NIEUWE
Vrijdag 26 Juli 1865
20ste Jaargang
Sociale wijsbegeerte.
~B 1 T E N L A N
Kr 2312
Pei 8 maanden voo? Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad ver8chjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUBEAÜ: St. Janstraat Haarlem.
R
Van 16 regels .50 Cent*
Elke regel meer 7Vs
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AdverteQtiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
fn V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. KüPPBRS.
Wij leven ia de maatschappij krachtens
eene overeenkomst, welke door geheel de
wereld wordt ingewilligd. Alwie deze over
eenkomst lastig vindt, heeft de vrijheid om
elders levensvoorwaarden te gaan zoeker»,
welke hem bevallen. Maar ook degene, die
deze overeenkomst met geweld wil verbre
ken, moet zich niet verwonderen, dat men
hem met geweld beantwoordt, en zoo voert
de bom van den anarchist naar het schavot.
Dit is de leer van de strikte rechtskun
de. Zjj is voldoende om de gebiedende
eischen van de revolntionnaire democratie
te vonnissen; maar zjj zou niet voldoende
zija om eene maatschappij te doen hestaaD.
Het onmenscheljjbe egoïsme, dat daaruit
voortvloeit, ban enkel passen aan versteen
de harten. Er bestaan dus naast het recht,
hetwelk iedereen heeft om voor zich te
leveD,zedelgbe verplichtingen, die de eer en
het eigenlgke van de mensehkeid uitmakeD.
De mensch kan niet leven onder de menschen
dan op voorwaarde vau hen te bemin
nen, hen te helpen en naarmate van mo
gelijke schadevergoedingen de onrechtvaar
digheden der wereld of van eene bepaalde
landstreek te verbeteren.
Een allesbehalve geleerd schrjjver, die
V oltaire om een aalmoes verzocht,
meende zich te verontschuldigen door te
zeggen: «Ik moet toch leven.» Hierop ant
woordde Voltaire: «Ik zie de noodza
kelijkheid daarvan niet in.» Voor een wree
daard, a's Voltaire was, laat dit ant
woord zich begrijpen. Het is zeker, dat die
onhandige schrgver gerust bon sterveD, zon
der dat de luister der letteren daa door
zou verduisterd worden. Maar een lijke zou
dit woord niet kunnen spreken, zonder vree-
selgken toorn en gramschap uit te lokken.
Dit bomt, omdat wij hst natuurlijk gevoel
in ons ronddragen, dat de rijken verplich
tingen hebben tegenover de armen, dat de
sterken verplichtingen hebben tegenover de
zwakken, dat de maatschappij verplichtin
gen heeft tegenover de individuen en dat
wjj allen gemeenschappelijke verplichtingen
hebben tegenover allen.
Daaruit zjjn de instellingen en de wetten
geboren geworden, die de verzachting en
leniging der menschelgke ellende ten doel
hebber; en vandaar ook de aanhoudende
poging, welke de maatschappijen en de Sta
ten in het werk stellen om den toestand te
verbeteren van hen, die gedwongen zjjn
onder moeiten en lasten hun leven door te
breugen. Ziedaar een der eerste maat
schappelijke plichten.
FEUILLETON.
Zij zoekt den schuldige.
17.
Vervolg).
//Kind, kind,// smeekte vrouw Göldner, „laat
tocli deze waanzinnige voorstellingen, die ik als
een gevolg van schrik en vrees houd. Anderen
denken er niet zoo licht over", voegde zij er
bedaard aan toe. Toen de dochter slechts met
een verachtelijk schouderophalen daarop ant
woordde, vervolgde zij bedaard:
//Men gelooft, dat gij 't verhaal van den man
met den rooden haard slechts verzonnen hebt,
om de verdenking van Benno af te leiden.//
//Is hij er dan niet bij geweest?//
//Hij had den trein verlaten, voor dat de moord
gepleegd werd."
//Dat beweert men, en ik beweer daarentegen,
dat hij gebleven ïs, en zich ergens verborgen
gehouden heeft."
//Nergens is een spoor van hem te vinden."
//Wel, de ivoren schedel dan?//
//Dien kan Benno even goed aan het horloge
gedragen hebben.//
//Ik weet het beter, moeder//, antwoordde
Erna met e;ne kalmte van de grootste over
tuiging; //ik zal zoeken en ik moet den moorde
naar vinden.//
//Zoo zoek van uit Rehfeld: maar ga niet
naar GHet past niet in den eersten rouw
zich aan de wereld te toonen.//
Maar het is ook het ergste sophisms, te
leereu aan deze ongelukkige») dat het de
taak is van de maatschappij om de onge
lijkheden en onrechtvaardigheden, welke
slechts het W6rk zjjn van het toeval of
noodlot te verbeteren en volstrekt ge
lijk en effen te maken. Want het is niet
de schuld der meuseheD, indien er zoovele
ongelijkheden op deze wereld bestaan; het
is de schuld van de natuur, die geen ge-
ijjken schept, 't Is waar, de natuur maakt
geen armen en rjjken maar zij geeft aan
de eerien en weigert aan de anderen, en
daardoor ontstaat er rjjkdom en armoede.
Zjj maakt sterben en zwakken, arbeidza-
rnen en luiaards, verstandigea en dommeo,
spaarzameu en verkwisters, en de slechtst
bedeelden zullen in zich en in hnone kin
deren den last van deze aangeboreu onge
lgkheden rouddragCD, waartegen de maat
schappij niets doen kaD.
Waarom is het aldus Dit is onder een
anderen vorm het stekelige vraagstuk, het
welk de wjjsgeeren aan elkander stellen,
zonder tot eene oplossing te geraken
«Waarom bestaat het kwaad
De geloovige antwoordt zegevierend op
deze vraag en onderwerpt zich. Maar hjj,
wiens strevingen en verwachtingen begrensd
worden door den gezichteinder dezer aarde,
biedt tegenstand, en wanneer zjjn opstand
door het ljjden wordt verbitterd, dan gaat
hij moorden.
Ten einde de maatschappjj te beveiligen
en te waarborgen tegen deze moorddadige
en bloeddorstige driften van den dierlijken
mensch, hebben de mensehen het Straf
wetboek uitgevonden. Maar bet zou beter
ziju, dat zij door eene geestelijke en waar
lijk cbristelgke opvoeding onderworpen wer
den aan de verplichtingen vau de zedenwet.
Doch waar de zedenwet niet meer beveelt
daar is alleen nog plaats voor de straf en
voor de bastjjiing.
Inderdaad, zoover is het tegenwoordig
gekomen, dat de waarljjk christelijke op
voeding als iets belacheljjts wordt voorge
steld. Christelijke opvoeding? En het Chris
tendom behoort tot het rjjk der mythen,
de leeringen en beginselen van het Chris
tendom behooren thuis bjj de legenden en
sagen? Zoo immers hoorden wij nog onlaags
in onze omgeviog luide verkondigen en
dausend op een vulkaan, door bedorven
lectuur de kluts kwjjr, zijn sommigen van
ons, verdervers geworden in eigen kring.
Aan wie de schuld? Bid het gouden kalf
aan in zalige rust, ten tjjde van den oogst
zullen disteien en doornen nw loon zgn.
De ondervinding leert 't ons en later
//Of het past of niet is hier de vraag niet,
maar wat zijn moet//, antwoordde de jonge vrouw.
//Alles is tegen Benno, ik alleen ben voor hem,
en ik wil voor hem doen, wat mogelijk is om
hem to redden.//
„Hebt gij vergeten, dat u het testament van
uw echtgenoot tot meesteres van Rehfelde
maakt en het volbrengen van zijn uiterste wil
in uwe handen legt? Het voldoen aan dezen
wil is een heilige plicht,//
„Hij moet wijken voor eenen nog heiliger.
Blijft'gij te Behfelde, moeder, ik reis naar G
Erna bleef bij haren wil. Van een knecht en
een meisje begeleid, dat in plaats van Dorothea
den dienst van kamenier verrichtte, reisde zij naar
G en nam haar intrek in een hotel.
Het eenige gebruik, dat zij vau den aan
haar nagelaten rijkdom maken wilde, was, om
den moordenaar op te sporen cn Benno te be
vrijden.
„Ontziet geen kosten, geene moeite, geene
reizen,// was het slot van het onderhoud, dat
Erna met den advocaat Wecker, Benno Treu-
enfeld's verdediger, had.
Deze was dezelfde procureur, die opBenno's
last de schuldeischers der firma Treuenfeld en
Göldner voldaan had en die hem het bericht
van het aanstaande huwelijk van Rehfeld met
Erna Göldner over den Oceaan gezonden had,
zonder zich van de gevolgen van dit bericht
bewust te zijn.
Treuenfeld had Wecker tot zijn verdediger
gekozen en deze had met verwaarloozing zijner
praktijk in de residentie zich met deze taak be
last, wjjl hjj zeer voor den jongen man was in
zeilen misschien de halfslachtigeu oog op
schrikwekkender wjjze leereu, wat, in zulk
eau toestand, van de wereld en de menseh
keid noodzakeljjk moet terecht bomeu.
België.
Koning Leopold heeft Woensdag te
Brussel het nieuwe vaandel, door de stad
Brussel aan het bataljon jagers en éclai-
reurs vau de burgerwacht aangeboden, uit
gereikt. Na de eedsaflegging hield de majoor
L e u r e, commandant van bet bataljon,
eene toespraak.De Koning antwoordde met
eene vadeilandslievende rede; hij sprak vaa
de herleving van den nationalen geest ia
België na lange eeuwen van vreemde ovor-
heersching. Het oude vaandel herinnert aan
het gedenkwaardig tjjdperk onzer onafhan
kelijkheid. Mogen de gevoelens, in dat groote
tijdperk heerschende, altjjd de onze zijn.
Laat ons trachten door liefde voor het
vaderland, en door die gehechtheid in daden
te toonen,de welvaart van het land te ont
wikkelen en zijne beteebenis te verhoogen.
Moge onze vrjjheid al dieper en dieper wortel
schieten ia de heiligen grond, die Belgische
grond geworden is door de krachtsinspan
ning der dapperen van 1830.
De minister Beornaert ziet zich
door zjjne wankelende gezondheid verplicht,
zgn voornemen op te geven, om zjjne bui-
tenlandsehe reis uit te stellen na afdoening
van het schoolwetsoctwerp-S cbollaert
door de Kamer. Hg gaat naar Ems.
Toen koning Leopold zich eergisteren
naar den grooten balwedstrjjd begaf, werd
Z. M. begroet met den breef: «Weg rnff de
schoolwet!» waarop anderen riepen«Leve
da KoningTien personen werden in hech
tenis genomen. De menigte wilde hen ont
zetten, waarop de politie van bare wapens
gebruik maakte en eene charge uitvoerde.
Een persoon werd gewond, eeniga andere
in hechtenis genomen.
Van de gearresteerden zullen tien perso
nen vervolgd worden wegens beleediging
des Konings; 7 andere worden vervolgd
wegens het uitstrooien van een gedrukt
manifest waarop de afkomst Diet stond aan
gegeven.
Duitschlancl.
Prof. Von Freischbe, heeft in da
Priedrich-Wilhelms-Universiteit te Berlijn
dezer dagen in eene schitterende redevoe
ring de gebeurtenissen van 1870 herdacht.
Een auditorium van verscheidene bonderden
genomen en het voor een psychologische on
mogelijkheid hield, dat een man van zulk een
streng eergevoel, die jaren lang hard gewerkt
had om zijn naam te bevrijden van een smaad,
waaraan hij onschuldig was, een verachteljjken
sluipmoordenaar kon worden.
Sinds waren een paar weken verloopen, de
instructie was geëindigd. Treuenfeld werd al
gemeen als de moordenaar gehouden en het
enthousiasme, waarmee Wecker zijn ambt als
verdediger had aanvaard, was vrij verflauwd.
Hij geloofde ook nu wel niet, dat zijn cliënt,
zooals algemeen aangenomen werd zijn offer in
den slaap over en na eene korte worsteling zou ge
dood hebben, maar hij helde tot de meening
over, dat Treuenfeld na eenen hevigen strijd
met Rehfeld den dolk genomen en hem in ver
bitterde woede ontstoken, gedood had.
Erna, die getuige van het voorval geweest
was, had bij hare ontzetting om hulp geroepen
en aan den noodrem getrokken, waarop zij in
onmacht neergezonken was; en nu zou Treuen
feld eerst tot bewustzijn gekomen en den toe
stand der zaak ingezien hebben.
Slechts uit de verwarring, waarin hij geraakte,
liet het zich verklaren, dat hij zijn zwaarste stuk
van overtuiging, den dolk ten minste niet uit
't raam geworpen had.
Wecker begreep den toestand en zocht hem
te verontschuldigen met het ongehoorde bedrog
dat Rehfeld jegens Benno gepleegd had; hij
meende echter, dat hij niet het volkomen ver
trouwen van zijn cliënt bezat, want al mocht
deze de daad tegenover den Rechter loochenen,
hem had hij reinen wijn moeten inschenken.
was aanwezig. De Gsmeentareal van Ber-
Ijjn stolde 6000 Mark beschikbaar voor eene
bjjzonder luisterrijke viering van het Sedan-
feest op de scholen.
Freiher.* Von Hammerstein
de ex-hoofdredacteur van de Kreuzzeitung
die zich in Tyrol bevindt, heeft in eea ar
tikel opgenomen in het Vaterland te Wee-
nen geschreven, dat hjj bet tegen hem
gerichte lasterlgke courantengeschrijf ten
deele op leugenachtige verzinsels berust,
ten deele eene perfide samenstelling vormt
van valsche en ware zaken, die op zichzelf
beschouwd niets beteekenen.
Iatnssahen doen de conservatieve partij
leiders hun uiterste best om elke vroegere
verstandhouding met Von Hammerstein
van zich af te scbuddeD. Zoo verdedigt de
beer Von Erffa in de Pössnecksche Ztg.
de reeds vroeger opgeworpen bewering dat
Von Hammerstein geen invloed be
zat inl.de party«da Kreuzztg. stond niet
onder leidiug van het bestuur der conser
vatieve partij en werd nooit als officieel
orgaan erkend.» Uit deze verklaring, zegt
de Frankfurteris slechts dit laatste als
waar aan te nemen; juist het omgekeerde
was het geval; het bestuur der conserva
tieve partij stond onder leiding van de
Kreuzztgwier leider Von Hammer
stein was.
Engeland.
De jongste Eogelsche verkiezingsstrijd
is geheel in het voordeel der liberalen
uitgevallen. Ea al hebben de oud-ministers
Rosebery eD sir William Har-
co u r f, de nederlaag hunner partij erken
nend, zich toch over den efljop der ver
kiezingen uitgelaten in berustenden, ja zelfs
wat de eind-zegepraal der liberale be
ginselen betreftin hoopvollen geest, dan
maakt toch de nederlaag der liberalen een
indruk alsof men thans in Engeland bjjna
geen liberalen meer heeft.
In het begin van Augustus komt het
nieuwe Parlement bjjeen en zal Lord S a-
l is bury zgn programma bekend maken.
Keizer Frans Jozef van Oosten-
rjjk komt op het eind dezer maand in En
geland. Het doel is voornameljjk een bezoek
aan koningin Victoria op Balmoral, in
Schotland, waar de Keizer met den Prins
van Wales als gids op de hertenjacht gaat.
Bulgarije.
Mevrouw Stamboeloff en hare zus
ter zullen Bulgarjje verlaten, omdat hnn
leven in gevaar is. Op allerlei wgzen nit zich
Desniettemin verzuimde hij niets, wat ten
voordeele van den aangeklaagde strekken kon;
hij kon echter slechts weinig doen, ja de po
gingen hem vrij te pleiten, hadden zelfs eene
tegengestelde werking. Hoe meer hekend werd,
hoe Rebfeld tegen Benno gehandeld had, hoe
meer zich de mare verspreidde, wat deze ge
daan had om zijn hoofd met eere in 't vaderland
te kunnen verheffen en in 't bezit der geliefde
te komen; en met welk groot fortuin hij uit de
Kaapstad was teruggekeerd, des te meer nam
de overtuiging de overhand, dat hij zich bloe
dig op den man gewroken had, die hem met
zulke list de beste vrucht van zijn werken en
streven gestolen had. Ofschoon men meer me
delijden met den moordenaar had, dan met zijn
slachtoffer, verhief zich geen enkele stem die
ten voordeele van Benno's onschuld pleitte.
Ofschoon de Rechter van instructie overtuigd
was, dat de man met den rooden haard slechts een
verzinsel was, dat in vrouw Rehfeld's phanta-
sie was opgekomen, of beter, verzonnen, om
Benno Treuenfeld te redden, zoo liet hij toch
nasporingen naar dezen man doen, die echter
vruchteloos hieven. Een reiziger, zooals door
Erna beschreven, was echter door een conduc
teur bemerkt geworden, maar op reis afgestapt
voor de misdaad voorviel. De gelijkluidende
verklaringen van beiden te dezen opzichte en
nog in menig ander punt, liet zich maar al te
gemakkelijk verklaren. De spoorwegambtenaren
hadden opzettelijk hen gedurende de reis ge
legenheid gegeven met elkaar te spreken.
(Wordt vervolgd.)
ABONNEMENTSPRIJS
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DEB ADVERTENTIEN.
