No. 2508.
Maandag 19 October 1896
21ste Jaar
HbagBlaó voor <3%ooró~ en SCuió-óCollanó.
Th. G. Schürmann.
De Herstemming.
De „Liberale Unie"
socialistisch.
BUITENLAND.
SO (leut*.
Vlt»
FE PILLET ON
De wraak van den jood.
7.
Turkije.
Italië.
Frankrijk.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- eu Feestdagen.
f 1,10
1,40
2,80
0,03
Redacteu r-U i tg e v e r, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
AG1TE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTISN.
Van 16 regels.
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale de Publicilé Etranqère
r. TI) AUBE Co. J OHNF.JOHNES, Succ., Parijs 31èw Faubourg Montmartre.
G
Dinsdag a. s. zullen de kiezers opgaan
ter stembus om eene Keuze te doen voor
bet lidmaatschap van deo R tad, tusschen
de beeren Jhr. H. M. SPEELMAN, en
Th. G. SCBüRMANN.
Wat moeten de Katholieke Kiezers
doen na han candidaat de heer A. C.
Laane, bg de eerste stemming in de
minderheid is gebleveu? Moeten zjj zich
onthouden, nu de Katholieke Kiesvereeni-
ging naar wjj vernemen, niet openlijk een
der candidaten zal aanbevelen? Dat zij
verre.
De Kiezers moeten een keuze doen en
die kenz3 is hun gemakkeljjk gemaakt.
De heer Jhr. H.M. SPEELMAN wordt
aanbevolen door de ultra-liberalen, bg
staat ten godsdienstloos beginsel voor
en gaf daarran blgken bg elke gelegen
heid. Of bg al of niet tot de vrijmetse
laars behoort, laten wg hier buiten
besprekiug. Op 's mans bekwaamheid in
gemeentezaken, dingen wg niets af.
De heer Tb. G. SOHflRMANN, can
didaat van tBurgerplicht» is ook bg deze
herstemming de candidaat der Anti-revo-
lntioiinaire Xiesvereeniging eNederland
en Oranje» geworden omdat iu die Ver-
eeuiging stemmen zjja opgegaan tegen
Jhr. Speelman's beginsel.
Het bestuur der Katholieke Kiesvereeni-
ging stelt zicb, om Uier niet te omschrij
ven redenen, buiten partjj, maar zal de
candidataur SCHüRMANN stsnnen en bjj
de Katholieke Kiezers naar plicht aan
bevelen.
De heer SCHüRMANN is op gods
dienstig gebied eeu meegaand man. Als
president der Haarlemsche Handelsvereni
ging staat hg gnnstig bekend, handel en
ngverheid gaan hem zeer ter harte, dit
heeft hg niet alleen in zgn Vereenigiug
maar ook in de brug-quaostie ovar de
Ringvaart van de Haarlemmermeer be
wezen. Toen hg zitting bad in de grensre
geling-commissie Haarlem Heemstede,
toonde hg een goed oordeel te bezitten iu
gemeentebelangen.
De hoedanigheden van Jhr. SPEEL
MAN dwingen ous èo van eeu gods
dienstig standpunt èa met hel oog
op het algemeen belang, om den heer
SCHüRMANN in de keuze der Kiezers
aan te bevelen. Er valt in den Raad
onzer Gemeente ook te Ietien op wat
zu niger beheer der belastingpenuiegen.
Op dit terrein liggsu klemmen en voet
angels die wg zjjn er zeker van -
de heer SCHüRMANN zal weten te
ontwijken.
Wil men de verkwisting der bslasting-
penningen doen ophouden, dan behooreu
de Kiezers manueu naar aea Raad te
zenden die er op weten te letten.
Wg vertrouwen, dat de Kiezers a.s.
Dinsdag flink ter stembus zullen komen,
om hun stem nit te brengen op den
heer
Vervolg.)
Lees verder, mijn zoon.
De justitie vaardigde een bevel tot gevan
genhouding tegen mjj, doch ik ontvluchtte het
land met uwe moeder, u, mijn zoon en uw
zuster Eoosje. Gij beiden waart nog kinderen,
te jong om te beseffen, dat Van Balen mijn
heele toekomst vernietigd had.
De rechtbank veroordeelde mjj bjj verstek
tot vjjf jaar gevangenisstraf. Ik zwierf mtusschen
in den vreemde rond, zonder vrienden. Een
maal waagde ik het, den vaderlandschen bodem
te betreden, dit was de dwaaste daad van
rnjjn leven, want wij joden, hebben geen vader
land. Ik werd herkend, gegrepen, en moest
vjjf volle jaren binnen de kille muren van een
gevangenis versmachten. Wat er toen in mijn
ziel is omgegaan, kan ik met beschrijven, maar
dit weet ik wel, mijn zoon, dat een gloeiende
haat jeger- - Bal»" van mij meester
mij door het
nrat
Da door de nieuwe Kieswet veranderde
omstandigheden op politiek gebied maken
bet voor het liberalisme uoodza'eljjk om,
wil bet zjja positie behouden en zich ook
in het nieuwe staatkundige tjjdperk kun
nen handhaven, kleur te bekennen en de
beginselen, waarvan het uitgaat, bekend
te maken.
Zooals men weet, bezit het liberalisme
ia ons vaderland ia de «Liberale Uaie»
een middel om zpn begiaselen bekend te
makeD, nadat ze door dat college zjjn
besproken ea goedgekeurd. Voordat echter
de vergaderingen plaats hebben, waarop
over de liberale beginselen wordt gehan
deld, geeft het bestuur van de «Liberale
Unie» de hoofdtrekken dier beginselen aan
en deze worden dan tot grondslag der
besprekingen genomen. Nu weten wg wal,
dat niet allj liberale kiesrereenigiogen in
ons laad bg da «Liberale Unie» zjju aan
gesloten, en dater zelfs in den jongsten
tijJ meer dan eenmaal groot verschil van
tneening bestond id dien Bond, maar toch
blijft het nog waar, dat de «Liberals Unie»
voor al wat zich liberaal noemt den toon
aangeeft en dat die Unie eigenlgk zegt,
wat man oader liberaal heeft te verstaan.
Voor eenigen tjjd werd nu door bet
Bestuur dier «Liberale Uaie», dis mis
schien mot meer recht eeu radicale Uaie
zoa mogen beeten, een concept-program
van beginselen openbaar gemaakt. Met
dat concept-program zullen zeker ook de
radicalen zich uitnemend kannen vereeni-
gea, en daaruit bljjkt das weder ten daide-
ljjkste, wat wg steeds hebben betoogd,
dat het liberalisme van het radicalisme
slechts daarin verschilt, dat bet laatste isis
meer consequent wil doorroeren, wat het
eerste nog slechts als een thaoris wil ver
kondigd hebben.
Iu dat concept-program kwam éan zin
snede voor, welke in het bgzonder de aan
dacht heeft getrokken en waartegen de
gematigde liberalen zeer terecht met alle
kracht zjja opgetreden. De zinsnede, waar
op wg het oog hebben, was dan ook zoo
brutaal mogeljjk en doet zoo duideljjk door
schemeren, dat de «Liberale Uuie» in den
grond der zaak de meest revolutionnaire
bedoelingen beeft.
Deze zinsnede had betrekkiug op de
oplossing der sociale vraagstukken. Er
werd woordelgk iu gszegd, dat deze vraag-
stukkea bovenal de aandacht eiscben,
«opdat ook in de wetgeving de belaugen
van den arbeid eu den arbeider ten volle
tot bun r.-cht komen, elke bevoorrechting
van hetkapitaa' ophoude, en in bet alge
meen, voor zoover de wetgeving invloed
uitoefent op de verdeeling der maatschap
goederen, meer rechtvaardigheid worde
betracht.»
De aangehaalde woorden zgn door ver
schillende liberalen beschouwd als ean
onhandigheid van het bestuur der «Libe
rale Unie», die daarmede te dnidelgk het
eigenlgk streven van het liberalisme aan
het daglicht heeft gebracht. Wg echter
noemen het g(eu onhandigheid, maar niets
volgen, nijj aan hem zou vastklampen.
Eindelijk was mjjn straftijd, om, ik trad de
gevangenis uit als een gebroken man, als een
geraamte, maar voortgezweept door de gedachte,
die geen oogenblik van mij was g' weken.
Ik zocht uwe moeder en mjjnekinderen op,
die al die j»ren een jammerljjk bestaan hadden
geleid, worstelend met het gebrek, aan armoede
ter prooi. Toen ik uwe moeder terugzag, de
eenmaal bloeiende en van gezondheid blozende
vrouw, steeg mijn hart tot dolle razernij. Zij
was uitgeteerd en afgeleefd zij had voor zich
en haar kinderen den kost verdiend} met hard
werken, en dikwijls nog was haar dit niet
gelukt. Zij vertelde mij alles, de droevige ge
schiedenis van haar lijden en ontberingen ge
durende die vjjf eindelooze jaren, en ik hoorde
baar aan, terwijl in mjjn hart de storm der
wraakzucht tot een niet te breidelen orkaan
aanwies. Ik zou den ellending, die mij dat
alles had aangedaan, wel hebben willen ver
nietigen, duizend do.iden hebben doen sterven.
Maar ik: moest de gedachte aan wraak uitstel
len, ik moest voor uwe moeder leven, haar de
getondheid hergeven. Doch door dit uitstel
werd mijn hart Bteeds bitterder, omdat ik ge
tuige was van het afnemen der krachten uwer
móeder, terwijl ik machteloos stond. Uren lajig
"olde ik eenzaam rond, als ik haar Ajfflen
Jton aanzien, telkens met dM0eeedev
^«afhalend, dat ik den ellendeling
van mijn wraak in doen
bezweek uwe en
arts/
anders dan dwaarheid, die door het
Bestuur der Uuie is gezegd.j Werkeljjk
heeft het liberalisme, gedurende al den
t jjd, dien het in ons Vaderland het gezag
in banden had, alles gedaan wat mogeljjk
was om den strjji tusschen de roaatschap-
peljjke standen te doen voortduren door
steeds de minder bezittsnden tegen het
kapitaal op te hitsen. Al bleek dit niet
altjjd zoo duideljjk en openlgk als de
«Liberale Uaie» in zgn B estuur het thans
heeft gedaan, toch is het liberalisme er de
schuld van, dat de moeiljjkheden, ontstaan
uit het staadsverschil op dit oogenblik
grooter en tairjjber zgn dan ooit t3 voren.
De baat der groote menigte van de minder
beecbaafden en minder ontwikkelden tegen
allen, die hooger zgn geplaatst en die met
den algemaenen naam van «kapitalisten»
worden aangeduid, werd opgewekt en aan
gewakkerd door de liberalistische leer.
En tbaus wordt het maar openlgk ge
zegd, dat het kapitaal in onze maat-
schappjj wordt bevoorrechten dat er meer
rechtvaardigheid moet komen. De «Libe
rale Unie» geeft hiermede zeker geen
pluimpje aan a'le liberale Rsgeeringen,
die wg hier te lande reeds hebben gehad.
Want, indien er dan zulk een schande-
lgke bevoorrechting van het kapitaal be
stond, dan hebben toch de liberalen dien
atkenrenswaardigen toestand gednnude
tientallen van jaren bestendigd, en in al
den tjjd van hua macht geea enkele po
ging aangewend om aan die bevoorrech
ting een einde te maken.
Maar dit daargelaten, omdat de beertn
van de «Liberale Unie» ons voor de voe
ten zondea werpen, dat al die liberalen
van vroegir tjjd eigen'-jjk geen echte
liberalen zgn geweest, en dat eerst tba'S
het onvervalicht", ware lib jralisma in zjjn
vollen omvang en beteekenis zich zal doen
kennen.
Wjj wenschen liever even de aandacht te
vestigeu op hetgeeu dooreen der begaafdste
liberalen, doch die lerugdeioat voor bet
radicalisme, van de door ons aangehaalde
woorden n t het concept-program der
«Liberale Unit» wordt gezegd. Hot is mr,
E y s s e 1 raadsheer in den Hoogen Raai
die in het jongste nummer van het tijd
schrift He Tijdspiegel een lang artinel
heeft geschreven om te betoogen, dat die
woorden eigenlgk niets anders zgn dan een
nitiDg van zaiver socialistische^ aard.
De echrjjver betoogt eerst, dat niemand
tot hoe Jagen stand of kring hjj ook be
hoort iu het partjjtrekken van zgn hoe
danigheden, waardoor hjj vooruit kan
komen in de wereld, wordt belemmerd
door bevoorrechtingeu, weggelegd voorde
bezittende klassen en nit onze wetten
vooitvloeisnde. Er kan dus geen sprake
vau wezen om de bevoorrechting van het
kapitaal te doen ophouden.
Maar dan komt mr. E y s s e 11 tot de
laatste woorden der zinsnede uit het con
cept-program en zegt hg, dat de opstellers
er van zich stooten aan de belangrijke ver-
mogens-verschi leo, welke bestaan. Zg zgn
niet tevreden met de geleidelijke verande-
ringeL; die hierin du reeds zgn waar te
nemen zjj willen aangestuurd Lebben op
meer gelijkmakingde «bevoorrechting»
mijn hart omging, toen ik de doodkist zag
afdalen in den sombei en kuil, de vreeselijke
verwenscbingen te herhalen, die ik daar tegen
injjn doodvijand slingerde Ai aar nu ook kon
ik mij niet aan de wraak wijden. Ik moest
eerst voor uw toekomst en die van Koosje
zorgen. Ik werkte, ik zwoegde, en zie, thans
scheen de fortuin zich te mijner gunste gekeerd
te hebben. Ik verdiende geld, veel geld, ik
liet u eene goede opvoeding geven, u alles
leeren wat u eenmaal te pas zou ku nen komen,
want ik wist, dat gij spoedig alleen op de we
reld zou staan. Nu naderde hetoogenblik.dat
ik mjjn wraak zou kunnen koelen,den harts
tocht bevredigen, die zooveel jaren aan mijne
bestaan geknaagd heeft. Ik nam mijne maatrege
len, om met Beleid en overleg te werk te gaan,
want al bracht ik gaarne het offer van mjjn
overige levensdagen, om mijn haat te vieren,
toch zon dit niet zjjn voor ik mijn vijand door
duizend speldepnkken had afgemat, voor
ik hem op alle inogeljjke wijzen had getroffen.
Niet met een slag wilde ik hem afmaken,
neen, alle kwellingen en folteringen, die ik
kon uitdenken, zou ik hem doen ondergaan,
hem en zjj ne heele familie.
Om Van Balen in slaap te wiegen, liet ik
het gerucht verspreiden, dat ik mij, uit wan
hoop over den dood van mijne vrouw, van het
leven had beroofd. Ik ging daarna naar Duitsch-
land en nam den naam van Praag aat. Ik
was intussehen zoo veranderd, dat niemand
mij meer zou herkend hebben.
En thans, nu ik het doel van mijn leven
ben, nu voel ik wel, dat het mij niet
der bezittenden, waarover zg klagen, be
staat eenvoudig hierin, dat de wetgever die
vermogensverschillen beschermt, in zoover
hjj er geen maatregelen tegen in neemt.
De 6iieh der Uuiemanaen is dus een wet
geving (althaas gedoelteljjk) van nivelle-
nient. Vrjjheidsbeperkingen, belastinghef
fingen ea andere maatregelen, rechtstreeks
met dit doei beraamd, zietdaar wat door de
«Liberale Unie» beraamd wordt.
«Onder bedekking van klinkklank geeft
de vooruitstrevende staatkunde ons, als
program voor de sociale vraagstukken,
eeu program van wetgevend goweld, strek
kende tot verwezenlijking van zaiver
socialutische bedoelingen.» De schrjjver
kan zich zuiverder socialisterjj denken dan
te deeretaerec, dat A het tot een te groot
vermogen gebracht heeft, en na znlke
wi leketnige maximum-bepaling, dat «te
veil» aan A. te gaan ontnemen om het
dan te geven aan B. Iedere, met dat doel
uitgevaardigde wet is, naar hot oordeel
van mr. E y s s e 11, welke ook baar vorm
zjj, een daad van revolutionnair geweld,
vermits bet gronddenkbeeld van belasting
is: heffiug van hetgeen de Overheid noodig
heeft om haar werkzaamheden te vol
brengen, terwjjl de belasting volgens de
«Liberala Unie» geheven moet worden t=r
verwezenigkiog van het socialistisch ideaal
der onderlinge gelgkmakiug.
Hier wordt nu door een liberaal eens
duideigk gezegd, wat eigenlgk het streven
vau het liberalisme is. Men wil zoogenaamd
den strjjd om het bestaan door een ieder
ouder dezelfde voorwaarden doen strgden
en daarom moet door middel van de wet
geving het kapitaal meer geljjkelijk ver
deeld wordeD.
Dat denkbeeld, zaiver socialistisch, is
echter niet te veivullen. Want zooals
mr. E y s s e 11 terecht zegt geen strjjd
om bet bestaan is denkbaar, of onverpoosd
ea in ontelbare vormen vloeien daaruit
voort ongelgkheden van allerlei aard, onge
lijkheden die op hunne beurt weer werkea
als ongelgkheid vau onlwikkeiingsvoor-
waarden in dea verderen sUjji. Wat de
radicalen doen is het beginsel der hni-
dige maatschappij vereeren, maar de prac-
tgk weren. Dit heeft voor het maatschap
pelijk leven even weinig waarde als een
vruchtboom oogerooid te laten, maar op
elk zjjner vruchten den verpletterenden
voet te zetten. Dan is het wel zoo eenvou
dig, om, als de socialisten, maar dadaljjk
om de bjjt te vragen, d. i. op uitroeiing
van het beginsel zelf nit te gaan. Minus
zjja geloof aan de mogelgkheid der ver-
we enlgking, is de Amerikaan iu de waar-
beid, die onlangs betoogde, dat eerst can
de kans om in de wereld vooruit te komen
geljjk gemaakt en ieders vrjjheid (de «posi
tieve» vrjjbeid der Stiatseocialisten) ver
zekerd zal zgn, wanneer de geljjkheid van
vermogen tot stand wordt gebraoht.
De mannen der «Liberale Unit» schjj-
nenhatdos nog niet zoover in de kennis
der staathuishoudkunde te hebben gebraoht
dat zg begrgpsn, hoe het streven naar
gelgkm-king op maatschappelgk gebied
even dwaai is als om te wenschen, dat in
de natour overal geljjkhe d zon heerscheo.
Het libmal'sme, uitgezonderd enkele voor
gegeven zal zjjn, dit te bereiken. Neemt gij nu
die taak op u, gjj zjjt jong, sterk, moedig.
Wreek mij en uwe moeder, vervolg de Van
Balen's met een nooit te bevredigen haat.
Wend alle middelen aan, die haat en liefde,
Boherpzinnigheid en geslepenheid kunnen uit
denken. Kust niet voor gij mijn doodsvijand
die ook de uwe moet zijngeichandvlekt en
onteerd, vernederd en vernietig 1 hebt. Dit is
mijn laatste wil."
Voor de honderdste maal had de jood dit
vreeselijke stuk teu einde geleien, en weer
had het bij hem dezelfde herinneringen, de
zelfde aandoeningen opgewekt als na de eerste
lezing.
Hij zag zich weer voor het ziekbed zjjn»
vaders, die zjju van koorts en wraakzucht
brandende oogen op hem gevestigd hield.Hjj her
innerde zich den vreeseljjken eed, dien hij ge
zworen had, om zijn laatsten wil stipt uit te
voeren. Hij zag weer die fonkeling van vreugde
in den blik van zjjn vader, toen bij die woorden
had gesproken, hij voelde den krampachtigen
druk van diens hand,...
„Vader, als gij het zien kondt, zondt ge te
vreden over mjj zijn,// mompelde Van Traag
bjj zich zelf, //ik heb hem geheel in mjjn
macht, ik kan hem kneden als was. Nog
slechts een half jaar geduld, en alles zal vol
bracht zjjn.//
Met een grijns van voldoening vouwde hjj
het papier op en borg het weg. //Allereerst
moet ik dien Leeman iu onmin brengen met
de Van Balen's, vooreerst omdat ik dan dien
advocaat niet meer ta vreezen heb, maar voor
standers er van, die de dwaling inzien,
heeft aldas een der stellingen van het
socialisme overgenomen en nog wel een der
meest geraarlgke. Dat wg er derhalve tegen
big ven waarschuwen met al de kracht, die
in ons is, ligt voor de hand. Mogen de
nieuwe kiezers in het volgend jaar zich
niet laten verstrikken door het zoet gefluit
der liberale vogelaars, en, welke pogingen
er ook door de «Liberale Unie» worden
aangewend om de gelederen van het libe
ralisme te versterken, het liberalisme in
kracht en aantal sterk verminderd nit den
stembusstrijd te voorschgn trede.
De Saltan is zeer geraakt
van Z. H. Leo XIII waa
den Grooten Heer in naam va-
zoekt, een einde te maken aan
heden welke tegen de Christen ju
De brief werd overgebracht door Mon
seigneur B o n e 11 i, Apostolisch vertegen
woordiger te Konstantinopel.
De Saltan kon een audiëntie niet weige
ren, zegt de Standard, maar ontving den
Gezaot van den H. Stoel met groote koel
heid, nam het schrjjven aan, doch behield
zich een antwoord voor.
Het verbond met Dnitschland en Oos
tenrijk begint den Italianen, die er straat
arm door worden, te verveleD. De agitatie
in de Italiaansche pers tegen het Drie
voudig Verbond neemt eene ernstige
verhouding aan zelfs de bladen die tot
hiertoe getrouw aan het Verbond zgn
gebleven, verlangen toch nauwere aan
eensluiting aan Frankrgk en Engeland.
Ia de Kamer van Afgevaardigden komt
heel wat ter tafel. De buitenlandsche
politiek zal eene rnime plaats innemen.
Behalve interpellaties over de verhoudin^
tusschen Frankrgk en Rasland, 3t»
der Regeering nog vragen
car, het handelsverdrag
en Tunis en ds Armanis'
wachten.
De keizerlijke Rus
Poolster en Standaard zgn
vertrokken. De bevolking
matrozen der Fransohe scb
namen harteljjk afscheid v
zeelieden.
Met het:«waarom de<
verbondmaakt zich Roe
Igk. Hg weet in allen er
dat hg van een Ras hee
het wel degelgk in dt
Czaar N i c o 1 a a s lag c
te Gbalons de uitdrukking
s'sch verbond» te gebruiken,
hiervan werd teruggehouden a
t a a x, die tot den Keizer zeide:
gij kent hetFraosane volk niet
gg zoo onvoorzichtig zjjt, het woor.
al om tweedracht te zaaien in het gezin.
Lucie houdt van hem, dat weet ik, en ale haar
vader Leeman zjjn huis ontzegt, dan zal het
meisje daarmee alles behalve ingenomen ziju.
Op deze manier zullen de Van Balen's in mjjn
hand de willooze werktuigen worden, om het
wraakgericht aan zich zelf te voltrekken. En
later
Hier brak de jood in een afschuweljjken
schaterlach uit bjj de gedachte aan wat zjjn
gloeiende haat tegen zjjne arme slachtoffers had
beraamd.
Op dit oogenblik trad een meisje van even
twintig jaar binnen, verbaasd op het hooren
van den schamperen lach haars broers. Ook zjj
droeg het onmiskenbare merkteeken van het
joodsche type, maar veredeld door den zachten
opslag harer oogen.
Er lag iets dioomeriga over haar geheele
wezen, iets smachtends, wat scherp afstak tegen
de harde ljjnen in het gezicht van haar broer
Indien men het niet geweten had, zou men
niet gezegd hebben, dat beiden zuster en broer
waren, zoo groot was het contrast tusschen
(leze twee. Hjj, de man van de daad, vol wilde
energie en met de taaie vasthoudendheid, zjjn
ras eigen; zjj week en peinzend over het groo
te raadsel des levens. Noch haar vader, nooh
haar broer had.ien andere dingen in het hoofd,
plannen waartoe eene vrouw hun niet van nut
kon zijn.
Wordt
