NIEUWE
Ms. 2456
Wsensfag 8 Jail 1896
21ste JMfgMg
Godsdienst en Kunst.
BUITENLAND.
ABONNEMENTSPBIJS
Pei 8 maanden voor Haarlemt 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummer*0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B TT B E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NOW AGITATE.
PB IJS DEB ADVEBTENTIEN
Van 16 regels .50 Conta
Elke regel meer7Va
Groote letter* worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentien worden uiterlijk Maandag-, Woeaidag-
en V r j' d a g-a vond voor 6 unr ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
i.
"Kunst is één met den godsdienst. Dit
is eene dier waarheden, waarvan de vol
komen zekerheid onB onloochenbaar duide
lijk voor oogen staat en waarover desniet
tegenstaande veel en fel gestreden is. Ook
thans nog zjjn er lieden niet weinige
helaas die, als waren zjj met blindheid
geslagen, als waren zjj onbekend gebleven
met wat in den loop der eeuwen zoo
schitterend getuigenis heeft afgelegd van
het tegendeel hnnner beweringen, durven
volhouden dat kunst, werkelijke kunst, tot
godsdienst in geene betrekking staat. Is
niet een luide spotlach het eenig moge
lijke antwoord op zulke' dwaasheden
Geven de verkondigers daarvan niet altijd
tn overal de sprekendste bewijzen van hunne
volkomen ongeschiktheid om te kannen
waardeersn en genieten wat waarlijk schoon
is, kunst in de reine, eenige beteekenis des
woords? Zjj missen het heerlijke vermogen
om te bewonderen, eerljjk en zonder af
gunst, zjj hebben dit in zich gedood door
eigen ongerechtigheid. Geen enthousiasme
voor groote, blinkende daden van Christelijke
liefde en heldenmoed kan opleven in hun
hart; slechts tot brataal zich opdringend
marktgeschreeuw en banale reclame zjjn ze
in staat, trachtende daarmede de aandacht
te vestigen op wat zich in hun eigen kring
als verheven en belangwekkend, als «hooge
kunst» beschouwd wil zien, in welk edel
pogen zjj natnnrljjk getrouw worden ter
zjjde gestaan door eene ongeloovige pers,
welke maar al te gaarne de gelegenheid
aangrjjpt om den smaak eener gemakkelijk
op een dwaalspoor te leiden menigte te
bederven.
Knnst en godsdienst, knnst en Christen
dom, die zjjn een en onafscheidelijk, omdat
beiden in éen Middelpunt van Licht en
Glorie, stralend in eeuwigen luister: het Luxe
vera, hun oorsprong nemen. En al wat
zich als «knnst» aanmeldt, aan ande
ren bron ontweid, verdient niet, dat wjj
onzen blik erop vestigen ter aanschou
wing of ons nederzetten tot aandach
tig toehooren; omdat het valsch is en
bedriegeljjk en noodzakelijk onschoonals
streelend den bedorven smaak eener vermaak-
zoekende wereld, als schaamteloos verheer
lijkend wat grof en zinneljjk, den mensch
onwaardig is.
Geen socialistische knnst is denkbaar, als
waarvan in de Belgische Kamer de afge
vaardigde D e m b 1 o n sprak, toen bjj
FEUILLETON.
De zoon van den speler.
39. {Vervolg.) r
//Hiervan is gelukkig nu geen sprake. Daa
ik, zooals vanzelf spreekt, mevrouw Haedenroth
onderricht heb van mijne geldeljjke omstandig
heden, zullen kostbare geschenken en dergelijke
zeer zeker van mij niet verlangd worden en
voor kleine attenties, waartoe de aandrift van
mijn hart of de usances mij verplichten konden,
zjjn mijne middelen ruimschoots voldoende
//Nu, des te beterdes te beter. Doch wan-
Deer je werkeljjk zoo een gezegend kapitalist
bent, mijn beste Hellmuth, mag je door het
ongeluk halsstarrig vervolgde vader het wel
licht nog eenmaal wagen, op je edelmoedigheid
oen beroep te doen. God weet boe zuur bet mij
Valt, om na al bet vroeiter gebeurde weder met
zulke geschiedenissen bij je te moeten aankomen
doch ik heb helaas op de gansche wereld geen
ouderen bijstand en steun dan jou!//
De zijden zakdoek was in eene onafgebioken
beweging en bij de laatste woorden sidderde
de stem des vrjjheers als in eene teedere aan
doening. Uit de omstandigheid, dat de kapitein
®iet terstond antwoordde,liet het zich wellicht op
haken, dat bij onaangenaam was aangedaan,
doch het klonk geenszins onvriendelijk toen hjj
Ua eene korte poos zeide: fik hoop toch, beste
vader, dat u gedachtig zijt gebleven aan het-
6®en ik bijuw eerste bezoek zeide en over de mo-
voorspelde de vernietiging der Katholieke
•n het ontstaan der socialistische knnst,
want knust en socialisme zjjn begrippen,
die elkander onvermjjdelgk uitsluiten. Knnst
immers bouwt op, zooals de godsdienst
opbonwt en 's menschen ziel verheft tot de
ideale hoogten van jabelend licht-gelak en
blanke Gods-vrede; maar socialisme breekt
af, onverbiddelijk «n onmeedoogend al wat
godsdienst en kanst uit kracht van gods
diensthebban opgebouwd met edelmoe
dig geduld eu nimmer verflauwende liefde.
Geljjk pbonwen staat tegenover afbre
ken, zóo staat knnst tegenover socialisme.
«Bjj de Katholieken sterft de kunst even
als het gelooi!» dorst afgevaardigde Dim-
b 1 o n de Kamer tegenschetteren 't zon
al te dwaas zjjn, zulk onzinnig beweren te
gaan weerleggen. Dit dachten de Belgische
heeren ook, toen ze zich over den man maar
eens vrooljjk maakten!
Geljjk de Kerk Gods, de Katholieke Ktrk,
naar Christus' belofte: «Ik zal met (J
zjjn tot aan de voleinding der eenwen,»
en «de poorten der hel zullen Haar niet
kannen overweldigen,» eenwig zal stand
houden hoe ook aangevallen en be
stookt van alle zjjden, zoo zal met endoor
Haar de Katholieke knnst onvernietigbaar
zjjn en zullen tot aan het einde der tjjden
de edelste zonen dier H. Kerk door Haar
geïnspireerd worden tot het scheppen van
kunstwerken, waarnit als een triomfante
jubelkreet ons tegenklinkt: «Credo in
unatn, sanctam, catholicam et apostolicam
Ecclesiam!» schitterend getuigenis van de
Goddeljjke roeping des makers!
Hierover in een volgend nummer.
M;V.
Engeland.
Het bericht dat een der R o t h s c h i 1 d 's
bestuurslid van de Chartered-Company zon
worden, vindt in Londen tegenspraak.
Eerstdaags wordt eene vergadering van
aandeelhouders bijeengeroepen om te be
raadslagen over de voorgenomen kapitaals-
uitbreiding der Company.
Turkije.
Te Konstantinopel vreest men voor eene
poging tot revolutie. De gemoederen ïjjn
hevig opgewonden. Alle kroonpretendenten
worden op bevel van den Sultan streng be
waakt.
In den omtrek van Trebizonde zjjn, naar
men zegt, nieuwe onlusten nitgebroken.
gelijkheid, om u in 't vervolg uit geldelijke on
gelegenheden te lielpen. Hoe groot is de som,
die u noodig hebt?//
De vrjjheer liet de kin op de borst zinken.
Hetzjj zijn berouw een geveinsd dan wel een
oprecht was, in ieder geval leverde het een jam
merlijken bijna stuitenden aanblik op.
fik durf je haar bijna niet te noemen,//jam
merde hij, en wanneer ik bedenk, dat alleen
verraderlijk toeval of liever gezegd, eene ten
hemel schreiende ongerechtigheid daarvan de
schuld draagt. Waarachtig ik zou er bijna mijn
verstand onder verliezen.//
//Het betreft dus weder een aanzienlijk be
drag?//
//Ach beste jongen, bet moest een laatste
coup zijn, die mij voorgoed uit de eeuwige
misere bevrijdde. Met de winstgevende betrek
king, waarop ik wacht,duurt het toch wel wat al
te lang. Ook is vorst Wolkonsky vertrokken, zon
der op het gesprek betreffende dat baantje van
generaal-directeur terug te komen, en op een
brief, dien ik hem achterna zond, heeft dat
oubeleefde mensch zelfs nog niet geantwoord.
En zoo kwam het, ik op een oogenblik van
ernstigen zelfinkeer tot mij zeiven zeide, dat
bet zoo onmogelijk langer gaan kon. Al je wel
gemeende waarschuwingen kwamen mij weder
voor den geest en ik nam het kloeke besluit
om een dikken streep onder mijn vorig leven
te zetten, om uit de Unionclub te treden, Ber
lijn te verlaten en ergens in een vergeten land
stadje het overige mijner dagen in kalme, zij
het dan ook sjofele omstandigheden, door te
brengen. Ik geloof wel, beste Hellmuth, dat dit
Qhina.
In de Oostelgke en Westelijke provin
ciën van het Hetnelsche Rjjk hearscht overal
ontevredenheid.
Een ernstig oproer ia uitgebroken op de
grenzen der provinciën Kiangsoe en Scban-
toeng. Verscheidene Christenen zjjn aldaar
vermoord, alwaar Fransche missies en hanne
bekeerlingen zjjn verdreven. Ook wordt be
richt, dat een Dnitsch Roomsch katholiek
priester vermoord iB en dat plakkaten zjjn
verspreid, waarin aangedrongen wordt op
de verdelging van de Fransche missies in
de hoofdstad van Szchoeën.
Frankrijk.
Da vrjjheid van geweten in Frankrjjk
heeft in dat land al heel wat onrast ge
zaaid. Da Liberté, een republikeinsch blad,
verhaalt met verontwaardiging, dat toen
eenige kinderen, verpleegden in het hospitaal
Trousseau teParjjs, hun eerste H. Commu
nie moesten doen dit op bevel van den Di
recteur op eenvoudige wjjze zonder uiterljjk
vertoon moest plaats hebben. De priester,
zooals znlks gebraikeljjk is te Pargs, droeg
een koorkleed toen hg zjjne leerlingen ging
afhalen om hun onderwijs te geven. Eene
weduwe, de echtgenoote van een verbannene
van December, was hierover gebelgd. Daar
zjj dienst doet als surveillante, bad ze de
andere kinderen opgeruid tegen hen, die
onderwjjs kregan, en terwjjl de priester zich
heol bedaard met den kleinen stoet naar een
ander lokaal begaf, werden zjj aange
vallen met de woorden nit de Maraeilaise:
cqu' un sang impnr abrevne nos sil-
lons» (Hun onrein bloed drenke onze ak
kers.) In plaats van de booze oprnister eene
terechtw jjzing te geven werd de aalmoeze
nier in het ongelgk gesteld, omdat hg de
vrjjheid van geweten niet heeft geëarbiedigd.
Het blad vraagt of Pargs in plaats van
Ville Lumière stad des lichts, niet veeleer
den naam van Ville Eteignoirde stad des
dompers, verdient te dragen.
In den laatsten tjjd kiest bet Fransche
volk veel geesteljjken in de gemeentebe
sturen. De radicalen noemen dit verschjjnsel
eene overrompeling der zwarten. Hst zjjn
niet alleen priesters en kloosterlingen, die
door bet volk tot het lidmaatschap van den
Raad worden geroepen: te La Salvetat-
Peyrales (Avreyron) is de broeder-directeur
der broederschool, tot lid van den Gemeen
teraad gekozen.
Reeds gedurende twee jaren zjjn de op
eenvolgende Fransche ministeries bezig met
den Panselgken Nuntius te onderhandelen
een plan is, dat ook jou goedkeuring weg kan
dragen?//
„Zeker, maar ik begrijp nog altijd niet
//Nog slechts een oogenblik geduld, mjjn
jongen. Wanneer men ernstig met zjjn verleden
afsluit, moet men in ieder geval schoon schip
maken en mag men geen verbintenissen van
welken aard ook achter zi#h laten. Ook kan
men zelfs in het armzaligste nest op het land
zelfs niet van den wind leven, en je zult be
grijpen, dat ik er op bedacht moest zijn, om
mjj een eenigszins groot kapitaal te verschaffen
teneinde mjjne verplichtingen na te komen en
mijn levensavond te waarborgen. Ik heb mjj tot
dat doel niet aan de speeltafel gezet, zoo&ls je
wellicht zult vermoeden, doch ik ben met de
koudste berekening en met de uiterste voor
zichtigheid te werk gegaan. Je weet, mijn jon
gen. dat ik nog al wat verstand heb van sport
en van paarden, en dat ik niet in blind onver
stand een pari aanga, evenals een winkelbedien
de, die zijne maandelijksche spaarduiten aan den
totalisator offert.
Wanneer ik je alzoo zeg, dat ik eergisteren
voor de Noord-Duitscbe Derby vijftienduizend
mark op de //Helios// van master Steven gewed
beb, dan zal je zeker wel willen aannemen, dat
de kansen van overwinning van dit paard wer
kelijk zoo gunstig waren, als men zich slechts
denken kan. Kwam de hengst bet eerst aan het
deel, dan bad ik zestigduizend mark gewonnen
nu wel juist geen vermogen, maar toch altijd
genoeg om te maken, dat ik me fatsoenlijk te
rug kon trekken. En zeker had hjj dan ook de
overwinning behaald, wanneer de jockey Hop-
orer de verrnlling van een twaalfjaar open
plaatsen in de hooge Fransche geestelijk
heid. Dan weer weigerde de Nantins zjjae
goedkearing, dan weer bal er eene miais-
tercricis plaats. Eenige dagen geleden is
na de minister van eeredienst R a tn ba u d
het met den Nuntius eens geworden eo zjjn
de twaalf plaatsen vervnld door het be
noemen van vier aartsbisschoppen: te Tou
louse, Tours, Avignon en Auch: en van
acht bisschoppeu: te Laval, Chartres, Nan
tes, Nimes, Amiens, Evreux, Nice eu
Angers.
Oostenrijk-Hongarije.
Met welk een geest de Oostenrjjksche
liberalen bezield zjjn, kan uit de jongste ge
beurtenissen te Weenen bljjken.
Volgens de gemeentewet dier stad moet
nit en door de gemeenteraadsleden gekozen
worden een stadsraad, bestaande nit éen
lid voor ieder der 19 districten.
Na hadden weleer de liberalen, toen zjj
92 en de aDti-liberalen 46 man in den ge
meenteraad sterk waren, aan hunne tegen
standers geen enkelen zetel gegnnd inden
stadsraad.
Maar de Christenen zjjn edelmoediger.
Nu zjj 96 en de liberalen 42 man tellen,
wilden zjj dat hnnne tegenstanders toch 6
zetels in den stadsraad zonden bekleeden.
Ea wat geschiedde nu? De liberalen na
men het enkel aan onder voorwaarde
dat onder de zes de heer S s s zou wezen,
een Joodsch professor, die immer en overal
zoo fanatiek mogeljjk optreedt tegen de
Christenen. Dit na verkozen de Christenen
niet te aanvaarden, te meer daar in hun
program staat: nooit stemmen op een Is
raëliet. Best, zei Dr. L u e g e r 's partjj, wil
len de liberalen zonder den jood niet ge
kozen worden, dan er maar nitbljjven. En
zoo werden de 6 liberalen niet gekozen.
Men spuwt vuur en vlam tegen Dr. L u e-
g e r en de zjjnen, in de Arbeiterzeitwig
waarvan rabbi A d 1 e r redactenr is.
België.
Jl. Zondag hebben over het geheele
land de verkiezingen plaats gehad voor
de hernienwing van de helft der Bel
gische Kamer van afgevaardigden. Ta-
meljjk rustig is alles in zjjn werk ge
gaan. De partgen stonden hier en daar
echter vrjj scherp tegenover elkaar, in
Brussel b. v. was de strjjd hevig. De radica
len en socialisten vereenigd, bonden den
strjjd aan tegen de Katholieken.
De uitslag der verkiezingen is dat 76
katholieken, 12 liberalen en 29 socialisten
kina hem niet met opzet had aangereden, ik
beweerde, dat bij bet met opzet had gedaan en
zal dit dan ook tot mjjn laatsten snik bljjven
beweren.
Onverschillig, of de heeren van de jury van
eene andere meening zijn of niet. Ik ben een
offer van menschelijke valschheid en mensche-
Ijjke ongerechtigheid geworden, maar ik moet
mij in het onvermijdelijke schikken, daar mijn
protest tegen de geldigheid van het rennen af
gewezen werd en er helaas geen hoogere inten
tie is, tot welke ik mij met mijn bezwaren wen
den kan. Ik heb mijn weddenschap verloren en
morgenmorgenheb ik vijftienduizend mark
te betalen of
Hij voleindigde niet, en vergenoegde er zich
mede de beteekenis van hetgeen er volgen moest
door een veelbeduidend schouderophalen aan te
duiden. De kapitein, die zjjne mededeeling geen
enkele maal had onderbroken, was aan het slot
daarvan opgestaan cn met een hoogst ernstig
gezicht trad bij thans naar zijn vader toe.
„Wanneer u daarbij op mij gerekend hebt,
dan verkeert u helaas, in eene groote dwaling,//
zeide bij, //ik zou u dan geene enkele maal
meer kunnen helpen, ook zelfs niet wanneer ik
bet wilde. En ik neb het u vooraf gezegd: U
hadt het mjj moeten besparen, vader, om u zulk
een antwoord te moeten geven.//
Nog jammerlijker zonk de gestalte van den
Baron ineen.
Wordt vervolgd.)
H44RLEMS(!UË (10UR41T.
