No. 2839
Maandae 22 November 1897.
22ste Jaargang
ïïagèlaó voor i&Eooró' éZuió-éColiand
Het wetenschappelijk socialisme.
Dit nummer bestaat
uit twee bhden,
JüüRSTK BLAD,
~B I T Jfi N LAN D.
btNAKJVI/AJND.
50 Cents.
7 Ht»
Is zij schuldig?
België.
Duitschland.
Rusland.
Frankrijk.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem1 MO
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het baitenland 2,80
Afzonderlgke nummers 0,03
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
MMNTlEMDKAf:
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels.
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Diens aanbiedingen 25 Cents per advertentie k Contant.
AGITE MA RON AGITATE
Hoofdagenten voor het Buitenland'. Compagnie Générale Publicité Etrangért
G. L. DAUBEfyCo. JOHN., F.JONES Succ., Pans 31ómFaubourg Montmartre.
e iLi
Men heeft wel eens beweerd, dat het
w«tenschappeljjk socialisme niets gemeens
heeft met wat de groote menigte onder
socialisme verstaat en dat dit laatste ie
geen enkel opzicht is te vergelijken met
hetgeen de socialistische economen leeren.
Wjj hebben dit altijd tegengesproken en
°P goede gronden betoogd, dat de dwaal
leer, die de wetenschappelijke socialisten
Verkondigen een verfijnde vorm is voor de
ïuwe afdwalingen van het «populaire so
cialisme.»
In den grond der zaak zijn beide rich
tingen dezelfde. Zij spruiten voort uit den
selfden wortel en groeien naast elkander
voort of worden tegelijkertijd vernietigd.
Bloeit het eerste, dan verkeert ook hettwee-
4e in goeden toestand en sterft de ruwe
vorm uit, dan bezit ook de fjjnere nuance
geen levenskracht meer. Om slechts een
voorbeeld uit de geschiedenis aan te halen,
wïjzen wjj op de afdwalingen van Voltaire,
house eau en de encyclopedisten in het
laatst der vorige eeuw, die gevolgd werden
4oor de wandaden en wreedheden der re
volutie. Toen later het wetenschappelijk
revolutionnarisme tijdelijk was ingeslapen,
hoorde men ook weinig meer van de daad*
werkelgke revolutionnairen.
En thans is weder sedert enkele tien-
lallen van jaren naast de zoogenaamde
Wetenschappelijke revolutie-idee ook het
8°cialisme der ruwe, domme menigte ont
waakt en trachten beide naast elkander
Voortgaande stroomingen de samenleving
Weder in haar loop mede te slepen.
Wie dus mocht willen beweren, dat de
Wetenschappelijke socialisten minder ge
vaarlijk zijn voor onze maatschappij, ver
gist zich deerlijk. Hg stelt zich op een
Verkeerd standpunt en ziet niet in, dat de
abstracte theorieën van de wetenschappe
lijke socialisten straks worden omgezet in
•Wen van geweld door een domme los
bandige menigte, welke slechts in ver
nietiging van het bestaande haar ideaal
aanschouwt.
Om die reden betreuren wij het, dat er
^enschen in ons land gevonden worden,
4ie er behagen in scheppen om de be
kende buitenlandsche leiders op het ge
bied van het wetenschappelijk socialisme
hun dwaalleer in ons goede vaderland te
FEUILLETON.
48 (Vervolg.)
«Neen,// riep hij opspringend uit, //onmoge-
5*, dat kan niet zijn. Von MediDgen, eeD
oud-officier, kan zich met dergelijke schur-
I erjj niet inlaten, of hjj weet niet, wat er ge-
'eurt bij dergelijke feesten. Hij is lichtzinnig,
Sar niet bedorven.//
//Het is mogelijk,,, antwoordde George lang-
aanh «maar ik vrees helaas het tegendeel.//
"Zooveel onmogelijkheden zjjn in de laatste
agen mogelijk geworden,// sprak hij tot zich
„j*. -O, //dat het ook met deze het geval zal
si n ^a> het zal waar zijn,„ herhaalde hij met
derende stem. //Mjjn eigen schoonvader zal
{je voor ket gerecht hebben te verantwoorden,
e verleider te zijn geweest mijner officieren
^eorge wendde het hoofd afzijn hart kromp
een bjj het gezicht van den hevig ontstelden
°r smart gebroken oom //Vergeet, wat ik
gezegd heb, en vergeef mij de smart, welke
'iv veroorZaakt, //smeekte hij zacht.//
"Wat? Ik zou een slechte daad verbergen
- zelfzucht f Daardoor zou iï medeplichtige
verhoede God. Er blijven im-
enkel die viel:„en op onze oer kleven,
*eiKe men met eigen hand erop heeft ge
worpen
Hjj stond op. zjjn stem had dezelf.te krach
tige uitdrukking herkregen. //Dus hedenavond
spel in de woniBg van Yon Medingen?//
kooreu uiteenzetten. Men ziet voorbij, dat
het binnenhalen van deze «geleerde» so
cialisten de voorbode i3 van latere revo-
lutionnaire daden.
Zoo heeft in de afgeloopen week een
socialist uit het Italiaansche Parlement,
Enrico Ferri, in enkele steden van ons
land voordrachten gehouden ten einde ons,
Hollanders, eens te komen verteken, wat
het wetenschappelijk socialisme eigenlijk
beoogt. En om toch maar eenig succes te
hebben was het juist iu de verschillende
academiesteden van ons vaderland, dat ge
noemde spreker optrad. Men meende waar
schijnlijk, dat de studeerende jongeling
schap het meeste nut van zijne voordrach
ten zou trekken en dat de socialistische
leerstellingen daar vruchtbaarder bodem
zouden vinden dan bij het oudere geslacht.
Die wetenschappelijke socialist heeft
echter zeer onwetenschappelijke dwaashe
den verkocht. Uitgaande van bet stand
punt, dat de politieke gelijkheid van alle
Staatsburgers door middel van de wetge
ving kan worden bereikt, betoogde bij dat
nu ook gestreefd moet worden naar de
stoffelijke geljjkheid. De materieele ver
schillen moeten volgens hem uit deu weg
worden geruimd, en wanneer dan in het
jaar 2000 die stoffelijke gelijkheid zou zijn
tot stand gekomen, dan zal ook het aan
tal misdaden en zelfmoorden verminderen.'
Dit is in het kort de gedachtenloop van
een voordracht, die de heer Ferri voor
de studenten te Delft heeft gehouden. Hjj
heeft echter vergeten, dat de leus van ge
ljjkheid, die ook bij de groote Fransche
revolutie in 1789 werd vernomen en dus
volstrekt geen nieuwigheid is, in volkomen
tegenspraak is met de feiten. Door zoo
veel van nnnschelijk kunnen onafhanke
lijke omstandigheden wordt de materieele
ongeljjkheid veroorzaakt, dat de pogingen
om die ongelijkheid op te heffen niets an
ders uitwerken dau dat zij in anderen
vorm weder het aanzijn krijgt. Het is in
ons oog zoo onwetenschappelijk als het
maar kan om te gaan spreken over het
streven naar stoffelijke ge gkheid. En daar
voor heeft men een socialist uit het bui
tenland laten overkomen
Ook voor de spes patriae in Leiden
heelt Ferri het woord gevoerd. Daar
verkondigde hij dat door alle tijden heen
de denkbeelden omtrent misdadigheid, ver
schillend zijn geweest. Volgens hem zul
len die denkbeelden wel voortdurend blij
ven veranderen, doch moeten de misdaden
i worden beschouwd als de uitingen van eene
zedelijke ziekte, die slechts bestreden kan
worden door verbetering der maatschap-
vroeg hjj. //Hoe laat is het spel ongeveer in
vollen gang
//Om elf uur.//
Beiden hadden niet bemerkt, dat Andreas
was binnengetreden met brieven en tijdschrif
ten, welke hjj op tafel legde. De Graaf zag hem
aan met donkeren blik
//Geef hier deze brie/en en betree l mijne
kamer niet weer, vóór ik gescheld heb,// be
val hij.
Hij zag de brieven na. Plotseling las men
op zijn gelaat hevigen toorn: //De kerel waagt
het mij te schrijven,// barstte hij los bij het
zien van Reginald's hand hjj wilde den brief
iu het vuur werpen maar beron zich en las.
//Daar staat het,// riep hjj uit, terwijl hjj het
papier verfrommelde en in een hoek wierp.
//Gisteren wees ik den kerel af, vandaag ging
hij op onderzoek uit en ontdekte het speel
hol van Von Medingen, morgen kraamt bij het
geval in de stad rond. Hij meent, dat ik de
schuldigen zal laten ontsnappen de bende
zal echter op heeterdaad worden betrapt, en
de man die dit zal bewerken, ben ik.//
//Gij oom
//Waarom niet Er behoort een weinig wils
kracht toe. Gevaar levert de zaak niet op.
Trouwens, dit zou een reden te meer voor mjj
zijn, om het geval te onderzoeken. Mijn leven
had ik gaarne veil, konde ik slechts een clier
ongelukkigen redden. Gaat ge met mjj mede.
George
//Dat spreekt van zelf. Gevaar zie ik echter
evenmin als gij. Wjj treffen er kameraden en
de geheel schurkenbent telt niet mede."
pelijke toestanden in socialistischen geest.
Er is geen diepzinnig betoog voor noo-
'j dig om aan te wijzen, dat de wetenschap,
i door den heer Ferri verkondigd, eigen
lijk kant noch wal raakt. Indien hij zegt,
dat de denkbeelden omtrent de crimina-
i
liteit in den loop der jaren telkens zijn
veranderd, dan kan dit waar wezen voor
de volkeren der oudheid, maar zoolang
het Christendom heeft bestaaD, is ook de
door Christus aangegeven maatstaf ter be-
oordeeiing vau hetgeen misdadig is of niet
steeds dezelfde gebleven. Wat voor 1000
en meer jaren verkeerd en zondig was,
is het nu nog en zal het ook wezen voor
onze nakomelingen.
En als de heer Ferri meent dat de
misdaad eigenlijk eene zedelijke ziekte is,
die door verbetering der maatschappelijke
toestanden kan bestreden worden, dan ver
gist hij zich evenzeer. Evenmin als eene
lichamelijke ziekte genezen kan worden
door abstracte, wetenschappelijke b€foogenf
kan men de misdaad vernietigen door
veranderingen op maatschappelijk gebied.
Wij willen niet geheel en al het ver
band loochenen tusschen stoffelijke en
zedelijke eischen, want ook wij zijn over
tuigd, dat maatschappelijke onvolmaakt
heden zeer dikwijls aanleiding geven tot
misdaad, maar wij geven niet toe, dat
het uitsluitend middel ter bestrijding der
misdaden gelegen is in eene reorganisatie
der samenleving, en vooral niet in socia
listischen zin.
Juist de omstandigheid;'dat een deugd
zaam leven naar evenredigheid meer ge
vonden wordt in de standen die minder
met aardsche goederen zjjn bedeeld dan
bij hen, die 's levens zorgen niet kennen,
levert het bewijs, dat de kiem der misdaad
niet gelegen is in de maatschappelijke
toestanden, doch bij deu mensch zeiven.
Indien wjj de wijsheid van den Italiaan-
schen socialist punt voor punt nagingen,
zouden wij zijn wetenschappelijk betoog
zonder veel moeite geheel weerleggen. Wij
haalden echter slechts een paar staaltjes
aan om te doen uitkomen, hoezeer ook de
wetenschappelijke socialisten den bal mis
slaan en om daarna te waarschuwen voor
dien fijneren vorm van propaganda voor
de afschuwelijkste levensopvattingen.
Want het is eene afschuwelijke beschou
wing om den meusch geheel ondergeschikt
te maken aan de materieele omstandighe
den, waarin hij zich bevindt. De mensch
behoeft geen zorgeloos leven te hebben
om deugdzaam en braaf te kunnen wezen.
Bij moet zich integendeel boven het alle-
daagscbe weten te verb fffen en sterk door
zjjn godsvrucht weten te strijden tegen de
«Tegenover eerljjke soldaten niet.//
Rothenegg deed een paar schreden naar de
deur, waarop hij bjj het binnenkomen zjjn pet
had neergelegd. George, wien reeds bij den
eersten aanblik het bleeke gelaat zjjus ooms
was opgevallen, zag nu zjjo loomen tred, de
zwakte, de slapheid van geheel zijne bonding.
Hij verwenschte de onvoorzichtigheid, waar
mede hjj de smartvolle mededeelingen had
gedaan, welke zijn oom zoozeer hadden ge
schokt.
//Zou u deze onderneming niet te zeer ver
moeien vroeg hij bezorgd. //Ge ziet er zoo
ziekeljjk uit, oom Philipp.,,
//Het is niets. Het zal voorbijgaan. Ik
ben echter een oud man. Mocht mij iets
overkomen, George, bescherm Isabella en rnjju
kind.(/
George hoorde toe met de grootste verba
zing Zijn oom zoo te hooren spreken, die al-
tjjd frisch en energiek was en alles haatte wat
op sentimentaliteit geleek, dat maakte hem
ernstig bezorgd voor de gezondheid van zjjn
beschermer.
//Gij gevoelt u voorzeker ziek vroeg hjj,
,,Vol8trekt niet, slechts vermoeid. Dat reizen
en inspecteeren mat mjj af. Ook heeft het
onderhoud met Bertha mjj diep getroffen."
„Zijt ge bjj Bertha geweest vroeg George
met levendige belangstelling.
«Ik kom juist van haar vandaan. Het arme
kind heeft zich dapper gedragen. Als deze har-
tewond is gesloten, V.an er nog iets goeds van
haar groeien. Arm". kleine Bertha, zjj was zoo
dankbaar voor nnjne deelneming, ik heb wel-
materiëele beslommeringen. Ja, wij durven
zelfs beweren, dat velen juist hun levens
geluk hebben te dauken gehad aan der.
harden levensstrijd, dien zij hadden te
voeren.
Ook wij streven naar verbetering van
maatschappelijke wanverhoudingen, omdat
deze indruischen tegen ons gevoel van
recht en billijkheid en tegen hetgeen de
godsdienst van ons eischt. Maar wij ma
ken ons niet de illusie, dat de stoffelijke
gelijkheid in socialistischen zin, indien zij
al kou worden verkregen, het menschdom
een haar zou verbeteren. Daar is heel wat
anders toe noodig.
Wij betreuren het om die reden, dat
men zich hier te lande laat voorlichten
door een man, die niet met ruw geweld
het maatschappelijk gebouw tracht te
sloopen, maar die als een doorvretende
kanker het maatschappelijk organisme
ondermijnt en daarom nog gevaarlijker is
dan de verschrikkelijkste revolutionnair.
Mogen toch spoedig in ons land aller
oogen opengaan voor dien grooten vijand,
het socialise. Dan, maar ook dan alleen
zullen wij van de toekomst mogen hopen(
dat zij betere sociale toestanden zal bren
gen en dat ons volk werkelijk gelukkig
zal zijn.
De Brusselsche Tentoonstelling heeft in
financieel opzicht, schitterende resultaten
opgeleverd. Niet alleen is den aandeelhou
ders hst garantie-kapitaal terugbetaald
kunnen worden, maar zjj kregen nog eene
mooie som op den koop toe. En het land
èn het volk hebben er zijde bij gesponnen.
De posterjj alleen ontving 11.4 miltioen
meer dan in andere jaren, de spoorwegen
15 millioen. Als eene blijvende herinnering
aan de Tentoonstelling blijft het koloniaal
museum te Tervueren staan.
Koning Leopold zal in den loop
van de a. s. week zich op nieuw naar
ViHefranche begeven her. schijnt dat
Z. M. ook nog een nieuw tochtje op de
Afrikaan3che kust zal ondernemen.
Het eerste parlementaire diner heeft
Dinsdag-avond in het paleis te Brussel
plaats gehad. Er waren 80 genoodigden.
De Koning, de Koningin en prinses C le
mentin e waien tegenwoordig. Tusschen
de genoodigden bevonden zich de leden
van de bureelen van den Senaat en de
Kamer, de Ministers en andere Volkverte
genwoordigers.
Kort en bondig heeft de Dnitsche ad-
miraaf Von Diederichs eene afreke
ning gehouden met de Chineezen die twee
Duitsche missionarissen hebben vermoord.
licht vroeger mij te weinig om haar bekom
merd maar voorbij is dat alles
voorbij." Hij zweeg eenige oogenblikken en
staarde strak naar het portret van Isabella, dat
nog in zijne kamer hing //George, nog eens,
mocht mjj plotseling iets onverwachts overko
men en op mijne jaren kau dit gebeuren
dan is mijn testament gemaakt. Terstond na
de geboorte mijns zoons heb ik het gemaakt
en u daarin niet vergeten. Alle bepalingen
blijven daarin van kracht. Isabella wordt voog
des. Wees goed voor haar
De jonge man was diep ontroerd. Tranen van
aandoening en dankbaarheid welden op in zjjn
heldere oogen"Waarmede kwelt ge u toch,
beste oom, waarom maakt ge u bezorgd. Ge
zijt sterk en krachtig en nog iu de beste ja
ren.// De generaal had geen ander antwoord
dan een weemoedig lachje.
//Kom, laat ons in de vrije natuur gaan wan
delen,// sprak hij tot zjjnen neef. Toen beiden
zich hadden verwijderd, trad Andreas binnen
om orde te brengen in de kamer zjjns mees
ters. Hij ledigde de aschbakjes, zette stoelen
en tafels terecht, rangschikte de dagbladen vol
gens hunne grootte, maar zag er nadenkend
uit en schudde eenige malen hel hoofd. Hier
gebeurde iets dat niet in den haak was, en
de Gravin leed er het mee3te onder. De Graat
hield zich op een afstand, en zjj had roodge
weende oogen. Zeker was er twist ontstaan over
bet gedrag van den oaden Graaf, van wien An
dreas meer wist dan de Gravin kon vermoeden.
Toen hij de brieven gebracht had, had hjj hoo
ren zeggenom elf nur spel in de woning
Maandag-ochtend plaatste de Admiraal
zijn vloot de schepen, de Kaiser, de tweede
klasse kruisers Irene en Prinzess Wilhelm
en de derde klasse kruiser A rcona tegen
over de Chineesche forten aan de Kiaot-
schau-baai die door 1500 Chineezen waren
bezet.
Daarop liet de Admiraal 600 man met
zes kanonnen in de booten aan land zetten.
De Chineezen aarzelden eenigen tijd, doch
toen zij de Duitschers van dan kant der
baai steeds meer zagen naderen, vluchtten
zjj hals over kop in de achter de forten
gelegen bergen.
De Duitschers rukten kalm voorwaarts,
bezetten de forten en haalden de Chineesche
vlag neer om die te vervangen door de
Duitsche, welke door de schepen met het
gewone saluut werd begroet.
De forten zijn nu in handen der Duit
schers en zullen waarschijnlijk ook in di«
handen blijven.
Over het terugkeeren van den ex-koning
Milan in Belgrado, moet keizer Nico
la a s zeer vertoornd zjjn. De Russische
Gezant Iswolski is dan ook terugge
roepen omdat Rusland het beneden zijn
waardigheid achtte door een Gezant ver
tegenwoordigd te zijn bij een Servische re
geering, welke onder het bewind van M i-
lan stond.
Het zal niemand verwonderen, dat het
Fransche volk met reuzenschreden achter
uitgaat wanneer men in aanmerking neemt,
dat het verlichte Frankrijk 1 millioen 848
duizend huisgezinnen telt zonder kinderen;
2 millioen 656 duizend huisgezinnen met
een kind; 2 millioen 364 duizend huisge
zinnen met twee kinderen en slechts 1
millioen 586,000 huisgezinnen met drie
kinderen. Ziedaar waartoe de zedeloosheid
en de averechtsche beschaving dat volk
gebracht heeltGeen wonder dus dat alle
ware vaderlanders groote jammerkreten
slaken en dat een nationaal verbond is tot
stand gekomen tot het bevoordeeligen van
de aangroeiing der bevolking.
Dr. Kuyper contra Bohsevain. Deze heeren
kunnen hei nog niet eens worden, ten derde
male heeft Dr. A. Kuyper zich naar aan
leiding van de Nieuwe Kerk-h-rin nering tot
den hoofdredaote'ir van het Handelsblad, den
beer Boissevain, gericht met een schrijven,
dat aldus begint
Uw vertrek naar het Zuiden, om herstel van
gezondheid te zoeken, verschoof mjjn antwoord.
Nu uwe terugkomst naderende is, mag ik weer
spreken.
Met beide handen grjjp ik mjjnerzijds uw
voorslag aan, om onze briefwisseling, door uit
gave m vlugschrift formaat, voor breeder pu
bliek te brengen. Over de voorwaarden van
uitgave zullen we het wel eens worden.
Wie een rechtvaardige zaak heeft, slaat nooit
den voorslag af, om haar voor welken rechter
ook, te brengen.
Gjj dorst het blijkbaar niet aan, om ons ge
ding voor den landsrechter te doen komen. En
van Von Medingen en toen da beide heeren in
de voorkamer scheidden, had hij weer hooren
fluisteren elf uur bjj Von Medingen. Dit
maalde hem in het hoofd om. Grommend doch
peinzend verrichtte hjj zjjne bezigheden, daar
valt hem het verfrommelde papier in het oog,
dat Rothenegg toornig van zich had geworpen.
Hjj ontvouwde het en las. Juist, daar stond
het, zwart op wit, hetgeen Andreas zoo lang
reeds had vermoed. En daarom was de Graaf
zoo boos op zijne vrouw. Streng als hjj was,
wilde hjj voorzeker den misdadiger vatten zon
der acht te geven op de tranen zijner echtge-
noote. Andreas' moraal nu was er al zoo eene,
hjj wilde steeds den schuldige laten ontsnap
pen. „Mevrouw, zoo redeneerde hjj, deelt mjjne
meening en ik mag hare verwachting niet te
leurstellen.// Daar de generaal van elf uur had
gesproken, zoo twijfelde hjj niet, of dit zou het
uur zijn, waarop de politie het huis moest bin
nenrukken. Graaf Von Medingen moest worden
gewaarschuwd. Andreas overlegde, liet het pa
pier in zijn zak gljjden en besloot, aldus uit
gerust, naar de woning van zjjn voormaligen
meester te jjlen. Dit viel hem echter zoo ge-
makkeljjk niet. Eerst moest hjj het diner op
dienen bjj mevrouw de Gravinwelke geen beet
aanroerde en niets deed dan kampen methare
tranen dan moes: de kamerdienaar dit, dan
dat doeD, en vooral moest bjj zorgen, niet op
vallend te zijn, en de aandacht van zjjn ver
dwijnen af te leiden. Rot was ongeveer
negen uur, toen bjj gelegenheid vond onopge-
meikt weg to sluipen.
(Vervolg zie Tweede Blad.)
