NIEÜ W E
Mo. 2465
Woensdag 29 Jail 1996
21ste Jaargang
Eene onderwljs-quaestie.
BUITENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
Pet 8 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Af'zonderljjke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BÜBEAII: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NOKT AGITATE.
PBÏJS DER ADVERTENTIES,
Van 16 regels .50 Conts
Elke regel meer7V«
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie Contant.
Advertentiën worden niterljjk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
R e d e t e u r-Uit g e v er, W. KüPPERS.
Een onderwijzer te Amsterdam heeft een
paar hoofden van scholen aldaar voor «kwa
jongens» uitgemaakt.Zietdaar een feit, waar
door niet alleen de openbare onderwijzers
wereld in opschudding is gebracht, maar
ook de pennen van tal van personen bui
ten het onderwjjs heel wat te doen hebben
gekregen. De liberale bladen zijn gernld
met «ingezondea stukken» en hoofdartike
len over de straf, die aan den schuldigen
onderwijzer moet worden opgelegd.
De straf, welke Burgemeester en Wet
houders aan den Raad voorstellen, is het
ontslag nit de betrekking, niets meer ook
niets minder. De AmEterdamsche Burge
meester, niet gewoon om halve maatrege
len te nemen, wil de buitensporigheden der
onderwjjzers met een slag den kop verplet
teren en een voorbeeld stellen aan anderen,
die misschien neiging zouden gevoelen den
aangeklaagden onderwijzer na te volgen.
Waarover het geschil heeft geloopen
tusachen den onderwijzer en de door hem
beleedigde hoofden, zullen wjj het niet be
spreken. Deqnaestie, of rangexamenB voor
de onderwjjzers nuttig en noodig geacht
moeten worden, laten wjj over aan de on
derwijzers zeiven en aan de schoolaHtori-
teiten, die haar natnnrljjk beter kannen
beoordeelen dan zjj, die buiten het onder
wjjs staan.
Wjj willen ook geen oordeel vellen over
de aan den Gemeenteraad voorgedragen
straf. Het is zeer gemakkelijk om te zeggen,
dat de straf te zwaar is of misschien niet
zwaar genoeg, maar ten slotte draagt al
leen de Amsterdamsche Raad de verant
woordelijkheid voor die straf en moeten de
leden van dien Raad ernstig met hun ge
weten te rade gaan, welke gedragslijn zjj
hier hebben te volgen. Zjj, die hier advies
geven en bniten de verantwoordelijkheid
voor de te nemen beslissing staan, laten
zich zoo gemakkeljjk door hun gevoel of
door andere omstandigheden leiden tot het
innemen van een standpunt, waarvoor zjj
zich wel zonden wachteD, indien van ben
de beslissing afhing.
Maar waarop wjj wel de aandacht onzer
lezers meenen te mogen vestigen, is de
verschrikkelijke toestand, waarin bij ons te
lande het openbaar onderwjjs zich bevindt.
Verschrikkelijk noemen wjj dien toestand,
en wjj nemen er geen woord van terug.
Of de bedoelde hoofden van scholen er
aanleiding toe gegeven hebben dan wel
niet, is ons onverschillig, omdat dit aan de
zaak zelf niets verandert, maar wjj vragen,
FEUILLETON.
De zoon van den speler.
48 Vervolg
«/Dit punt meen ik met u reeds met de
groots,e duidelijkheid besproken te hebben,//
zeide hjj koel. «/De betaling geschiedt, nadat
ik mij van de betrouwbaarheid uwer inlichtin
gen zal overtuigd hebben en zij zal geheel en
al afhangen van de waarde van de door u ge
presteerde diensten. Bewaarheidt zich datgeen
wat ge me zooeven verteld hebten ik zal
in elk geval nog beden de proef op de som
nemen dan zult ge geen reden hebben om
ontevreden over mij te zijn.//
Een handgebaar, dat den ander duidelijk te
kennen gat, dat het onderhoud was afgeloopen,
begeleidde de laatste woorden, en al draalde
mijnbeer Cesar Martini ook nog eenoogenblik
met heengaan en mompelde hij van groote
uitgaven en een klein voorschot, zoo deed toch
de onverbiddelijke onverschilligheid waarmede
Karl Mercker zijne aanwezigheid geheel en
al over het hoofd scheen te zien, hem spoedig
tot den terugtocht besluiten. Nog onder het
heengaan vond hij gelegenheid om te wijzen
op den wereldroep van zijn instituut en op zijn
vijfentwintigjarige werkzaamheid als politiebe
ambte, zonder daarmede een grooterewerkkring
te verkrjjgen dan te voren. Mercker had hem
den rug toegekeerd en zich verdiept in de
lectuur van het achtergelaten papier met aan
vaar het met de jeugd heen moet, waaneer
zjj is overgeleverd aan de leiding van per
sonen, die zich zoo vergeten als door den
betrokken onderwjjzer is geschied? Of liever,
vergeten is hier het woord niet, want blijk
baar heeft die onderwjjzer niet de overtui
ging, dat de door hem verrichtte daad iets
is, hetwelk onbestaanbaar moet wezen bjj
iemand, die balast is met de opleiding van
het toekomstig geslacht. Hij heeft toch in
een schrjjven betoogd, dat hjj niet het recht
had om te doen, wat hjj gedaan heeft,
daar hem gebleken is, dat de beide hoofden
slechts handelden als uitvoerders van door
de aatoriteiten gegeven bevelen. Zulks maakt
er zjjne handeling niet beter op, omdat hjj nu
de beleedigtag heeft geworpen naar hem, die
als de saperieureu van bedoelde hoofden
beschouwd kannen worden.
Over de daad zelf zullen wjj niets meer
zeggen, maar wel leggen wjj er nadruk
op, dat zjj eene uiting vormt van den geest,
die zich allengs van de openbare school
meester maakt. Was die school in vroeger
tjjden geschikt om op te leiden tot alle Chris
telijke en maatschappelijke deugden, zelfs
haar ijverigste voorstanders zullen ons moe-
te a toegeven, dat zjj aan dien eisch niet
meer voldoet en niet meer kan voldoen.
De openbare school heeft tot devies de
neatraliteit, een standpont, waarop men
bet geen dag kan nithonden.Wie kan neu
traal wezen, wanneer het een der christe
lijke of maatschappelijke deugden geldt?
Wie kan neutraal wezen, wanneer hjj zjjn
oordeel heeft uit te spreken over vaderlands
liefde, over godsdienstzin en over zoovele
andere deugden, welker beoefening een deel
der opvoeding uitmaakt?
Dit is immers onmogeljjk en daarmede
heeft men dus de openbare school geheel
veroordeeld, want de ouderwjjzers, die er
arbeiden, zjjn niet nentraal. Zij moeten
kiezen en han onderricht doordringen van
het resultaat hqnner keuze. En dat zjj ge
kozen hebben, bljjkt uit betgeen nu en dan
vernomen wordt omtrent het op de open
bare school door de kinderen geleerde. De
neutraliteit moet dan ook niet anders ge
noemd worden dan een vlag, waarmede men
de ladiDg tracht te dekken.
Doch die lading treedt herhaaldelijk aan
den dag als voor haar meerendeel contra
bande te zjjn, welke binnengeloodst wordt
achter een zeer klein gedeelte goede waar,
dat echter weder bedorven wordt door de
gesmokkelde artikelen. En daarom zjjn wjj
ook niet gediend van het weinige goede,
dat de openbare school ons voor onze kin
deren wil geven.
teekeningen. Hij bestudeerde dit met eene
grondigheid, als wilde hij rederen afzonder
lijken regel onuitwischbaar in zjjn geheugen
prenten, en er verliep zeker wel een half uur
eer hij het blad samenvouwde en zich kleedde
om te gaan.
Bij den portier van het hotel informeerde
hjj naar het magazijn van den juwelier Ehren-
fried Klingenberg, en het ontging hem niet,
dat de gevraagde zijne inlichtingen met een
ietwat wantrouwenden zijdelingschen blik op
den vrager gepaard deed gaan. Vervolgens
toog hij in de aangeduide richting op weg
doch hij vergenoegde er zich mede om twee
maal langs de verleidelijke winkelramen van
den waardigen Ehrenfried voorbij te gaan en
de prachtige winkelinrichting van buiten af
te bewonderen. Zijn weetgierigheid scheen daar
mede volkomen bevredigd, want bij stapte op
de eerste de beste standplaats van rijtuigen
in een droschki en noemde den koetsier de
woning van den regeeringspresident Von Hed-
mondt als het doel van den rit. De bediende
die hem daar ontving, meldde met de betui
ging van leedwezen, dot er niemand van de
familie thuis was dan juffrouw Haedenroth,
doch dat mevrouw Haedenroth vermoedeljjk
wel spoedig te huis zou komen.
//Daar ik gekomen ben om van de familie
afscheid te nemen, is het mij wellicht veroor
loofd om op hare terugkomst te wachten//, ver
klaarde Mercker. „Zeg echter aan de juffrouw
dat zij zich niet behoeft te geneeren, wanneer
zjj soms niet genegen mocht zijn, mjj voorde
lerugkomst van mevr. hare moeder te ontvangen.//
De neutraliteit ia naatn vau de open
bare school draagt de schold vau haar lang
zaam maar zeker verval. Is het niet een
oamogelijk stelsel om kinderen te trachten
op te leiden en te vormen voor de samen
leving, maar hen onbewust te latea vau de
voornaamste roerselen, die deze maatschap-
pjj baheersohen. In plaats van de kinderen
das voorloopig tot gids op den levensweg
te verstrekken, voor zoover nataarljjk de
oaders hierin aiet voorzien, zoa mea den
onderwjjzer een soort van machine willen
doen zjjo, enkel bestemd om aan zjjn leer
lingen wat nattige kennis te verschaffen.
Als men hierover ean oogenblik nadenkt
moet het bespotteljjke van zulk eeu systeem
aan den dag treden en moet men over de
eigenzinnigheid verbaasd staan, waarmede
dat systeem nog steeds wordt aangeprezen
en verheerljjkt. Het is mogelgk, dat men
bjj handwerkslieden in de uitoefening van
hun beroep kan spreken van neutraliteit,
maar bjj deu onderwjjzer had men het
moeten laten en zich spiegelen aan de er
varing, die geleerd heeft, dat de kinderen
han leermeasters niet alleen trachten na te
volgen op intellectaeel gebied, maar voor
al hen als voorbeeld aannemen op moreel
gebied, zoodat er niet gedacht kan worden
aan neutraliteit.
De eenige onderstelling omtrent de mee
ning der voorstanders vaa een zoogenaamd
neutraal onderwjjs kan zjjn, dat zjj op on
der wjjsgebied zich iets voorstellen als op
religieQS terrein van een godsdienst zonder ge
loofsverdeeldheid wordt gedacht.Die fraaiig
heden behooreu echter voor goed te wor
den opgeborgen bjj het andere klatergoad,
waarmede men indertjjd de liberale begin
selen heeft bedekt. Onze tjjd stelt zich met
zulke hersenschimmen niet meer tevreden.
Er moet partjj worden gekozen voor of
tegen de godsdienstlooze school, die langza
merhand verandert in eene godsdienstvjjan-
dige school.
Dit wordt opnieuw bewezen, door het
geen nu op schoolgebied te Amsterdam
weder is voorgevallen. De geest van het
onderricht op de openbare school wordt
voortdurend meer doortrokken van vjj-
andschap tegen den godsdienst, omdat de
onderwjjzers zeiven niet meer met den gods
dienst te maken willen hebben. Zoo wordt
op die school een geslacht gekweekt, dat
groot geworden, zal behooren tot de aan
hangers van dat moderne heidendom, 't
welk slechts denkt aan vermeerdering van
stofïeljjk welzjjn met veronachtzaming van
alle hoogere beginselen.
De Amsterdamsche onderwjjs-quaestie
Hij ging in het kleine ontvangsalon zitten
en begon in een der daar liggende werken te
bladeren, even alsof het hem volkomen onver
schillig ware, of Isa hem met een onderhoud
verwaardigen zou of niet. Doch nauwelijks wa
ren er twee minuten verloopen, of de tegen
overgelegen deur werd geopend en zijn pupil
stond voor hem in een allerliefst huistoilet
rooskleurig en schitterend als een jonge zon
nige lentedag.
//Welk eene boodschap is dat nu, die ge me
hebt laten doen?// vroeg zjj. „Waarom zou ik
u niet ontvangen? Ja, wanneer wij nog vijanden
waren zooals vroeger, maar dat is nu voorbij.
Met eene werkelijk betooverende beminnelijk
heid bood zij hem de hand en Mercker drukte
de smalle lippen opeen, even alsof haar begoo
chelende aanblik een vurig woord op zjjn tong
had geroepen, waaraan hij met geweld den uit
gang beletten moest. Isa bemerkte het ternau
wernood, dat hij hare begroeting zoo zwijgend
en schijnbaar koud beantwoordde, zij was on
miskenbaar in de gelukkigste stemming en blij
de een mensch gevonden te hebben, tegen wien
zjj de overstroomde vroolijkheid haars harten
lucht kou geven.
//Ik zou u wel eens wat willen laten zien,,,
keuvelde zij, //een geschenk, dat de een of an
dere opmerkzame of beminnelijke anonymus mij
dezen voormiddag gezonden heeft. Wellicht kunt
gij mij helpen om hem te raden.»
Zij snelde naar de aangrenzende kamer om
na enkele seconden met eene kleine geopende
lederen étui terug te keeren, op welks zwart
zijden kussen eene sierljjke, met paarlen en bril.
roept alle Nederlanders, die nog hechten
aau den godsdienst, op tot stenn aan de
bjjzondere scholen, die thans in een stadinm
van opkomst verkeeraa, maar nog groote
behoalte hebben aan de practische belang
stelling van zeer velen. Deze plicht mag
niet worden veronachtzaamd, want dan doet
men het opkomend geslacht te kort. Dat
heeft er recht op, dat wjj zorgen voor hn n
toekomst, zoo goed als ieder in het bjj-
zonder te waken heeft voor het toekomstig
heil zjjaer kinderen.
Ook zjjn er tegenwoordig onder de onder
wjjzers velen met een socialistisch tintje
en vreeseljjk prikkelbaren, zoo hoorden wjj
onlangs vaa een dier prikkelbare, fijnge
voelige menscheo spreken, die zich o. m.
beklaagde over een broek antwoord, dat zou
gegeven zjjn door een Burgervader een onzer
dorpsn en hierdoor nu voor den Inspecteur
vau het ouderwjjs veel nutteloozeu tjjd zal
doen verloren gaan om de hem aangedane
«beleedigiog» te wreken. Wjj kannen echter
moeiljjk aannemen, dat het hoofd eener
gemeente zich «barsch» zal oiten tegenover
een zjjner gemeentenaren.
Laten de openbare onderwgzers onder
elkander twisten en kibbelen over rang-
examens, verhooging van salaris, bevorde
ring naar anciënniteit, hnmane behandeling
en verdere middelen, waardoor zjj meenen
hun taak te verlichten en te veraangena
men, maar laten wjj streven naar bevor
dering van een onderwjjs, waardoor onze
kinderen komen tot waardeering van den
grooten schat, dien het geloof ook voor
eene practische levensbeschouwiogaanbiedt.
Wij veroordeelen den openbaren onder
wjjzer die zich aan beleedigiog van zjjne
superieuren heeft schuldig gemaakt, dan
ook slechts godeelteljjk, omdat bjj zelf het
logische resultaat moet geheeten worden
van het onderwjjs der openbare school,
dat reeds zoovele wrange vrachten heeft
opgeleverd.
Engeland.
In het Hydepark te Londen hebben Zon
dag socialistische manifestaties plaats ge
had ten gunste van den internationalen
vrede. Slechts een klein aantal personen
omringde elk der twaalf tribunes. Het aan
tal Fransche sprekers was vrjj talrjjk.
Liebknecht vertegenwoordigdeDuitsch-
iand, A d 1 e r Oosteurjjk en Van der
Velde was de vertegenwoordiger van
België.
lanten bezette broche lag. „Wonderschoon niet
waar?// vroeg zij met schitterende oogen.
„En niets verder er bij dan een briefje waar
op.
Maar zij voleindigde den zin niet. Onder het
spreken zag zjj op tot Mercker en bemerkte hoe
deze met scherpe blikken het kleinood, maar
meer nog het étui, waarin het geborgen was,
nauwkeurig opnam. Zij werd zoo getroffen door
het onheilspellende van zjjn blik, dat de woor
den haar op de lippen bestierven.
Een oogenblik zweeg Karl Mercker. Het was
hem aan te zien, dat bet hem moeite kostte zijne
gewaarwordingen te verbergen, hem die anders
zoozeer gewoon en in staat was, in alle omstan
digheden zich zeiven te bebeerschen. Hjj had
een etiket opgemerkt, dat den naam Ehrenfried
Klingenberg vermeldde, en een reeks van ge
dachten was hem door het hoofd gevlogen. //Die
heer levert dus zelf de bewijzen van zijn schuld,
kwam het daarna van zijne lippen, en toen Isa
hem naar opheldering van dit voor haar raad
selachtige gezegde vroeg, had hij reeds de armen
over de borst gekruist en begon nu met een
somber gefronst voorhoofd in de hevigste opwin
ding de kamer op en neer te loopen.
„Ontsla er mjj van, u dat uit te leggen,,, zei-
de hij eindeljjk. //Ik heb u immers al gezegd,
dat ik mjj om deze dingen niet bekommeren zal.
Doch sta mij toe, dat ik heenga, want ik zou
wellicht niet voor mij zeiven kunnen instaan,
wanneer een ongelukkig toeval mij hier met
dezen heer te zamen mocht brengen.//
(Wordt vervolgd.)
Him
icon