nieuwe
Woensdag 20 Met 1896
2!ste Jwgmg
Het socialisme en de open
bare orde.
BUITENLAND.
St. 243#
Pei 8 maanden voor Haarlem. f 0,85
Voor de overige plaatsen iu Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschgnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BtTBEATT: St. Janstraat Haarlem.
Van 16 reeels .50 Cents
Elke regel meern
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie Contant.
Advertent: Sn worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r g d a g-a vond voor 6 nnr ingewacht.
Re d s c t e n r-Uit g e v er, W. KüPPÏRS.
In onze dagen van pochen en kabaai
maken, waarin het socialisme allerbrutaalafc
den kop verheft om verwarring te scichteD,
meenen wij op zeer eenvoudige manier het
socialisme in verband met de openbare orde
eens nader te moeten bezien.
Wjj doen dat met de vraag te beantwoor
den Waarin bestaat de orde Heel een
voudig kunnen wjj aanvoeren, dat de orde
bestaat in bet samenschikken van veel
voudige en verschillende middelen tot een
gemeenschappelijk doeleinde. Zjj veronder
stelt alzoo twee dingen verscheidenheid van
middelen en éénheid van doel. Wanneer alle
deelen van een lichaam hetzij van een
individueel, hetzjj van een collectief lichaam
zóo zijn geschikt en geregeld, dat het
lichaam zjjne bestemming volkomen kan
bereiken, dan is dit lichaam iD orde.
Laten we dit eens duideljjk maken door
eenige voorbeelden. Wanneer wjj een concert
bjjwonen, waarop het orkest een of auder
meesterstuk van een groot toonkunstenaar
uitvoert, dan worden onze ooren getroffen
door allerlei verschillende klanken en ge
luiden. Op zich zelf zjjn deze klanken onge-
ljjk en tegenstrjjdigelk geluid, op zich
zelf genomen, heeft niets bijzonder schoons.
Maar door de hand van den toonkunstenaar
geregeld en kanstvaardig saamverbondeo,
Werken die klanken samen tot hetzelfde doel
en trachten het hoofd-idce, hetwelk het
muziekstuk bezielt, te voorschjjn te breugen.
Ziedaar de muzikale orde of de harmonie
der geluiden.
Laten eens enkele voorname instrumenten
tjjdens de muziekuitvoering ontbreken de
«ccoorden zullen gestoord zjju, en in plaats
van eene welluidende symphouie zullen wij
niets anders meer vernemen dan schrille
geluiden eo verward gedruisch.
Een ander voorbeeld. Men bonwt een huis:
de orde vereischt, dat de bouwmeester de
Vertrekken zóo regelt en inricht, dat het huis
sene geschikte woonplaats aanbiedt aan den
bewoner. Indien er een keuken of slaap
kamer zon ontbreken, dan zou het gezond
verstand verklaren, dat dit huis niet ordelgk
is gebouwd, omdat het niet beantwoordt
aan zijn doel.
Een leger is in slagorde geschaard,
Wanneer de verschillende legerafieelicgen,
Volgens de regelen der krijgskunst verdeeld,
de plaats innemen, welke zjj behooren in
te nemen om de vjjanden des vaderlands
FEUILLETON.
De zoon van den speler.
Vervolg.)
19.
//Ik zou bovendien gaarne van deze gelegenheid
Kebruik willen maken, geachte mevrouw, om met
11 eens over Isa te spreken," zeide hij, van onder
de half gesloten oogleden een scherpen, vorschen-
den blik op het goedige gelaat der dame werpend.
"Sinds eenigen tijd is er veel, dat mij niet bevalt
mij ernstige zorg bereidt."
MevrouwHaedenroth zuchtte diep, en nu einde
lik zonk de aanvangen kous toch in baar schoot.
"Ach ja, Mijnheer Mercker, zij is veel veranderd
finds die verschrikkelijke voorvallen, en God weet
Wveel heimelijke tranen en hoeveel slapelooze
échten het mij reeds gekost heeft, dat ik haar van
dag tot dag bleeker en stiller zie worden. Op al
^ijn liefdevolle vragen naar haar welstand beweert
zich zeer wel te gevoelen, terwijl zij toch, zich
^bespied wanende, als gebroken in haar stoel
ilokt. Komt er werkelijk al eens een vroolijk woord
fft haar mond, dan hoor ik maar al te duidelijk
den klank der stem, dat het met moeite af
dwongen is, alleen maar om mijne bezorgdheid
^Verjagen. Zij zingt en musiceert niet meer en
Urineer er een bezoek aangekondigd wordt of er
de uitnoodiging komt, dan is zij ontsteld, alsof
iets verschrikkelijks van baar werd verlangd.
e\fs mijn gezelschap begint zij reeds te vluchten
ik voorzie, dat zij zich in een troostelooze een-
dtnheid zal opsluiten wanneer er i-iet een middel
^vonden wordt, om aan dezen onnatuurlijken
datand een einde te maken."
zegevierend te kunnen bestrijden. Een
lichaam bestaat uit verschillende organen,
waarvan het menscheljjk lichaam zich moet
bedienen bjj de uitoefening van de verschil
lende levens-verrichtingen. De beschadiging
of wegneming van éen enkel lidmaat is reeds
genoeg, om het spel te verstoren, zoodat het
lichaam niet meer geheel en al aan zjjne
zending beantwoordt.
Wanneer er eene vereeniging wordt
opgericht,bjjv. eene werkmanavereeniging of
eene andere, dan is er noodzakelijk noodig
een president, belast met het algemeen be
stour een secretaris, belast met het schrijf
werk een penningmeester, die zorgt voor
de geldelijke zaken, en eene commissie, die
den president bjjstaat in het beatour van de
vereeniging. Wordt er aan deze eischen
niet voldaao, ontbreekt er iets aan dit
complete raderwerk, dan zal de vereeniging
nimmer aan haar doel beantwoorden,nimmer
al de voordeelea afwerpen, welke men van
baar met recht -mag verwachten.
Uit deze verschillende voorbeelden big kt,
wat wjj te verstaan hebben onder de orde.
Maar behalve de orde in de knust, inde
natuur, bestaat er ook eene sociale orde:
deze bestaat in de samenwerking van de ver
schillende ledematen, welke de maatschappij
noodig heeft om het doel te bereiken, dat de
Schepper baar heeft aangewezeD.God beeft de
maatschappjj ingesteldmet hetrecbtstreebsch
en onmiddelljjk doel, om het tjjdeljjk wel-
zgn te verzekeren van allen en van ieder
een, en om vervolgens het aardsche geluk
te doen strekken tot bevordering van de
geestelijke belangen, dia het laatste doel
zjjn. Welnu, opdat de maatschappg hare
bestemming kunne bereiken en nw welzjju
behoorlgk kunne bezorgaD, daarvoor heeft
zjj, eveoals het menscheljjk lichaam, een
menigte van organen noodig, die de meest
verschillende werkzaamheden verrichten en
waarvan geen enkel orgaan mag ontbre
ken, of de maatschappg is belemmerd in
hare heilzame zending.
Het organisme der maatschappg omvat
twee algemeene, van elkaar onderscheiden,
elementen: het gezag, hetwelk bestaart; en
de menigte, die bestaurd wordt.
Het gezag veronderstelt eene drievoudige
macht: de wetgevende macht, die de wet
ten uitvaardigt; de uitvoerende macht,
die zorgt voor de uitvoering van de wet
ten; de rechterljjke macht, welke in ge
val van twist de wetten verklaart of in
geval van Bchennis der wetten de overtre
ders bestraft.
,,'t Was juist'mijne bedoeling om eens met u te
beraadslagen over zulk een middel, mevrouw Hae-
denroth," antwoordde Mercker beleefd, wiens on
geduld bij het lange moederlijke klaaglied zich
slechts door eene beweging jvan de punten zijner
voeten had verraden.
"Hebt gij dan volstrekt geen vermoeden omtrent
de eigenlijke oorzaak van de merkwaardige ver
andering in Isa's wezen?"
Mevrouw Haedenrotb zag den vragerverwonderd
aan.
„Zeker heb ik dat. Wanneer er niet eenig licha
melijk lijden in aantocht is, 't geen God moge ver
hoede, dan kan alleen de indruk van de verschrik
kelijke tooneelen, die wij hier moesten beleven,
de schuld dragen aan deze treurige verandering.
Mercker trok een twijfelend gezicht.
//Hm! Hebt ge er nog nooit aan gedacht,
geachte vriendin, dat er nog eene andere,wellicht
zelfs nog meer voor de hand liggende verklaring
zou kunnen bestaan?"
"Neen! Ik begrijp inderdaad niet, wat ge
daarmede bedoelt?
//Wel, Isa is immers op een leeftijd, dat de
zoogenaamde hartstochten hun rol beginnen te
spelen en alhoewel ik, zooals gij wel begrijpen
kunt, van zulke zaken te weinig verstand heb,
zoo schijnt het mij toe, dat alle verschijnselen
veel minder op een ernstig lichamelijk of ziels-
lijden, dan wel op een van die inbeeldingen
wijzen, die de dichters ongelukkige liefde
noemen.
Het breiwerk van mevrouw Haedenroth was
op den vloer gegleden, zonder dat zij het be
merkte. In ongeveinsde ontsteltenis hief zij de
handen op.
„Eene ongelukkige liefde! O, mijn God, dat
zou iets verschrikkelijks zijn."
In een goed geregelden Staat bestaan
alzoo wetgevers, bestuurders en rechters.
Iu het lichaam der natie zjju verschil
lende ambten en bedieningen, die samen
werken tot den stoffeljjken, verstandeljjken
en zedelgken vooruitgang van de maat
schappg en van hare laden. De bedienaren
van den godsdienst moeten zich wjjden aan
de zedelgke opvoeding der volksmenigte;
zjj moeten die groote godsdienstige begin
selen inscherpen, zonder welke zelfs bet
welvarendste volk ten laatste jammerljjk
ten gronde gaat. Bekwame onderwijzers
moeten de taak aanvaarden om de jeugd
te onderwjjzen. Uitmuntende geesten moe
ten zich toeleggen op de stadie van we
tenschap en kanst. Anderen moeten zich
wgden aan handel of ngverheid, aan de be
bouwing der velden, aan fabrieksarbeid,
aan een of ander handwerk.
Maar indien één van deze ambtsver
richtingen, hoe bescheiden dan ook, zou
ophouden wegens gebrek aan menscheD,
dis zich daarmede zouden willen belasten;
dan ware de orde der maatschappg onnrid-
delljjk verstoord. Want de maatschappg zou
alsdan beroofd zijn van een middel, het
welk voor haar, ten minstein zekere mate,
noodzakelijk is om haar doel ten volle te
bereiken.
Indien de landbouwers zouden weigeren
de akkers te bewerken, dan hadden wjj
geen brood om ous lichaam te voeden.
Indien de mjjnwerkera niet meer in de mjj-
nen wilden afdalen om de kostbare schat-
teo, die in den schoot der aarde zjjn ver
borgen, te voorscbjjn te breogeu, de mo
derne iudustria zou op hetzelfde oogenblik
alle bewegiDg moeten staken. Iodien de
metselaars, de timmerlieden hun gereedschap
zouden wegwerpen, dan zonden wg niet
eens meer een dak hebben, hetwelk ons
tegen de gaarheid van het weer zon
beschutten. Ja zelfs, indien de nederige
straatveger zjjn bescheiden werktuig zon
neerleggen, zon de maatschappelijke orde
groot nadeel ondergaan, want de openbare
hygiëne zou hierdoor noodwendig schade
ljjden. (Slot volgt.)
Spanje.
Generaal W e y 1 e r die den opstand te
onderdrukken heeft op Caba, schgnt in dat
werk ook al niet veel voorspoed te onder
vinden. De toestand is volgens een brief uit
Mercker glimlachte spottend.
//Ik geloof juist het tegendeel, het zou zeker
verreweg de onschuldigste van alle mogelijkhe
den zijn, altijd natuurlijk in de veronderstelling,
dat men bijtijds een geschikt tegenmiddel in
toepassing weet te brengen.//
Mevrouw Haedenroth sloeg ternauwernood acht
op zijn geruststellend antwoord. Het vermoeden,
dat hij daar zoo losweg had uitgesproken, had 't
evenwicht in haar binnenste al te zeer geschokt.
»Ik kan het nog niet hegrijpen," zeide zij hoofd
schuddend."Isa weet, hoe innig ik haar lief heb en
dat ik bereid hen om haar elk denkbaar offer ie
brengen. Zij zou zich tenminste aan mij toever
trouwd en mijn moederlijken raad en hijstand ge
vraagd hebben, eer zij zich aan zulk eene hopelooze
zwaarmoedigheid overgaf."
//Het is zonderling genoeg, geachte mevrouw,
dat ik met mijn geringe kennis van het vrouwelijke
hart mij niettemin veroorloven moet, om u te weer
spreken. Daargelaten dat volgen» de geloofwaardi
ge verzekering van alle poëten eene rechtschapen
ongelukkige liefde zich hoogstens aan het stomme
papier of aan een stilzwijgenden mond toever
trouwd, zijn er toch misschien ook wel zekere ge
vallen waarin een natuurlijk schaamtegevoel alleen
reeds daarom die bekentenis verbiedt, wijl noch
iemand anders maar hoogstens de een of andere
minnedrank hier in staat zou zijn, te helpen."
„En zulk een geval vroeg mevrouw Hae
denroth in verwarring. „Maar zoudt gij u niet
liever wat duidelijker willen verklaren? Ik weet
zelfs wel niet eens, of ik u begrijp!
//Gij waart op den dag, waarop wij het twijfelach
tige genoegen smaakten van onder militaire be
scherming te staan, door ongesteldheid aan uw bed
gekluisterd en kondet daarom ook niets bemerken
van het eigenaardige verkeer, dat er reeds ia het
Havana aan de Times voor de Spanjaarden
niet rooskleurig. De opstandelingen be
schikken over 40.000 man en hebben nog
krjjgs voorraad genoeg; de Spanjaarden
moeten zich dikwgls tot eene verdedigende
hooding bepalen. Alleen in de provinciën
die door hnn troepen bezet worden, oefenen
zjj nog eenig gezag nit.
Uuitschland.
De ceremoniemeester baron VonKotze
is wegens het tweegevecht waarin hg cere
moniemeester Baron 7ob Schrader
doodschoot, door de militaire rechtbank tot
twee jaar vestingstraf veroordeeld. Het
maximum van de straf zou vjjf jaar zjjn
geweest. Het vonnis behoeft na nog 's Kei
zers bekrachtiging.
Frankrijk.
Da Keizerin-weduwe van Rasland heeft
La Turbie met haar drie kinderende
Kroonprins, grootvorst Michael en groot
vorstin O 1 g a, verlaten.
De President der Franiche republiek is
vergezeld van de generaals Boisdeffré
en Tournier naar Fronard gereisd om
de Keizerin-wedawe te begroeten. Hg nam
op nitnoodigiog van prins Bariatinsky
plaats in den waggon der Keizerin-wedawe
eo vergezelde haar tot Pagny-Moselle,waa r
ook de beide generaals afscheid namen van
de Russische Keizerin.
De prinsen Galetzin en Baria
tinsky die de Keizerin vergezelden, zjjn
tot groot-officieren van het Legioen van
Eer benoemd.
Oostonrijk-Hongarije.
De Encycliek aan de Hongaarsche Bis
schoppen is verschenen. Z. H. L e o XIII
wjjst de Hongaren op het verband tassohen
het verspreiden van het Christendom in
Hongarjje en den bloei van het koninkrjjk.
Hongarjje zou niet zoo lang bestaan en zich
niet zoo goed ontwikkeld hebben als het
Evangelie het land niet bevrjjd had van het
heidendom. De Pansen, zegt Leo XIII,
hebben ook de bnrgerljjke vrjjheid in Hon
garjje bevorderd het is echter betreurens
waardig dat zelfs zjj die in den schoot der
kerk zjja opgegroeid, de katholieke leer
stellingen niet zóo eerbiedigen als zjj
behoorden te doen. Iedere Hongaar die zjjn
vaderland liefheeft zon moeten streven naar
het wegnemen der oorzaken van de tegen
woordige tweespalt. De eer die bewezen
wordt aan de Stefanuskroon bjj het o ver-
eerste uur tusschen uwe dochter en den kapitein
der compagnie was ontstaan. Ik heb van de zaak
tot dusver niet gerept, wijl ik haar aanvankelijk als
van geen de minste beteekenis beschouwde, thans
echter zou ik het eene verzaking mijner plichten
achten, wanneer ik alles zoo maar zjjn gang liet
gaan. Deze officier heeft namelijk bljjkbaar een al
te diepen indruk op Isa's ontvankeljjk hart gemaakt
en niemand anders dan hij is volgens mijne over
tuiging het voorwerp van hare waarschijnljjk hoogst
romantische, ongelukkige liefde. Of zult ge me
soms antwoorden, dat ik mjj met deze veronderstel
ling in een dwaling bevinden moet, wanneer ik u
zeg, dat ik op een uur, waarop andere jonge dames
reeds lang in de armen van den slaap plegen te
liggen, Isa tusschen de heggen van den tuin, in
een oogenschjjnljjk zeer vertrouweljjk gesprek met
den kapitein verraste en dat zjj een paar uur later
als 't ware buiten zich zelve geraakte, toen haar
ridder zonder vrees of blaam, met de vreeseljjke
verwonding coquetteerde, die deze Reinicke hem
toebracht. In kaar ijver deed zij hem zelfs het aller
liefste aanbod, om hem met eigen handen te ver
binden, vermoedelijk wjjl zjj kort te voren in den
een of anderen roerenden roman gelezen had,hoe de
heldin zich het hart des aangebedenen verworven
had, doordien zjj maanden lang als trouwe ver
pleegster aan het ziekbed van haar aangebedene
had gezeten. Wie weet waartoe men dien nacht
nog gekomen ware, wanneer het toeval mjj niet
andermaal tusschenbeide had doen komen. Oor
deel naar deze mededeelingen zelf, mevrouw,
of mijn veronderstelling op zich zelve eenige
waarschijnlijkheid heeft of niet."
(Wordt vervolgd.)
ABOHNEMEHTSJPBIJB
AGITB MA HOB AGITATE.
(lil RUT.
PBIJS DEB ADVEBTEHTIEW
"Tl1/
