N I E TJ W E
WagBlaó voor eSHooró- en
Lectuur.
No 2815
Zaterdag 23 October 1897.
22ste Jaargang.
U I T fi i\ L A xS D,
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige in plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verscbjjnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
/MO
«1,40
«2,80
«0.03
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer7'/i
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Redacteu r-U itgever, W. KüPPERS*
De welsprekende H. VincentiusFer-
ïerius zegt over het lezen vau goede boe
ken «Diegenen, die in een apotheek ver-
Tvglen en door artsengen omringd worden,
ontvangen daarvan een geur, welken zg
allerwegen meedragen evenzoo bemerkt
tnen in den omgang met diegenen, die zich
met het lezen van nuttige boeken bezig
houden, altgd iets, dat zg ongemerkt in zich
hebben opgenomen.»
Doch hetzelfde geldt ook, in omgekeer
den zin, van het lezen van slechte boeken.
Ook daarvan blgft altgd iets hangen. On
gemerkt zuigt de lezer het venijn des kwaads
in en dat doodelgk venijn draagt hg overal
met zich rond, om daarmee ook anderen te
Tergif tigen.
De ondervinding leert, dat het kwade
Teel gemakkelijker toegang vindt, dan het
goede. Daarom zijn slechte boeken en slechte
geschriften in veel hooger mate schadelijk,
dan goede boeken en goede geschriften
nuttig zgn. In stede van ontwikkeling en
beschaving, verbreiden de slechte geschrif
ten bedrog en leugen; in stede van het
gemoed en het karakter te vormen en te
ontwikkelen, bederven en verwoesten zg
èn het gemoed èn het karakter des men-
Bchen. In stede van den wil tot het goede
■tan te drijven en aan te prikkelen, wekken
zg de booze lusten en hartstochten op en
Toeren den wil door bederving der phanta-
sie tot ondeugden' en euveldaden; in stede
Tan geloof, deugd en godsvrucht te kwee
ken, wekken zg den geest der wereld op,
die met dergelijke zaken den spot drjjft.
Slechte boeken, slechte couranten en ge
schriften zgn voor alles eene zonde tegen
het geloof. De plicht des geloofs is: eeDe
grondige, juiste kennis van onzen heiligen
godsdienst te verkrijgen en te onderhou
den, alles te vermijden wat het geloof in
ons zou kunnen verzwakken of belemme-
ïen. Welnu, slechte persproducten mis-
Tormen de waarheid van ons geloof, zg
FEUILLETON.
Is zij schuldig?
23 Vervolg
«Wend u tot Van der Straten. Uitzijn wijze
Tan spreken maakte ik op, dat hij zich in Sir
Reginald bedrogen heeft. Mijn gevoel zegt me,
dat het karakter van dezen mensch onvertrouw
baar is.„
„Uw gevoel riep Bertha zegevierend.//Uw
gevoel ?/f Op zoo iets vaags zou ik vertrouwen,
door onbewezen aantijgingen zou ik me laten
cpzweepen? Gesteld echter, dat alles waar was,
dat hq mjj beminde, dan zou ik juist vaster
aan hem hechten. Ik zou hem van het
•lechte pad kunnen terugbrengen, terwijl gij
door uwen haat hem met geweld naar het slechte
heendrjjft.#
George was zeer bleek geworden. //Uit uwe
*oorden maak ik op, dat ge nog geen bindend
Troord hebt gesproken. Doe het niet, Bertha,
doe het niet. Zie vóór u ik ben geen ro
manheld een eerlijke kerel. Ik bemin u zoo
zeer, Gat ik u gelukkig zou kunnen zien met
eenen andere, mits hij een flinke man ware.
blaar dit kan ik niet aanzien, dat ge u weg
schenkt aan iemand, die uw vermogen zal ver
kwisten en later uw hart wreedelijk zal breken.//
Dikke tranen en dezen keer niet van toorn
vielen langs Beitha's wangen. //Gij zjjt
TTerkelijk goed van hart George, snikte ze.
«Had. ik u vroeger gekend, gelijk ik u thans
bob leeren kennen, veel bad anders kunnen
verbreiden geschiedvervalsching en leugens,
zg maken de katholieke geboden, de Sacra
menten, de gebruiken en leeringen van den
katholieken godsdienst belachelijk. Daardoor
wordt de lezer op het punt van godsdienst
in de war gebracht, daardoor wordt de lezer
in zgn geloof verzwakt, langzamerhand on
verschillig tegenover de geboden der Kerk,
tegenover de Sacramenten en godsdienstige
gebruiken, en geraakt aldus ten laatste tot
volslagen onverschilligheid in zake des ge
loofs.
Aldus zgn de slechte boeken en geschrif
ten de bron niet alleen van onzedelijkheid
en misdaad, maar ook van geloofsafval,
van ongeloof en godvergetenheid.
Sint Thomas van Aquine zegt: «De
lezing van wereldsche boeken, waarin alleen
de lichtzinnigheid vermaak schept, verderft
de zeden der jeugl en verleidt demenschen
tot ond lugden en tot jjdele liefde, en maakt
hen aardsgezind.»
En over boeken en geschriften, welke
door ongeloovigen en onrechtzinnigen ver
spreid worden, zegt de heilige Paus Leo
I, die de Qroote wordt bggenaatnd«Al
wordt er dikwgls in de boeken der ketters
iets gevonden, wat den scbjjn heeft van
vroomheid en geleerdheid, toch zgn die
boeken nimmer vrg van een ketterschen
Ter bevestiging en staving van het bo
vengenoemde, volgen hier twee voorbeel
den. Het eerste voorbeeld geeft ons
de H. Theresia. Zg zelve, in eigen persoon,
deelt het ons mede in hare geschriften.
Toen Theresia twaalf jaren oud was, ver
loor zij hare moeder door den dood. Tot
dat tgdstip toe had Theresia enkel goede,
heilige boeken gelezen, door welke boeken
zg aangespoord werd tot bet beoefenen van
de hoogste deugd, ontgloeid door eene hei
lige liefde des geloofs. Doch na den dood
harer moeder werden aan de jongedochter
Theresia, wereldsche boeken in handen ge
geven. Uit nieuwsgierigheid las zg alles,
maar bijzonder las zg gaarne romans. En
worden. Wat er echter ook gebeure, laat ons
goede vrienden bljj ven, ik mag u niet verliezen
en vooral nu niet.»
//Ach,» antwoordde hjj, terwijl bij poogde te
glimlachen, wat heb ik aan vriendschap, waar
ik iets meer heb gehoopt. Het is een oude doch on
mogelijke uitvlucht, een uiterst schrale troost.//
//Ik kan niets anders geven,zeide zij wee
moedig,
//Dan is het beste, dat ik uwe nabijheid ont-
wjjk. Kunt ge mijne diensten gebruiken, dan
ben ik altijd gereed. Zoo ge echter niet kunt
beloven, dien Engelschman af te wjjzen, dan
is het verstandiger dat ik u vaarwel zeg
Zij zag hem aan met zielvollen blik. Hare
oogen hadden die uitdrukking nooit gekend.
//Gij weet uit eigen ondervinding, dat men zjjn
gevoel niet altijd kan bedwingen. Ook bj mij
schijnt dit het geval// Zij reikte hem de
hand, „Vaarwel George.// Hij bracht ze aan zijne
lippen, dan liep ze als een vluchtend ree naar
hare kamer, schoof de grendel op de deur, wierp
zich op eene sofa, en, het hoofd rustend in
hare handen, weende ze lang en bitter.
XV.
Bertha had zich voor het tweede ontbijt laten
verontschuldigen, aan het diner verscheen ze
echter als gewoonlijk. Wel kon men aan hare
oogen de sporen van tranen nog ontdekken,
maar hare sanguinische natuur herkreeg weldra
weder geheel de overhand, zoodat ze met de
anderen weer schertsen kon en lachen. Barones
Weickersdorf had de gastvrouw intijds een wenk
wat was hiervan het gevolg? Hare Gods
dienstigheid verminderde, de ijver voorde
deugd verflauwde boe langer zoo meer
de goddelijke liefde verdween langzamer
hand meer en meer uit Theresia's harte
en zg', de jeugdige maagd, tot dusverre
in haar gedrag zóó eenvoudig, in hare
zeden zóó onberispelijk, zg gevoelde nu
neiging tot gdelheid, tot eigenliefde en
zelfbehagen. Nu ontwaakte in haar de be
geerte om te zien en om gezien te worden;The-
resia begon den opschik en de gdele verma
ken te beminnen, en aldus kwam zg aanden
rand van den afgrond des verderfs. Eene
buitengewone genade van God bewaarde
Theresia voor dieper val en bracht haar
terug op den weg, welken de jeugdige
maagd voorheen betreden had, op den weg
van eenvoud en van reine, stralende deugd.
En het tweede voorbeeld? Het is bekend,
dat de goddelooze schrgver Strauss in
de harten zijner lezers langzamerhand alle
geloof, allen godsdienst geheel verstikte en
verwoestte. In het jaar 1843 werd er te
Gams (St. Gallen) een gruwelijke moord
gepleegd. De moordenaar Pieter Was- 1
s e r bekende a«n zgn pastoor in de gevan
genis openlgk: «Strauss heeft mg te
gronde gericht; vroeger bad ik gaarne, en
ik leefde gelukkig en tevreden. Maar de
slechte boeken, welke mij in handen vie
len, hebben mg bedorven. Ik kwam zoo
ver, dat ik niets meer voor zonde hield
en de eeuwige straffen slechts als een voor
wendsel der geestelij ken beschouwde» flist.
polit. Blatter).
Elk Katholiek, ja elk weldenkend mensch
moet het derhalve als een zwaren plicht
beschouwen, om slechte boeken, slechte
geschriften en couranten zooveel mogelijk
te verbannen, en goede boeken, geschrif
ten en couranten aan te bevelen en te ver
spreiden.
Denken wg aan den tgd, wanneer cr
besmettelijke ziekten heerschen, en aan de
voorzichtige maatregelen, welke er alsdan
aangewend worden, ten einde het volk voor
gegeven en deze had ervoor gezord, dat Sir Re
ginald aan tafel niet aan Bertha's zijde kwam.
Niemand echter koa verhinderen, dat zijne oogen
de hare zochten en vonden, dat zjjne scherpe
blik spoedig de sporen ontdekte van een hevi-
gen zielestrjjd. Zjjn vlugge geest ried aanstonds
de oorzaakhjj combineerde het met andere
feiten, dezen morgen ondervonden, en hield het
voor zeker, dat de machtige invloeden tegen hem
samenspanden. Iedere hinderpaal had echter
steeds hem in zijne plannen gesterkt. Zoo ook
thans.- Hij zag in, dat hier de beshssemle slag
spoedig moest geleverd en besloot hem terstond
te wagen.
De gelegenheid bood zich echter zoo gemak
kelijk niet aan. Door Emmy aangezet, vormden
de aanwezige dames een soort van beschermen
de wacht om Bertha, zoodat elke poging tot
een gesprek onder vier oogen werd verijdeld.
Hij hoopte echter de» avonds in het gewoel
der danszaal Bertha eenige zoete woorden te
kunnen toefluisteren, het bal echter ging niet
door. Van der Straten, een man met zeer ern
stige levensopvatting, had zich ertegen verklaard;
hjj had betuigd, dat een feestjool met al haar
onrustig rumoer als voorbereiding tot een ge-
wichtigen stap steeds een pjjnljjken indruk bjj
hem had achtergelaten, op den vooravond van
zgn eigen huwelijk wenschte hjj derhalve de
meest mogelijke kalmte en rust.
Emmy, als zijn getrouwe echo, ondersteunde
zijn verzoek en Sartorius hield rekening met
zjjne bezwaren, schoon hjj ze in de verste verte
niet deeldewat kan men echter een ideaal
van een schoonzoon als Van der Straten weigeren?
de besmettelijke ziekte te behoeden. Men
laat niets onbeproefd, om de rondwarende
besmetting tot stilstand te bréngen. Maar
moet men dan ook niet de verbre'ding
van een veel gevaarlijker besmetting, na
melijk de verspreiding van slechte geschrif
ten, die hart eu verstand, geest en gemoed,
het leven en het streven van houderden
en duizenden menschen bederven en verpes
ten, pogen tegen te gaau?
Reeds de oude heidenen hebben dezen
plicht erkend en zg verbrandden de boe
ken van den zoogenaamden Godloochenaar
Pythagoras.
De heidensche wijsgeer Plato veror
dende, dat alle boeken en geschriften, al
vorens zg werden uitgegeven, getoetst zou
den worden, of zg niets bevatten, dat met
den godsdienst en goede zeden in strijd kon
wezen.
De Katholieke Kerk heeft in het Con
cilie van Trente en in de Bulla Dominici
de verbreiding van slechte geschriften, on
der bedreiging van de grootste geestelijke
straffen verbodengelijk eene zorgvolle
moeder, die het gevaarlgk mes uit de han
den van haar kind neemt, omdat het kind
zich met. dat mes zou bezeeren of kwet
sen of doodeu.
Spanje.
De nieuwe Spaansche Regeering zal voor
het einde dezer maand 5000 man troepen
naar Cuba zenden. In het einde van de
maand November zullen nog 15000 man
volgen. De Spaansche leger-afdeeling zal
alsdan 140.000 man teil en waarmede de
Cubanen, zoodra het regenseizoen voorbjj
is, zullen bestreden worden.
Oostenrijk-Hongarije.
In den Oostenrijkschen Rjjksdag zijn
heftige tooneelen voorgevallen. Tjjdens de
zitting van Dinsdag-avond, die tot des
nachts een uur heeft geduurd, geraakte de
leden handgemeen. Een flinke vechtpartg
was er het gevolg van.
Eéue hoop restte Sir Reginald. Het vervaar
digen van transparanten, met toepasselijke op
schriften en zegewenschen om de harten van het
jonge paar te verheugen, zoude een gedeelte
des avonds innemen. Bjj de wandeling, onder
verlichte guirlandes en triumfbogen langs schit
terende arbeidswoningen en zaclitscliijnende la
nen des tuins, moest er wel gelegenheid zjjn on
gestoord met Bertha te spreken. Doch ook hier
wachtte hem een nuchtere ontgoocheling. De
anders zoo onverschillige grootmoeder had zich
van den arm harer kleindochter meester gemaakt
en wandelde onvermoeid rond. Een der grootste
aantrekkingspunten van dm avond zou bestaan
in een schitterend vuurwerk, hetwelk aan den
ran& van een vrjj grooten vjjver, waar zeenymp-
fen en doltljjnen tusschen kunstvol aangebracht
rotswerk oprezen, zou worden afgestoken. Dit al
les herinnerde aan de heerlijkheden van Ver
sailles en het geheel bood eene uitstekende ge
legenheid tot groote lichteffecten, de weg ech
ter erheen was eeu weinig hobbelig. Z^er
dienstvaardig bood Sir Regioald der oude dame
zjjnen arm. //Dank u luidde haar antwoord,
//mg'ne kleindochter geeft mg voldoende steun//
eu eenigszins ironisch liet zij er op volgen, toen
zjj zag, dat tie jonge man zich naar Bertha's
zjjde begaf //lk wil ech'er, om haar niet te
zeer te vermoeien tot afwisseling gebruik ma
ken van haren anderen arm
Wordt vervolgd.)
IUARLEHStlfE (011 HUT.
ABONNEMENTSPRIJS
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
