N
E
2)<fgGlctó voor c Tüoen S/uió
Onmisbaar of niet
No 2841
Woensdag 24 November 1897
22ste Jaargang.
'bui t E N JjANÏÏT
Is zij schuldigP
Een onecht Testament.
Frankrijk.
I Duitschland.
Spanje.
Turkije.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige in plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Aizonderljjke nummers
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
/1,10
1,40
«2,80
«0.03
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
50 Cent
77,
AGITE MA NON AGITATE.
Van 16 regels
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Redacteu r-U itgever, W. KüPPERS.
Niet zelden hoort men uit den mond
Taa vele lieden, die zich zeiven onder de
Verlichten» dezer eeuw, onder de mannen
'an den vooruitgang, rekenen, deze woor
den weerklinken«De godsdienst heeft
"aat den Staat, met de maatschappij niets
maken.»
Doch verstandige en onbevoordeelde man
hen hebben er daarentegen nooit aan ge-
^wijfeld, dat dergeljjke spreekwijzen louter
het uitbroeisel zyn van waanzin en kraok-
2'nnigheid.
PrederikdeGroote, bij het Duilsche
'°lk wjjd en zijd bekend onder den naam
Tan tder alle Fritz(de oude Frits), bezat
Persoonlijk zeker geen overvloed van gods
dienst. Maar toch was hjj er vast en zeker
'an overtuigd, dat de godsdienst de vol
trekt noodzakelijke voorwaarde conditio
*,n« qua non) was voor de rust en de vei
ligheid van den Staat. «Maak dat er gods
dienst heerscht in ons land,» beval hij der
halve op strengen toon aan zjjne ministers.
Napoleon I, evenzeer uitmuntend door
ekn verstand en geest, als verre afgedoold
diep gezonken door zjjn eerzucht, stelde
*Ües in het werk om den godsdienst te
'erheffen en te bevorderen, ofschoon hij te
kens zooals dit aan tyrannieke Staats
heden eigen is den godsdienst tot die.
hear van den Staat trachtte te verlagen.
Hetgeen hem tot bevordering van den
Redsdienst aandreef, was minder zijne die-
Pe vroomheid, dan veeleer de overtuiging,
de wetenschap dat de Staat onmogeljjk
heiten den godsdienst kau, dat de gods
dienst de volstrekt noodzakelijke voorwaarde
{conditio sint qua nonis voor de rust en
heiligheid van den Staat.
Zelfs de bloeddorstige monsters der
^ransche revolutie zagen zich gedwongen
°n» het geloof aan God, hetwelk zij korten
Hid tevoren vol overmoed afgeschaft en
10 breede stroomen bloeds gesmoord hadden,
Wederom op plechtige wjjze in zijne rech-
FE U1LLETON.
S2
(Slot.)
He dokter zond verder alle omstanders weg
etl bleef alleen met George en Isabella, die over-
'telpt
van smart tegen de deur leunde. Hare
"'pen bonsden onstuimigin haar hart rees
onuitstaanbaar verlangen naar een woord van
'6ïgeving en toch waBgde zij het niet hem te
•Sleeken, toch durfde zjj de rust van den Ijjder
aiet storen. Dan sloeg Rothenegg zijne oogen
*eder op, zjjn blik viel op zjjne vrouw
5 deed eene poging zijne armen uit te breiden
een onbeschrijflijk zalige glimlach speelde om
NHe lippen
«Kom bjj mij, mijn lief kind, kom hier, mijn
J'ttie vrouw,# fluisterde hjj nauw hoorbaar zjj
hielde aan zijn bed haar hoofd rustte aan
*ï®e borst.
v. Toen gravin Heister na eenige dagen den graaf
®°thenegg terugzag, lag bij op het paradebed,
crucifix tusschen de op de borst gevouwen
'eden.
Rjj heeft vreeseljjk geleden en is gestorven sis
Christen held, zeide Isabella tot hare vrien-
lö. Allen heeft hjj vergeven allen
h°k mjjen een stroom van tranen, heet en bit-
®r> de eerste, welke zij sedert zijnen dood had
Ksstort, brak uit hare oogen. /'Hij rust nu in
\r.ede, ik moet nu den last des levens verder
•heen dragen.#
"Draag dien last met gelatenheid,# vermaande
ten te herstellen en aldus metterdaad ge
tuigenis af te leggen voor de waa<heid
van de aloule grondstelling, dat zonder
godsdienst geen Staatswezen bestaan kan.
De godsdienst is noodzakelijk voor de
regeering des volks maar evenzeer is de
godsdienst onontbeerlijk voor het volk,
ten einde een bolwerk, eene verschansing te
bezitten tegen willekeur en geweldenarij
van den kant der machtigen. Zouden H e n-
drik IV,keizer van Duitschland Hen
drik VIII, koning van Engeland
Cromwell en zoovele anderen, zulke
gewelddadige en liederlijke bloedmannen
geworden zjjn, wanneer zij vast bevestigd
waren geweest in den godsdienst En zou
keizer Hendrik II op alle gebied zoo
veel groots en goeds tot stand hebben ge
bracht, wanneer niet de godsdienst zjjn
leidsman geweest was
Gèljjk het met den Staat is, zoo is het
ook gelegen met de maatschappij en mek
de verhouding der individuen tot elkander.
Waarom streven de goddeloozen zoozeer
met al de krachten, waarover zjj kunnen
beschikken, naar de vernietiging en ver
delging van den godsdienst? Niet alleen
hierom, omdat elk teeken van godsdienst
hun boos geweten beangst en verontrust
maar ook en wel voornameljjk, omdat de
godsdienst voor hen een hinderpaal, een
slagboom is, waardoor zjj worden verhin
derd en belemmerd om hunne zelfzuchtige
en baatzuchtige plannen tot uitzuiging van
hunne medemenschen door te zetten en
uit te voeren.
De godsdienst verlangt en vordert, het
recht van een ieder te eerbiedigenzjjn
eigen voordeel niet ten nadeele van den
medemensch te zoeken; den evennaaste in-
deidaad en in waarheid te beminnen als
zich zeiven; den evennaaste zóó te behan
delen, geljjk men zelf onder zulke omstan
digheden door anderen wenscht behandeld
te worden.
De godsdienst verlangt en vordert, dat
volgens diezelfde, bovengenoemde grond-
hare vriendin eu voed zijnen zoon op in eer en
deugd, opdat hjj zjjnen vader moge gelijken.
Dan is de plicht, door Philipp u opgelegd,
vervuld.
L.
Op het voorplein eener herberg van den der
den rang, in een van de groole marktsteden
der Engels.he middengraafschappen, stond een
vrachtrjjderskar op het punt van vertrek. Op
een der zijden was met groote letters geschilderd:
«John Sparks, vrachtlijder naar Parker's Dew
en Stoney-Gates.// Eenige der passagiers hadden
reeds plaats genomen anderen waren bezig hun
ne ingeslagen koopwaren bijeen te verzamelen
terwjjl sommigo op hunne ledige manden zateu
te rusten, tot dat de voerman zoude opdagen,
en over de afgeloopen markt en de wisseling
der prjjzen spraken. De waard liep in en uit,
met eeu glas voor den een en een kwinkslag
voor den ander, met angstige (en zooals van
zelve spreekt goedhartige) bezorgdheid rond
ziende, of hem soms een klant mocht ontsnap
pen door gebrek aan oplettendheid.
//Zal John Sparks nog heden avond vertrek
ken vroeg eene oude vrouw op eenigszins
scherpen toon. Hare vraag was niet tot iemand
in het bijzonder gerichtmaar de stalknecht,
die juist voorbij ging, antwoordde: wIIij is in te
goed gezelschap om haast te maken,# en wendde
het hoofd naar een groep mannen, die aan den
ingang stonden, alwaar de bezige herbergier
stellingen en grondbeginselen de wetten
van den Staat worden geregeld, zoodat
elke bevoordeeling van den eenen mensch
ten koste van den anderen mensch, elke
bevoordeeling van den eenen stand ten koste
van den anderen stand der maatschappjj,
zooveel als eenigszins mogelijk is, worde
verhinderd.
En juist hier zit de knoop. De egoïs
tische, baatzuchtige mensch ziet zich door
den godsdienst beperkt en belemmerd in
het uitzuigen van zjjne medemenscheD. En
daarom roept hjj uit. «Weg met den gods
dienst weg met den godsdienstDe gods
dienst moet verbannen worden uithet ge
meenschappelijk leven verbannen ook- uit
de arbeidswereïd verbannen uit de wetten
en uit het bestuur van den StaatDe han
del eu de industrie moeten vrjj zijn, niet
geboeid door de kluisters van goddelijke
en mengcheljjke wetten; opdat wjj naar be
lieven en eigen goeddunken onze medemen
schen kunnen uitzuigen en uitplunderen.»
Juist dat rumoerig geschreeuw der god
deloozen tegen den godsdienst, is het beste,
meest voldingende bewijs voor de noodza
kelijkheid van den godsdienst. Eerst dan,
wanneer de godsdienst de leidsman gewor
den is zoowel van de individuen als van
de maatschappjj, zoowel van de wetten als
van de Staten; eerst dan kunnen rust
en tevredenheid bjj ons hun intrek nemen
eD daar voortdurend verbljjven.
Dit hooge, edele doel mogen wjj nimmer,
neen nimmer, uit het oog verliezen. Stre
ven wjj daarnaar, strjjden wjj daarvoor,
overal en altjjd!
Als middelen tegen de malaise op land
bouwgebied, heeft de president-minister
Me line aan de hand gedaan: uitbreiding
van het stelsel der coöperatie landbouw-
crediet en verzekeringsbanken, ondersteu-
nings- en pensioen fondsen. Tot eeu en
ander zal de Regeering door het indienen
van wetsontwerpen het initiatief nemen.
reeds herhaalde bezoeken had afgelegd, nimmer
echter met ledige handen.
Een algemeen gemor ontstond er, op het fcoo-
ren van die woorden, onder de passagiers. //Zeg
hem dat het tjjd is om te gaan, oudje,# zeide
een van hen, //naar u zal hjj wel hooren, als
hij daar blijft staan drinken, krijgen wij onder
weg een ongeluk, daar kunt ge op aan.#
//En wat zal het helpen of ik het hem zeg P#
hernam het moedertje. //Ik heb moeite genoeg
met hem als hij nuchter is maar nu hjj dronken
ip, zal hij mij slechts afsnauwen."
Gjj moet hem overhalen om te teekmen,#
zeide de stalknecht, «het voermansleven is vol
verzoekingen van dien aard, vooral als iemand
er den smaak al van weg heeft.#
Terwijl de oude vrouw Sparks stond te bedek
ken hoe zij John van zijne kameraden zoude
weg krijgen, werd de zwaiigheid opgeheven door
de komst eener vischmand, gevolgd d^or rene
fraai gekleede dienstmeid.
//Zoo, nog niet weg? dat is goed waar is
Sparks? Ik ben zoo lang opgehouden geworden,
dat ik bang was te laat te komen zet den
visch daar onder die bank. Staat er iets? Welnu,
dan moet 't er maar van daan aan den visch
mag niets komen. Waar is Sparks, zeg ik
//Ik zou toeh denken dat de visch voor de
«Plaats,, een goede plaats mocht hebben.//
Men deelde de spreekster spoedig mede, dat
Sparks niet ver af was en bijna op hetzelfde
oogenblik zag men hem in allerijl zijne vrienden
verlaten, terwijl hij veel beweging en drukte
maakte, zoo als menschen gewoon zijn te doen,
die eene berisping weten verdiend te hebben,
Deze voor een groot deel van Frankrijk'»
bevolking zoo welkome tnededeelingen zul
len allerwegen worden bekend gemaakt.
Zelfs de sociabsten verzetteden zich niet
tegen het voorstel van afjkhage, dat met
388 tegen 6 stemmen werd aangenomen
en krachtens welk besluit Méline's re-
1 devoering derhalve in alle Frausc ie ge-
1 meenten zal worden aangeslagen.
Zoodra de pantserkruiser Deutschla?id,
j Vrijdag in dienst gesteld, g#reed is, gaat
deze oorlogsbodem naar Haïti om aan
Duitschland'seischtotgenoegdoening kracht
i bij te zetten.
Het schip is roet 644 koppen bemand
en voert acht lange Ringkanonnen van
15 c.M., acht snelvuurkanounen, twintig
mariuekanounen en vjjf torpedowerpers.
De bodem is pas verbouwd en dientenge
volge belangrijk in gevechtsvaardigheid
gestegen, zoodat hij, meent de Voss. Ztg
«uitstekend geschikt is voor de bijlegging
van het geschil met Haïti.»
Goed nieuws voor de Regeering te Ma
drid is van de Philippijuen ontvangen, [te
politieke hemel wordt helderder want de op
standelingen zijn geneigd te onderhandelen
en een der voornaamste hoofden van den
opstaud heeft bereids zijn onderwerping
aangeboden.
Generaal Weyler is in Spanje aange
komen zonder dat hij een martelaar is ge
worden van zijne overtuiging De R-geering
heeft hem inlichtingen gevraagd over som
mige punten en zich met de verklaringen
die hij over den Cubaanschen"opstand gaf,
tevreden gesteld. Hij meende dat zjjn
gevolgde staatkunde op Cuba do beste was,
doch meende de Regeering anders, dan
wenschte hij zijn opvolger maarschalk
Blanco succes op ziju pogen, in zijne
gehoorzaamheid aan de R^geering en liefde
voor het vaderland.
De Turksche gezanten bij de Europeesche
Hoven zijn in beklag.
De Westminster- Gazette beeldt een Turk-
schen gezant af als een bedelaar, met een
bordje op de borst, waarop te lezen staat:
«ik lijd honger», en al is het ook niet
en wenschen die te ontgaan.
«Wij hadden al een half uur op weg moeten
zijn, John,# mompelde de oude vrouw.
//Wij zijn allen gereed Sparks,// riepen zjj,
die zich in het rijtuig bevonden.
«Zet mjjne mand maar waar gij wilt, riepen ver-
scbeidenen die niet durfden gaan zitten, alvo
rens de meid der //Plaats,, had plaats genomen.
«Ik hoop dat gij dadGjjk zult vertrekken.//
zeide de jonge dochter, die met een gevoel van
meerderheid op de anderen nederzag «Je visch
moet voor het middagmaal dienen, en wjj eten
nooit later dan acht ure.v
Dadelijk, mejuffrouw, zoodra gij gezeten zjjt,//
zeide John, zoo nuchter als hij slechts kon, ter
wjjl hjj een vernietigenden blik op zjjne groot
moeder sloeg, die onvoorzichtig genoeg voort
ging hem op zacht brommenden toon over zjjn
gedrag door te halen. De pakkaadje werd, niet
tegenstaande alle tegenkanting, spoedig geborgen
en de visch kreeg eene plaats de meid der «Plaats#
stapte vlug op, terwjjl zij verklaarde, den wagen,
niettegenstaande die zeer gemakkelijk was, niet
te kunnen uitstaan, en zette zich op de voorbank,
en alles was gereed
Sparks, een weinig lot zichzelven gekomen,
was bezig op te stijgen, en het paard, hetwelk
gedurende dat gebeele woelige tooneel bewe
gingloos en met hangenden kop stil had gestaan,
alsof het over zijne eigene zaken nadacht, ont
waakte uit zjjne droomerjjen en maakte zich ge
reed om op te stappen. Maar het geduld
moest dien dag op de proef gesteld worden,
(Wordt vervolgd.)
