N 1 K U VV Ja
)ag6laó voor <2ft!ooró* en $£uió~<}Collanó.
Die Kreuzfahrer.
Schijn bedriegt.
No, 2529
Donderdag 12 November 189G
21ste Jaargang
De wraak van den jood.
JSIHtllllKUT.
ABONNEMEBTSJPEJ JU
Pei 8 maanden yoor Haarlem. 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland ft p. p. 1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummer» 0,03
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BÏÏBBAH: St. Janstraat Haarlem
AGITE MA HOI» AGITATE.
PBIJ8 DEB ADVEBTKJVTIEB
Van 16 regels h0 Cm
Elke regel meer7V«
Groote letter» worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 2b Cents per advertentie a Contact.
Bedacteur-lJitgever, W. KüPPERS.
In verband met de zeer belangrijke muziek
uitvoering welke Donderdag- en Vrijdag
avond door de R. K. ZangvereenigiDg Jan
Albert Ban onder de leiding van den heer
N. H. Andriessen ia onze concertzaal
zal gegeven worden, achten wij bet niet
ondienstig het toonwerk Die Kreuzfahrer
van Niels W. Gade, dat bp die ge
legenheid zal worden ten gehoore gebracht,
vooraf eenig8zins toe te lichten. Nipt on
waarschijnlijk zal het iets kunnen bijdra
gen tot beter begrip van het werk en tot
verhooging van het genot, dat de uitvoering
ongetwijfeld zal verschaffen.
Die Kreuzfahrer verplaatst oas naar het
einde der elfde eeuw, toen de vorsten en
volkeren van Westeljjk Europa het zwaard
aangorden om Palestina, het Heilige Land,
waar Gods Zoon geleefd en gearbeid heeft
voor het heil der menschheid en deD wree-
den dood aan het Kruishout vond, aan de
macht der Turken te onttrekken. Toen
honderd-daizenden hunne woonplaatsen ver
lieten om zich te scharen onder de vanen
van het krais. Toen de eenvoudige monnik
Peter van Amiëns onvermoeid rond
reizende van stad tot stad, door zgne vurige
welsprekendheid eene algemeene geestdrift
wist te wekken voor den Heiligen krgg
tegen de woeste Saracenen.
Het toonwerk, dat ons terugvoert naar
dit voor de Christenwereld zoo schoone en
verheffende tjjdperk harer historie, splitst
zich in drie deelen nl. 1. In de woestijn
2. Armida en 3. Jeruzalem.
Door een Koor van Kruisvaarders wordt
het eerste geopend en wel met sombere,
droeve klanken. De hitte van de zandzee,
die hnn voeten biaodt, de lange duor va»
den tocht, de eindelooze vermoeienissen die
reeds velen heeft doen bezwjjken, brengen
moedeloosheid en angst in de rjjen der
geloovigeo. Jammerklachten vervullen de
lacht. Een woord van PeterdeKluize-
n a a r kan echter den gezonken moed weer
doen herleven. R i n a 1 d o, een jonge heil
smeekt om vergiffenis en ontvonkt door een
vurigen krjjgszang de harten tot nieuwen
moed.
Dan weerklinkt de strjjdleus <Gott will
es 1 Zam Kampf, zum Katnpf» op dmzend-
vonde wgze herhaald door de trillende lacht.
De avond daalt, een verkoelende dan w zjjgt
neder, de knieën buigen zich en het vroom
FEUILLETON
28.
(Vervolg.)
Voor de woning van Van Praag aangekomen,
kreeg men op herhaald bellen geeD antwoord.
Toch was de jood thuis, want men hoorde
hem heftig tegen iemand uitvaren. Plotseling
vernam de advocaat den door Roosje in haar
doodsangst geuiten kreet: //Jezus, Maria, sta mij
bijl
//Hij begaat weer een misdrijf," riep Mr.
Leeman, en met vereenigde krachten werd nu
de deur ingetrapt.
Toen de jood den advocaat en de politie-
beamb'en zag, kwam aanstonds de gedachte bij
hem »p, dat Boosje hem verraden had. //Zij
heeft mij aan de justitie overgeleverd,// riep hij
verraden uit, //maar ze heeft haar loon daar
voor ontvangen.// Dit zeggende gaf hij het arme
kind weer een schop.
«Zij heeft je niet overgeleverd antwoordde
de Officier, //maar de justitie is op het spoor
van je misdaden gekomen, moordenaar. Arres
teert hem!//
Een oogenblik scheen Van Praag zich daar
tegen te willen verzetten, maar hjj begreep, dat
tegenstand nutteloos was en liet zich de boeien
aanleggen.
Middelerwijl had de advocaat zieh over Boos
je heengebogen, den dolk uit de wend getrok
ken en getracht het bloed te stelpen. Spoedig
gebed der pelgrims stjjgt op tot den Vader
in den Hemel.
VaterAus der Ferne zog dein Heer berbei
Schirm' uns alle Tage, du uns gnadig sei
Du, der Moses führte durch das tiefe Meer,
Du wirst uns auch führen naeh des Heilands Grab,
Vater!wach'fiir uns,du wachest fiirdenVogel klein,
Wenu der Tag erseheinet, lass am Ziel uns sein,
O Vater! wach' fiir uns!
Ie in dit eerste deel de grondtoon eene
uitsluitend religiense, in bet tweede klinkt
het lieJ der verleiding. Armida, eene
OoBtersche toovenares, belaagt met een drom
van sirenen het hart van den fieren R i-
ualdo om alzoo den aanval op de Hei
lige Stad te verjjdelen. De wealdo harer
lustwaranden, het bekorende ge aug der
maagden houd.n hem eene wjjla omstrikt.
Doen dan weerkliukec, als ia een droom
de zachte tonen van het kruisriddergezaug.
Zjj zwellen aan tot een machtig lied vol
gloed en schittering.R i n a 1 d o ontwaakt;hjj
stoot de verleiding van zich en wjjdt zieh als
herboren aan de grootsche en heilige taak.
Muzikaal is dit tweede deel z«ei schoon
behandeld, in den trant vud W e b e r 's
Oberonen W a g n e r 's Rheintöchtern
in Götterdcimmerung. Van overweldigende
dramatisode werking is het slot tvaaiia de
thema's vau het sirenengezang en dat der
kruisridders door elkaar gewerkt zjju en
elkaar schguen te bekampen als de dragers
van het kwade en het goede.
Hat dtrle dael opent met het gezang
vau de ridders, die daarin den komenden
dag begroeten. Hoorngeschal weerklinkt en
tot den verderen tocht is elk gereed. Ten
leste daar vertoont zich Jeruzalem aan de
ontroerde blikken der pelgrims. Voor zjj
Sion's heuvelen bestormen wordt nogmaals
de knie gebogen en vol aandoening ruischt
het lied door ganBch de schare eangeheven:
Heilig, o heilig ist die Erd'
Die unser Fuss betritt.
Jerusalem
Hier floss für unsre Schuld sein Blut
Jerusalem I
Den Tod er hier erlitt.
Vater, wir knie'n hier vor dien Angesicht
Alle bereu'n ihre Sünd', Vater, richt' uns nicht!
Erlöser, der wieder zum Himmel entschwand,
Mit Thriinen wir kiissen dein heiliges Land
Vaterl Richt' uns nicht.
Dan met hoogere geestdrift bezielt gaat
het op de maren van Jeruzalem los. De
glans der halve-maau verduistert, bet Kruis
was een geneesheer ter plaatse, die het eerste
verband legde en constateerde, dat de verwon
ding niet doodelijk was. Boosje sloeg even de
oogen op. //Samuel. Lucie,// fluisterde zij. Daar
na sloot ze de oogen weer.
//Dan heb ik aan u mijn arrestatie te danken//
zei Van Praag, zich tot deu advocoat wendend.
//Je beot juist op tijd gekomen, om Lucie uit
irijne handen te verlossen.//
//Daar dank ik den hemel voor," antwoordde
de advocaat, //want ze kon onmogelijk in de
handen van een grooter schurk vallen.//
Se jood haalde de schouders op. //Nu heet
ik een groote schurk,// zei hij spotterd, „en
een uur geleden namen ze allen den hoed voor
mij af. Ik heb het spel verloren, dat is alles."
«Dat is de dolk, waarmee je den ouden hrer
Van Balen vermoord hebt,// zei de Officier van
justitie, het met Voed bevlekte wape i aan
dachtig beschouwend //De zoon van Hartog wilde
zijn vader wreken
De jood antwoordde niet. Hij begreep, dat
de justitie alles wist en achtte ontkeamn nut
teloos. Bovendien bevatte zijn schrijfbureau een
aantal documenten, waaruit zijn schuld zonne
klaar bleek. Alleen speet het hem, dat Roosje
niet dood was. Nu hij toch een verloren man
was, had zijne lage ziel deze voldoening ten
minste nog graag gesmaakt.
XIII
NA STORMEN RUST.
De inhechtenisneming van Van Praag onder
overwint. Hauvels en valleien dreunen van
den zegezang der geloovigen.
Jerusalem, das Ziel ist da.
W ir sind am Ziel
Hosianna, wir jauchzen laut
Hosianna.
Ia herinnering zjj gebracht dat de heer
O r e 1 i o de pirtjj van P e t e r zal vervullen
de hear Rogmaas als Rtnaldo zal op
treden en mejuffrouw Bon gors, eene
mesr dan veriiensteljjke zangeres, de A r-
m i d a -partjj op zich genomen heeft. "Voegt
men hierbjj h«t ta'.rjjk en goed geoefend
Koor van de Zsugvereenigiag, de flink
voorbereide ius rumentale begeleiding en
de vaste leiding van den heer Andries
sen, dan mag men vertroawen dat da uit
voering van G a 4 e's werk zich waardig zal
aanvluite i bjj de Feest-Cantate van den
heer Loots.
Wjj vertroawen, dat Haarlem's Katho
lieken in de eerste plaatc buane belang
stelling zullen geven aan deze om vele
redenen zoo gewichtige nitvoeriug.
(Slot).
Moeder Justitia, die nogal bemoeiziek is
als het geldt de kwestie van rnjja en djjn,
kreeg al heel gauw de lncbt van de ru
moerige socialistische vergadering, door Au-
seelen belegd, nam de boeken ran Vooruit in
beslag en verzocht sinjeur A n s e e 1 e rekeu-
schap van zjjn rentmeesterschap at te leggen.
Onze edele volksleider stribbelde in 't be
gin Wel wat tegeri; maar hoe toegevend
soms eene moeder ook is, Moeder Jastibia
dwong hem op 't bankje der beschuldigden
plaats te nemen.
Dat viel de edelmoedige? volksleider lee-
ljjk tegen, ea nog meer vielen hem tegen
eeu groot gedeelte zjjner werkmeisjes, die
ofschoon met onts'ag en broodberoovmg be
dreigd, al zjjoe propere feiten aan het licht
durfden brengen.
Uit het getuigen verhoor en ook uit de
boeken van de fameuze Vooruit, is geble
ken, welk eigenaardig systeem van looos-
betaling er A n s e e 1 e op nahield; een
systeem, dat alleen door esn socialistisch
brein ban worden uitgedacht.
De werkmeisjes werden aangenomen en
ook verplicht per aar en ook per stak te wer
ken. Zeker werk moest in een bepaald aantal
uren keurig en netjes zjjn afgeleverd; was
zo tragische omstandigheden verwekte in de
stad groote opschudding. Deze ontknooping had
men allerminst verwacht, maar toch, zooais het
gewoonlijk gaat, waren er mensehen, die, nu
het gebeurd was, zich het gewichtig air van
profeten gaven. Zij hadden altijd wel gedacht,
dat er iets achter school, zij hadden den jood
nooit vertrouwd, en het «loontje komt om zijn
boontje eenmaal reeds op Van Balen toege
past, werd nu ten opzichte tan Van Praag van
kracht verklaard.
Allerlei verhalen deden de ronde, men «vist
elkander vreeselijke dingen te vertellen, waartoe,
de aanslag op Boosje gereede aanleiding gaf,
en hoe zwart de jood ook was, hij werd nog
veel zwarter gemaakt, een eigenaardige trek
in de raenscheljjke natuur, om van het eene
uiterste in het andere te vallen.
Terwijl de fantasie van het publiek een
ruim en vrochtbaar veld vond, stelde d? justitie
kalm en koel de feiten vast. Dit kostte haar
niet veel moeite, want het schrijfbureau van
Van Praag, waarin hij alles, wat op de Van
Balen's betrekking had, had hijeen verzameld,
leverde het volledigst mogelijk bewijsmateriaal.
De onmenschelijke haat van den jood, die
uit de gedurige beschouwing van de getuigen
zijner laagheid steeds nieuw voedsel wilde put
ten voor zijn wraakzucht, had zijn ondergang
ten gevolge. Men vond in het schrijfbureau het
testament van zjj» rader, vieeselijke en on
wraakbare getuige; men vond er de portefeuille
die hij den ouden heer Van Balen na den
lallen moord had ontroofd; men was reeds in
het bezit van den dolk, waarmee de moord
dit niet het geval, of werd het werk om
de een of andere reden afgekeurd en de
Vooruitmannen waren op dit laatste punt
nogal kieskenrig, dan werd er eenvou
dig van het karige loon een gedeelte af
gehouden. Wa >t heel vet werden de naai
sters en andere vrouwelijke bedienden jaist
niet betaald. Da meeste werkmeisjes ver
dienden de fameuze som van 10 of 15 cen
tiemen per nar, en <*h dit hoDgerloontje te
kunnen machtig worden, moesten ze nog
werken dat hun de vingers kraakten.
Was echter het bedoagea stak niet op
den gestelden tjjd afgewerkt, dan werd haar
uog een gedeelte van dat hongerloontje
onthouden en op het boek als debet aan
geschreven.
Hadden de meisjes flink en hard doorge
werkt, zoodat het stuk vóór den gestelden
tgd was afgemaakt dan kouden ze op dien
overgeschoten tgd non een overloontje ver
dienen. A n s e e 1 e beliefde dat eeoe gra
tificatie te noemen; doch da heerer Rech
ters dachten er anders over en noemden
het kind bij den rechten naam: zweetstelsel
en hongerloon.
En nu om de kroon op de socialistische
edelmoedigheid te zetten en hier komt de
ware sluwheid voor den dag van dat over
werk werd DOg 15 pet. afgehouden tot etg-
ving van hit ondersteuningsfonds en 25 pet.
werd op het boek geschreven om aan de
werkmeisjes van tgd tot tgd een uitstapje
of pleizierreisje te bezorgen.
Eenstemmig hebben echter de verdrnkte
meisjes voor het Gerecht verklaard, datzg
nooit van die dure reisjes oi uitstapjes
hebben geprofiteerd. Want in de boeken
van Vooruit stonden die 25 afgehouden of
liever uitgetrokken percenten voor socialis
tische propaganda genoteerd, hetgeen later
door een echten slimmerik met potlood in
reisjes en uitstapjes was veraoderd.
Óf Auseele zich nn ook al nitgaf
voor de onbaatzncht'gsts Volksleider, bet
getuigenverhoor aanhoudend door visch-
marktachtige opmerkingen onderbrak, sin-
jeur met zjjoe voorbeeldige confraters van
Beveren, Foucaert, Seffers en
Van Gjjseghem werden elk tot 9 boe
ten vaa 10 franken veroordeeld of wel 18
dagen gevangenisstraf, en zekere Beer-
broek tot 9 boeten van 5 franken of 9
dagen gevangenis. De lieve heertjes, Vau
Beveren, Van Gjjseghem en Sef
fers zjjn nog onbekenden van de Belgi-
was bedreven.
Doch er was nog meer. De verwachting van
mr. Leeman werd bewaarheid: ook bjj zijne spe
culaties had de jood den lichtgeloovigen Yan
Balen op schandelijke wijze bedrogen. Dit bleek
uit een soort dagboek, dat Yan Praag had
aangelegd en waarin hij al de vernederingen
had opgeteekend, die hjj zijn slachtofi'er» had
aangedaan.
Het was in een woord een weefsel van laag
heden, listig beraamd en met groote sluwheid
en hardnekkigheid ten uitvoer gebracht. De
Officier van justitie, die in zjjn lange rechterljjke
loopbaan toch van veel verdorvenheid was ge
tuige geweest, stond versteld, toen hjj de volle
wnarb' id als een open boek voor zich zag, toen
hij een blik kon slaan in het diep bedorven
hart van den jood. Deze toonde bij zijn ver
boor geen spoor va» berouw, integendeel, liet
speet hem alleen dat bij zijn plan niet had
kunnen volvoeren en dat bij niet doortastender
was geweest, toen hij de Van Ba'en's geheel in
zijn macht had //Ik heb te lang gewacht met
den beslissenden slag zei hij, «een paar weken
vroeger e» mijne doodvjjanden waren reddeloos
verloren geweest."
Maar meer nog dan over de mislukking van
zijn plan, was Van Praag woedend over de be-
keering van Boosje, en vooral de gedachte, dat
zjj die aan Lucie te danken had, vervulde hem
met razernij. //Dat ik zoo blind ben geweest,
daar niets van te merken!// riep hjj dikwijls
uit. «Terwijl ik het testament mijns vaders ten
uitvoer bracht, heulde zjj met zjjn vjjanden!//
Wordt vervolgdj.
