N J
n
3' l
J W i
Paoêlaó voor êiïooró- en SCuid-eXollanó.
De Katholieke Gids.
BUITENLAND.
No, 2523 Donderdag 5 November 1896
21ste Jaargang
De wraak van den jood.
Duitschland.
Amerika.
HURL
smnoiiiuT.
ABONNEMEMTSPRJJt}
Pei S maanden voor Haarlem. 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland fj p. p. 1,40
Voor het buitenland >2,80
Afzonderlijke nnmmeri t 0,03
Dit blad verschijnt
dadelijks, behalve Zoa- en Feestdagen.
B U B E A CI: St. Janstraat Haarlem
AGHTÏ3 MA HOK AO-II'ATfiJ.
PRIJS DER ADVERTENTIE!».
Van 16 regels - 50 Cents
Elke regel meer7V*
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie k Contant.
R e d (i c t e u r-Uit e v er, W. K. E P E R 8.
De verdienstelijke redacteur van de Hol-
landsclie Revuede heer FransNetscher
bespreekt twee bestrijdingen vau Katholiek
standpunt die de Ootober-afleverrng van
De Katholieke Gidt te vat.
De eerBts geldt de bespotters met Jeanne
d'Arc. De schrijver J. H. S. vertelt de
geichiedenir van de Margi vau Orleans,
beschrjjft haar standvastige houding voor
de Rechters en zegt dan
Durf nn nog eens vol te houdeD, dat ze
een gehallucineerde is, eene vronw, die
dingen meent te zien welke niet bestaaD,
geen wezen met zieke hersenen Wie zou
het kannen gelooven Ea toch staat de
vijjdenkerj) van onzen tjjd voor dit onver
mijdelijk dilemna: of Jeanne ie deze
vrouw öf Jeanne heeft gelogen
Dat eg zich er uitredde, indien zjj kan
Moeten we nn nog antwoorden op dien
ongehoorden onzin, die bestaat in het
gezegde, dat Jeanne d'Arc door de
kerk is veroordeeld en verbrand Ja, wjj
zjjn verplicht er op te antwoorden, omdat
deze laagheid, deze historische lengeu
iedtren dag tan den volke wordt diets
gemaakt door lieden, die zichzelve ern
stige mannen wanen en die door de groote
menigte als zoodanig worden beschouwd.
Eu besluit in deze woorden
Niemand, die in zjjne historische onder
zoekingen de onpartijdigheid tot leids
vrouw neemt, zal zich zonder huivering
afvragen of het niet de God der ht-ir-
scbaren zeif was, die in en door Jea u n e
streed, die door deze zwakke rnaegl een
zoo'n roemrijke zegen vocht. Eu waar is
dan de Christen, die zich nitt geprikkeld
gevoelt tot grootsche heldendaden voor
zjjn geloof, voor zjjn overtuiging, voor de
eer van dat kruis, 't welk slechts alleen
duurzame overwinningen vermag te be
vechten, 't welk slechts alleen «in hoe
signo vinces» waarmaakt. Jeanne moet
en zal ons bljjveu aanvoeren en ten voor
beeld zijn in de hitte der ougeljjke worste
ling tegen ongeloof en spotlemg, tegen
vrijmetselarij en leugen. Haar labarum zal
ook het onze zjja en onder de zgenrgke
namen vau Jezus en Maria zullen wg vol
houden tot het einde toe, sterk in het ge-
FEUILLETON,
22.
(Vervolg.)
Als ontwaakte hij uit een diepen droom, richtte
Van Balen nu langzaam het hoofd op. //Laat
mij nu met rust,// zei hij, een afwerend gebaar
met de hand makend.
Wie hem gezien had, zou medelijden met
hem hebben gekregen. Zjjn wangen waren inge
vallen, alle glans was uit zijn oogen geweken en
een vale bleekheid lag op zijn trekken
„Wil ik meneer Leeman hier brengen?// her
nam Trees ongeduldig.
z/Wat moet hij van me hebben? Komt hij me
ook nog kwellen? lijd ik dan nog niet genoeg?//
en uit de oogen van den armen man sprak en
zoo groote vertwijfeling, dat Trees er zelfs in
de opgewondenheid, waarin ze verkeeide, door
getroffen werd.
//Meneer Leeman heeft u iets heel belangrijks
te zeggen, hij..
Daar hooide zij voetstappen en wendde het
hoofd om. De advocaat, wien het wachten blik
baar te lang geduurd had, trad binnen.
Na het laatste gesprek, dat Mr. Leeman met
Trees had gevoerd en waarbij deze hem lia»r
ontdekking van het medaillon had verteld, had
hij herhaaldelijk een onderhoud gehad met den
Officier van justitie. De advocaat had hem de
geheele geschiedenis meegedeeld en de vermoe
dens, die bjj hem waren gerezen, Beide rechts-
loof aan God's belofte«in hoe signo
vinces.»
De tweed) bestrjjding geilt de geschied
schrijvers, die de oorzaken vau den S*.-
Bartbolomeus-naobt zoeken in de wreedheid,
bloeddorstigheid en onverdraagzaamheid vaa
de Katholieke kerk.
Naar huone voorstelling komt de zaak
hierop neer
lo. Dat de Hugenoten niet anders ver-
langdeu dan de vrjjheid van geweten niet
anders begeerden dan God te mogen dienen
volgens hunne overtuiging en voor hunnen
godsdienst geljjke rechten en vrjjae d ver
langden als voor dien der Katholieken
2). dat zjj ter wille van hun geloof op
verraderlgke wjjze werdeu overvallen eu
vermooid eu dus martelaren voor hunne
overtuiging en voor de gewetensvrijheid
waren
3o. dat de Paus bennis droeg van dezen
vooraf beraamden moord en over het wel
slagen daarvan zoo verheugd was, dat hg
opeuljjk een Te Deuin vau dankzegging
liet honden.
De St. Bartholomeusnacht, de slachting
der Hugenoten in den nacht van 24 Aug.
1572, i.ordtdus geheel en al toegeschre
ven aan het lauatiime, de onverdraagzaam
heid der Katholieke Kerk 't is eea gods
dienstig misdrjjf, waarvan de Kerk alleen
de ichnld en de geheele verantwoordelijk
heid draagt.
Tegenover deze geheel valsche voorstel-
litg van Protastantsche zjjde, stelt schrjjver
(de heer A. N u g e n s) de drie volgende
punten, die hjj dan tracht te staven door de
getuigen'Ssen der meest bevoegde en meest
onpartijdige schrjjvers:
lo. De Hugenoten verlangden niet de
gewetens?! gin id, de vrge uitoefening van
hunnen godsdienst naast dien der Katho-
1 eken, maar zg streefden door alle moge
lijke middelen, zelfs door opstand, moord
eu brandstichting, naar de uitroeiing vau
het Katholicisme, ton einde het Protestan
tisme, of beter gezegd, hbt Calvinisme
tot den etaatsgodsdieust vau Frankrgk te
maken
2o. zg werden niet ter wille van hnn geloof
overvallen en vermoord, maar omdat zg
eene zeer machtige en gevaarlijke partjj
vormden, die niet alleen de ondergang vso
het Katholicisme, maar ook de om?er-
geleerden verdiepten zich in het ingewikkelde
vraagstuk, en al kon de Offioier niet voetstoots
de meening van den heer Leeman deelen, toch
begreep ook hjj dat men hier een spoor had,
dat met alla zorg diende gevolgd te worden en
misschien licht kon brengen in de thans nog
duistere zaak.
Voor alles kwam het er op aan, met het
meeste overleg te werk te gaan om geen achter
docht te wekken. //Indien Van Praag inderdaad
de schurk is, waar u hem voor houdt,// z>i de
Officier van justitie tegen Mr. Leeman, //dan
zal hij zijn maatregelen wel zoo genomen hebben,
dat wij op groote moeilijkheden zullen stuiten.
Een zoo sluwe vogel zal zich niet licht laten
vangen. Maar ik ben het met u eens, dat er
voor den jood een heel bijzondere reden moet
bestaan, om Van Balen met zoo croote hardnek
kigheid te vervolgen, en indien hij werkelijk de
zoon van Hartog is, ja, dan wint uw hypothese
veel aan waarschijnlijkheid
Er werd besloten, dat Mr. Leeman een onder
zoek zon instellen, waarbij een ervaren politie
beambte, een echte speurhond, hem ter zijde
zou staan.
Dit onderzoek leverde reeds onmiddellijk gun
stige uitkomsten op. Het viel niet moeilijk, de
plaats uit te vinden, waar Van Praag het laatst
gewoond had, en hier werden de nasporingeu
met jjver en beleid begonucn. Wel was de moord
reeds geruimen tijd geleden gepleegd, maar
toch slaagde Mr. Leeman er in zekerheid te
krijgen, dat Van Praag dien dag afwezig was
geweest. Hierdoor in zijne overtuiging versterkt
volgde de advocaat met stalen taaiheid het ge-
werping van de regeerende dynastie be
oogde. Zij waren een Staat in deu Staat
geworden en een voortdurend gevaar voor
de rust, den vrede en de orde in Frankrgk.
3o. de Paus droeg geen kennis van den
beraamden aanslag en liet ook geen
'le Deum zingen uit vreugde over den
moord der Hugenoten, maar alleen ten
bljjke van dankbaarheid, omdat gebood
schapt was dat de Koning van Frankrgk
"aan een gevaarlgken aanslag ontsnapt
was.
De Sint-Bartholomeusnacht was das vol
gens den schrjj ver,den heer A. N a y e n s,
geen daad van godsdienstig fanatisme, maar
een daad van staatkande, van zelfbehoud, en
ten decle ook een daad van wraakzucht van
het machtige buis der G a i s a V, die den
moord, «enige jaren tevoren op den hertog
van Gnise gepleegd, aan den admiraal
de Coligny en de Hugenoten toe
schreven.
Tameljjk uitgebreid behandelt de schrjjver
de geschiedenis van der Hugenoten woe
lingen vóór de Bloedbrailoft en nit zjjn
raedeJeeliogen moet bljjken
lo. Dat de Hugenoten in Frankrgk
eene groots macht, een Staat in den Staat
vormden 07er groote hulpmiddelen, mach
tige legers en bondgenooten beschikten
2>. dat zg niet alleenljjk vrije uitoefening
van hun eeredienst, vrjjheid van geweten
eischten, maar dat zg een onverzoealgken
oorlog tegen de Katholieke Kerk voerden,
die zjj wilden aitroeien ten einde he t Cal
vinisme tot Godsdienst van den Staat te
maken dat zg overal, waar zg de macht
in handen hadden, de kerken plunderden
en verwoestten, het Allerheiligste onteer-
den, priesters en ordegeestelijken ver
moordden
3o. dat zg tot tweemaal toe een aanslag
op den persoon des Konings beproefden en
de band hadden in den moord op F r a n-
9 o i s deGuise;
4o. dat zjj een grooten slag beraamden,
die niets minder beoogde dan de onttroo-
niag van den Koning, om deu Koning van
N a v a r re, den Prins van C o n d of den
admiraal Coligny op den Franschen
Koningstroon te plaatsen.
De Hagenoten waren das niet alleen lie
den; die voor zich vrjjheid van godsdienst
en gelijkstelling met de Katholieken ver
langden maar gevaarlijke sameczweer-
vonden spoor, en het mocht hem gelukken vast
te stellen, dat de jood op dien noodlottigen
dag de woonplaats van Van Balen had bezocht.
Terwijl de Officier van justitie hier het onder
zoek voortzette, klom de advocaat verder op en
zocht het verleden van Van Praag na te gaan.
Gemakkelijk ging dit niet, men stuitte af en
toe op gapingen, de jood had in verschillende
plaatsen, ook in het buitenland, gewcond, doch
eindelijk had Mr. Leeman den levensloop van
Van Praag als een open boek roor zich liggen.
Trees had zich niet bedrogen: Hartog, die
vijf jaren in de gevangenis had doorgebracht,
was inderdaad de vader van den jood. Ook
bleek thans, dat hij zich niet van het leven be
roofd had, maar ongeveer twee jaar geleden was
gestorven. Tot dusver kwam dus alles uit, zoo
als Mr. Leeman verondersteld had
Een belangrijke ontdekking zou de verdenking,
die hij tegen Van Praag koesterde, nog komen
versterken.
Op zekeren dag wandelde Mr. Leeman met
de politiebeambte door de straten eener stad,
waar Van Praag kort voor den moord gewoond
had. Geheel vervuld van het denkbeeld, dat
hem bezielde, lette hij op alles,zelfs op de
schijnbaar nietigste zaken. Kleinigheden toch,
waar leeken geen erg m hebben, zijn voor de
justitie dikwijls kostbare aanwijzingen, en het
speurvermogen van den advocaat was door zijn
naspo.ingen zoodanig verscherpt, dat niets hem
ontging.
Plotseling bleef hij in een nauw steegje voor
een onooglijken uitdragerswinkel staan.
Eene boute verscheidenheid van de meest uit-
ders en rebellen, die een godsdienstige en
staatkundige revolutie beoogden.
De onthullingen in de Hamburger Nach-
richten hebben volgens het Italiaansche
blad Secoio XIX in overleg met keizer
Wilhelm plaats gehad, om aan de op
gewonden Franscbeu een stortbad te geven.
Dat Von Bismarc k verdacht is ge
worden, dat zaakjs op eigen hand te heb
ben gedreven, ligt in den aard der zaak.
De rentenier van Friadrichsrnh wil de goede
betrekkingen tusschen Duitschland en Ras-
laad gehandhaafd zien. Meer toenadering
ts zoeken tot Engeland zou ee^e fout van
Daitschlaud's politiek zjjn, te gevaarlijker
daar ze ongetwjjfeld juist ten gevolge zon
hebben wat de Fransohsn tot beden niet
hebben kuDnen bereiken, namelgk eea be
paald bondgenootschap tusschen Frankrgk
eu Rusland, en het zoa dan nog slechts
eene quaest e vautgd en omstandigheden zjjn,
wanneer oit bondgenootschap zich tegen
Duitschland zou keereu. Als een andere
beweegreden wordt opgegeven dat de ont
hullingen de Frauschen onder het oog
moeten brengen, hoe weinig zjj hnn tegen
woordige verhouding tot Rusland te dan
ken hebben aan den invloed van hun re-
vanc-denkbeelden, maar veeleer aan de
fonten die Daitschland na V o n B i s-
m a r e k 's aft-eden tegenover Rusland heeft
gemaakt. Het verwjjt, dat V o n B i s-
marek oit heat tegen Yon Caprivi
gehandeld zou hebben, is onhondbaar, want
Von Bismarck heeft in Vod Ci-
p r i v i nooit den persoon gezien die tot
het afbreken der betrekkingen met Rusland
den stoot gegeven heeft.
Te New-York heeft de Sound-maneg
partjj eene indrukwekkende verkiezings-be
tooging gehouden. Het santal deelnemer*
wordt op 125,000 a 140,000 personen ge
schat, dat is vgfmaal de sterkte van het
geheele leger der Unie. Allen droegen
een gele bloem in het knoopsgat, of een
gelen staf ia de hand als het symbool
van den gouden standaard. Zjj liepen in
rjjen van zestien; om 10 nur zette de atoet
zich in beweging en eerst om half zeven
eenloopende voorwerpen leg daar voor het raam
uitgestald. Een daarvan had zjjn aandacht on
middellijk getrokken: een dolkme* met vlijmend
lemmet en een kunstig gewerkten greep. Doch
niet deze laatste, maar het lemmet had de aan
dacht van Mr. Leeman gaande gemaakt. Met
den elleboog stiet hij even den politie-beambte
aan, die hei wapen opmerkzaam beschouwde en
daarna veelbeteekenend met de oogen knipte.
//Laat ons een eindje oploopen,// zei de advo
caat zacht, „de eigenaar zou anders misschien
achterdocht kunnen krijgen."
Toen ze in eene andere straat waren, vroeg
Mr. Leeman aan zjjn metgezel//Nu wat denk je?//
//Wat ik denk? Wel, dat meneer Van Balen
met zoo'n wapen vermoord is, met dit of met
een ander, dat er veel op lijkt. (De steek moet
met zulk een moordtuig zjjn toegebracht
//Dat het hetzelfde wapen is, betwijfel ik
antwoordde de advocaat. De moordenaar zal
het niet van de hand hebben gedaan. Waar
schijnlijker is het, dat hij het bij dezen uitdra
ger, die ook een jood is, gekocht heeft."
//Niet onmogelijk,// hernam de politie-be
ambte, en na een oogenblik vervolgde hjj//De
beste kans om achter de waarheid te komen is
wellicht, den uitdrager te verrassen dn ons'te
houden, of wij er alles van weten.//
De advocaat stemde met dezea voorslag in eu
spoedig daarop traden zij den winkel binnen.
Een oude jood met langen witten baard vroeg
onderdanig wat er van hun begeerte was.
Wordt vervolgd).