No. 2321.
Zondag 18 Augustus 1895.
20ste Jaargang
B U I tITn L a N D.
agite ma non agitate.
De vredesbeweging
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
Nog bijtijds.
Engeland.
Spanje.
België.
Bulgarije.
Duitschland.
Frankrijk.
Italië.
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,10
Yoor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschijnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERD AG.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1--6 regels. 50 Cents.
Elke regel meer7ll3
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag- en Vrjjda g-a v n
voor 6 uur ingewacht.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publicité Etrangere
G. L. DA U BE f Co. JOHNF. JONESSuccParijs 31 its Faubourg MontmarUe
Met veel ophef hebban de groote libe
rale hladen in de afgeloopen week melding
gemaakt van het inter-parlementaire con
gres voor den vrede en de arbitrage, dat
te Brussel werd gehouden. Uit verschil
lende Earcpeesche Staten zgn iu genoem
de stal afgevaardigden bgeen geweest, ten
einde met elbauder van gedachten te wi -
selen over het streven om internationale
quaestiëa langs minneljjken weg op te
lossen en aldm de oorlogen ta voorkomen.
Het belangrjjkste punt, dat op deze
Conferentie werd behande'd, was het voor
stel tot het ins ellen van een Hof van
arbitrage tot regeling der geschillen tus-
schen de volkeren. Do Belgische afgevaar
digde, de heer Houzeau de La h aye
ontwikkelde een uitvoerig plan van ue
wgze, waarop zulk een Hof van arbitrage
moet zjjn samengesteld en besloot met de
verklaring, dat hierdoor zeker een belang
rijke stap zou worden gezet op den weg,
welke voert naar bet doel: de verdwgeing
van dan oorlog.
Niemaud zal beweren, dat de interna
tionale beweging, welke zich iu dit congres
uitspreek*, geen waardeering verdient en
dat het streven van heD, die er aaa deel
nemen, geen lof waardig is. Toch schgat
het ons geoorloofd toe om twjjfel te koeE-
teren omtrent de resultaten, die de vredes
congressen zullen opleveren.
Het inter-farlemeita're congres voor
den vrede en de arbitrage vormt een nog
al scherp contrast met de leger-toerustin-
gen, welke vooral de groote Staten van
ons werelddeel maken en waardoor eeu
massa brandstof wordt opgestapeld, dis
sltchts op eene kleine vonk wacht om in
lichter laaie uit te barsten.
Uit dit oogpunt beschouwd, bez tien
de vredes-congressen op bet oogenblik
nog zeer weinig beteekenis. Iu tal van
landen van Europa heerscht eene chauvi
nistische stemming, weke zeer weinig ge-
ljjkt op vaderlandsliefde en die aangewak
kerd wordt door de vermeerdering der
strijdkrachten in iederen Staat. Het is
meerdan eene toepassing van het bekende
spreekwoord si vispacem para helium. Het
is een oorlogszuchtige geest, welke voort
komt uit overdreven nationalen trot», welke
in iederen vreemdeling een vjjand ziet
en in iedere daad van den vreemdeling
eene uitdaging.
Nu kan men wel zeggen, dat de inter
parlementaire congressen juist de bedoe
ling hebben om deze stemming onder de
volkeren tegen te gaan en een beteren
geest in dit opzicht iogang te doen vin
den, doch dan kan hierop zeer terecht
worden geantwoord, dat hiervan nog niets
is gebleken. Men bespreekt wel de in
stelling van een Hof van arbitrage, maar
men doet niets om de werkelijke oorzaak
van de oorlogen weg te nemen.
Er worden op die congressen veel
groote woorden gebezigd, doch wat baat
dit Als de minister Npsena namens
de Belgische Regeering de sympathie ver
tolkt, welke in België voor het werk des
vredes wordt gekoesterd en als bij de be
weging van het Congres karakteriseert in
de woorden: «Wg willen de rnwe kracht
terugdringen, om het recht voorwaarts
FEUILLETON.
Een raadselachtig en ontzettend voorval.
Een vreeselijke misdaad, sinds menschenge-
heugen daar niet gepleegd, bracht ter. tijde
des Deensch-Duitschen krijgs in 864 het stadje
E. schilderachtig gelegen aan een inham der
Oostzee, in schrik en ontzetting.
De furiejdes oorlogs, die aan de grenzen haar
bloedige schepter zwaaide, nam zoo uitsluitend
aller aandacht in, dat het bedoelde duistere
geheim, nadat het graf zich over het slacht
offer gesloten had, in de schaduw werd ge
steld. Andere, ernstige gebeurtenissen verdron
gen de afschuwelijke daad weldra en leverden
ze der vergetelheid over.
Schilderachtig merkten wij reeds op, ligt de
stad E. daar in den boezem der Oostzee, in
eene prachtige omgeving. De aan het strand
gelegen huizen worden voornamelijk bewoond
door visschers.
Links langs den zeeboezem slingert zich
over de walvormige hoogte een eenzaam voet
pad naar een donker woud, dat eveneens door
de golven der zee bespoeld wordt. Rechts zijn
de visscherswoningen door een populicronlcicin
to»et de eigenlijke stad verbonden.
te doen sehrjj ien,» wat beteekeneu dan
deze woorden, indiea men bg zich zelf de
overtuiging bezit, dat slechts eene onder
geschikte qaaestie van internationalen aard
volJoende is om het oorlogsvuur te doen
ontbranden en de volkeren als wilde dieren
elkander te doeu aanvallen?
Neer, wg twgfslen zeer erustig aan het
resultaat der besprekingen van die con
ferenties. Meu beweert, dat de vredes
beweging toch vorderingen maakt eu de
Nederlandsche afgevaardigde herinnerde
zeifs aan arbft'ale schikkingen tnsschen
ons land en andere Staten ten betocge,
dat men cok hier te lande op deze wijze
int'rnationale gaschillen wil beslechten.
Hij sprak van de zaak der Costa Rica
Packeten haalie dit als voorbeeld aan
var de mogeljjkhdd om iuLrnatic-
ua'e quaestiëa langs minnelgken wig
op te loisen. Doch wg gelooven niet
dat in den legenwoordigen tgd ora zulk
eenequaestie een oorlog tusschen Engeland
en Nederland zon kunnen uitbarsten.
Waaneer de natioLale eigenliefde er niet
bg betrokken is, en de openbare meening
zich weinig o? niet over znlk eene quaestie
heeft uitge'ateD, dan is hst niet denkbaar
dat zg een casus belli vorm*.
Geschillen, welke voortkomen uit feiten
die ia de koloiiëa der verschillende Sta
ten voorvallen, zullen daarom ook gemak-
keljjk langs den weg der arbitrage worden
opgelost, maar minder gemakkelijk, ja
omnogeljjk noemen wg het om de vonk
uit te dooveo, die door een misdadige
hand kan worden geworpen in de brand
stof welke in de onderscheiden Staten van
ens werelddeel zelf is opgehoopt.
Daartoe is de inter-parlementaire con
ferentie onmachtig, omdat zg den grond
der vijandschappen tusscheu verschillende
volkeren niet kaa wegnemen. Op welke
wgze zon zj bgvoorbeell bg de chauvi
nisten ouder de Eranscbe natie het idee
van een revanche-oorlog kunnen doen
verdwgnen en den haat tegen de Pruisen
kunnen verzachte.? Wg noemen hier
slichts een enkel geval, hoewel het bekend
is, dat er nog verschillende andere kuanen
aangewezen worden.
Hoezeer dan ook het denkbeeld der
vredes-congressen moet worden toegejuicht,
wij gelooven niet aan bon succes en
meeuen, dat om het doel dier conferenties
te bereiken, andere wegen behooren te
worden gevolgd.
Ia da eerste plaats zien wjj in de ms-
dewtrkiog van bet groot aantal socialisten
nit verschillende Staten aan de inter-par
lementaire conferentie geen heil, om de
eenvoudige reden, dat de verbroedering,
welke het socialisme voorslaat, slechts tea
doel heett de heillooze leent Hingen van
de socialisten te bevorderen en geenszins
strekken zal om de ruwe kracht terug te
dringen, ten einde het recht te doen ze
gevieren. Indien de socialisten zich meester
maken van de vredes-beweging,dan kan men
er op rekenen, dat het kwaad van den
oorlog niet wordt bestreden, maar enkel
een ander karakter verkrggt.
En in de tweede plaats zou de vredes
beweging moeten gegrondvest worden op
den godsdienst. Dan alleen zal zg goede
resultaten opleveren, want gelgk nog
dezer dagen zoo terecht in het Venloosch
Hei eenzame pad, links begrensd door wei
landen loopt naar eene steenachtige hoogte en
daalt dan schuin raar beneden tot aan den
zoom des wouds, waar des wandelaars voet
door de zilte wateren der zee bespoeld worden.
Hier, achter de rotsachtige hoogten is men
eensklaps in eene andere wereld, in een stil,
onbezocht wouddal, waar men geen huis ziet,
zelden een natuurgenoot ontmoet. Enkel de
wijde zee met haar groene oevers en het ge-
heiinnisvolle, donkere woud!
Gewis is dit dal allergeschikst voor de uit
voering eener lichtschuwe daad. Wie daar
's nachts ronddoolt, moet of op een misdaad
peinzen of als offer eener zulke hierheen ge
lokt zijn.
Eene dergelijke, als hier bedoeld wordt, was
daar nog nooit gepleegd. Vandaar, dat het af
schuwelijk geval, dat in Maart 1864 de stad
bewoners in opschudding bracht, nog te vree-
selijker zijn moest, daar het in eene duistere
geheimzinnigheid gehuld was.
Op een morgen iu die maand was een
melkboer, die dagelijks naar die stad voer, als
naar gewoonte door het woud gekomen, ten
einde in die laagte, geholpen door zijn knecht,
de melkemmers in een bootje te dragen en
op die wijze naar de stad te varen. Zijne dochter
zou met het ledige rijtuig door het woud naar
huis keeren. Het bootje werd na volbrachten
dagdienst op 't strand getrokken en bleef daar
onbewaakt liggen. Zoo was het steeds van va
der op zoon geschied.
Kil was de nacht.
Nog glansde de maan met heldere stralen
Weekblad werd opgemerkt al wie aan
den geopenbaarden godsdienst den rug
toekeert, vervalt tot het meest dierlgke
materialisme. De afvallige R e n a n be
weerde terecht: Onze maatschappij teert
nog op de overblijfselen van het Christen
dom. Zoodra ze deze trfenis h eft opge
teerd, zal ze tot het dierisme, de verd er-
ljjking overgaan.
Hoe zal nu eene maatschappij, buiten
deu godsdienst en da3 op geeu hooger
zedeljjk standpaet staande dan het dier,
geestlr'fc kunnen opvatten voor de vredes
beweging eu sympathie kunnen gevoilen
voor eene verbroedering, niet gegrond op
de idéé der communisUn, maar op deu
godsdienst van Christus?
Wg diel-n daarom niet in de goede
verwachtingen, welke sommigen van de
vredes-congressen koesteren. Om het doel
er van te bereiken, moet heel wat anders
gedaan worden. Zoowel de Regeeringen
als de volkeren moeten eeu afkeer van
den oorlog krjjgeD, omdat de godsdienst
liefde en verdraagzaamheid predikt. De
verschillende Staten behooren voorbereid
te wezen op deu oorlog, niet om uit
kleingeestige opvatting van vaderlandslief
de den vreemdeling aan te vallen, maar
alleen om zoo noodig verkregen rechten
tegenover den vgand te kunnen hand
haven.
De illusie, dat de vredes-congressen
eiken oorlog zullen kunnen beletten, is
een droombeeld, hetwelk nooit zal ver
wezenlijkt wordeD. Zoolang er verkeerd
heden op de wereld bestaan, zoolang
zullen ook de oorlogen voorkomen. Maar
wel kan op goede gronden de verwach
ting worden gekoesterf, dat bg algemeener
waardeering van deu godsdienst allengs
een geest bg de volkeren zal levendig
worden, welke hen afkeerig maakt var
iederen onrechtvaardigon of ongemoti-
veerden strijd.
De vredts-beweging zal ans niet worden
gediend door socialisme of materialisme.
Alleen de godsdienst wjjst in dit belang
rijk vraagstuk den juisten,den een'geu weg.
Over de Chrislenmoordeu iu ChiuadeelJe
lord Salisbury in bet Eugelsche Par
lement ia eene rede mede, dat de
Keizer van China uitdrukkelijk zijn voor
nemen heeft doen kennen om hen, die
zich aan deze moorden schuldig maakten,
streng te straffen. Voorloopig moet zich
derhalve de Engeleche regeering er toe
bepa'en, da Chineesche regeering aan te
sporen haar plicht te vervallen.
Ten opzichte van den staat van zaken
in Armenië verklaarde lord Salisbury,
dat de tegenwoordige ministers dezelfde
politiek volgen, als door hunne voorgan
gers ia begonnen.
«Wij zullen» zeide de Piemier «er
naar streven, ons doel te bereiken. Reeds
ontvingen wg de verzekering, dat de ge-
eischte hervormingen zullen worden ia-
gevoerd. Alleen is ons nog geen voldoende
waarborg gegeven, dat de Porte inderdaad
baar belofte zal nakomen. De Fransche
en Russische regaeringen big zen met En-
aan het uitspansel. De boer en zijn knecht
wilden juist beproeven de boot naar zee te
duwen, toen beiden eensklaps verschrikt terug
deinsden.
Wat hebben wij hier! riep de eerste met
bevende stem.
Eene in een donkeren mantel gehulde ge
stalte, wier gelaat door een en hreeden grauwen
vilthoed bedekt was, lag lang uitgestrekt op
den bodem des viartuigs.
Die heeft zich een nachtkwartier hier
gezocht, meende de knecht, zijne vrees over
winnend.
Dat is mij nog nooit overkomen, bromde
de boer,terwijl hij echter nieuwsgierig na'Ier trad.
Blijf bij de paarden, Katrien! gebood hij
en boog zich over den gewaanden slaper.
Heila, vriend! wordt r'eis wakker, wat
voert ge in mijn bootje nit. Ge zult n eene
zware verkoudheid op den hals halen;
Hij pakte hem tamelijk ruw bij den schou
der en stiet hem den hoed van 't gelaat. De
maan bescheen nu een bleek aangezicht, waarin
twee wijdgeopende verglaasde oogen hem aan
staarden.
God in den Hemel! een ljjkl riep de boer
ontzet.
Beiden, de knecht zoowel als de dochter
deinsden met afschuw en schrik terug.
Dan heerschte gedurende een oogenblik stilte
des grafs, alleen afgebroken door hot ruischen
der boomen en 't water der zee.
Eindelijk trachtte de boer zich te vermannen,
wierp een schuwen blik op den doode en vroeg
dan zacht:
geland, wat de Armenische quaestie aan
gaat, samenwerken. De Sultan van Turkge
zou eene ernstige fout begaan, indieD hg,
teneinde zijne zelfstandigheid, die toch
slechts in naam bsstaat, to handhaven en
eene eveutueele beperking van zjjn gezag
te voorkomeo, weigert de hnlp aau te ne
men, wblke fcem door de Europeesche
Mogendheden wordt aangebodeD, om de
anarchie in Arnenië te doen eindigen en
de daar steeds voorkomende gruwelen te
voorkomen.
«De wreedheden aldus eindigde lord
Salisbury zgne rede die telkens in
Armenië worden gepleegd, worden door
geen tractaat gerechtvaardigd eu vinden
alom afkeuring. Het beletten van derge
lijke ongerechtigheden kan derhalve slechts
strekken tot bev.s'iging van het gezag
des Sultaos.»
De Spaaniche troepen die zich morgen
te Cadix zullen inschepen om naar Cuba
te vertrekken, ten einde het opro r aldaar
te helpen bedwmgen, worden door de
Koningin-Regentes, vergezeld van den
jeugdigen koning Alfonso, geïnspec
teerd. Hare Majesteit is met baar zoon
daartoe te Victoria aangekomen.
Maarschalk Martinez Campos,
de Spaaosche bevelhebber op Cuba, heeft
den Minister-president Cauovas te
Madrid, een ultimatum gesteld. De Maar
schalk geeft de Spaansche regiering de
heus om of Cuba's onafhankelijkheid te
erkenneD, öf 100.000 goed geoefende en
behoorlijk nitgernste soldaten te zjjner
beschikking te snellen.
Ia de nabgheid van Barcelona zjju
twie trtinen iu botsing gekomen. Vgf
waggons werden veib gzeld. Van de rei-
z'gers werden dertig min of meer ernst'g
gewond. Niemand verloor tenter bg dit
ongeval bet leven.
Da werkzaamheden van het Inter-par
lementaire Congres voor den vrede en de
arbitrage te Brussel hebben er toe geleid,
dat met algemeene stemmen is aangeno
men bet bes'u t waarbij een bljjvend in
tern ationaal Hof voor scheidsrechterlijke
uitspraak wordt ingesteld, dienende om
kennis te nemen van de geschillen tns
schen natiën die aan zjjn beslissing worden
onlerworpeD. Het ontwarp uit 15 artike
len bes aaude, bepaald o. m.: de zetel
van het Hof, de wgze vau samenstelling,
de schadevergoedingen die aan zgn leden
worden toegekend, zgn organiek regle
ment, de wgze van uitvoering vau zgn
besluiten, enz.
Te Sjfia wordt niet het minste bemerkt,
dat mea priLS Ferdinand door de
moordgeschiedenis van Stamboeloff
vijandig gezind is. Men scbjjnt het ook
niet kwalgk te nemen, dat hg zoo lang
weg is geweest.
De tegenwoordige Regeeritg, eu met haar
de Vorst, wil deze gedragsljjn volgen: zg wil
de vrieud8chap vau Rusland trachten te
wianeD, maar nooit eene concessie doeu
waardoor de staat wordt benadeeld. De
Wat zullen we aanvangen? Klaas.
De knecht wist geen raad.
Zouden we den doode er uitnemen en in
een graf leggen?
Klaas schudde het hoofd. Hij was soldaat
geweest, had te Kopenhagen bij de garde ge
diend en wist, dat men in dergelijke gevallen
niet eigenmachtig te werk mocht gaan.
Dat gaat niet meester, antwoordde hij,
loopt wat gij kuDt naar de stad bij den Bur
gemeester om aangifte van de zaak te doen.
Katiien en ik zullen zoolang de wacht hou
den.
De boer keek aarzelend voor zich heen. Hij
zag in,dat Klaas recht had en ware graag heen
gegaan. Maar, door het woud Intusschen
de wacht bij den doode schrikte hem nog
meer terug. Plotseling gaf de gedachte aan
zijne melk en daarmede zijn eigenbelang den
doorslag en in 't volgende oogenblik ijlde hij
naar de stad. Daar gekomen klopte hij onmid
dellijk aan bij den gestrengen heer Burgemees
ter, wien hij kende als een zijner klanten.
Deze scheen niet zeer gunstig gestemd door
de nachtelijke stoornis en bemerkte knorrig,
dat het daarmee tijd genoeg was den volgen
den morgen.
Zoo echter den man nog te redden ware?
meende de slimme boer. En daarenboven,
heer Burgemeester, moet ik mijne boot ge
bruiken.
Hm hm., bromde de achtbare heer na
denkend, daarin hebt ge wezenlijk gelijk. Voor
eerst, Hans Hanzen, moet ge maar een visscher
vragen uw melk te willen varen. Loop nu da-
erkenning van den Vorst mag het land
niet zgne zelfstandigheid kosten.
Gisteren herdacht prins Ferdinand
den dag, waarop bij voor 11 jaren te
Ternova tot vorst van Bulgarge werd ge
kozen.
Te Sofia werd ten paleize eene offi-
cieele receptie gehouden, waarbij al de
ministers aanwezig waren. Ook werd eene
re/ue gehouden over de troepen van het
garnizoen.
Bg het feestmaal, dat door de officieren
der garde werd gegeven, waren behalve
vorst Ferdinand, ook de ministers en
de voornaamste geesteljjken tegenwoordig.
De commandant van bet regiment stelde
een dronk in, waarin bg vooral wees op
den onverbreekbaren band, die er bestaat
tnsschen den vorst en het leger.
Toen Ferdinand dezen toost beant
woordde en vervolgens afscheid nam, hie
ven de officieren den Vorst op huone
schouders en droegen hem naar zgn rij
tuig. In Je straten was eene ta'rgke volks
menigte op de been, welke den Vorst met
geestdrift toejuichte.
In de plaats van den ontslagen redac
teur Frbr. Vou Hammer stein zal
met 1 September als hoofdredacteur der
Kreuzzeitung optreden de afgevaardigde
Kropatschek.
De schuldenlast van Vou Hammer-
stein wordt op 700.000 Mk. geschat;
volgens de Vossische Ztg. is bet bedrag
nog hooger.
Keizer Wilhelm is nog steeds in
Engeland de gast van lord Lonsdale.
Z. M. wordt echter spoedig te Berlgn te
rug verwacht om bg de onthalling tegen
woordig te zgn van het nationale monu
ment ter eere van keizer W i 1 h e 1 m I.
Deze plechtigheid zal Zondag a. s. plaats
bebbeD. De Hamburger Nachrichten be
vestigt de mededeeling, dat prins Vou
B i s ui a r c k de uitnoodiging, om dit feest
bg te wonen, van de hand heeft gewezen.
Zooals wg iu ons vorig nummer mede
deelden, heeft de so ciaal-democratische
afgevaardigde Compayré in eene school
waar prgzon werden uitgedeeld zich zeer
laag gedragen, waarom hg dan ook door
de gendarmen moest worden verwgderd.
De zoon van den Afgevaardigde die een
van de gendarmen bg deze gelegenheid
uitgescholden en een stoot heeft ge
geven, is door de Rechtbank te Lavaar
veroordeeld tot tene boete van honderd
franks.
Baron B r u c k, gezant van Oostenrgk-
Hongarge bg bet Quirinaal te Rome, is
voornemeLS zgn ontslag ts nemen.
Volgens loopende geruchten wil hij niet
tegenwoordig zgn bg het vieren der vrjj-
metselaarsfeesteD op 20 S-ptemher e. k.
Hij zon opgevolgd worden door baron
P a s e 11 i, nu werkzaam aau het ministe
rie van buiteulaudsche zaken te Weenen
en, naar meu zegt, ee.i persona gratis-
sima bg het Italiaansche bof.
delijk naar den geneesheer, dat hij zich gereed
make, mij te vergezellen; het is misschien
mogelijk den mensch te redden.
Reeds was de morgen aangebroken, als de
boer met beide heeren, vergezeld van een
politiedienaar en twee arbeiders met eene baar
bij het strand aankwam.
Klaas en Katrien hadden zich, na het ake
lige doodengelaat weer met den hoed bedekt
te hebben, zoover mogelijk van 't bootje te
ruggetrokken en wachten in dof stilzwijgen,
de komst des vaders.
Ontzetting had hunne harten overmees
terd. Dat was zeker de vreeselijkste nacht huns
levens!
Zwijgend sloeg de geneesheer, een oud, eer
biedwaardig man, den mantel des doode terug.
Fluisterend, na den hoed des verslagenen
weggenomen te hebben, sprak hij tot denBur-
gemeester, die met zichibaar afgrijzen aan zijne
zijde stond deze woorden:
Dood, morsdood! en vergis ik mij
niet, vermoord!
Almachtige God, riep de Burgemeester
vol schrik, wie is die man? Vanwaar is hij
gekomen? Wie zou die wandaad gepleegd
hebben?
Daarover ligt een dichte sluier vriend.
Nemen wij van alles den stand op en laat den
doode naar de stad voeren Gij, mijn waarde
Petersen, wendde hij zich tot den politiedie
naar, onderzoek nauwkeurig het omliggende
terrein, opdat we te weten komen van welken
kant die vreemdeling, want dat is by, geko
men is.
