NIEUWE
PROTEST.
Me, 2335
Vrödag 20 September 1895
20ste Jaargang
De roman.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. i 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderljjke nummers 0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B U B E A IT: St. Janstraat Haarlem.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN,
Van 16 regels
Elke regel meer
50 Cents
7V«
AGHTE MA NON AGITATE.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie it Contant.
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensd ag-
en V r b d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. K P P E R 8.
Morgen viert de vrijmetselarij te Rome
het feest der inbezitneming van de stad
des Pausen.
Op den 20n September 1870 drong het
leger van Victor Emmanuel met
30.000 man de stad der Zeven heuvelen,
door de bres geschoten in de muren der
Porta Pia, binnen.
Victor Emmanuel had om zijn
troon te behouden die door C a v o u r,
Mazzini, Garibaldi, en andere kop
stukken der Loge werd bedreigd, huiverend
aan zijn leger het bevel gegeven tot de
inname, «der Eeuwige stad» en in den mor
gen van 20 September beukten de kanon
schoten de muren.
Den Pauselijken troepen, niet bestand te
gen de overmacht der overweldigers, werd
bevolen het vuren op den indringer en
overweldiger te staken.
In de hel was het feest, juichend en
jubelend toog de rooverbende het Rome
der Pausen, de stad der eeuwen binnen.
De gekroonde verrader, die eenmaal van
uit Florence met de hand aan den degen
en de oogen naar de Eeuwige Stad geves
tigd uitriep andremo alfondo Wij zullen
tot het uiterste gaan, nam Rome in bezit,
en nestelde zich in het Quirinaal, het paleis
van den Paus.
De vijanden van het Pausdom kraaiden
alom victorie bij de overweldiging van de
hoofdstad der gansche Christenheid. Wat
al droomen van roem, grootheid en voor
spoed werden destijds voorgetooverd? En
wat bracht sedert de werkelijkheid
Niets dan armoede, dan zedelijke en stof
felijke ellende, niets dan een nog steeds
toenemend verval en bederf.
De heiligste rechten van Z. H. P i u sIX,
en van de Katholieken over geheel de wereld
werden door den Piëmonteeschen overwel
diger op den 20 September 1870, met den
voet vertreden.
P i u s IX protesteerde en zijn opvolger
Leo XIIImet de geheele Katholieke
wereld, protesteert nog over den statenroof.
FEUILLETON.
Nog bijtijds.
15. (Vervolg)
Het is onze taak niet, bedoelde ontzettende
gebeurtenis te beschrijven. Wij willen slechts
enkele tooneelen, die betrekking hebben op ons
Verbaal, van naderbij beschouwen.
Voordat Francis zijn plan, om land en volk
te leeren kennen, slechts ten deele had uitge
voerd, brak het oproer los, hetwelk hem zonder
lang nadenken in de rangen des Engelschen legers
Voerde, om vrijwillig aan den bloedigen ver-
nielingskrijg deel te nemen.
In Carvapoor had de vreeselijkc „Maharadscha
Rena Sahib// een onmenschelijk bloedbad aan
gericht. Mannen en grijsaards, vrouwen en kin
deren hadden den afschuwelijksten marteldood
ondergaan, geen Engelschman was aan dat ont
zettende lot ontkomen.
De Engelsche bevelhebbers zagen zich plotse
ling, doordat zij niet de minste aandacht ge
schonken hadden aan het dreigende oproer,
geplaatst tegenover een militairen opstand,
hetwelk hunne stelling, wijl zij slechts over
Weinig manschappen beschikten wanhopig maak
te. Toen nu ook de stad Delhi, de voornaamste
oorlogsvesting in 't Oosten, verloren ging, kon
zelfs den manmoedigsten het hart in de schoe
nen zinken.
Alsdan echter ijlde de oude, wakkere gene
raal Havelock tegen den onoverwinbaren Rena
Sahib in 't veld, sloeg hem, waar hij hem
ttaar ontmoette en deed zijne intrede in (Jurva-
De Redactie van de Nieuwe lJaarlemsche
Courant protesteert heden opnieuw tegen
de feestviering, die morgen in Rome zal
plaats hebben, van het revolutionnaire
monster, dat de stad der Pausenis binnen
geslopen, tegen het werk der duisternis,
totdat het Pausdom zich weer in al zijn
macht en luister kan ontvouwen en de
Pauselijke vlag niet alleen op het Vati-
caan maar ook op het Quirinaal den volkeren
zal verkondigen, dat de Paus weer Koning
is in zijne staten en de schromelijke onrech-
ten, op kerkelijk gebied gepleegd, hersteld
zijn.
Leve LEO XIII, Paus-Koning!
ii.
Het is treurig te moeten getuigen,
maar het is inderdaad da waarheid, dat
er zjjn, die de geduchte gevaren van de
slechte romans niet zien of liever niet willen
inzien. Maar men leaft niet straffeloos in
een bedorven dampkring. De verpeste lucht
dringt tot de longen door, de verpeste lucht
vergiftigt het bloed en veroorzaakt den
dood.
Zak6r, men mag lezen. Maar men moet
goede boeken lezen, en deze ontbreken niet.
Aan goede boeken is volstrekt- geen gebrek.
Doch de smaak is op jammcrljjke wjjzö
bedorven. Men is niet meer in staat om
iets ernstigs, ietszedeljjks,'ets waars te lezen.
Maar men moet toch zjjn stijl ontwikke
len! Jawel, maar vergeten wjj dan niet,
dat de groote, de echte meesters van den
letterkundigen stijl allerminst romanschrij
vers zjjn.
Maar men moet alles weten,alles leereu ken
nen Doch het kwaad is geen wetenschap.
Het kwade, het slechte bederft het verstand
en vermoordt het hart.
Maar men moet het voor en het tegen
lezen! Doch dat doet gjj juist in geenen deele.
Gjj neemt het vergift en het tegengift neemt
gp niet.
De lezing der romans maakt op ons geen
sterken indrukO, welk een excuus, wat
verblinden de menschen zichIs het ver
gift, omdat het niet onmiddellijk werkt,
daarom minder doodeljjk? Het is niet mo
gelijk een deugdzaam mensch te bljjven
waaneer men slechte romans leest.
Lezen wij niet dagelijks de verschrikke
lijke gevolgen eener zedelooze lectuur,terwjjl
geen enkel tjjdschritt dat het goede betracht
zich mag verheugen in bloei.
poor teneinde daar een vreeselijk strafgericht
te houden.
Bij Havelock's kleine legerschaar bevond
zich ook Francis, wiens onstuimige heldenmoed
reeds de opmerkzaamheid des generaals opge
wekt had. Deze, die weldra in hem den fijn
beschaafden edelman herkende, had den jongen
man in zijne nabijheid gehouden. In Curvapoor
vertrouwde de generaal hem eene zending toe,
welke in de Jockey-Club de schelmsche doctor
M'Lean zichzelven had toegeëigend.
De generaal drong namelijk aan Francis de
volgende taak op: Met eenige beproefde man
schappen moest hij zich naar de streek begeven,
welke Rena Sahib met zijne horden onveilig
maakte. In de nabijheid van Bitboor bevonden
zich op 't landgoed eener bevriende familie de
gemalin en de dochter van den overste Tytler.
Deze bad den generaal verzocht, ofschoon deze
geen vrouwen bij 't leger duldde, om de beide
dames naar 't leger te geleiden in zekerheid.
Met eene kleine omschrijving was het dezelfde
geschiedenis, die de lameuze doctor M'Lean in
de Jockey-Club had ten beste gegeven, en waarin
hij meneer Harald Francis tot spion en moorde
naar en zichzelven tot een held had omge
schapen.
Deze belangrijke vergissing daargelaten, was
de geschiedenis van het brandende huis en den
gruweljjken moord der beide weerlooze vrouwen
de zuivere waarheid. Maar de spion en roover
heette niet Harald Francis, maai //Robert Hod-
son.//
Deze was het, die in dienst van den vreese-
lijken Rena Sahib de schoone miss, waarnaar
Op de ouders vooral rust de plicht te
waken over de lectuur hunner kindereu,
want ia onze dagen gaan de meeste joDge-
lingen en jongedochters, den slechten weg
op door godsdienstlooze lectuur.
Een zeker tijdschrift schreef weleerDe
rampzalige schepsels, die door de leugen
achtige leerstellingen zijn bedorveD, hebben
niet allen neergezeten op de banken van
het gerechtshof. Yraagt aaa den losbandige,
waar hij die losbandigheid heeft geleerd,
en gij znlt misschien tot de overtuiging
komen, dat de dnivelsche roman zjjne ge
varen heeft, welke men moet doen kennen,
en zijne schande, welke de critiek moet
brandmerken.
De beroemde kardinaal G i r a u d heeft
gezegd: «Baroemt u, zooveel gjj wilt, op
de onschuld uws harten, op de reinheid
van zeden, op de eerbaarheid van uw le
venswandel; verontschuldigt de oprechtheid
uwer bedoelingen niet ik, maar de schrijver
van Héloïse (J. J. Rousseau) antwoordt
uNooit heeft eene eerbare jongedocliter
rQmans gelezen. Sterk woord, een woord dat
verdient onthouden te worden en tot welks
beteekenis men geheel moet doordringen.»
Ea gjj, (jongelieden, gij, die u werpt in
den maalstroom der zinneljjke genoegens
wanneer gjj alles hebt genoten, dan
zult gjj in voelen opkomeD, wat Mon
taigne noemde «een geweldig verlangen
naar den dood Acb, wjj beklagen u diep,
indien op die verschrikkeljjke stonde nwe
blikken vallen op de romantische litera
tuur, die leeft van zwaarmoedige, melan
cholische verlangens naar het graf en die
het woord herhaalt van de Lamartine:
«Je suis las des soleils, laisse mon ame h
Vombre; le bonheur de la morteest d'ëtre
enseveli.*
Dat is Diet de melancholie, waarvaD een
oud wjjsgeer zeide, dat «zonder haar geen
groot genie bestaathet is nog veel min
der de christelijke zwaarmoedigheid, zoo
goed weergegeven in dezen schoonen vers
regel
Uhomme est un roi déchu qui se souvient
des cieux
Neen, de zwaarmoedigheid der romans
is geheel en al wanhoop en dood.
En nu zou men het der Kerk nog euvel
duiden, wanneer zij de lezing der slechte
boekeu eu in 't bjjzonder de lezing van
zedelooze werken verbiedt Als bewaarster
van de waarheid en van de goede zedeD,
kan en moet zjj ons beveiligen tegen alles,
wat het verstand bederft en het hart ver
giftigt. Als beschermster der zielen, heeft
zjj de zending om ons alle scbadeljjk voedsel
deze verlangd had, roofde, nadat zijne benden
de villa hadden in brand gestoken. De dochter
van den overste was de verloofde eens jongen
koopmans met name //Horatio Donaldson.//
Deze had door de opstandelingen alles verloren,
zijn fortuin en ten slotte nu ook zijne geliefde
bruid.
Later bad mijnheer Francis dien leeren ken
nen en al had hij ook geene genegenheid ge
voeld, toch bad bij vriendschap gesloten met
den ongelukkigen jongeling, die zich eveneens
onder Havelock's banier geschaard had. Toch
was het hem niet gelukt, de bruid te redden
van zijn vriend, die zich in't fort van Lukhnow,
bevond.
Op den weg naar Lukhnow, eene plaats, die
zich in de macht der opstandelingen bevond,
terwjjl de Europeanen zich in 't fort ingesloten
en vreeselijk door den vijand bekneld zaten,
werd de spion Hodson, in wien Francis den
wisselvervalscher Benard herkend had, tot den
strop veroordeeld. Maar de landbevolking, waar
van de Engelschen geen tegenstand verwach
ten, deed een razen den aanval en redde den
moordenaar, die zich in hare gunst verheugde.
Zoo had de vermomde doctor M'Lean ook hier
met eene kleine personenverwisseling de waar
heid gezegd.
Na het einde des opstands in 't jaar 1859,
(nadat generaal Havelock reeds in November
1857 op de plaats zijner overwinning gestorven
was) ontmoeten Francis en Donaldson elkaar
weer in Madras. Daar werd ook de spion Hod
son weer zichtbaar, om den licbtgeloovigen
Donaldson, die op Francis gebeten was, in de
te verbieden, ten einde het kwaad te voor
komen.
De stad Athene verbande Protago
ras, de stad Rome verbande O v i d i n s,
omdat zjj werken geschreven hadden in
strjjd met den godsdienst en de zedenleer...
en dit was nogmaar een valsche godsdienst
en een heidensche zedenleer
Lather stelde eene verhandeling (de doctis
op, om de noodzakelijkheid aan te toonen
van de vernietiging der gevaarlgke boeken....
Luther, hg de afvallige priester, hjj de ge
huwde kloosterling
O a 1 v jj n liet op de openbare markt van
Gen ze Michaël Servet en zjjne boe
ken verbranden C a 1 v jj n, dien men
onder de beoordeelaars der verdraagzaam
heid en der vrjja gedachte rekent
In de Vereeuigde Staten van Noord-
Amerika verbood de protestantscke regeeriug
de opvoering van eenige tooneelstnkben,
die door sommige persorganen zoozeer wer
den geprezen!
En men zou de Kerk van onverdraag
zaamheid willen beschnldigen, haar het goed
recht willen betwisten, wanneer zjj de lezing
van slechte romans verbiedt.
En zjj, die dergeljjko beschuldigingen
tegen de Kerk slingeren, zij dulden zeiven
niet, dat hunne part jjgenooten zich op katho
lieke bladen en geschriften abonneeren.
Maar hoe het ook zjj, laten wjj luisteren
naar de roepstem der Kerk, al worden wjj
dan ook uitgejouwd voor achterlingeD, dom
pers en zoo meer.
Dr. Lefebvre, professor aan de Katho
lieke hoogeschool van Leoven heeft ge
zegd «Er is op de wereld een plant wel
ker genr op den mensch eene zachte en
machtige tooverkracht uitoefent. Wanneer
hare bladeren zijn ontloken onder een hel
deren hemel en onder eene weldadige zon,
wanneer men met voorzichtigheid daarvan
gebruik maakt, dan verkwikken zjj het
hoofd, dan verlichten zg de eennwen. Maar
wanneer wjj er misbrnik van maken, wan
neer wg een beroep ervan maken om te
rooken, dan weet ik in waarheid niet meer
waarin wjj wel verschillen van den Chi
nees, die in de opinm eene voortdurende
bedwelming zoekt. De tabak ontzenuwt ons
dan en verdierlpkt ons ten laatste. Welnu,
van den roman zeg ik hetzelfde als van de
tabakRook de beste soort, en gebruik ze
matig, zoowel romanB als sigaren. Lees
alleen goede romans, die* welke in eene
▼ruchtbare en zuivere verbeelding zjjn ont
kiemd; die, welke ontloken zjjn onder eene
milde inspiratieen maak er vervolgens
geen dageljjksch werk van, maar eene uit-
meening, dat door diens schuld zjjne bruid, zoo
gruwelijk vermoord was geworden, een weefsel
van leugens en bedrog te omgeven. Hij maakte
Francis op de schandelijkste wijze verdacht en
toen deze den vuigen spion, die thans
weer den naam van Read aangenomen had,
openlijk van den moord beschuldigde, vroeg de
verblinde Donaldson hem op de sabel.
Mijnheer Francis verwierp den volgenden mor
gen, waarop het duel zou plaats hebben, den ge
tuige die niemand was dan Hodson. En als zijn
tegenstander hem van laagheid beschuldigde en
in blinde woede op hem insprong, voelde Erancis
plotseling een dolksteek in den rug, die hem
in het volgende oogenblik tot den strijd onbe
kwaam maakte. Wie die vuige daad volvoerde
wist niemand te zeggen, daar noch zijn eigen
getuige noch de toegeloopen arts iets wilden
gezien hebben. Dit gaf Erancis, na lange maan
den in 't hospitaal gelegen te hebben, de over
tuiging, dat dokter en getuige ook beiden geloof
hadden geslagen aan de lastertaal des boosaar-
digen moordenaars. Intusschen was Donaldson,
door zijn gezel verleid, van trap tot trap ge
zonken en eindelijk met hem op geheimvolle,
raadselachtige wijze verdwenen.
Daar onze mijnheer Erancis het wonderland
der tooververhalen thans recht moe was gewor
den, nam hij de eerste de beste gelegenheid
waar, om naar Europa terug te keeren. Hij
maakte gebruik van de aanbeveling, hem door
een alom hekend handelshuis gegeven, om bjj de
firma Palmer te Londen als correspondent m
dienst te treden.
Wordt vervolgd.)
eHE COUftilT.
