No. 2532
Maandag 16 November 1896
21ste Jaargang
HDagêlaó voor êfëooró
en Stuiè-éCollanó.
De geest der onderwijzers.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem. aqite ma mcn agitate
Katholieke Baq- en Week
bladen in Nederland
BUITENLAND.
De wraak van den jood.
De kleine violist.
Spanje.
Frankrijk.
Zwitserland.
Turkije.
ABONNEMENTSI'BIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Yoor de overige plaatsen in Nederland franco por post>1,40
Voor het buitenland 2,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschynt dagelijks, behalve Zon- eu Feestdagen.
Redacteu r-U i tg e v e r, W. KÜPPERS.
PBIJS DEit ADVEBTENTIEN.
Van 1—6 regels50 Cents.
Elke regel meer71^,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale de Publicité Etranqère
G. I. DA BE 4~ Co. JOHNF.JO H NES Succ.,Parijs 31 bis Faubourg Montmartr
Aan de Redactiën van de
De waarheid en al wat goed is ver
dedigen en bevorderen, da dwaliog en het
kwaad bestrijden, anderen voorlichten bjj
de gewichtigste vragen en omtrent de
hoogste belangen van het openbaar leven,
dat is de heerljjhe taak der dagbladpers.
De Aartsbisschop en de Bisschoppeu van
Nederland getuigen met vreogde, dat de
Redactiën der Katholieke dag- en week
bladen zich steeds met lofwaardigen jjver
van die taak gekweten hebben, zoo dikwerf
het gold de waarheid der Katholieke leer
te verdedigen, op te komen voor de rech
ten en de vrjjheid der Kerk. Zg betreuren
het echter, dat op andere^, punten de ge-
wenschte samenwerking somtgds werd
gemist, eo dat verschil van meaning aan
leiding gaf tot strjjd, waar bjj de onderlinge
liefde en waardeering schade leden. Dit
te betreuren feit, Wjj mogen het niet ver-
ewjjgen, is zelfs de aandacht niet ontgaan
van onzen H. Vader, Pans Leo XIII.
Geheel in overeenstemming met het
vaderljjk verlangen van Z. H. wil dan ook
het Nederlandsch Episcopaat hen, die ge
roepen zjju om het Katholieke volk voor
te licbtsn, aansporen tot eendracht en
verdraagzaamheid; en ten dien einde achten
de Aaitsbiischop en de Bisschoppen zich
verplicht, met alle liefde, maar tevens met
allen aandrang, de Radactiën der Katho
lieke bladen te vermanen
lo. om, zoowel bjj het schrjjveo van
artikelen, a's bjj het plaatsen van inge
zonden stokken en het overnemen nit
andere Bladeo, zich met zorg te onthouden
van beleedigende polemiek tegen personen,
van kwetsende opmerkingen tegenover
andere Redactiën, en in het algemeen van
alle onnoodige en niet ter zake doende
aanvallen, die slechts aanleiding kunnen
geven tot nutteloos twistgeschrijf.
2o. Om bjj het verdedigen van eigen
meeningen zich aligd te laten leiden door
de regelen der cbrisUljjke voorzichtigheid
en bescheidenheid.
Het Nederlandsch Episcopaat durft ver
trouwen, dat de Katholieke Redactiën aan
deze ernstige vermaning gaarne gevolg
zullen geven.
Utrecht, den 11 November 1896.
f H. VAN DE WETERING,
Aartsbisschop van Utrecht.
f C. J. M. BOTTEMANNE,
Bisschop van Haarlem.
f P. LEIJTEN,
Bisschop van Breda.
f FR. A. H. BOERMANS,
Bisschop van Roermond.
f W. VAN DE VEN,
Bisschop van 's Bosch.
FEUILLETON,
31.
(<SZoQ
Met heiligen «chroom, liet hart brandend van
liefde voor den Messias, die thans ook aan
haar geopenbaard was, zag Roosje het oogen-
blik te gemoet, dat de wateren des Doopsels
ever haar zouden worden uitgestort, dat zij
deel zou gaan uitmaken van het mystieke
lichaam der Katholieke Kerk.
De wonde, haar door haar broer toegebracht,
was genezen. Alleen een litteeken was nog
over, dat haar telkens met diepe deernis,
maar met minder afschuw aan den rampzalige
deed denken. Hoe zwaar was hij gestraft, welke
vreeseljjke boete was hem voor zjjne misdaden
opgelegd! Maar vooral, welke ontzettende
eeuwigheid wachtte hem, indien bjj verstokt
bleef, indien hij geen berouw kreeg en zijn
onmenscbelijken haat niet wilde afleggen. Een
onuitsprekelijk medeleden voor haar schuldigen
broer vervulde [haar. Zij zou boete doen voor
hem, om Gods toorn te veibidden; zij zou
aan alle aardech geluk vaarwel zeggen, om
daardoor de vreeieljjke misdaden uit te wisschen.
«God, neem mjjn offer aan, smeekte zij,
heb erbarming met Samuel! Gjj, die den
moordenaar aan het krui* vergeven hebt, «check
ook vergeving aan mjjn broer!//
In vurig gebed bereidde Rootje zich tot de
Van hoeveel gewicht het onderwjjs ie,
dat de jeugd op de lagere school ontvangt,
wordt nog niet algemeen begrepen. Tal
van ouders meenen, dat bun kinderen daar
slechts zjjn om wat lezen, schrjjven en
rekenen te leereo en overigens om niet te
veel op de straat te vertoeven. De opvoe
dende waarde van htt onderwjjs en de be-
teekeais er van voor het volgend leven zjjn
zaken, waaraan weinig onders denken en
die toch eiganljjk de hoofdzaak moeten
geacht worden.
Wjj behoeven het bjjna nitt te zeggen,
dat juist de hinderen het meest ontvanke-
ljjk zjju voor goede, maar ook voor slechto
indrukken, en dat aio indrukken der jeugd
dikwjjls beslissend zjjn voor geheel het
volgend leven. Wanneer de kinderen zich
omtrent het een of ander eeu oordeel of
begrip hebben gevormd, dan kan men er
van verzekerd wezen, dat deze zienswjjze
bjjua het gebeele leven door de overhand
bigft behouden. Latere indrukken zjju ge
woon ijjk niet in staat de ia de jeagd ont-
vangene geheel uit te wisscheD.
Het is om deze reden van groot belang,
dat de jeagd op de lagere school geen be
grippen opdoet, welke haar op latercn
leeltyd in strjjd brengen met de maat-
echappeljjke instellingeu en nog minder
met betgeen door de Kerk wordt geleerd.
De ouders hebben er dan ook wel voor te
waken hun kinderen met te zenden naar
scholen, waar de onderwjjzers het niet zoo
nauw nemen met de opvotdtng der hinde
ren, die aan hun zorgen gedurende een
groot deel van den dag zjjn toeverirouwd.
Dat er reden is voor deze waarschuwing,
leert ons weder hetgeen in de atdeelingen
der Tweede Kamer is gezegd over den geest
der (openbare) onderwjjzers. In een atdee-
ling gaven eemge leden als hun meening te
kennen, dat «bjj vele onderwjjzers aan de
openbare lagere school bjj toeneming een
slechte geest heerscht, die niet kan nalaten
een verderfeljjken invloed uit te oefenen op
bet opkomend geslacht.Zelts io het open
baar wordt door onderwgsers soms propa
ganda gemaakt voor leeringen, die, voort
gekomen nit afgunstige gemoederen, be
oogt n het Staatsgezag te ondermijnen en
de maatschappalgse orde omver te werpen.
De leden, die dit punt ter sprake brach
ten, betreurden de passieve houding der
Regeeriog tegenover dit voortwoekerend
kwaad. Wordt daarover bjj de Regeeriog
geklaagd, dan betuigt deze in den regel,
dat bjj baar van een Biechten geest onder
htt ouderwjjzenl personeel niets btkend is.
Dit den aard der zaak werkt dit verlam
mend op het schooltoezicht en de gemeente
besturen. Met het voorbeeld der Regeering
voor oogen houden ook de overige autori
teiten zich, alsof zjj niets bemerkten. De
wrange vruchten eener dergtlgke struis
vogelpolitiek kannen op den duur niet
uitbljjven.
Waar zoo gesproken wordt in cfficieele
vergaderingen, moet er toch wel iets aan
zjjn van de klacht, die in den jongsten tjjd
herhaaldeljjk werd vernomen, dat de onder
wjjzers van de openbare sohool niet meer
zjj te vertrouwen, wat betreft het opvoe-
heilige handeling voor, zich diep doordringend
van de onwaardeerbare genade, waaraan zij
deelachtig ging worden.
Het was een stichtelijk schouwspel, toen het
joodsche meisje deemoedig het hoofd gebogen,
de banden gevouwen en de oogen neergeslagen
het H. Sacrament des Doopsels ontving, toen
het water haar schoonwaschte van de smet der
erfzonde,en plechtig de woorden van den grij
zen pastoor weerklonken: //Ik doop u in den
naam des Vaders, en des Zoons en des heili
gen Geestes
De advocaat en Lucie, die peter cn meter
waren van de nieuwgedoopte, konden hunne
aandoening niet bedwingen, en ook de overige
aanwezigen waren geheel ouder den indruk der
verheven handeling.
Het gelaat stralend van geluk.stond Roosje op.
Zij was nu Christin, ze was nu een lidmaat
der strijdende Kerk. Het verleden was dood,
zij had het afgelegd, ze zou thans een nieuw
leven beginnen.
Dien morgen «maakte ze ook het groote ge
luk, Christus, wiens bruid z# nu geworden
was, voor de eer»te maal in haar hart te ont
vangen. Een ongekende zaligheid doorstroomde
haar borst, ze hid op dat oogenblik wel wil
len sterven, om met haar Jesus vereenigd te
zijn
Vurig bad zij God om kracht voor zich zel
ve, om haar voornemen ten uitvoer te brangen,
Lucie, wie zij haar geluk grootendeels te dan
ken had, voor haar broer, opdat hjj tot inkeer
mocht komen.
//'t I« een heilige,// zei Trees, haar oogen
dend karakter van hun onderricht. Meer
dan eenmaal is gebleken, dat er op de open
bare school onderwijzers werkzaam zjjD,
die behooren tot de socialisten eD zelfs tot
de anarchisten. Die mannen treden nu en
dan in openbare vergaderingen op en ver-
wekken dan wa'ging om de onzinnige
theorieën, die zjj in hnn waanwijsheid ver-
koopen. En aan zulke personen is men dan
soms genoodzaakt zjjn kinleren toe te
vertrouwen, ten einde hen de noodzakeljjke
kennis voor het maatschappelijk leven te
doen verwerven.
In de groote «telen zjjn er over hit
algemeen genoeg bjjzondere scholen, zoo
dat men daar geen gebmik van de open
bare behoeft te maken, indien men dat
onderwijs niet verkiest, maar op tal van
kleine plaatsen zjjn de ouders genoodzaakt
hun kinderen te laten deeluemen aan het
openbaar ondetwjjs eu dan zjjn zjj dus
blootgesteld aan bet gevaar, dat de onder-
wjjzir aan hun kroost de meest gevaai-
ljjke theorieën op maatscbappel jjk, zedel£k
en godsdienstig gebied mededeelt en aan
prijst.
Er bestaat toch hoegenaamd geen con
trole op hetgeen waarmede de onderwjjzers
der openbare lagere scholen de jeugdige
hersentjes vullen. Het schooltoezicht en
de gemeentebesturen zpn de aangewezen
autorite ten om daarop te letteD, maar zjj
geven bljjk van volmaakte verwaarlooziug
der hun opgedragen plich'en. Wanneer
boort men er van, dat een schoolopziener
of een gemeentebestuor aanmerking maken
op de leeringeu der onderwjjzers Immers
nooitDe onderwjjzers zjjn volkomen
meester over hetge n zij in de school aaD
de kinderen willen vertelleD. Zjj kuDnen
de gevaarljjkste stellingen verkondigen,
want er is toch niemand, die er aanmer
king op maakt.
Dit komt, volgens de hierboven bedoelde
Kamerleden, daar vandaan, dat de Re
geering voortdurend maar zegt, dat haar
niets bekend is van een slechten geeBt
o der de ouderwijzers der openbare school.
Eo waar de Regeering aldus voorgaat, js
het bsgrjjpeljjk, dat de lagere autoriteiten
volgen.
Bjj vroegere gelegenheden werden aan
de Regeering door Kamerledeo feiten
medegedeeld, waas u t ten duidelijkste bleek,
dat de geest onder den onderwjjzersstaud
niet is, zooals die behoort te zjjn, od dat
alles behalve voldaan werd aan den eiseh
der wet, die zegt, dat het onderwjjs, ooder
het aanleeren van gepaste en unttige
kundigheden, dienstbaar moc-t worden ge
maakt aan de verstandelijke ontwikkeling
der kinderen ea aan hun opleiding tot alle
Christelijke en maatschappelijke deugden.
Doch die Kamerleden werden dan met
eeu kluitje in het riet gestuurd. Het heette
dan, dat die feiten op zich zelf staand
waren eD niets bewezen tegen den geent
van het onderwjjs. Met een sjphistisch
praatje maakte men zich van de zaak af
door de bewering, dat men bet onderwjjs
op de openbare school niet mocht beoor-
deeleu naar enkele feitendie betreurens
waardig warden genoemd, maar toch slechts
tot de uitzondeiit'gen behoorden.
Op zulk eene wjjze wordt door de hoogste
met een tip vau haar zakdoek afwisschend,
tot Lucie.
De dochter van Van Balen, die haar groot
heid van ziel, den adel van haar karakter had
leeren kennen, knikte, want ze was zoo ge
troffen, dat ze geen woord kon uitbrengen
Het was een gelukkige dag voor allen. Des
avonds, toen Lucie en Roosje voor het eerst
alleen waren, nam de bekeerlinge de handen
van mevrouw Leeman in de hare en zei, met
een hemelschcn glans in haar oogen: «Lucie,
wil ik het eerst mijn plan mededeelen.God heeft
mij eene bjjzondere genade bewezen, door mij
onder 7ijn uitverkorenen op te nemen. Ik wil
mij geheel aan Zijn dienst wijden. Ik ga in een
klooster, waar ik Hem het best geloof te kun
nen dienen. Daar zal ik ook veel bidden voor
u en voor Samuel.
Mevrouw Leeman drukte bet weenende
meisje aan haar hart. «Mijne moedige zuster,//
zei zij. Meer kon ze niet uitbrengen, tranen
verstiktjn haar stem. Maar haar zielen hadden
elkander begrepen: zoo zou voldoening worden
gegeven voorde wraak van den jood.
Bij het slot van dit verhaal hrengen wij onze
huid» aan den schrijver er van, den heer J. Ves-
ters Jr. mede-redacteur aan de Leesbibliotheek
voor Christelijke Huisgezinnen, waarin hij zijn
pennenvrucht had doen opnemen.
Dat zijn werk ook elders op prijs wordt gesteld
bewees de overname van «De wraak van den Jood»
ook in De Volksstem, een Amerikaansch blad, dat
te De Pere, Wisconsin wordt uitgegeven.
autoriteiten met 'de wet geleefd en we
verwonderen er ons dan ook volstrekt niet
over, dat thans weder bjj de behandeling
der BegrootiDg in de afdeelingen der Kamer
opnieuw de zaak ter sprake is gekomen.
Het is de plicht: der Afgevaardigden hierop
te wjjzeD, zoo lang tot van fcoogerfcand
maatregelen worden genomen, welke het
aan de onderwjjzers onmogeljjk maken
om do kinderen onzes volks iu den grond
te bederTeo.
Het wjjzen op de tekortkomingen der
Regeering iD dit opzicht beeft ook bet
voordeel, dat de gezindheid van andere
Kamerleden kenbaar wordt. Er waren er
tocb, die tegen de genoemde aanmerkingen
in bit midden brachten, dat de overheid
tnoeiljjk anders kaD doen dan de politieke
meeting der onderwjjzers, welke die ook
zjj, te eerbiedigen.
Wjj zgn hat hiermede volstrekt niet
eens. Een aautal jaren geleden on!sloeg
de toenmalige Minister van Binnenlandache
Zaken, mr. Heemsk er t, een ambte
aar van zgn Departement, die propaganda
maakte voor de sociaal-democratie. De
Minister was daarbjj volkomen in zgn
recht, omdat het niet aangaat, dat de
Staat een ambtenaar in dienst beeft, wiens
overtuiging be.t is, dat de staatkundige
6a maatscbappeljjbe instellingen omver
geworpen moeten worden.
Het bi trof hier echter een ambtenaar,
die zgn betrekking uitstekend vervulde,
zoodat op de wjjze waarop bij den Staat
diende, geen aanmerking bon gemaabt
worden. Doch wat moet men zeggen van
Staatsonderwgzers, die aan de schooljeugd
leeren, dat in eene revolutie alleen heilis
te vinden en dat de godsdienst eene dwaas
heid is, slechts uitgevonden om de g/oote
menigte onder den plak te houden Zulke
menschen zjjn niet slechts als ambtenaar
on bruikbaar, maar zjj overtreden de wet en
bederven onze kinderen.
Naar onze meening, mag de Regeeriog
den toestand niet langer Ijjdeljjb aanzien.
Bjj de openbare school staat men niet
machteloos tegen den revolutionnairen geest
dar onderwjjzers. Er is eene Schoolwet, die
nageleefd moet worden. Waar zoo nauw
gezet wordt gekeken of elke bjjzondere
school wel bet voldoend aantal onderwjj-
zsrs heeft om voor teae Rjjkssubsidie in
aanmerking te komen, en het dus bljjkt,
dat men aan de wet wel de band kan
honden, daar behoort de Ragearing streng
op te treden tegen die ouderwjjzers, die
revolntionnaire denkbeelden zgn toegedaan.
Wil zjj dat niet, welou de Minister
Fan Houten verklare het openljjb,
maar bjj doe dan tevens een voorstel tot
wttswjjziging, waarin alle bepalingen
omtrent den geest van het te geven onder
richt op deopenbare school zgn weggela
ten. Men weet dan, wat men te wachten
beeft, wanneer men zjjn kinderen van dat
onderwjjs gebruik laat maken. Maar men
bswere niet, dat de geest, van de openbare
onderwjjzers niets te wenscheu overlaat,
wanneer men weet, dat zjj ljjnrecht tegen
de letter en den geest der wet zondigen.
Zulks heeft slechts ten doel om het volk
te verblinden ea den waren aard van bet
openbaar onderwjjs te bemantelen.
Moge het in de afdeelingen der Kamer
besprokene bjj de ojeubare behandeling
der Begrootiug worden herhaald en dit
de aanleiding worden tot een gezonder
toestand. Dan zal oog volk weteu, waaraan
het zich ten opzichte van het openbaar
onderwjjs heeft te houden en zullen de
redenen tot biagen ovar deo geest der
onderwgzers nist meer bestaan.
Pierre Lafont was naar zijn uiterlijk een ruw
man, doch in zjjn har zetelde eene groote
liefde. Jean, zijn achtjarig zoontje, was a'les
wat hij in de wereld bezat. Hij beminde, neen
verafgoodde het kind.
Jean's moeder was gestor. en, toen hij nog
heel klein was, maar zijn vader had hem v»r-
zorgd en opgevoed met de teederheid eener
vrouw. Pierre was een bekwaam violLt en 11a
verloop van tijd begon Jean ook te spelen. Hij
had zijns vaders talent en werd onder diens
leiding een virtuoos
Een heerlijke tijd brak nu voor hen aan.
Wanneer het dagwerk afgeloopen was, zaten ze
bij elkaar en brachten den avond in kunstge
not door. Doch spoedig zou hieraan een einde
komen.
De Eranseh-Duitsche oorlog was uitgebro
ken. De Eranschen werden opgeroepen om hun
huis te verlaten en hun vaderlaud te dieren.
Onder hen bevond z'ch Pierre Lafont. Als
een getrouw zoon van Erankrijk gaf hij zonder
eemge tegenwerping aan de oproeping gehoor,
maar in zijn hart was bbtere droefheid bij de
gedachte, dat hij zijn jongen zou moeten ach
terlaten. Hjj zou bereid zijn, het leven voor zjjn
vaderland prijs te geven, maar de gedachte aan
de scheiding van zijn lieveling ontzenuwde
hem bijna. Toch gedroeg hjj zich moedig. Hjj
Het zelfs het kind niet merken, wat er in zjjn
ziel omging.
//Ieder Erauschman moet soldaat wordcD,
In de Spaaosche Koloniën wil het nog
maar niet vlotten. De eene narigheid volgt
de andere op. De Cnbaansche opstande
lingen geven de Madridsche regeering
handen vol werk en de Filippijnen vier
duizend in getal, bebben een bataljon ma
rine- nfanterie nabjj Nove'etaaangevalier.
In een door de Koninuiu-Regentes ge
probeerde vergadering vao den Minister
raad heelt de minister CaDovas een
telegram voorgelezen, dat de Filippijnen
zgn teruggeslagen en de Spanjaarden in
het laatste gevecht een vbrlisa geleden
hebben vau 38 doodea mat 100 gewonden,
waaronder een kolonel.
In de Fransche Kamer van Afgevaar
digden heeft zekere Mirmaa zich een be
spottelijke interpellatie veroorloofd. De
mao trok vau Ler tegen het Katholiek
Congres dat te Rbeims beeft plaats gehad.
Hg bescbaldigde enkele priesters van on
vaderlandslievende haodeling zonder echter
zjjn beschuldiging met degeljjke bewgzen
te staven. Ook de minister Bourgeois
ging tegen de Bisschoppen te keer. Een
priester is gestraft met schorsing van trac-
ternent en aan de Bisschoppen hebben de
Vrijmetselaars die de Fraueche Republiek
regeereo, een roi dscbrgven dnrven zenden,
met de waarschnwiog dat feiten als tjj-
dens bet Congres bebben plaats ge-
bad waar zeer nataurlgk de aanvallen
der Logemannen op de Kerk flinkweg
werden veroordeeld, zich niet moesten
herhalen.
De interpellatie had geen verdere betee-
kenis en het zaakje eindigde met de ver
klaring der Regeering, dat zjj niet den
oorlog wilde verklaren aan deo godsdienst.
De heeren waren anders al een eind op
weg.
Het Zivitsersche volk heeft een goed
werk verricht. Er is geld bijeengebracht
voor de kinderen van vermoorde Arme
niërs. Reeds 120 kinderen wier onders
door de Tnrkeo zgn vermoord, werden in
huisgezinnen of weeshuizen opgenomen.
Deze week gaat een gedetegeecde naar
Turkjje om die weezen te halen.
De Tarksche regeerincf is voornemens
zich aan te schaffen, 500.000 Mauser-
geweren, 50 tot 100 millioen Mauser-
patroneo, rookeloos buskruit voor de veld
artillerie en veetingceschnt voor Erzeroem
weet je, Jean,» zei hjj den avond voor zijn
vertrek, «en wanneer er oorlog uitbreekt, moet
men zijn plicht doen.v
«Maar kunnen ze u da'i niet bjj mij thuis
aten valer?// vroeg Jan verdrietig.
«NeeD, mijn jongen, neen.
«Dan zau ik zoo graag met u mee willen//,
wi s het antwoord.
«Dat kan niet, Jean, Cut weet je ook wel.
Maar de oorlog zal «poedig gedaan zijn en dan
keer ik misschien wel met een medaille terug,
zou je dat niet prettig vinden?//
«Ja! En dan mag ik haar ook wel eens
dragen, niet waar?//
Pierre wilde het gesprek niet voortzetten.
Maar in de stilte van d/n nacht kroop hij
naar het bed van het slapende kind en staarde
lai g en ernstig op het rustig gelaat.
Den volgenden morgen vroeg veitrok hij,
Jean aan de zorg eener weduwe achterlatend.
De wrecde oorlog hield aan. Nu en dan kwam
er een brief van Pierre, en haastig bericht,
dal den jongen het grootste genot verschafte.
I Dan keerde hij m t blijde gedachten naar zjjn
viool terug, die uu zjjn eenige troost was.
Doch telkens dwaalden zijne gedachten naar
het slagveld af. Zoo joDg als hjj was,verbeeldde
hij zich, dat hij K t bulderen van het geschut
en het zuchten der gewonden en stervenden
hoorde. Nu en dan vloog hij op met oogen
vol vrees, terwijl de afschuwelijke gedachte
door zjjn hoofd ging dat zijn vader daar lag
te midden der verslagenen. Doeh dan kwam
cr weer een brief en hij was gerustgesteld^
Eindeljjk kwamen de brieven niet meer Dag-u