N E U W E
Hbagêlaó voor cftooró- en SLuiö-óCollanö.
De sociale quaestie.
No 2770
Woensdag 1 September 1897.
22ste Jaargang.
n,io
BDlTEJiLAlND.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige in plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
B TT R E A U St. Janstraat Haarlem.
1,40
«2,80
«0.03
Van 16 regels 50 Cent.
Elke regel meer7'/«
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
H.
(Slot.)
Een vader van het hedendaagsche Socia
lisme, Fourier, beweert zelfs dat de toe
passing van zjjn stelsel de eensgezindheid
zal voortbrengen, en niet alleen de over-
vloedigste productie zal ten gevolge hebben,
maar ook nog eene algeheele en weldadige
verandering van de natuur zal veroorzaken.
De vruchtbaarheid der aarde zal geen gren
zen meer hebbende oranjebloemen zullen
bloeien in Siberië, een nieuw ras van die
ren zal ten dienste staan van den mensch,
en de mensch zelf zal eene organische ver
andering ondervinden, welke geheel vol
maakt en geheel in zijn voordeel wezen zal.
Ongelukkig behandelt en bejegent de poli
tieke Staathuishoudkunde, die van de goede
lieden het verwijt moet hooren dat zij on
barmhartig, «zonder ingewanden» is, dit
alles als dwalingen en droomerijen. Zij ziet
in deze holklinkende beweringen slechts
bedriegerij en fopperij.
De Staathuishoudkundige inderdaad ge
looft niet, dat men de maatschappij kan
verwoesten, zooals men een huis kan ver
woesten, dat niet langer meer bevalt. De
sociale Staat komt hem niet voor als eene
instelling van menschelijken oorsprong,
welke de mensch zou geschapen hebben en
welke hg naar willekeur zou kunnen wijzi-
genmaar als eene daad, eene instelling
van natuurlijke en noodzakelijke orde. Onge
twijfeld, de maatschappij heeft, onder de
werking van den tjjd en van de menschen,
veranderingen ondergaan en zal veranderin- j
gen bljjven ondergaan. Maar deze verande- j
ringen raken slechts ondergeschikte punten
en zjjn ten slotte meer schjjnbare, dan wezen-
ljjke veranderingen, want de natuur des
menschen is onveranderlgk. De mensch
van vóór honderd jaren geleden was mis- i
schien harder tegenover het lijden, dan de
mensch van het tegenwoordig; maar zeker
is het, dat de mensch van die dagen, even-
FEUILLETON.
Beschuldigd.
72. (Vervolg.)
Nu, daarvoor zjjt Se dan ook mijne lieve
dochter. Heb ik ni jt het eerst uw stem gehoord?
Kom, geef mjj nu mijn hoed en stok, en
tot weerziens!
En na haar een vaderljjken kus op het voor
hoofd te hebben gedrukt, verliet hij de woning.
Ja, ja, mompelde bjj, ik zal dat huwelijk
beletten. Jacques is onschuldig. Jeanne bemint
hem. Alleen het gezicht van dien braven jongen
kan mjjn patiente geheel doen herstellen. Wat
drommel 1 ik ben dokter ik heb als geneesmid
del voor Jeanne, Jacques voorgeschreven, en ik
versla niet, dat men zich tegen mijne voor
schriften verzet, neen
Dokter Molonguet, met zjjn air van ouden ge
leerde, en geheel in zjjn wetenschap opgaande,
was, niettegenstaande dat, volkomen op de ho >g-
tevan al wat buiten zjjn studeervertrek omging,
begaafd met eene buitengewone scherpzinnig
heid, een edel hart, een nauwgezet geweten, zag
hij zeer goed dat op de villa Bertin niet alles
ging zooals bet behoorde, en bovenal wantrouwde
hjj de moeder van Jeanne.
Trouwens had hij voor mevrouw Bertin nooit
veel sympathie gevoeld; hjj beschouwde haar
als de vrouw van een vriend van vroeger da
gen, en meer niets.
Ook zou hjj, na den dood van den bankier
haar niet meer bezocht hebben zoo men zjjne
min als de mensch van onze dagen, op
het ljjden gesteld was.
De maatschappij en de rijkdom hebben
hunne wetten. Die wetten der natuur wor
den door den Christen genoemdproviden-
tiéele wetten, d. w.z. wetten dror de godde
lijke Voorzienigheid bepaald. Indien de rijk
dommen overgaan in de handen van den
grondeigenaar, van den kapitalist, van den
ondernemer, enz., dan geschiedt dit niet op
willekeurige wijze, tengevolge van eene meer
of minder getrouw uitgevoerde overeen
komst. Neen, dit geschiedt krachtens na
tuurwetten en overeenkomstig die wetten.
Alles, wat de mensch hier kan doen, bestaat
derhalve hierinmeer of minder willekeu
rig een klein gedeelte van den rijkdom af
te zonderen ten gunste van zekere perso
nen of van zekere klassen van menschen.
Maar de wetgever is machteloos om eene
nieuwe maatschappij en een nieuw verdee-
lings-stelsel te scheppen.
Niet alleen de maatschappij is eene in
stelling van noodzakelijke orde, maar zelfs
het voorschrift, volgens hetwelk de rijkdom
men worden verdeeld, is bijzonder geluk
kig. Terwijl het Communisme het volgende
voorschrift voorsteltAan ieder een gelijk
deelter wijl Fourier 51/2 van de opbrengst
aan den arbeider4lj3 aan het kapitaal, en
3Y2 aan het talent toedeeltterwijl Saint-
Simon verklaart, dat men aan ieder volgens
zijne bekwaamheid en aan elke bekwaamheid vol
gens hare werken geven moetterwijl Louis
B lanc zou willen, dat ieder zou ontvangen
volgens zijne behoeftenterwijl het Collecti
visme tot grondslag van verdeeling neemt
teen ieder volgens zijn werk,* enz. enz., is
het voorschrift van de wetten der natuur
tAan een ieder de opbrengsten van zijn
werk,* of meer vatbaar voor verwezenlij
king, of minder willekeurig, of minder
heerschzuchtig, öf meer rechtvaardig.
Aan een ieder de opbrengst van zijn werk
waarborgen aan elk van de werkkrachten,
die meêgewerkt hebben aan de voortbren
ging, het deel dat zij hebben voortgebracht
hulp voor Jeanne niet had ingeroepen.
Hjj behandelde zjjne patiente en vermeed steeds,
zooveel mogeljjk elke ontmoeting met de moeder,
wier onverstandige praat hem vermoeide en ver
veelde.
Deze, van haren kant, was sedert eenige dagen
enkel lieftalligheid en voorkomendheid voor
hem.
Zjj vleit mjj, dacht de voorzichtige oude,
opgepast, daar schuilt wat achter.
En weldra had hjj de gelegenheid te zien,
dat hij goed geraden had.
Op zekeren avond, dat hij na zjjn bezoek aan
Jeanne, de villa wilde verlaten, hoorde bjj zjjn
naam roepen en herkende onmiddellijk de stem
van mevrouw Be>tin.
Hé, dokter kom even binnen, wij hebben
iets met u te bespreken.
Een andermaal, mevrouw, voor het oogen-
blik heb ik geen tjjd.
Geen tijd, geen tijd! dat kennen we. Uw
boeken zullen het toch wel éen enkelen avond
zonder u kunnen stellen, kom, dokter
Niettegenstaande de dringende uitnoodiging
had de dokter toen de vlucht willen nemen,
want met mevrouw Bertin maakte hjj doorgaans
weinig complimenten, maar de markies kwam
op hem af, nam hem onder den arm en voerde
hem met geweld het vertrek binnen.
Ziezoo nu zjjt ge onze gevangene, sprak
hjj op vrooljjken toon.
Dokter 1 riep de weduwe hem toe, en zette
daarbjj het beminneljjkste gezicht ter wereld, weet
ge wel, dat ge volstrekt niet gelant zijt tegen
over dames.
waarborgen; dat is voorwaar een resul
taat, waarvan het allereerste voordeel is
overeenkomstig te zijn 'met de rechtvaar
digheid. Aan een ieder de opbrengst
van zijn werk waarborgen, dat is vervol
gens het meest krachtdadige middel om
van elk mensch gedaan te krjjgen alles,
waartoe bij maar eenigszins in staat is.
De «sociale quaestie» bestaat dus hierin:
aan ieder waarborgen de opbrengst van
zijn werk volgens de regels der rechtvaar
digheid en der liefde, of deze orde van
zaken, door Gods Voorzienigheid ingesteld,
omverwerpen. Maar dit laatste: de orde
van zaken, door Gods voorzienigheid inge
steld, omverwerpen, is het werk van de revo
lutie. Die revolutie is ongetwgfeld van
voorbijgaande aard, maar kan allerver
schrikkelijkst wezen en gaat over de wereld
heen als een vernielende stroom.
Moge het eene waarschuwing zjjn voor
hen, die een verdrag gemaakt hebben met
het Socialisme!
Spanje.
Over het Spaansche Ministerie kunnen
wij mededeelen, dat generaal Azcarra-
gua in den Ministerraad heeft verklaard,
dat de Regeering het voetspoor van wjjlen
den heer Can0 vas zal volgen. Hg keurde
de politiek van generaal W e y 1 e r op Cuba
goed en voegde erbjj dat de opstand ten
einde loopt. Moesten de Vereenigde Staten
op ongepaste wjjze tusschenkomen, dan zou
de Spaansche Regeering haren plicht weten
te vervullen.
Kunnen wij nu de berichten uit Spaan
sche bron over den toestand op Cuba ge-
looven, dan heeten deze zeer bevredigend.
De kolonel markies de Mendigoria,
gewezen militaire geattacheerde van het
Spaansch gezantschap te Parjjs, is te Ma
drid weergekeerd uit Cuba, waar hg twee
jaar aan het hoofd van zijn regiment heeft
doorgebracht. Hij verzekert dat de opstand
in bijna geheel het eiland onderdrukt is,
en dat er in vier provincies geene oproer
lingen meer te vinden zjjn. Er loopen
nog enkel eenige onregelmatige benden
Och wat, gelant antwoordde hjj, ik ben
een oude vrijer.
Maar ik heb u toch reeds een uur lang
geroepen.
Best mogeljjk, maar ik ben wat doof en
bovendien gepresseerd.
En om u nu te straffen, houd ik u te
dineeren
Maar mevrouw als ge mjj hadt willen
straffen, hadt ge mjj juist moeten laten gaan
Ho ho nu zjjt ge weer te gelant, riep
de markies.
Ja, vervolgde mevrouw Bertin, ge zijt heden
onze gast. De markies dineert mede met ons.
Het is de eerste maal sedert den dood van den
armen Bertin, dat we een gezellig huiselijk
feest hebben en daarop moogt gjj natuurljjk niet
ontbreken.
Slechts noode gaf de dokter toe.
Er broeit iets, mompelde hij, ik zal bljj
ven om te zien, wat er van wordt
Men ging aan tafel, maar voor een feestmaal
ging het er vrij somber toe.
Te vergeefs spande de markies zich in en
spreidde zjjn geestigheid ten toon.
Te vergeefs trachtte mevrouw Bertin, opge
togen door de kwinkslagen van haar schoonzoon,
het discours levendig te houden, de dokter sprak
geen woord en Jeanne deed alsof ze niets zag
of hoorde.
Toen het diner was afgeloopen, ging het ge
zelschap naar den salon.
Jeanne nam plaats in een hoek bjj het ven
ster, dat uitzicht gaf op het park.
Ook thans was zjj in een elegant wit gewaad,
rond, die soms revolverschoten lossen of
1 trachten een trein te doen sporen.
Engeland.
Nog steeds duurt de werkstaking in het
machinevak in Engeland voort. De Engi
neer Employers Federation telt op het oogen-
blik 318 leden, waarvan 100 zich de laat
ste week hebben aangemeld.
Het Engelsch-Indische Europeesch le
ger bestaat uit 74,040 man, waarvan op re
kening komt van de cavalerie 5679, ar
tillerie 13,319, genie 273 en infanterie
53.740 man. Te Bengalen liggen ingekwar
tierd 44.214 man, te Madras 13.481 en te
Bombay 12,868 man. De artillerie bestaat
uit 88 batterjjen.
Het inlandsche leger, met inbegrip van
de Europeesche officieren, is sterk 145.000
man, aldus over de verschillende wapens
verdeeld: artillerie 4531, cavalerie 23,230,
sappeurs en mineurs 3826, infanterie
113,813. Het aantal Indische officieren en
«privates» bedraagt 144,071, waarvan zich
83,671 bevinden in het commando van
Bengalen, 31,929 in dat van Madras en
26.471 in dat van Bombay. Met inbegrip
van enkele andere corpsen komt men tot
een strjjdmacht van 237.000 man, behalve
de vrijwilligers, die samen vormen 11 corps-
sen cavalerie, zes corpsen artillerie, twee
corpsen genie en 53 corpsen infanterie.
Er bestaat nog eene reserve, welke is
samengesteld uit manschappen, die min
stens vjjf jaar onder de wapens hebben
gediend.
Koloniën.
Naar de Indische bladen vermelden, heeft
de begrafenis van Mgr.Staal, aartsbis
schop van Batavia, onder algemeene deel
neming en groote plechtigheid te Welte
vreden plaats gehad.
In den stoet volgde het eerst in een
Hofrijtuig de vertegenwoordiger van den
Gouverneur-Generaal, die den Overledene
deze hooggewaardeerde eer op den tocht
naar zjjne laatste rustplaats wilde geven.
Daarna kwamen acht pastoors en dan volgde
eene lange rjj van staatsiekoetsen en rjj-
tuigen, waarin vrienden en bekenden van
den Overledene hadden plaats genomen.
«Onder hen zagen wjj schrjjft de J.-B.
de hoogste civiele en militaire ambte
naren, de deftigste burgers onzer hoofd
stad. Zelfs waren er die, toevallig ter
baar lange zwarte haren vielen in dikke vlech
ten neder en vormden een levendig contrast
met haar wit costuum, waarop een prachtig
bouquet van theerozen prjjkte, opgehouden door
een zwart lint.
In hare groote zwarte oogen, schitterde een
onheilspellend vuur.
Onbeweegljjk en zonder in het minst deel
te nemen aan wat in den salon omging, bleef
zjj naar buiten staren in den stillen nacht.
Men kon het haar aanzien, dat, hoewel haar
lichaam hier vertoefde, haar geest geheel af
wezig was.
Mevrouw Bertin naderde den dokter.
Neem Jeanne eens goed waar, sprak ze.
Dat heb ik steeds gedaan, welnu
Ziet ge niet, dat ze in de ruche, om haar
hals, een zwart lint draagt.
Ja, dat heb ik gezien.
En de witte bouquet, dien ze op hare
borst draagt, is ook met een zwart lint bevestigd
Waarom maakt ge mjj daarop juist heden
avond eerst opmerkzaam dat zwarte lint en
die witte bloemen, heb ik. reeds sedert drie
weken gezien.
Maar begrjjpt ge dat dan niet Ik moet
zeggen, voor een geleerde zjjt ge erg onnoozel.
Wel mogeljjk, verklaar u nader I
Welnu, het verstand van Jeanne keert terug.
Niemand is hier meer overtuigd van dan
ik, die haar behandel, maar in welk verband
brengt ge dit met het zwarte lint?
Ze herinnert zich den dood haars vaders
en begint rouw over hem te dragen.
Wordt vervolgd.)
HUfHEHS(H): (01K41T.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
