NIEUWE
De tusscbenkomst van den Staat
in de sociale qeaestie.
m 2257
Vrijdag 8 Maart7; 1895
20ste Jaargang.
8 U I T E L A
De samenzweerder.
Frankrijk.
1141LEISC1 (I0VA11
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden roor Haarlem. f 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem
PRIJS DER ADVERTENTIE»;
Van 16 regels
Elke regel meer
50 Cente
7Vs
AGITE MA NON AGITATE.
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cente per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensd ag-
en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
R e d a c t e u r-U itgever, W. KüPPERS.
vinden ia de Encycliek Rerum No
varum een woord, hetwelk de leer der Kerk
betreffende de werkiag van da openbare
macht op het sociale terrein samenvat. Z. H.
Leo XIII zegt daar: «Het individu, het
huisgezin mag niet in den Staat opgaan;
en de vrjjheid van beweging, zoover die
met in verzet komt mei het algemeen welzijn
of in strijd met de rechten van derden, moet
èn aan de bijzondere personen èn aan de
huisgezinnen gewaarborgd bljjvea.»
Uit deze woorden volgt, dat de tusscben
komst van de Staatsmacht gewettigd is in
twee gevallen: lo. Wanneer het algemeen
welzjjn op het spel staat. 2o. Wanneer het
geldt de voorkoming of herstelling van on
rechtvaardigheid.
Wat het eerate punt betreft, zeggen wjj
kort en bondig: Zekere algemeene belangen
bezitten uiteraard dit karakter, zooals bjjv.
de organisatie van de nationale verdediging
of een gemeenschappelijke zaak, die voor
geheel het land dienstig is. Dergeljjke zaken
belmoren altijd aan de Staatsmacht. Want,
zooala de H. T h o m a s zegt, heeft de Staats
macht te zorgen voor alles, wat, de gatneen-
■chap aangaat: curam eommunitatis habet.
Er zijn ook andere belangen, die uiter
aard private belangen zi)a, maar die zgde-
lioga het lichaam der maatschappij raken,
krachtens het beginsel van solidariteit. Hier
is de Staat niet gerechtigd handelend op
te treden dan nadat hjj de machteloosheid
der vrijheid heeft bewezen.
Uit dit eerste beginsel volgt als van zelf
het tweede. Het algemeen belang vordeit,
dat de merscben in bühne wederkeerige
betrekkingen de regels van rechtschapen
heid onderhouden, anders wordt bet bestaan
der maatschappij onmogelijk gemaakt. Van
daar bet exioma, door de wjjzen van alle
eeuwen aangenomen:«De Staat is de handha
ver der rechtvaardigheid,vcustosyasiJe.Telkens
als zijue tusscbenkomst noodzakelijk is om
het rjjksgebied der rechtvaardigheid te ver
zekeren, heeft de Staat het recht en den
plicht van handelend op te treden.
Niettemin is het op dit gebied zijn oor
spronkelijke plicht met open oog te waken.
Want de bemoeiing van den Staat is on
dergeschikt aan de behoeftea van den toe
stand. Indien bet volk zedelijk genoeg is
opgevoed om zich te schikken naar de
wetten der eerlijkheid, dan is de officiëele
drukking overbodig en kan niet worden
FEUILLETON.
3.)
Vervolg
Ik kan niet andera dan mij aan de omstandig
heden onderwerpen, antwoordde zij moedig. Ik
kan mij ook wel eenigszins voorstellen, dat jonge
lieden er tegen op moeten zien, zoo op eenmaal,
ter wille van eene ongesteldheid, die zij reeds
herhaaldelijk bijwoonden, een reeks van feesten
op te geven, die nu pas in vollen gang zijn.
Maar gij zelve offert ze wel op.
O Met mij is dat iets geheel anders eene
vrouw moet altijd eene pleegzuster weten te zijn.
Iwan begreep, dat aan haar besluit niets te
verzetten viel. Hij nam zich voor, beiden op
een afstand te paard te volgen, om bij de hand
te wezen als hun eenig ongeval mocht overkomen.
Alma s vader, door benauwdheid overvallen,
wenschte te overnachten in een der logementen
van een dorp, dat zij doortrokken. Hier stierf hij,
wel niet zonder geestelijken bijstand, maar dan
toch onverwacht. Iwan, die in hetzelfde dorp
logeerde, had de treurige tijding vernomen, en
rende nu de slede vooruit naar Alma's woning
ten einde haar bij 't eerste aankomen behulp
zaam te kunnen zijn en de noodige bevelen aan
de bedienden te geven.
Alma ontving hem echter, toen hjj, om 't kas
teel heenrijdende, zich voor de deur vertoonde,
uiterst koel enbijna beleedigendzjj was te droe-
gerechtvaardigd. Hare zending begint dan
eerst, wanneer er reeds bestaande of wel
licht voorkomende misbruiken moeten wor
den onderdrukt.
Naarmate de zeden slapper, de invloeden
der zedelijke en godsdienstige orde geringer
zjjn, naar diezelfde mate moet de werking
van het gezag krachtiger zjjn en zich in
talrijker wetten openbaren. De Ouden had
den die waarheid volkomen begrepeD, toen
zjj den grondregel der rechtsgeleerdheid be
vestigden pessima republica, plurimae leges.
De slechtste Staten vorderen de meeste
wetten.
Uit deze twee grondbeginselen het al
gemeen belang en de rechtvaardigheid
leidt Leo XIII, nit het oogpunt van staat-
huishoudkaudïge wetenschap hoogst belang
rijke conclusiëa af.
Vooreerst veroordeelt hij, wat men de
leer van de Staatsgendarme heeft genoemd.
Volgens die leer zou de Staatsmacht niets
anders zjjn dan een soort van politieagent
belast met het bedwingen vao geweldda
digheden en rooverijen. Dit is de tweede
helft van zgne taak, het negatieve gedeelte
van zgne zending. Behalve dat, moet de
Staat, volgens den H.T h o ma s, do openbare
orde bevorderen, zgne positieve medewerking
verleenen aan de verbetering der maat
schappij zoowel in de zedelijke als in de
stoffelijke orde: ut sit de promotione solli-
citus.
«De Staatsbestuurders moeten zóó han
delen, dat uit de samenstelling en het bestuur
zelf van de maatschappij als vau zelf de
welvaart, zoowel de openbare als de bijzon
dere, voortvloeit.»
Vervolgens telt de Paus de verschillende
elementen van volkswelvaart op, welke de
Sfaat moet bevorderen: reinheid van zeden
en huisgezin, beoefening van den godsdienst,
eerbiediging van de rechtvaardigheid, recht
matige verdeeling van de belastingen, be
vordering van ngverbeid en handel, bloeiende
landbouw. Door zoo te handtleo, gaat hij
te werk «in geheel de gestrengheid van zgn
recht en zonder het verwijt van bemoeiing
behoeven te dnebten; want, krachtens zijn
officie moet de Staat het algemeen belang
dienen.»
De Staatsmacht heeft dus eene geheel
bepaalde sociale zending, welke niet de
zending is van een luttele nachtwake, zoo
als men langen tjjd heeft believen te zeggen.
In den Daam van hetzelfde princiep, kon
digde eene meedoogenlooze wetenschap af,
dat de Staat geen belang moest stellen in
het lot der arbeidende klassen. Op zijn
hoogst moest deze zorg overgelaten wor-
vig gestemd, zeide zij, om aan de bemoeiingen
voor de begrafenis te denken.
Het was reeds middag toen het jonge meisje
zich aan hare troosteloosheid ontrukte om op te
staan en te vragen
Waar is prins Karoskine
Naar de stad, bazina.
Naar de stad Vier uren van hier mom
pelde zij.
Ja, hij is te paard vertrokkenhij wilde
de jonge Graven seinen om over te komen.
Alma had ternauwernood aan hare broeders
gedacht. Zij begreep dat hij zich dit voor haar
had herinnerd.
Het is wel, zeide zij, heeft de Prins ook
gezegd, of hij terug zou keeren.
Ja, meesteres, hij zou een nieuw paard ne
men en hier tegen zeven uur terug zijn.
Waarschuw mij dan, zoodra hij er is. Ik
moet hem spreken.
Zij zag op de pendule dat het vier uren was.
Nog drie uren, voor dat hij er weder kon zjjn!
Hoe akelig ledig scheen haar het slot toe, zonder
een enkel wezen aan wien zij hare innerlijke ge
dachten kon mededeelen.
Elke last, behalve dien der droefheid, dien geen
sterveling bij machte is ons weder af te wentelen,
had hij voor haar gedragen. Dankte zij hetnjet
aan zijne hestellingen, dat haar vader hier rustte,
dat zij zelve was aangekomen, dat hare broeders
intijds zouden komen om den dierbaren doode
de laatste eer te bewijzen
En hoe had zijzeive hem voor dat alles beloond?
Zij durfde nauwelijks terug denken aan de wreede
woorden die zjj hem in het eerste oogenblik van
den aan de officiëele weldadigheid. De Staat
moest zich, als een gendarme, enkel maar
belasten met te verhinderen, dat het pro
letariaat ongebondenheden beging, die ia
staat waren bet heil der besturende klas
sen te verontrusten.
Da Staathuishoudkundigen waren conse
quent iu hun stelsel. De politici waren het
niet.
Sinds eene eeuw regeert het zoogenaamde
liberalisme bijna uitsluiten! Europa. Wat
heeft het gedaan? Met eeue egoïstische in
consequentie heeft het, waar bet de verze
kering van het kapitaal gold, op breed op
gevatte wgze den plicht uitgevoerd, welken
Sint Thomas heeft geleeraard. De
wetgeving nam voor dit doeleinde de meest
omslachtige en beuzelachtige beschikkingen.
Zelfs de minste bijzonderheid werd niet
verwaarloosd. Het wetboek van het kapitaal
kan het leven 'van/een rechtsgeleerde in
beslag nemen.
Maar het wetboek van den arbeid, waartoe
ward dat teruggebracht in de eerste zeventig
jaren dezer eeuwj? Welke wetten had men
uitgevaardigd tot deze laatste tgden toe om
het lot te verbeteren van den werkman?
Bijna geen enkele.
Ziehier de politiek, welke Leo XIII in
den naam der rechtvaardigheid en van net
algemeen belang veroordeelt. «Daar het
onredelgk is de eene klasse van burgers
te beschermen en de andere klassen te ver-
waarloozeD, is het duidelgk, dat het open
bare gezag ook de gewenschte maatregelen
nemen moet om het heil en de belangen
der arbeidende klassen te bevorderen. Schiet
het gezag daarin te kortdan schendt het
de strikte rechtvaardigheid Onder de vele
en gewichtige plichten dus, die door over
heden, wien het heil hunner onderhoorigen
ter harte gaat, mo8ieu worden nagekomen,
is een der voornaamste deze: dat zij aan
alle klassen dier onderdanen eene gelijke be
scherming verschajje De Staat moet dus
alles begunstigen, wat van nabij of van
verre in staat schijnt om het lot der werk
lieden te verbeteren. In plaats van iemand
te benadeelen, zal deze zorg integendeel
aan allen ten goede komen.»
Gedurende een lange reeks van jaren
hebben wjj het staathuishoudkundig libe
ralisme, hetwelk aan de openbare machten
predikt zich te ontbonden van alle inmen
ging in bet bestuur der arbeidende klasse,
onbetwistbaar de overhand zien bebben.
De meriseb achtervolgt zgne belangen vol
gens wiskundige wetten. Op noodlottige
wjjze betreedt hjj de wegen, die, na zekere
omwegen misschien, hem tot zijn geluk
smart had toegevoegd. Zij hadden een ijsmuur
tusschen hen opgericht. Hij zelf had haar geen
enkelen hitteren volzin daarop geantwoord, maar
zich alleen van hoar verwijderd en was toch nog
werkzaam voor haar geweest.
O wanneer hij zoo straks voor haar verscheen,
zou zij hem om vergiffenis smeeken en alles, alles
zou uitgewischt zijn
Iwan zelf voelde geen vermoeienis. Hij vond
er een woest genot in door de snerpende koude
heen te rennen, terwijl de bladerlooze boomtak
ken zijn gelaat verscheurden en hij niet wist of
hij niet in het volgend oogenblik van zijn paard
geslingerd zou worden.
Elke lichamelijke pijn schonk verademing aan
de knagende smart zijner ziel.
Zij haatte hem Dat woord, uit het diepst haars
harten opgeweld, zoo meende hij, in een oogen
blik waarop de mensch het masker afwerpt, hem
door de wereld en hare vormen opgelegd, zou
hem als een brandmerk bijblijven. Niets zou ooit
weer in staat zijn hetzelve uit te wisschen.
Geen minuut zelfs beschuldigde hij haar van
ondank wat hij voi& haar verricht had, hij zou
nog bereid zijn het te doen.Nu zelfs was het de
eenige balsem, die zijne wonde kon verzachten,
maar heden-avond, als hare broeders terug waren,
zou alles tusschen hen afgesneden zijn, zou geen
enkele lichtstraal zijn nacht meer verlichten
Bij bet terugkeeien gevoelde hij zich echter
nog moedeloozer gestemd zijne taak was na zoo
goed als volbracht. Hij had nog slechts de thuis
komst zjjner vrienden af te wachten, haar niet
alleen te laten in die woning van smarte maar
zg zouden de naastbij liggende spoorweglijn kiezen
voeren. De Staat moet den patroon en den
werkman maar slat-en begaan,* zooder zich
met hunne betrekkingen te bemoeien. In
dien er onrechtvaardigheden gepleegd wor
den, moet de Staat dit maar stoelatenin
de overtuiging dat ait de bijzondere on
rechtvaardigheden te zamen de algemeens
rechtvaardigheid zal voortkomen. Sedert
de Eacyeliek Rerum Aovarum er is, is dit
systeem beslist afgemaakt.
«Indien de algemeene' Ibelangen of ^het
belaog van klasse in 't bgzonder ge
schonden worden of enkel maar bedreigd
worden, en wanneer het onmogelgk is op
eene andere "wgze dit te verhelpen of tegen
te gaan, dan moet de openbare macht nood
zakelijk tusschenbeide tredtn.*
Opdat er niet de minste twjjfel over zgne
meaning zou overblgven, somt Z.H. de Paus
de voornaamste onrechtvaardigheden op,
waarvan de'fwerkmar. het slachtoffer wezen
kan en waartegen de kracht der wetten
moet worden toegepast.
Tot bevelhebber van hetPransche smal
deel, dat vereonigd met de Russische vloot
aan de opening van het Noord-Oost-Zee
kanaal zal deelnemen, is benoemd de schout-
bg-nacht A 1 q a i e r.
Da vloot te Kiel, zsgt de Figaro zal met
het Russisch eskader voortdurend gezamen
lijk optreden, de beide eskaders zullen tege-
Ijjk aankomen, naast elkaar voor anker
gaaa liggen en |tegelgk vertrokken. Alles
moet echterj zoo geregeld zgn dat de hou
ding der oorlogsschepen van Rusland en
Frankrgk volkomen correct zal zgn en tot
geen onaangenaamheden aanleiding kan
geven.
Frankrgk coquetteert'tegeDOver'Rusland
op eene al te zeer ia het oog loopende manier,
binnenkort zal onder, bevel van den vice-
adsniraal G e r v a i s een Frausch Smaldeel
naar Algiers gezonden worden om den
Grootvorst George, broeder van den
Keizer van Rusland te gaan begroeten.
Over zoo'u plnimstrgkerg zal men zich te
Berlga niet ongerust maken. Dat sart el
kaar zonder ophouden tot op een gegeven
oogenbÜk, wie weet door welke kleine on
voorzichtigheid, de smeulende bom ontploft.
Iu d* Fransche Kamer heeft de Minis
ter van Oorlog de heer Roche bg het
behandelen der bagrooting van Oorlog, een
vergolgkend overzicht gegeven van de etrgd-
kraebten van Europa. Hg beweerde, dat
en er om 8 uur zijn.
En toch schrikte hij zoo zeer voor hun eerste
samenzijn weer, dat hij zoo zachtjes mogelijk de
nog geopende staldeur binnensloop en het uitge
putte paard aan I osolï overgaf.
De bazina heeft verzocht, dat men haar zou
verwittigen, zoodra uwe Excellentie thuis kwam,
sprak deze.
Het is onnoodig, antwoordde Iwan op doffen
toon, ik zal zelf tot haar gaan het is niet moeie-
lijk te raden waar zij zich bevindt.
En langzaam trad hij het huis in en de trap
pen op.Voor de kamer van den doode hield hij stil.
Thans eerst gevoelde hij hoe hij zich ternau
wernood meer staande kon houden. Waartoe zich
dan nog aan de noodelooze pijnen van dit weer
zien te onderwerpen Maar kon zij niet bevreesd
zijn zoo alleen in dit akelig holle huis
Deze bedenking overwon zijne hooghartigheid
en deed hem onhoorbaar de deur openen.
Een treffend schouwspel wachtte hem.
Alma had de wake alleen met den overledene
willen doorbrengen. Zij had een laag stoeltje naast
het bed geschoven en daarop plaats genomen,
doch door uitputting overmand, was zij in slaap
gevallen en het schoone blonde hoofd rustte op
de dekens tusschen de winterbloemen, welke men
over het praalbed had uitgespreid
Zij schrok op, groette hem, en sprakHerin
ner u mijne harde woorden niet, ik heb eenen
doode te beweenen, gij niet.
Wie zegt u, dat ook ik zulks niet doe sprak
hij weemoedig, er zijn ook gevoelens, die in ons
sterven en die verbannen eiken slaap.
Wordt vervolgd.)
