No. 2556.
Maandag 14 December 1896
21ste Jaargang
HDagBlaó voor efflooró-en SBuió-éCollanó
Nieuwe Haarlemsche Courant
agite ma ncn agitate.
ZONDAGSBLAD
Het onderwijsdebat In de
kamer.
BUITENLAND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
f 1,10
De A merikaansche.
Engeland.
Duitschland.
Spanje.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Yoor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagreis, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
1,40
2,80
0,03
TiEsmu
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1—6 regels50 Cents.
Elke regel meer71^,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Iloojdac;enten voor het BuitenlandCompagnie Générale de Publicité Etranaère de
G. L. DA UB F d Co. JOHNF. JON ES Succ., Paris 31 bis Faubourg Montmartre
vindt men geregeld een HOOFDARTIKEL
hetzij wetenschappelijk of populair geschreven
ook artikelen toelichtende de Sociale Quaestie
en Onderwerpen van den Dag.
De NIELWE HAARLEMSCHE COU
RANT is vlug met haar nieuwsberichten, heeft
een boeiend feuilleton, waardoor zij een welkome
gast is ic het huisgezin en voldoet aan alle
eischen, welke aan eene katholieke courant ge
steld kunnen worden.
De NIEUWE HAARLEMSCHE COU
RANT is het goedkoopste dagblad en kost per
8 maanden binnen de stad fl.10 of per maand
f 0,37.
Franco per post wordt dit Dagblad toegezon
den voor f 1.40.
Aan de NIEUWE HAARLEMSCHE COC-
RANT is een wekelijksch verschijnend
verbonden, gewijd uitsluitend aan onderhou
dende lectuur voor de huiskamer.
Hiervan is de prijs per drie maanden, voor
ahonné's op de Nieuwe Haarlemsche Courant
slechts f 0.25, tr. per post f0.35, voor niet-
abonné's f 0.3C, fr. per nost f 0.45.
WtT Nieuwe abonnementen op een of beide
bladen worden dagelijks aan het Bureau Jans
straat 25, in den Boekhandel en aan de Postkanto
ren in het geheele Rijk aangenomen, zij ontvan
gen tot 1 Januari de tot dien datum verschij
nende nummers gratis.
De artikelen der Begrooting van Biu-
nenlandsche aken betreffende bet lager
onderwjjs zjjn in ons oog nog altjjd de
belangrijkste van a'le. Zjj toch hebben be
trekking op zeer gewichtige belaDgen,ol.
die van het toekomend geslacht. En ge
dachtig aan de waarheid, dat in eene goede
opleiding van de jeugd een waarborg is
gelegen voor het toekomst g geluk van het
gapsche volk, behoeft het geen nader be
toog, dat het een zaak van het allermeeste
gewicht moet heeten, hoe voor bet onder
wijs van de kinderen oczes volks wordt
gezorgd.
Ditmaal waren het hoofdzakelijk drie
vraagpunten, welke besproken werden, en
die wjj wel de moeite waard achten ze
onder de aandacht onzer lezers te brengen.
Twee dezer quaestiëo bedden betrekking
op bet openbaar onderwjjs en de derde
werd door Dr. S c b a e pjm an op bet
tapijt gebracht met hit oog op hetbijzoL-
der onuerwjje.
Met deze laatst) beginnende, dealen wjj
dan mede, dat dr. Schaepman san
den minister Van Houten een drietal
vragen stelde, ten einde te weten te kc-
men, of de bijzondere scholen, die den len
Januari van het volgende jaar door om
standigheden nog nitt in het bezit waren
van hit door de wet geëischte aantal on
derwjjzer», onherroepelijk de Rijksbijdrage
zonden derven. Geljjk men weit, bepaalt
de wet op het lager onderwijs, dbt voor
zeker aantal lesrlingfn een aangewezen
getal onderwijzers werkzaam moet' zjjo.
FE V ILL ET O X,
26.
{Verneig.)
De hovenier en bet kamermeisje, die ge
durende de ziekte van het jonge meisje on
troostbaar waren geweest, deelden elkander
hunne indrukken mede en betreurden de ver
andering die er met de juffrouw gebeurd was.
Als ik baar maar eens hooide brommen,
zooals zjj dat deed, toen de oude Sophie nog
hier was, dan zou ik al meer dan tevreden
zijn, zeide de hovenier. Zij was altijd zoo
vroolijk, zoo uitgelaten, dat het een lust was
haar te hooren. En nu is ze nis een schim;
men hoort haar niet meer loopen, niet meer
spreken en zelfs mijne bloemen zijn haar on
verschillig geworden.
Ja, zeide Anna geheimzinnig, het is eene
ongelukkige liefde, die deze verandering teweeg
heeft gebracht. Mevrouw von Bergen heeft het
mij eens verteld toen zij de juffrouw een be
zoek wilde brengen, maar niet ontvangen werd.
Allemaal praatjes, antwoordde de hove
nier; de vrouwen komen zoo'n teleurgestelde
liefde spoedig te boven, ik voor mij geloof
eerder dat het ginds met den dood van haar
vader niet in den haak is. Maar men1 kan niets
te weten komen, onze meester is zoo stilzwijgend
als het graf; de oude Sophie weet er alles van,
daar zon ik wel, ik weet niet wat, onder dur-
Daar bjj de invoering der wet de school
besturen natuurlijk niet daieljjk bet per
soneel in overeenstemming konden bren
gen met den nieuwen toestand, werden
overgangsbepalingen gemaakt, die een ze
keren termijn voorschreven, binnen wel
ken aau de wet moest worden voldaan.
Reeds vroeger werd die tetrnjju verleDgd
en ook nu gaf de Minister van Binnen-
landsche Zaken, in antwoord op de vra
gen van dr. S c h a e p ai a n, eene gerust
stellende verklaring. De zoogenaamde «fa
tale termjjo wordt nogmaals verlengden
daardoor tegemoetgekomen aan de wen-
schen van verschillende schoolbesturen, die
zeker in moeiljjke omstandigheden zouden
komen, iadien dit niet het geval ware ge
weest.
Dr. Schaepman heeft zich ij dit
opzicht zeer verdienstelijk gemaakt, omdat
hg door zjjn optreden aan alle bgzondore
scholen de Rgksbgdrage voor het volgend
jaar weder heeft verzekerd. Het verwondert
ons volstrekt niet, dat men den datum,
waarop volgens de wet aan iedere bjjsondere
school een met bet aantal leerlingen over
eenstemmend getal onderwgzeis aanwezig
moet zgn, den «fatalen termjjn» heelt ge
noemd, want zeker zijn er tal van ondet-
wgsinrichtingen, die niet zouden kunnen
bljjven beslaan, indien de wet in al baar
gestrengheid ware doorgevoerd. Zjj zouden
dan toch een subsidie moeten missen, dat
een voorname bron van inkomst gedurende
verscheidene jaren is geweest, en welks
intrekking aan de school een genadeslag
zou geven.
Het is te hopen, dat de vooitdurende
verlenging van den «latilen teimijn» er
toe zal leiden, dat bjj eene eventneele her
ziening der wet op het lager oudtrwjjg
m lder bepalingen worden vastgesteld voor
die scholen, waar het moeiljjk is voldoend
onderwjjzeud personeel te krjjgen en waar
het ook, naar onze meening, toch niet zoo
verechrikkeijjk zou wizeD, indien aan de
onderwjjzers enkele kinderen boven bet
wetteljjk maximum ter onderwjjz.ng wer
den toevertrouwd. Hier merken wjj nog bjj
op, dat de qualiteit van bet onderwjjs vee:
meer afhaDgt van de persoon van den
onderwjjzer dan van de quaestie, of bjj
enkele kinderen meer of minder in zgn
klasse heeft.
Bet tweede pont, dat bjj het lager
coderwjjster sprake kwam, was de vraag
van den heer HesselinkvanSucb-
telen om de onderwjjzers op te nemen
in het Rgkspensioetfoods voor weduwen
en weez n van burgerlijke amltscaren.
Men weit, dat de onderwjjzers bg het
openbaar ondirwjjs in den jongiten tjjd
zeer druk aan het werk zgn om aan hun
weduwen en weezeo pensioen te verzekeren,
een alleszine prgzenswaardig dotl, dat
niet alleen do nagelaten betrekkingea der
onderwjjzers voor armoede zal beschermen,
maar ook,doordien de onderwjjzers minder
zorg voor detoekomitder bunnen behoe
ven te hebben, zal medewerken aan de
verbi tering »an het onderwjjs iu 't alge
meen. Da Mini.tr van Binneclandsche
Zaken braebt eth'er terecht tegen den
wensch van genoemden tpreker in het
veu verwedden, inaar er schijnt een slot op
hare lippen te handen. Ik kom baar nu en dan
wel eens tegen, maar, jawel, hoor; sij vraagt
niet eens, wat er hier al zoo omgaat. Datallsj
zou mijne koude kleeren niet raken en ik zou
mij al bitter weiu g aantrekken wat v,.or on
gelukken er in dat Amerika voorvallen, als
onze juffrouw maar niet zoo droefgeestig was.
Zoo jong en toch zoo 01 gelukkig.
Hoe bezorgd de professor zich ook maakte
over Marga's neerslachtigheid, toch had hij
eenige vergoeding. Marga weigerde uit te gaan
en vond in hare zwakte eene geldige reden, om
voor alle uitnoodigingen te bedanken. Hij had
de rust teruggevonden en kon zich weer vrije
lijk aan zijne studiën overgeven.
Marga bezat de gave (ter talen. Seeds nis
kind wist zij zich in meerdere talen uit te
drukken en dit talent had haar krachtig ge
holpen om de taak te vervullen, die zij zich
had opgelegd. Zjj koesterde den vurigen wensch,
haren oom van nut te-zijn, en zjj slaagde er
al zeer spoedig in, den tekst der manuscripten,
die haar oom haar toevertrouwde, te begrijpeu.
En wanDeer zij hem dan het resultaat barer
nasporingen voorlas, maakte hij vaak eene
vergelijking an riep uit: „Dat is bijna even
goed als van da Trevors!/'
Buiten die zeldzame gevallen, werd de naam
van den beer de Trevors tusscben oom en nicht
niet uitgesproken. Was hij vergeten in dit stu
dievertrek, waar hij vroeger een dageljjksche
gast was?
Doemde in de eenzaamheid van Marga's
kamer de herinnering aan hem nu en dan
middeD, dat htt lager onderwjjs tea zaak
is der Gemeenten, en de onderwijzers dus
als gemeente-ambtenaren b.sehouwd moe
ten worden. Da Gemeente-besturen zulbn
dus voor het pensioen van ODderwjjzere-
weduweu en -weez n hebben te zorgen,
voor zoover de onderwjjzers dit Ztlven niet
doen. Het komt ons voor, dat dit laatste
de meeste aanbeveling zou verdienen en
dat in geen geval er aan gedacht mag
worden om het aanzienlgk mrplus van het
Pensioenfonds voor burgerljjke ambtenaren
aan te wenden als bijd'age der onderwij
zers voor hnn intrede in het fonds. Dat
excedent, 't welk eBnige millioenen guldens
bedraagt, is niet door de onderwjjzers ge
stort en zjj kunnen er dan ook in geen
enkel oj zicht ophopen, dat het te lin: nen
bats zal worden besteed.
Toch zouden hierover velen gunstiger
denken, iadien de onderwijzers zelven metr
aaül iding gaven om over de wjjze, waarop
zjj hun taak volbrengen, tevreden te zgn.
Wjj spreken hier natnurljjk enkel van de
openbare onderwjjztr», omdat die bg het
bijzonder ouderwjjs geen reden tot klagen
kunnen geven. Wjj bedoe'en biermede dat
bg de bjjzondere inrichtingen vau ondet
wjjs geen sociaal-democraten als opvoeders
der jeugd werkzaam zgn. Dezen vinden
alleen op de openbare school een arbeids
veld.
Er moest dan ook bjj de behandeling vau
de artikelen betreffende bet lager onderwjjs
iu de Tweede Kamer weder geklaagd
worden over den geest der openbare
onderwijzer». Ea dit is het derde pont,
waarop wjj de aandacht wenschten te
vestigen. Ditmaal was het geen vjjand van
de openbare school, die als aanklager van
de onderwjjzers optrad. De heer Rnt-
gersvanRozeuburgoit Amsterdam,
een volbloed liberaal, moest nut d» erken
ning voor den dag fcomeD, dat het troetel
kind der liberalen, de openbare school,
verschillende onderwjjz9rs had, die sociaal
democratische begrippen verkondigden en
een slechten geest onder het geheele corps
trachtten te brengen.
Wonderljjk, steeds hebben de liberalen
het openbaar onderwjjs als het eenige
goede geprezeD, omdat de neutraliteit er
van waarborgen opleverde tegen de krin-
king der gcdsdiei stige gevoelen», en thans
komen diezelfde Lberalen met de beweriDg,
dat de openbare school niet meer neutraal
ie, omdat de g>est van vele onderwjjzers
overhelt naar de sociaal-demooratie.
De beweringen van den heer Rut
gers van Rozenburg werden door
hem gistaafd met tel van voorbeelden en
gesteund door den heer Muts» ere, die
het optreden van een socialistisch gezin-
den onderwjjzer te Tilburg besprak.
Werd voor eenige tientallen van jaren
de openbare school met recht genoemd eene
moderne secteschool, zoo zoetjes aan be
gint zij eane kweekplaats voor bet socia
lisme te worden.Wjj vinden dat verschrik
kelijk, vooral ook, omdat nog vek ouders
meeneD, dat zij bun kinderen gerust naar
de openbare schooi kannen zenden. Naar
aanleiding van bet in de Tweede Kamer
door beife genoemde sprekers medege-
niet op? Of scheen zij hem vergeten
De professor was pijnlijk aangedaan door den
wen ch van zijn niclnje:
Ik wou, dat de lente nimmer terug
keerde!
Maar vóór hij haar had kunnen ondervragen,
werd hunne aandacht gptrokken door den
weerglam van een zwaren tred, die zich op de
trap deed hooren, Marga, die nog zeer zwak
was, verbleekte; men klopte aan de deur, en
toen deze openging, was het om doortocht te
verleenen aan een brievenbesteller, die op de
schrijftafel van den pro'esscr een grooten brief
neerlegde, terwijl hij zeide: //Aangeteekende
brief - uit Amerika drie mark port.//
Uit Amerika! zeide de professor, terwijl
hij een bezorgden blik op zijne nicht wierp.
Hij leekend» het ontvangbewijs, betaalde het
geld en de brievenbesteller verwijderde zieh.
Eenigen tijd was er verloopcn en de brief
bleef onaangeroerd, geen woord was er gewis
seld tusschen de professor en Marga.
Oom, vroeg Marga eindelijk heel zachtjes,
wilt u dien brief niet openen?
Zeker, mijn kind, ik had hem vergeten.
Hij nam den brief op, woog hem op de hand
en zeide:
Ik heiken het schrift van Ottenstein.
Misschien heeft hij bij de liquidatie nog wat
voor u kunnen redden.
Ocb, oom, spreek daar niet van, ant
woordde het jonge meisje weenend. Ik wil
geen geld, ik heb geeue behoefte aan geld sinds
mijn vader dood is. Dat ongelukkig geld! Als
hij voor mij maar niet altijd meer hacl willen
deelde, drÏDgeo wij er bg alle ouders op
aan om toch goed toe te zieD, aan wie
zjj hnn kinderen ter onderwjjzicg toever
trouwen. Niet alle onderwjjzers op de
openbare school zgn socialisten, dat heb
ben wij meermalen gezegd. Maar er zgn
er velen, dia iu de jeugdige harten der
kinderen onkruid zaaiendat nader
hand alle goede kiemen verstikt. Daarom
moeiten de ouders hit tot hun plicht te
kenen om geen gebruik meer te maken
van het openbaar onderwijs. Wel vindt
men niet overal bjjzondere scholen,maar,
waar ze zgn, moest er nog meer gebruik
van worden gemaakt en moesten ze nog
krachtiger dan thans worden gesteund.
De Minister heeft natuurlgk niets ge
merkt van dien slechten geest onder da
openbare onderwjjzers. In zjjn antwoord
aan de heeren Rutgers enMutsaers
trachtte hg dea slechten geest te redu-
ceeren tot enkele gevallen, die volgens hem
behoorljjk werden onderzocht, terwjjl bjj
eindigde met eene tirade, waarin bg te
kennen gaf, dat die enkele feiten geen
aanleiding mogen geven tut het discredi
teren van de openbare school ia de pu
blieke opinie.
No, van den heer Van Hou ten kon
men wel niet anders verwachten en wjj
achten daa ook de opmerkingen van de
heeren Rutgers en Mntsaers vaD
mier bateekenie als eene waarschowing tot
de ouders om hun kinderen niet naar do
openbare school te zonden, dan als een
verzoek aan den Minister om er voor te
waken, dat de onderwjjzers geen sociaa'-
democratische leerstellingen aau de jeugd
zullen verkondigen.
Het onderwijsdebat in de Kamer heeft
alzoo ditmaal voor bet bjjzonder onder-
wjjs groote waarde gehad, en gaarne
brengen wjj hulde aan de sprekers, die
voor de belangen er van krachtig zgn op
getreden.
In het land der Britten wordt ock al
gedacht aau legeruitbreidiog. De Regee-
riDg heelt plan bjj de begrooting van
Oorlog voor te stollen acht nieuwe batal
jons infanterie en achttien nieowe batte
rijen artillerie te vormen.
-- Het 's opva'lend hoe tegen Enge
land gestookt wordt waar de Tarkscbe
quaestie ter sprake komt.
De Börsengasette te St. Petersburg be
toogt daa ook de wenschelgkheil de Egyp
tische quaestie thans niet op den voor
grond te brei gen om geen internationale
verwikkelingen te doen ontstaau. Daardoor
worden de plannen verjjdeld van de Mo
gendheden, die gaarne Frankrjjk ea Rus
land iu een oorlog met Engeland zouden
gewikkeld zien.
Reeds lang egt de Reichsanzeiger,is er
beimelgk^samengespannen tegen hoogge
plaatste penonen, zoodat reads in deo
verdienen, dan zou hij nu misschien nog leven...
en die gedachte pijnigt me.
De professor bad inmiddels zenuwachtig de
enveloppe geopend; hij legde den brief even
neer, om zijn bril af te vegen en verdiepte
zich daarop in de lectuur.
Marga, mijn kind, riep hij eensklaps, God
zij geprezen!
Wat is er, oom?
Luister. Ik sla de eerste regels over
waarin Ottenstein zijn leedwezen betuigt, dat
hij tinancieel niets voor u heeft kunnen redden.
Doch verder schrijft hij:
„Den 10 Februari heeft hier een ongeluk
plaats gegrepen. Het café //Dorado,eene uit
spanningsplaats voor de mindere klassen, voor
namelijk voor de negers, is ingestort, onder
zijne puinhoopen eene menigte bezoekers be
dolven; onder deze behoorde ook de knecht
van onzen chef, den heer Holsten, wiens spoor
men nooit heeft kunnen ontdekken. Niemand
heeft vermoed, dat deze schurk te San Fran
cisco gebleven was, terwjjl men hem overal
zocht. José was levensgevaarlijk gewond; hij
werd op bussels siroo gelegd en vroeg dringend
om een biechtvadur. Een Franciscaner pater
kwam toegesneld, doch de stervende wilde
voor dien tijd eene openlijke belijdenis doen
ter boeting van zijne misdaad. Hij verklaarde
dat hjj den 27 Juli van het vorige jaar zich
's nachts toegang had weten te verschaffen tot
de kamer van uwen neef; dat hij diens revol
ver genomen had, welke op een tafeltje bij zijn
bed lag; dat hij zijn meester vermoord had door
een revolverschot in het hoofd, en zich met al
kroonraad te St. Habertusstocir van 7
October, deze ter sprake zgn gekomen,
l'oen de Keizer vernam, dat als schrijver
van h t beruchte artikel in Die Welt am
Montag de agent der politieke politie Von
L t z 0 w was aangewezen, beval Z. M.
reeds destgds de aangelegenheid streng te
onderzoeken en in allen deele bloot te
leggen.
Bjj de behandeling iu den Duitschen
Rjjfesdag van het wetsontwerp tot uitbrei
ding van den Oostaziatischen poststoom-
bootdisnst, verklaarde Hammacher,
dat de nationaal-liberaleu de uitbreiding
der overzeeseho handelsverbindingen toe
juichen, doch een nauwkeurig onderzoek
in de commissie noodig achten. Gewenschfc
ware, dat de rjjkspostboot ter wille van de
Nederrgnsehe scheepvaart Rotterdam aan
deed wellicht zou Nederland een bgdrage
geven in de kosten.
De staatssecretaris Step h an ver
zocht een nauwkeurig welwillend onder
zoek van het ODtwerp. Dat de Lloydbooteu
op de terugreis Iudisch graan medenemen
als ballast, is volgens officieele verklaring
van de directie niet waar. Nederland
te laten bjjdragen in de kostea verbiedt
de internationale wellevendheidwant
het geldt toch een Duitsche lijn.
De staatssecretaris H 0 11 m a n n zette
de belangen der marine betrekkeljjk den
bouw en de bemanning van nieawe Llcyd-
schepen uiteen.
De HamburgerNachrichten,\if>i orgaan
van prins Von B i s m a rc k, stelt er
hoog belang ia de Hintermünnér van
Von Tausch, Leckert eu Von
L t z o w, die veroordeeld zjjo,te kennen.
Dat onderzoek, zegt bet blad, zal zeer ge-
makkdgk zgn als Vo n B i s m a r c k een
verklaring wildeafleggen omtrent de vroe
gere werkzaamheid van V on Tausch
bg de staatkundige politie.
De drie mannen zgn veroordeeld wegens
belsediging van groote heeren, maar het
vermoeden is niet weg te vegen, dat juist
die grootste lui in het spel zgn.
Keizer Wilhelm verlangt eene ge
heele hervorming ia de staatkundige po
litie. Hjj beeft Woensdag den Polizeipta-
sidect Von Windheim ten paleize
ontboden en er met hem over beraad
slaagd.
Nu het hoofd der Gubaansche opstan
delingen Antonio Mace o, is gesneu
veld, heerscht te Madrid groote vreugde.
De Minister-President C a n o v a s heeft
zjja gevoelen te kennen gegeven, dat
M a c e 0 s dood in den staat van zaken
eene geheele verandering te weeg zal
brengen.
Door Eagelsche bladen wordt getuigd:
«de dood van dezen man staat geljjk mtt
het verlies van een geheel leger.»
W ie was Antonio Maceo? Hg was
de laatst overgeblevene van tien broeders,
die allen gezworen haddeD, Cuba vrjj te
maken of ta sterven.
Bjj het uitbreken van don opstand van
1868, beval zgn vader, een muilezelhouder
het geld, dat hij had kunnen vinden, uit de
voeten had gemaakt voor dat de andere be
dienden, die in een naburig gebouw waren ge
huisvest, ontwaakt waren om hun dagelijksch
werk te komen verrichten. Erbarming, God,
erbarming, riep José nadat hij deze bekentenis
had afgelegd.
Hiernevens zend ik u zijne verklaring.
Welnu, mijn kind, zeide de professor
met bevende stem. Marga was op de knieën
gazonken.
Dus was hij een slachtoffer, mijn geliefde
vader, en niet misdadig. O, God is goedertieren.
Hij heeft mij toegestaan, dat het gewicht, waar
onder ik werd verpletterd, werd weggenomen.
Men was in September. De badplaats Nor-
derney had een buitengewonen toeloop.
Kom, oom, beken nu eens, dat er hier
beneden niets schooner is dan de zee, zeide
een schoon jong meisje, dat eenvoudig maar
allerliefst in lichten rouw gekleed was, tot
haar metgezel, een krassen grijsaard. Ik geloof
zelfs, dat ik aa» deze zee dc voorkeur zou
geven boven di» van mijn vaderland, die te
kalm is. Zie de golven eens, die elkander
achtervolgen, die te zamen worstelen,
die schuimen als woedende reuzen, en die dit
spel nimmer moede worden. Fat is schoon;
men ademt hier met volle teugen kracht en
gezondheid in.
Wordt vervolgd.)
