NIEUWE
HbagBlaó voor <3ïooró- en oCuió*éCollanó.
De wetenschap.
No. 2690
Woensdag 26 Mei 1897.
22ste Jaargang
BUITENLAND.
Spanje.
Frankrijk.
Engeland.
H44RLËHSCUE G01R4IT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige in plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
B U R E A TT St. Janstraat Haarlem.
/1,10
«1,40
«2,80
«0.03
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1—6 regels50 Oents
Elke regel meer 7 a
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Redaeteur-Uitgever, W. KüPPERS.
Hoog wordt er tegenwoordig opgegeven
van de wetenschap, zóó hoog zelfs, dat de
Heer van alle wetenschappen door velen
niet meer erkend wordt, Derhalve wordt
veel te hoog opgegeven van de wetenschap;
want wie dient op de allereerste en aller
voornaamste plaats erkenden gewaardeerï
te worden: de Heer der wetenschap, Hij
die oorzaak is van alwat bestaat, bijgevolg
ook van de wetenschap;of de wetenschap
zelve
Het gezond verstand antwoordt dadelijk
en zonder een oogeublik te weifelen, op
deze vraag.
Wij willen echter eenige losse gedach
ten uiten omtrent de rechten en omtient
de plichten der wetenschap. Wij beginnen
terstond met te verklaren, dat wij volstrekt
niet geneigd zijn om de rechten der we
tenschap en hare rechtmatige vrijheid te
betwisten. Allerminst. Gaarne eerbiedigen
en erkennen wij het goed recht van elke
wetenschap om zich in eigen kring onbe
lemmerd te ontwikkelen. Zoolang de we
tenschap binnen de grenzen van haar eigen
gebied blijft en de wapenen niet aangordt
tegen de leer van Gods openbaring, heeft
de wetenschap volle vrjjheid en autono
mie. Aldus leert Sint Thomas van Aquine,
aldus hebben herhaaldelijk de Pausen der
Kerk erkend, aldus staat het gewaarborgd
in het Vaticaanschè Concilie.
Dit punt is echter in een dichten nevel
van vooroórdeelen gehuld; en daarom is
het van het hoogste belang zoo duidelijk
mogeljjk ons omtrent dit punt te verkla
ren. De Kerk wil volstrekt niet storend
ingrjjpen in de normale ontwikkeling der
wetenschappen, en evenmin maakt zij er
eenige aanspraak op om een beslissend oor
deel te vellen over de verdienste van
letterkundige werken.
Omtrent zaken van louter wetenschap-
pelijken aard heeft de Kerk geenerlei
rechtstreeksche openbaring ontvangen.
Weliswaar werpt de openbaring haar hoo-
ger licht ook over verscheidene vraagstuk
ken der wetenschap, en hij, die het oog
voor dat hooger sluit, ia niet vrij te plei
ten van vermetelheid. Maar de zeer ruime
lijnen, die daardoor worden aangewezen,
zjjn een algemeen richtsnoer en volstrekt
geene belemmeiing. Ten opzichte der on
gewijde wetenschap is de Kerk niets an-
FBV1LLBTON
Het Gezin van den Dokter.
14. Vervolg
Bjj Vollmer was een verandering ingetreden.
Hjj was den laatsten tijd erg vljjtig geweest,
zoodat zjjn blijspel eindelijk voltooid was. Daar
bij had hij nog een ander geheim zaakje aan de
hand, en bracht zjjn vrouw bijna tot vertwijfe
ling daar hjj er haar hoegenaamd niets van wilde
vertellen.
Hjj schreef en ontving geheimzinnige brieven
met ot zonder zegels van ambtenaren, hij bracht
verscheidene bezoeken bjj den ouden Dahlen, die
ook eenige malen bjj hem kwam. Ja, hij deed
zelfs een geheimzinnige reis van vele dagen
naar hij zeide voor zjjn //krant//, wat echter nog
nooit gebeurd was. Ook gaf hjj voor van deze
gelegenheid gebruik te willen maken, om in
Berljjn zijn blijspel te presenteeren, en inderdaad
pakte bij een afschrift in zjjn koffer.
//Is dat nu het vertrouwen, dat een man aan
zjjn vrouw verschuldigd is, en dat ge me tot
nu toe altjjd geschonken hebt Ben ik niet
meer je //goede kameraad// klaagde zijn vrouw
en weigerde hem tot straf, goede reis te wenschen.
«Ik heb je heusch alles verteld, het is mooi
je man niet te gelooven zeide hij halflachend.
//Daarbjj er zjjn wel eens dingen, die men zijn
besten vriend niet vertelt, men moet soms het
geheim van anderen eerbiedigen.//
"En is dit nu het geval vroeg zij in ge
spannen aandacht.
ders dan de lichtbaak, die de klippen aan
wijst en tegen schipbreuk behoedt door de
veilige haven aan te wijzen.
Van bet hoogte belang is het de we
zenlijke rechten van de wetenschap te
eerbiedigen. Want het is eene onvrucht
bare methode voor de wetenschap en eene
schadelijke methode voor het geloof, om
door middel van de openbaring vraag
stukken te willen beslechten, welke door
de openbaring geheel aan de onderzoekin
gen van 's menschen geest zjjn overgelaten.
Maar naast de rechten der wetenschap
staan ook plichten. En wel voornamelijk
twee verplichtingen. Allereerst heeft elke
wetenschap, die haren naam waardig is,
de verplichting om de grondwaarheden te
eerbiedigen, die natuurlijk familiegoed van
het menschelijk geslacht zijn, het erfdeel
der eeuwen en de grondslagen der maatschap
pij; want zonder deze waarheden bestaat
er geen zedelijke orde, geen openbaar ge
weten, geen beschaving. Met die waarheden
in verzet komen, is breken met alle gezond
verstand, breken met de essentiëele voor
waarden der menschelijkheid. Eene derge
lijke vermetelheid is geen bewijs van moed,
maar wel integendeel een bewijs van ver
standelijke zwakheid.
Dat bewjjs van verstandelijke zwakheid
wordt dan ook in onze dagen geleverd, nu
atheïsme en materialisme wederom met op
geheven hoofd te voorschijn getreden zijn.
Het zijn de twee ergste verbjjsteringen van
's menschen geest, de twee jammerlijkste
teekenen van verstandelijke verlaging. Wan
neer 's menschen geest zich niet meer in
staat gevoelt om het groote idee van den
Oneindige in zich om te dragen en de
grenzen van het eindige en wisselvallige
niet meer weet te ontstijgen, dan verkleint
hij zichzelven en legt zijne kroon neder.
En wanneer de wetenschap alleen rekening
houden wil met verschijnselen en zinnelijk
waarneembare feiten zonder den drang te
gevoelen om van de gevolgen tot de oor
zaken en van ondergeschikte oorzaken tot
de eerste oorzaak op te klimmen, dan is
zij slechts een geknotte, een verminkte
wetenschap.
Eene tweede verplichting heeft de we
tenschap ten [opzichte van de openbaring.
En deze verplichting geldt zoowel degenen,
die de waarheid der openbaring erkennen,
als degenen die haar verwerpen.
De man van wetenschap, die Christen
//Dat heb ik niet gezegd
Ook na zijn terugkeer kon zij verder niets uit
hem krijgen, en het is een feit dat voor een
viouw niets zoo onaangenaam is als een geheim,
dat zij vermoedt niet te kunnea uitvorschen.
Kort na zjjn terugkeer uit Berljjn kreeg de
schrijver een brief met een groot groen lak, die
hem letterljjk in verrukking bracht. Hij bevatte
het korte bericht dat de directeur van den hol-
schouwburg te Berljjn zijn blijspel //Verwend"
aangenomen had. Men zou hem later melden
wanneer de eerste opvoering plaats zou hebben.
Vollmer voerde in zjjn studeerkamer een wil
den indianendans uit, zoodat zjjn vrouw verschrikt
toe kwam loopen. Zij had juist het „idee// voor
een nieuwe meelspjjs gevonden, en had het ditmaal
niet vergeten.
//Om 's hemels wil, Brits, wat is er?// riep
zjj ontzet.
„Mjjn stuk", jubelde Vollmer, //mijn stuk
wordt in den hofschouwburg te Berlijn opge
voerd!//
Hjj sloeg den arm om haar middel, danste met
haar de kamer door, en begon toen bijna te
weenen van ontroering.
Het eerste stuk, dat aangenomen wordt,
men moet zelf schrijver zijn om te begrijpen,
wat dit wil zeggen. De trots van een kadet,die
voor den eersten keer de officiersuniform aan
trekt; een gelukkig geslaagd examen; de eerste
bevordering in een amht; de glanzende kerst
boom, die zich plotseling aan het verbaasde kind
vertoonteen bljj tehuis na lange afwezigheid
het wederzien van geliefden na lange scheiding;
wat is dat alles in vergeljjking van de wellust,
is, buigt zich voor de geopenbaarde waar
heid, in de vaste overtuiging dat er volstrekt
geene verlaging in gelegen is, maar inte
gendeel de hoogst mogeljjke verheffing, om
God als zijn leermeester te erkennen. Ge
loof en wetenschap moeten met elkander
overeenstemmenis dit niet het geval,
blijkt het bjj een wetenschappelijk onder
zoek, dat de uitkomst van dat onderzoek
aandruischt tegen de geopenbaarde waar
heid, dan moet men onvoorwaardelijk be
sluiten dat de uitkomst van het weten
schappelijk onderzoek valsch en verkeerd
is. Wat de feilbare rede des menschen kan
dwalen en zich vergissen, maar de open
baringen van God zijn uiteraard en nood
zakelijk onfeilbaar.
Aldus kunnen wjj, menschen alleen aan
de slavernij der dwaling ontkomen, door
ons te onderwerpen aan de waarheid, die
vrijmaaktVeritas hberabid»De weten
schap kan inderdaad geloovig zjjn, en het
geloof kan inderdaad wetenschappelijk zijn.
Getuige hiervan, om slechts éen enkelen
naam uit den jongsten tjjd te noemen, is
de groote Franschman, wjjlen Pasteur,
de Christen, die in kinderlijken eenvoud
zijne knieën boog voor zjjn Schepper.
De Minister van Financiën heeft een
voorloopige extra-heffing van belastingen
aangekondigd om de gemaakte kosten voor
den oorlog te dekken. Er zal eene verzwa
ring geheven worden op de directe-, zoo
wel als indirecte-belastingen, uitgezonderd
op roerend goed, landbouw en veestapel.
Ten einde te geraken tot de overige 40
millioen, die over 20 jaar verdeeld moeten
worden, stelt de Minister voor, eene be
lasting te heffen op de petroleum en de
opbrengst va* de buskruitfabrikatie te ver
pachten.
De uitgaven bedragen een cijfer van
883,278,731 peseta's. De Regeering vraagt
machtiging voor eene dergelijke operatie,
als die, welke met Rothschi ld mislukt
is, hetzij bij directe toewijzing, hetzij bij
inschrijving.
De heer Leijds, staats-secretaris der
Transvaalsche Republiek, zal te Parijs een
die de dichter smaakt, wiens werk aan een
groot tooneel aangenomen is Alleen de lauwe
ren behaald bij de eerste opvoering zelf, zoo
deze slaagt, overtreffen deze weelde
//ls je stuk aangenomen stamelde zjjn vrouw
en zag haar man fier aan, „natuurljjk het moest,
ik wist het. Ziet ge Frits, ik heb je altjjd voor
een geüie gehouden!//
Zij aan zij zetten zich de //goede kameraden//
op de canapé, om eens //verstandig// te over
leggen wat hun te doen stond. Als twee groote
kinderen droomden zjj enkel van geluk, de toe
komst scheen hun een hemel toe,
//Weet je wat,// zei Marie lachend, //wij gaan
samen naar Berljjn. Ik moet getuige zijn van
je zegepraal. Ik zal mij wel erg angstig maken,
maar dat geeft niets. En dan bljjven wij een
dag of veertien uit, en zullen wjj eens heerljjk
genieten. Op het geld behoeven wjj nu niet
meer te zien, wij gaan geld verdienen als water.
„Ja,// meende ook Vollmer, //daar komt het
nu niet meer op aan. Wjj zouden ook dezen
winter omstreeks Februari naar Italië kunnen
gaan. In het land waar de citroenen bloeien,
kom ik bepaald in nog betere stemming
//Ja maar ventje, wjj moeten ook nog ons
huis anders inrichten, mijn boudoir en je stu
deerkamer moeten noodzakeljjk verfraaid worden,/
//Lief kind, als mjjn stuk in Berlijn pakt, dan
doorloopt 't het geheele Duitsche tooneel Wjj
zullen uw boudoir netjes inrichten, mjjn studeer
kamer aanvullen en ondanks dat naar Italië
reizen. Na de eerste opvoering krjjgt ge boven
dien nog een fraaisn armband.//
//Eigenljjk had ik nog liever een nieuwen
onderhoud hebben met den minister H a no
ta ux.
Sedert zijn aankomst in Europa is dit
de eerste samenkomst die den heer L e y d s
met een Minister van een groote Mogend
heid op het vasteland zal hebben.
Tot zijn bezoek aan Parjjs had de heer
Leyds geene andere stad dan Londen
bezocht.
In de Fransche Kamer is'een voor-
loopig crediet gevraagd van vjjf millioen
franks ter ondersteuning van de zwaarst
getroffen landbouwers gedurende de Mei-
vorsten.
De departementen Charente en Charente
inférieure, Cher, Cote d'or, Dordogne,
Indie, Indie et Loire, Jura, Loire et Cher,
Loiret, Marne, Houte Suöue, Saóne et
Loire en Yonne hebben het meest geleden.
Het jubilé van Koningin Victoria,
zal buitengewoon luisterrijk gevierd wor
den. Z. H. Leo XIII zal zich doen ver
tegenwoordigen door den Apostolischen
delegaat voor Canada Mgr. Mery del
Val. Indien onvoorziene omstandigheden
Monseigneur verhinderen naar Londen te
komen, dan zal Z. Em. kardinaal Va u g-
han in zjjn plaats de feesten als verte
genwoordiger van den Paus bjjwonen.
Zaterdag is met veel plechtigheid
geopend ds nieuwe tunnel onder de Theems
door den Prins van Wales. Deze tunnel
voor voertuigen en waaraan vjjf jaren
werd gewerkt, is 1890 meter lang en 5
meter breed.
De hoogeschool van Cambridge heeft
zich met 1713 tegen 662 stemmen tegen
de toelating van vrouwen verklaard. Uit
alle deelen van het land waren leden der
universiteit opgekomen om tegen de toe
lating te stemmen. Er waren reeds negen
tig tegenstemmen uitgebracht voordat een
voorstander zich liet hooren. Diens stem
werd begroet met de opmerking«Gjj
zijt oud genoeg om beter te weten De
undergraduates hadden zich bjjzonder ge
weerd. Boven den toegang naar den
Senaatszaal hadden zij aangebracht het
opschrift: Cambridge expects everij MAN
to do his duty.» Elders hadden zjj op een
bord geschilderd de strijdleuze«De uni
versiteit voor mannen en de mannen voor
de universiteit
Caridaturen en aanhalingen uit S h a k e s-
mantel,// sprak Marie dralend.
„Goed, ge zult hem hebben. Mjjn stuk brengt
alles
Vollmer deed echter nog iets dat verstandiger
was, dan alleen plannen voor de toekomst ma
ken In den eenen zak stak hjj een copie van
zjjn stuk, in den anderen de:i geluksbrief uit
Berljjn en ging daarmede naar den directeur
van den stadsschouwburg, die nog al een goeden
naam had in de kunstenaarswereld.
Den gevreesden criticus stonden alle deuren
open, zoodat hjj zich spoedig tegenover den di
recteur bevond, wien hjj zjjn stuk met eenige
toepasselijke woorden overhandigde.
//Zeker, zeker ik zal het doorlezen,// zeide de
directeur en fronste de wenkbrauwen onderwjjl
hij hrt manuscript aannam.
Niet geheel zonder reden was hij niet erg in
genomen met werken van onbekende schrjjrers.
Toen bjj zag, dat het een bljjspel was, keek hjj
een beetje vriendeljjker, hij had eerst gevreesd
een treurspel in vjjf bedrjjven door te moeten
zien.
//Ik zal het lezen,// zeide hjj nogmaals, na een
vluchtigen blik op de Ijjst der personen gewor
pen te hebben. //Doch u zult eenige weken ge
duld moeten hebben, daar ik het op het oogen-
blik zeer druk heb.//
//Daar kan ik geen genoegen mede nemen,u
antwoordde Vollmer, «/de opvoering moet bin
nen drie of vier weken plaats hebben.»
Wordt vervolgd.)
