No. 2383. Zondag 12 Januari 1896 21ste Jaargang. Advertentiën Het gevaar der openbare school. BUITENLAND BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem. Hoe zij ongelukkig werd I Amerika. Duitschland. Turkije. Italië. Engeland. ABONNEMENTSPRIJS Per 3 maanden voor Haarlemf 0,85 Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,10 Voor het buitenland 1,80 Afzonderlijke nummers 0,03 Dit blad verschijnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERD AG. Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS. AGITE MA NON AGITATE. PRIJS DER ADVERTENTIEN. Van 16 regels. 50 C#ut». Elke regel meer71ll Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant. Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag- en Vrjjda g-a rond voor 6 uur ingewacht. Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale de Publicité Etrangère G. L. DA ÜBE 4" Co. J011NF. JONES, Succ., Parijs 31 bis Faubourg Montmartre. waarvan de plaatsing driemaal is opgegeven, worden slechts tweemaal in rekening gebracht. Wanneer een patroon in zijn dienst een knecht heeft, die het zich ten doei heeft gesteld de belangen van den patroon te verwaarloozen, ja erger nog, die alles aanwendt wat in zjjn vermogen is om zjjn meester te b8t-aleeleD, dan za! ieder ons tof geven, dat zulk een patroon recht vaardig en billjjk handelt, indien bjj dezen knecht uit zjjn werkplaats verwjjdert en geen diensten meer van hem verlangt. Ditzelfde moet, dunkt ons, gebeuren, wanneer de Staat in zjjn dienst een ambte naar heeft, die het er op toelegt de grondslagen, waarop de samenleving rust, te ondermijnen en de maatschappelijke instellingen eD Terhondingeu tracht te verniet gen. Da Staat kan dos, naar ois inzien, geen sociaal-democratische ambte naren dulden. Zjj moeten onherroepslgk worden ontslagen, omdat zjj kractiteDS bun zoogenaamde overtuiging niet kunnen medewerken aan de vermeerdering van den bloei der maatschappij. Zjj z|jn de natuur lijke vjjanden van een geregelden Staat en mogen derhalve niet geduld worden in het corps personen, dat bestemd in om aan het beil van den Staat te arbeiden. Geldt deze waarheid in het algemeen voor alle personen, die door den Staat zjjn aangesteld, in verhoogde mate doet zich de kracht dier waarheid gelden hij een soort ambtenaren, van wier weikzaam- heid bovenal de toekomst van het vaierland afhangt. Dat zijn de onderwjjzers, die onder het aanleeren van gepaste en nott ge kundigheden hun onderwjja dienstbaar moeten maken aan de ontwikkeling der ▼eretandeljjke vermogens d8r kindennen aan hun opleiding tot alle Caristeljjse en maatschappelijke deugden. Van hen toch mag wel in de allereerste plaats worden geëischt, dat zjj z.ch nut alleen onthouden van iets te doen of toe te laten, dat etrjjdt met den eerbied, verschuldigd aan de godsdienstige begrif- pen van andersdenkenden gelQk de wet zegt maar ook dat zjj zich ont bonden van het verspreiden van begrippen, die indruiscben tegen de grondslagen, waarop de Staat berust. Toetst men dezen eisch aan hetgeen op vergaderingen vau onderwjjzera asn openbare scboleii, n de Kerstweek ge bonden, werd gesproken, dan is bet ons niet daideljjk, dat van overheidswege niiti wordt gedaan om zulke onderwjjzers het zwjjgen op te leggen of hen hst geven van onderricht te verbieden. Om slechts een paar staaltjes van het •optreden dier onderwijzers te doen hooren wgzen w|j er op, dat in de algemeene vergadering van den Bond van Neder- landsche Onderwjjzers door een der leden werd gesproken van den «in onze dagen toenemenden Oranje-waanzin», terwjjl in de vergadering van de Sociaal-democra tische Onderwjjzers-Yereeniging werd FEUILLETON. 4 (Vervolg) //Moedei begint er heel slecht uit te zieD,'/ spmA Jacob eens tot zijne vrouw. Kaatje haalde de schouders op. //Ik vrees dat zjj niet lang meer zal leven," hernam hij «Och, 'tis natuurlijk dat oude menschen gaan sterven,// sprak zij droog. «Vrouw, wees toch niet zoo godvergeten ge voelloos! riep de smid gramstorig. //Ik ben niet gevoelloos,// hernam zij; //ik hoop dat ik zal sterven alvorens zoo oud en gebrekkig te worden. Als men zoo in de we reld moet rondloopen dat er geen vreugde meer te vinden is en ook de menschen niets meer om u geven, dan is het maar beter voor goed de oogen te sluiten.* //'tls goddeloos,// sprak de smid; //men kan wel zien dat gij uwe moeder niet gekend hebt, dat g|j niet weet welke verplichting men aan zijne ouders heeft." «Wel, wel de smid wordt sentimenteel,// zeide Kaatje, en hare tanden glinsterden van nijd. //Gij moet voor mijn borduurraam gaan zitten, dan zal ik naar de smederij gaan; gij kleermaker moeten worden, man, en geen Tert?e^s liem minachtend aan en verliet het verklaard, dat, indien de socialistische onderwjjzer verplicht wordt met de kin deren vads-rlandscbe liederen in te studeeren, er voor hem niets aaders overbijjft dan dienstweigering. Is het niet treutig, ja ergerljjk, dat aan zulke personen de opleiding van kinderen wordt toevertrouwd En is het Di8t schaudeljjk,d»t znlke theorieën door open bar# onderwijzers kunnen worden verkon digd, zonder dat de Staat tusscheobeide treedt en verklaart, dat hij de diens'en van dergelijke ambtenaren Diet begeert? Wat bljjft er over van den eisch der wet, wanneer zulke taal, zjj het ook onder protest van andere onderwjjzers, wordt toegelaten en zulke mannen als opvoeders vau het toekomstig geslacht big ren ge handhaafd Onder deze omstaudlgheden is de wet een do'ode letter geworden en hebben de tegenstanders van het openbaar onderwjjs geljjk, wanneer zjj beweren, dat de open bare school niet meer geschikt is voor kinderen, wier ouders wenschen dat zij tot brave en degeljjke burgers van den Staat worden opgeleid. Esd vorig maal riepen wjj deoulera toa Waakt over uwe kinderen, dat zg niet komen onder de leiding van een onder wjjzer, dia zich ten taak heeft gesteld uwe kinderen ougelokkig te makeD, Het eenig middel daartoe is opze kin deren niet naar de openbare school te zenden. Zij zullen dan ten minste in de school geen begrippen kannen opdoeD, waardoor later ban levensgeluk zal wordeu verwoest ea zg, in plaats vau een sieraad in hun kring, een misdadiger en boos wicht worden. Met aandrang wekken wjj een ieder op toch te bedenken, dat het zoogenaamde nentra'e onderwjjs der openbare school in werk ljjkheid niet neutraal kan heeteu. Ieder oaderwjjzer tracht zjjae meening iQgang te doen vinden bjj da kinderen, met wier opleiding hjj is belast. Geheel kleurloos kan geen enkel onderricht wezen en al stemmen wg volkomen in met de waarheid, dat niet in elk openbaar onder- wgsereen verkapt sociaal-democraat kan worden gezien, de mogelukheid bestaat, dat onze kinderen, indien zjj de openbare school bezoeken, onder de leiding van een sociaal democraat komen. Eu wat dan van hen wordt gemaakt, daaraau behoift men niet te twjjtelen. Man kan ons tegenwerpen, dat wjj de openbare school te zwart afschilderen en dat er van het daar genoten ODderwjis toch ook wel goede vruchten worden gezien. Z»ker, vrij ontkennen dit niet, evenmin als wij ontkenren, dat er onder de openbare onderwjjzers hoogst achtenswaardige per sonen word«n gevonden. Doch dit istbaos niet de vraag. Indien ouders hunkinderen raar school zenden, kannen zjj zich toch onmogeljjk vooraf vergewissen van de maatschappelijke, staat,kandige en gods dienstige overtuiging der onderwjjzers, die op bedoelde school werkzaam tjjn of later nog zullen benoemd wordeD. Het gevaar doe, dat onze kinderen op de openbare school een sociaal-democraat tot leermeester krjjgeD, is dus even groot als het gevaar om op jjs van een nacht te gaan. Het zal een toeval wezen, wanneer de kinderen onbedorven door de openbare school wor- De oude moeder kon zich nu niet langer op de heen houden en de dokter had dan ook al eens laten gevoelen dat geen hoop op her stel bestond. Eens op een dag riep de zieke haar zoon tot zich en vroeg hem ot het wer kelijk waar was geweest dat Kaalje haar om vergiffenis had laten vragen. Jacob bekende dat hij zich aan een onwaarheid had schuldig gemaakt om beter verstandhouding te verkrijgen. //llan is het goed," sprak de moeder; ik vergeef het u gaarne, mijn zoon, en hoop dat gij gelukkiger zult worden wanneer ik hier niet meer zal zijn Jacob vertelde aan zijne vrouw dat zijne moe der nog altijd zeer gevoelig was voor de ver- i achtelijke uitdrukkingen, die zij zich vroeger had laten ontvallen en verzocht haar die laak bare handelwijze nu nog te herstellen, doch Kaalje wilde er niet van hooren. Zij sprak op de onverschilligste wijze over den aanstaanden dood der arme vrouw; men moest zich zulk een geval nog niet aantrekken, zeide zij,want't was eigenljjk gelukkig als oude menschen eindelijk eens gingen sterven. Jacob kon zich nauwelijks bedwingen en zei dat zijne vrouw hem nog zou noodzaken de wijde wereld in te gaan, terwijl zij zich zoo ongevoelig toonde over 't geen hem 't liefst was. Kaatje lachte en zeide: „Als gij honderd passen van hier zjjt, komt Kij met hangende pootjes tcr'g; niemand is zoo dwaas om de mooiste vrouw te verlaten.» De zieke verminderde dagelijks in krachten ook toen (le priester haar de laatste bediening uitreikte, bleef Kaatje even gevoelloos. Jacob den afgeleverd om het maatschappelijk leven ia te gaan. En daaraan mag geen ouder zjjne kin deren wagen. Indien de Staat het niet tot zjjn plicht acht om de hard te houden aan de wet, dan zgo de ouders tot dub bele waakzaamheid verplicht bjj het doen eener kenze wat betreft de school, waar been zg hutne kinderen zullen zenden. De Staat, waarvan men gemeend heeft, dat hg zulk een uitstekend neuttaa! op voeder zou wezen, heeft jammerlgk fiasco gemaakt. Hg is er het sprekend voorbeeld van, dat godsdienstloosheid leidt tot gods ontkenning en dat een ondetwjj», hetwelk men wil ontdoen van het geloofselement, zich moet kenmerfcsn door het brutaal ste ongeloof. Aan den Staat kunnen daarom Christen-ouders hunne kinderen niet meer toevertroawen. Hg levert geen voldoenden waarborg, dat de jeugd op de lagere school niet in den grond be dorven wordt, want h|j staat toe, dat ou- loovigen en sociaal-democraten in zjjn school werkzaam zgo. De opleiding tot alle Christelijke en maatschappelijke deugden op de openbare school is gebleken eene fictie te zjjn, ge schikt om tijdelijk het oog ta doen slui ten voor het gevaarlijke der neutrale school, waarvan de werkeljjke aard even wel hoe langer zoo meer aan den dag treedt. Zonder dus iederen openbare onderwjj zer te willen beschuldigen van ongeloof en staatsgevaarlijke theorieën te belglen, meenen wg toch het zenden van kinderen naar de openbare school te moeten ont raden aan een ieder, die zgne kindereu werkeljjk lief heeft, omdat de Staat niet bg machte blgkt om zulke onderwjjzers nit de school te weren, die het kinderlijk gemoed bederven en zich ten doel stellen aan de jeugd de heiiloozo leer van onge loof en revolutie in te prenten. O/er de grens-quaestie vau Venezuela met Engeland heeft prof. Hudson Shaw te Pniladelphia zjju oordeel uit gesproken. Deze hoogleeraar erkent de juistheid van C1 e v e 1 a n d's optreden tot haudha«ing«an de Monroe-leer en is van oordeei, dat het geschil, geen aanleiding kan geven tot een oorlog tuischea En geland en de Vereenigde Staten. Hij aebt de benoeming van een scheidsrechter de eenign mogelijke oplossing, niettegen- s'aarideLord S a 1 i s b u r y zich daartegen bljjft verzetten. Bjj bet hervatten van den arbeid in den Duitschen Rijksdag heeft de heer Von Kaait z, de leider der conserva tieve parljj, toen hg sprak over de toe lating van buitenlandsche fondsen gewe zen op de krachtige houding, door de Regeering onlangs aangenomen tot be scherming van Dnitscblands belangen in andere landen. Hjj wees er op dat deze houding alom in het Duitsche rgk bjj val hfeft gevonden. Deze verklaring van den heer Von Kanitz werd door alle leden liet de eenige zuster zijner moeder overkomen; zij m de zoon waren alleen tegenwoordig toen de onde vrouw stierf. Zij had in de laatste dagen slechts enkele woorden gesprokcn;hij sloot haar de oogen. Jacob begaf zich naar de huiskamer en deel de zijne vrouw mede dat alles afgeloopen was Zjj ging naar het venster en zag naar buiten. Toen keerde zij zich om, streek hem met de hand over het gelaat en zeide: //Foei, gij zijt in de lnatste dagen wel tien jaren ouder geworden. Last het hoofd toch niet handen; ik wil zoo'n ouden man niet hebben In Jacob ontwaakte de herinnering aan de woorden, eeas door zijne moeder tot hem ge sproken.- Zou de vrouw, die in zulk een tref fend oogenhlik ijdele gedachten koesterde, hem nog liefhebben en verplegen wanneer hij oud en gebrekkig was geworden? Zou zij dan niet voor hem zijn wat zij voor de moeder geweest was? Hij onderdrukte die gedachte en vroeg ot zij nu nog niet wilde herstellen wat zij bad verzuimd. //Ga met mij naar boven,» sprak bij „en laat ons'beiden bij bet lijk vergiffenis vra gen voor bet leed dat wij moeder hebben aan gedaan; kom, laat ons sam n wat voor baar gaan bidden.// //Ik ga niet naar boven; ik wil geen Ijjk zien, ik kan geen lijk zien; ik wil ook niet gezien worden als ik dood ben, foei! dat is walgelijk.// Wat Jacob ook deed, bij kon zijne vrouw niet tot andere gedachten brengen. Hij zelf bracht den tijd, die hem overbleef van den Rijksdag met luide toejuichingen begroet. Groothertogin Elisabeth van Oldenburg is op 70-jarigen leeftjjd overleden. De ernstige Duitsche pers en politici nemeo de Eugelsche wapeningen ter zee uiterst kalmpjes, bjjua spottend op, en sprekea ran eene c Iramatische vertooning voor de galerjj om ea i ieeljjk, voor het nationaal gevoel van de Eugelscben be schamend tafereel ta doen vergaten.» Tengevolge van een heftigen storm □it het noordoosten werd gisteren Int water van de Trave zoo sterk opgestuwd dat Lübeck en da omringende plaatsen over stroomd werden. Kanonschoten waar- schuwdeo de bevolking, da laaggelegen woningen te ontruimen. Er is veel schade aangericht. Door de Yenezolaanscbe-quaestia en de troebelen in de Transvaal is de Armeni- sohe-quaestie op den achtergrond geraakt. Het was in de laatste dagen alsof in het Turksche rjjk geen oneenigheid meer be stond en toch is men daar, na weer te Beredjik, nog steeds aan het plegen van misdrjjven die weder een gevecht hebben uitgelokt tusscheD Armeniërs en Moham medanen, waarbjj vgf meoschen het leven verloren, terwgl ruim een 50-tal werdsn gewond. Oulangs hebben deTurken in Armenië een klooster allerwreedaardigst uitgemoord en in de vlammen doen opgaan. Twee Turken kwamen tegen den avond don Orerste vau het klooster mededeelen, dat h|j zjja vee, dat door roovers was weggevoerd tegen den avond zon terug ontvangen. De o/erste oalviog zgne gasten goed en liet een maal voor hen toebereiden. Toen men, na afloop daarvan, rookend en jiratond bgeenzat, werd er aan do deur «eklopt. «O, daar zjju zjj alz-iden de Turkeo. De daar werd geopend, en er kwam een troep gewapende Kurden biDnen, die onmiddellijk begonnen te schieten op de weerlooze monniken. Weldra waren die allen doodgeschoten- Daarna staken de Kurden het klooster iu braud, en toen er gewapende mannen nit nassankaleh kwamen, waar m^n de vlam men had gezien, vonden zij niets dan een puinhoop. Yan de kloosterbewoners bleef alleen een jonge monnik gaspaard, die dooreen schot in de band neergeveld en door de moordenaars voor dood gehouden werd, alsmede een halt oowjjze knaap, dien de Kurden (waarscbjjnigk uit den bijgeloo- vigen eerbied der Oosterlingen voor idioten) ongedeerd listen. De toestand van bet Italiaansche leger in Abeesiuië is bllertrenrigst. In plaats van te ageeren, neemt generaal Bers- tieri eene afwachtende houding aan. De Italiaansche bevelhebber voelt zich on machtig om eene voorwaartsche beweging te ondernemen en heeft handen vol werk om zgne versterking in tegenweer te brengen voor een aanval der Abessiniërs. Nu koning Me nel ik zijn leger in beweging heeft gesteld, vreest men te en ook (len nacht in de sterfkamer door. Aan tafel verscheen hij niet meer, men hoorde hem haast geen enkel woord spreken. Slechts eene gedachte hield hem bezig, nameljjk zijne vrouw te verlaten; hij huiverde wanneer hij haar zag en kon nauwelijks den tijd afwachten tot hij zijn plicht als zoon zou hebben vervuld, lot waanzin steeg zijne droefheid wanneer hij er aan dacht hoe gelukkig die vrouw hem had kunnen maken. De klokken werden geluid, men ging de oude moeder ten grave brengen. Jacob stond met de bloedverwanten in de huiskamer, Kaatje deed den zwarten sluier over het hoofd, en op dat oogenhlik—h|j wist zelf niet hoe het kwam—zag Jacob hoe zij met het meeste zelfbehagen voor der. spiegel stond te draaien; want het rouwgewaad stond haar in derdaad zeer goed. Zijne vuisten balden zich, het schemerde hem voor de oogen, 'twas hem al moest hij met een enkelen slag zijn onge voelige vrouw en het trotsche spiegelbeeld ver nietigen. Pat duurde echter slechts een oogen hlik en toen kwam de gedachte in hem op dat hij zich bedrogen zou hebben, want wie zou in zulk een oogenhlik nog voedsel geven aan ijdele gedachten? Doch daar hoorde hij weder de stem zyner vrouw. Och, nicht,// sprak zij iot ccn der bloedverwanten //steek daar boven eens een groote speld, want anders zal het krip mijn gansche voorhoofd bedekken." J ncob voelde den grond onder zich wegzin ken; hij liet een kreet hooren en zakte ineen. Men richtte hem op, doch hij kon zich nau- Rorae het ergste, te meer daar de tele- graphische berichten aldaar uit Massowah ontvangen niet veel goeds voorspellen. Koning Humbert heeft niet veel pleizier van zgn leger en vloot. Heeft hst ieger totaal fiasco gemaakt tegen de Abessiniërs, de marine overkwam 6ea ongeluk op het Maggiore-meer. Eene tor pedoboot is daar verongelukt, tengevolge van bet springen van den stoomketel. Yan de equipage verloren 10 manschappen het leven. In den Gexaenteraal van Milaan is oen voorstel aangenomen waaria afkeuring wordt betuigd over de feestviering van 20 September van het vorige jaar. Zooals te verwachten w»«, beeft on middellijk het dageljjksch bestuur der sta l Milaan zga ontslag genomen en zal de on deugende gemeenteraad worden ontbonden, om door een Koniukljjk Commissaris de stad te latsn besturen. Ben leelgk geral voor de pretmakers en opsnjjers van da overweldiging van Rome. Het jaar 1896 heeft aan Eagelaad het tot hiertoe en niet verder toegeroepen. Tot dusver waren da Brittea gewoon, steunende op huu machtige vloot, zich te beschouwen als de alleenheerschers der geheele wereld. Alle geschillen, vooral die met kleiue staten, werden opgelost overeenkomstig Eogelands wenschen door het zenden van een ultimatum, gesteund door een eskader. Hierover bestond algemeene ontevreden heid. De afkeuring over het gewelddadig optreden der Engelschen tegen de kleine Amerikaaneche republieken kwam tot eene uiting in president C 1 e v e 1 a n d's Bood schap, naar aanleiding van het overigens niet bjjzonder gewichtige grensgeschil in Venezuela en na heeft keizer Wilhelm een kracutig protest doen hooren tegen Eogelands Zuid-Afrikaanscbe politiek, welke in de eerste plaats tegen de Zuid- Afrikaansche republiek was gericht. Zooiets waren de Engelschen niet g6woon te hooren en het is dan ook voor hun trots verschrikkelijk te vernemen, dat ook nog anderen dan de Eagelschen ia de wereld iets te zeggen hebben. De bedreigingen der Eugelsche blaiea tegenover Berlga hebben niet veel om het lijf, men wacht daar af, totdat de eerste opwelling van woede tot badaren is ge komen. Aan een ernstig conflict tnsschen Engeland en Duitschland wordt niet ge dacht. De Engelschen zingen een toon lager nu de Transvaalsche Boeren, den Lords hunne vuisten hebben laten zieD. De Duitsche gezant te Londen, graaf Hatzfeldt, heeft een bezoek gebracht aan het ministerie van buitenlandsche zaken en een langdurig onderhond gehad met lord Salisbury. Uit het ingestelde onderzoek is ge bleken dat de berichten over de wanorde lijkheden in het Oost-einde van Londen op den 6en dezer en over de mishandeling van Nederlandscbe en Dnitsche zeelieden grooteljjks overdreven zjjn geweest. De verstoring der orde, welke er heeft plaats gehad, was onbeduidend. De Westm.Garette deelt mede, dat mi- welijks staande houden en moest door twee mannen ondersteund worden toen hij het lijk z|jner moeder naar het kerkhof volgde. Toen Kaatje hem toeriep: „Wees niet kin derachtig, gedraag n toch als een man,// Was het Jacob alsof al de hamers uit de smederjj tegelijk op zijn hoofd klopten, zoo schel klonk hem die stem in de ooren. Hij ging achter het lijk zjjner moeder en het was hem als zweefde het bekoorlijke gelaat zijner vrouw voor hem in de lucht; hij haatte dat gelaat, hij had een afschuw van die schoonheid en nam zich voor alleen aan z|jne overledene moe der te denken en voor de rust harer ziel te biddeD, doch altijd en altijd vergezelde hem dat gelaat., hij zag het tweemaal: eens in den spiegel, eens levend. Men was van de begrafenis teruggekeerd. Jacob zat met zijne vrouw cn de bloedverwan ten aan den disch, doch hij zag Kaatje geen oogenhlik aan, en het deed hem pijn als hij hare stem hoorde. Toen het avond geworden was en de gasten vertrokken waren,begaf hij zich naar bet ka mertje zjjner moeder en zat daar lang voor het bed met het gelaat in de handen. Kaatje kwam binnen met het licht in de hand. „Blaas het licht uit!// riep hij baar toe. //Waarom?// „Ik wil je niet zicnl Blaas het licht uit Keg jfef. m.hs toch niet dwaas,// sprak Kaatje op een toon die hem anders troostend zou hebben toegeschenen. //Gij zult zien hoe aangenaam wij voortaan zullen lev en, nu wij alleen z|jn."

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1896 | | pagina 1