het
sociale vraagstuk geheel en al op te lossen
omdat het catholicisme alleen de zedelijke
waarheid bezit in geheel hare volheid, zon
der vermindering.
Wanneer de volken zich tot de Kerk
staan eenige dagen bij haar vader door te bren
gen, wanneer zij zelve met haar zood op reis was.
Mijnhier Zier zat in de ruime kamer, die als
salon, woon- en eetkamer diende en waarvan de
meubelen, ofschoon netjes onderhouden, van veel
jarigen dienst getuigden. Hij zat in een met leer
overtrokken leuningstoel Dij den haard, die slechts
weinig warmte verspreidde, ofschoon buiten een
snijdende noordoosten-wind blies, die ook zijn weg
door de kieren van het half vermolmde venster
wist te vinden.
De Luitenant had een lange, magere, gestalte
en ingevallen trekken,die vroeger schoon geweest
waren en waaruit nu nog veel verstand sprak. Op
de magere kaken lag een hectische roode kleur,
in de grijze oogen flikkerde een onrustig vuur,
dat verried hoe de geest van dezen man nog altijd
streed tegen de zwakheid van zjjn lichaam.
Zijn stijve ledematen waren gehuld in een grijze
kamerjapon, een huismutsje bedekte zijn dunne
grijze haren en een deel van zijn hoog kaal voor-
hoofd.Kussens en dekens dienden om hem te steu
nen en te verwarmen.
Aan het andere einde van het vertrek zat Valen
tine. Zij droeg een grijs wollen japon met aan-
sluitenden hals. Hoe eenvoudig dit jkleedingstuk
ook was, het deed de fijne onberispelijke figuur
van het meisje allervoordeeligst uitkomen. Zij zat
met den rug naar hst "venster gekeerd en de Fe
bruarizon, die nu en dan door de wolken brak,
scheen haar lokken met gouden vonkjes te be
strooien.
Valentine hield een fraai ingebonden boek in
de hand, dat door zijn nieuwheid aanmerkelijk
afstak bij de veel gebruikte klassieke en weten-
zullen wenden om aan Haar te vragen
«het waarachtig licht, dat eiken m9nsch
verlicht komende in deze werelds; wanneer
verschillende elementen der maatschappij
rgken en armen, patroons en werklie
den, arbeid en kapitaal jegens elkander
zullen doordrongen worden van de gevoe
lens van liefde en gerechtigheid, welke de
Christus ons heeft geleerd door zjjn voor
beeld zoowel als door zijne woorden;
dan, maar ook dan alleen, zal de crisis
beslist overwonnen zjjn en zullen de vol
ken, met de godsdienstige waarheid, den
vrede en den waarachtigen atoffeljjken
vooruitgang hervonden hebben.
Z:edaar in hoofdzaak de noodzakelijke
beginselenwelke Leo XIII heeft be
vestigd en welke door den christen niet
mogen bestreden wordenIn necessariis
unitas.
In duhiis libertas. In het twijfelachtige
vrjjheid. De grootste verdraagzaamheid in
twijfelachtige quaeaties, welke de rede en
het geloof aan het vrjje onderzoek der men-
schen overlaat.
Indien de sociale wetenschap duideljjk
en zeker is, in zooverre zjj steunt op de
eerste beginselen der zedeleer en op bunue
onmiddellijke gevolgtrekkingen, hei is daar
mede geheel anders, wanneer het geldt de
toepassing van de uiterste gevolgtrekkingen
van het natuurrecht op de economische
orde. Niet alleen schijnt de waarheid van
dezen laatsten ons met minder zekerheid toe,
maar zjj loopen des te gemakkelijker uiteen,
omdat de meesten een voorwaardelijk ka
rakter aannemen, als zjjnde ondergeschikt
aan de hoedadighaden van personen, tjjden
en plaatsen. De omstandigheden zelve
kunnen tot twist aanleiding gaveo, wat
betreft de werkelijkheid van hun bestaan in
een gegeven geval.
De sociale quaestie is een nieuw veld,
hetwelk aan de onderzoekingen van de we
tenschap is overgeleverd. Op't onverwachts
is zjj over Europa losgebroken, zouder dat
iemand geheel bereid was aan haar het
hoofd te biedan. De mannen van studie
hadden niet den tjjd om zich daarmede
bezig te houden, en de mannen van de daad
hadden den tijd niet om onderling te over
leggen.
Vau den anderen kant, de cirkel, waar
in zjj zich beweegt, is onmeteljjk, en de
vraagstukken, welke zjj voor den dag
brengt, zjjn even talrijk als ingewikkeld.
Hierom moet men allereerst het exclu
sivisme vermjjden.
De meeste systemen hebben ééae zijde,
waardoor zjj zich aanbevelen; maar elk
schappelijke werken, die in de boekenkast in haar
nabijheid stonden. Met haar welluidende stem
las zij haren vader voor dit was een der grootste
genoegens, die de zieke nog smaken kon, en zijn
dochter verzuimde nimmer hem dit genoegen te
verschaften. Ook nu dwong zij zich zelve om haar
aandacht te schenken aan de lectuur, ofschoon
haar hoofd en hart met geheel andere dingen ver
vuld waren, en langer dan een uur had zij haar
vader nu reeds voorgelezen. Thans liet zij echter
het boek even zakken, keek naar haar vader die
de oogen gesloten hield en vroeg vol bezorgd
heid
Spant het u niet te veel in, lieve vader Zal
ik eenige oogenblikken wachten?
Hij sloeg de oogen op en antwoordde met
levendiger en krachtiger stem O, neen, neen!
lees maar verder, als het u tenminste niet ver
moeit.
O, volstrekt niet, lieve vader, verzekerde
Valentine met een vriendelijken glimlach. Ik lees
mevrouw Rechling meer dan eens uren voor, zon
der dat bet mij inspanning kost I
Dat zullen me mooie werken zijn, die het
arme kind haar voor moet lezen, dacht de luite
nant, die geen goeden indruk van mevrouw Rech
ling gekregen had, toen zij op een rijtoer eenige
oogenblikken aan zijn woning was afgestapt. Doch
om die onaangename gedachten van zich af te
werpen, zeide hij luid Het is toch wel lief
van haar, dat zij u acht dagen lang aan mij gunt;
nu zullen we daar dan ook partij van trekken, ge
moet mij maar veel voorlezen en dan moet ge nog
eens die mooie stukken van Beethoven voor mij
spelen en eenige liederen van Mozart en Weber
systeem heeft ook zjjue kwetsbare plaats.
Onvoorzichtig zou hg handelen, die zich
onvoorwaardelijk daaraan zou vasthechten.
In omnibus charitas. Ia alles de liefde.
Indien de toegenegenheid der vormen, eene
eerbiedige hoffelijkheid jegens personen en
meeningen, eene noodzakelijke vereisebte is
in de christeljjke controverse, dan zjjn deze
eigenschappen ook van het hoogste belang
bjj het behandelen der sociale quaestie.
Immers, geheel die beweging heeft de liefde
tot voorwerp en beoogt ten slotte de ver
betering der ljjdende klassen. En zoo er
somtjjds meeniugen zjjn, die wg niet ge
heel en al kunnen deeleo, omdat zg ons
in zeker opzicht buitensporig voorkomen,
vergeten wij dan nimmer, dat al die mee
ningen elkaar moeten ontmoeten in één
zelfde gedachts van toewijding.
De schorsing der Italiaausche Kamer
door den minister-president C r i s p i heeft
te Rome groote onrast teweeg gebracht.
Talrgke Afgevaardigden hebben de stad
verlaten en een groote troepenmacht is
aangekomen ter versterking van het gar
nizoen.
Rome zit vol intriganten, dieven en samen
zweerders, die als martelaren en helden
werden beschouwd door een eerloos gou
vernement, dat zulke wezens in dienst
genomen heeft om de helsche plannen
tegenover hel Pausdom gesmeed, te laten
uitvoereu. Nu echter woedt het kwaad in
eigen boezem en de booswichten zjjn con
currenten geworden die elkaar door kuipe
rijen trachten te verdringen en te overwel
digen.
G i o 1 i 11 i heeft op dit oogenblik een
aanslag gedaan tegenover zjjn vroegeren
mede-intrigant C r i s p i en deze in 't nauw
gebracht, heeft zich door een coup d' état,
trachten te redden. Hg heeft de zittingen
in de Kamer van Afgevaardigden geschorst,
bang als hg is geworden voor eene ontmas
kering vau de schurken die zich aan eea
andermans goed hebbsn vergrepen. Zelfs
Gr is pi's vrouw wordt beschuldigd, de
Banca Romana gebruikt te hebben als eene
brandkast voor huishoudelijke aangelegen
heden en o. a. te Karlsbad goede sier te
hebben gemaakt met het geld van de Bank.
En verder: de kas van de bank schoot geld
voor aan parlementsleden, journalisten, ver
kiezingsagenten, ministers en hun vriendjes.
Ik zon, schrjjft Tanlongo de direc»
voor mij zingen. Ik hoop dat onze oude rammel
kast er niet te valsch bij klinkt.
Hij wierp een blik op de piano tegenover
hem, waarnaast een oud muziekkastje stond.
Zoo zag hij de schaduw niet, die over het
reine voorhoofd zijner dochter vloog, hoorde hij
den zucht niet, die aan haar boezem ontvlood.
Adolf heeft beloofd van avond bij ons te
komen, zeide zij toen.
Yan avond alweer? vroeg de Luitenant,
wiens voorhoofd zich rimpelde. Die komt hier
tegenwoordig eiken dag.
Over Valentine's wangen vloog een vluchtig
rood. Ik dacht dat zijn bezoeken u aangenaam
waren,vader.U speelt toch gaarne een partij schaak
met hem, zeide zij.
De Luitenant haalde de schouders op en ant
woordde De mensch is een slaaf van zijn ge
woonten ik geef volstrekt met om Adolf en heb
daar mijn redenen voor, maar gedurende den tijd,
dat hij in Berlijn vertoeft, is hij mij zoo trouw
komen bezoeken, dat ik bijna iets mis als hij
's avonds wegblijft. Ik dacht echter dat hij van
daag reeds hier geweest was ik dacht zijn stem
te hooren toen ik nog te bed lag.
Naar ik meen heeft hij voor tante Constance
e?n boodschap gedaan, daarom is hij er geweest.
-Deze twee hebben altijd wat met elkaar, men
zou denken dat die oude nog een liefdeshistorietje
aan de hand had, zei de Luitenant lachend. Toen
richtte hij zich echter plotseling op in zijne kus
sens en vroeg ernstig, bijna angstig: Valentine,
mijn kind,zeg mij eens oprecht hoe bevalt Adolf u?
Wordt vervolgd).
t
