N I E \V E
l&agBlaó voor
Verschil van opvatting.
No 2861
Vrijdag 17 December 1897.
22ste Jaargang.
<2?
n
En een katholiek schrijft ons
Een onecht Testament.
HURIJHSIH
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem ƒ1,10
Voor de overige in plaatsen in Nederland fr. p. p. «1,40
Voor het buitenland2,80
Afzonderlijke nummers«0.03
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en .Feestdagen.
BUHEAïïSt. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer71/8
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Redacteu r-U itgever, W. KüPPERS.
Naar aanleiding van betgeen de Maas-
°°de heeft geschreven over Jhr. H. C. J.
Van Nispen tot Sevenaer, den
helman, die priester werd en alles vaar-
Wel beeft gezegd om zich geheel aan het
^erkvolk te schenken en A. C. Wer t heim,
aie naast zijn vele beursspeculaties ook de
j*aastenliefde in beoefening bracht, richt
j^t Handelsblad een aanval op het Katho-
'lek Rotterdamsch blad.
Een protestant schrjjft ons, zegt het
handelsblad
"Ik heb beide mannen gekend en van harte
geëerd, ik weet dan ook dat Jhr. Van N i s-
Pen zeer gestreng de liefdelooze taal van de
aasbode zou hebben veroordeeld. Hjj was een
^oschen vriend, die óók een ieder wilde helpen,
Jne bedrukt en beladen bjj hem kwam, al gaf
aan geloofsgenooten de voorkeur.//
"Uw artikel van heden schrijvende heeft u,
Uw zeer begrijpelijke verontwaardiging, meen
een weinig te kort gedaan aan de kutholie-
en in het algemeen.
Ik zou gaarne gezien hebben, dat tegenover
eh?een door u thanS wordt aangehaald, in her-
'"Uering ware gebracht wat de Tijd, het Centrum.
?a andere katholieke bladen over A. C.Wert-
e i m hebben geschreven onmiddellijk na diens
°°d en wat de heer Van Ogtrop aan het
fffaf gezegd heeft. Er is grond voor de vrees,
velen uwer lezers, die of deze huldebetui
gingen
niet lazen, ofschoon in uw blad mei*
lng er van werd gemaakt óf ze wel lar.en
®Rar weder vergeten hebben, er toe komen te
|eöeraliseeren, nu u spreekt van „ee:i der eerste
atholieke bladen.//
1 weet dat cok de katholieken openlijk in
jV C. Wertheim de uitnemende qualiteiten
ebben gehuldigd, welke wij zoo gaarne in hem
e°bei.i leeren kennen
tiet Handelsblad prijst A.C. Werth ei m
Jr°ot als de philanthroop en maakt ge-
,ril'k van hetgeen ook de Katholieke bla-
daaromtrent hebben gezegd,
j. Wie zal dan ook den gestorven Israë
li hij moge een der hoofden geweest zijn
a& de Amsterdamsche vrijmetselarij, hij
de lei Ier en steun geweest zijn derli-
^erale denkbeelden bij verkiezingen, W e r t
61 «n heeft zich ook getoond en wel in
fielvnldige gevallen den barmhartigen sa
afitaan.
Op dit gebied hebben ook wjj hem den
FE V1LLET O E.
22
{Fer volg.)
"Ja, maar gij hebt eene gelukkige manierom
h a *hes overtuigd te zijn wat gij gaarne wilt.
t durf zeggen, bjjv., dat gij volkomen over-
'Kd waart, dat ik heden avond metu mede
de gaan.;
"Tot dat ik u gesproken had, moet ik beken-
a van ja,»/ zeide de dokter, eenigszins spijtig;
"®a»r ik moest verstandiger geweest zijn.//
i "Zekerlik, dat badt gij ook moeien zijn;
hij dezelfde toevallen niet reeds jaren
en is zijn verstand er minder door gewor-
vreemdeling kwam hier tusschen beiden.
^"Verschoon mij dat ik u in de rede val (lot
Y Brimble), maar als dokter Cruden eens
J,» !'ag deed van de feiten, die hem dezen avond
*s v ^een brachten Indien gij hem geduldig
boordet, zondt gij zelve kunnen oordeelen
I,. «es dokters angst de noodzakelijkheid voor
je maatregelen soms heeft vergroot.//
^('Kapitaal,// zeide de Squire //ga uw gang,
V0 er, ik zal aandachtig toeluisteren; het zal
j,„0t U eene nieuwe, maar voor mij eene oude
chiedenis zijn maar denk er aan, feiten
hee? geheimzinnigheden, die vallen in het ge
niet in mijn smaak.//
T&fl ,ar er bestaat juist iets geheimzinuigs in
^et's Dew,// zeide de dokter,
da' ^etwijfeld, en dut is de wjjze, hoe Valany
gekomen is,// zeide de Squire driftig,
verdienden lof niet onthouden, al hoorden
wij aan zijn graf slechts éénmaal den naam
van God noemen alleen uit den moud van
den heer Van Ogtrop, die hoopte, dat
de Almachtige den gestorvene barmhartig
heid zou bewijzen. Maar wij hoorden aan
de geopende groeve A. C. Wertheim
ook verheerlijken als een der kopstukken
van de vrijmetselarij.
Nu de Maasbode Jhr. Van Nis pen
niet op een lijn heeft geplaatst met Wert
heim en den edelman in zijn werk ten
nutte van het mensehdom, hooger stelt dan
den gestorven bankier, waarover het Han
delsblad niet blijkt gesticht, willen wij
onze lezers ook het oordeel van onzen
Rotterdamsehen collega niet onthouden.
De Maasbode gaf onder den titel «Twee
Mannen» het volgende:
Amsterdam heeft binnen korten tijd het
verlies te betreuren van twee zijner beste
burgersH. C. J. M. Van N i s p e n tot
Sevenaer en A. C. Wertheim, man
nen in wie ideëeu belichaamd waren: het
idee der Christelijke Chantas en dat der
moderne philantropie. Beiden waren onte
genzeggelijk mannen van talent, mannen
met werkkracht, mannen met een warm
hart voor al wat leed en zwoegde in deze
wereld. Beiden hebben veel voor Amster
dam gedaanbeider naam dient dankbaar
aan 't nageslacht te worden overgeleverd.
Beiden zijn figuren in onzen tjjd van so
ciale hervormingenbeider naam zweeft
op de lippen van duizenden. Bij beider graf
zal menige traan worden gestort; beider
borst was versierd met den Nederlandschen
Leeuw. Beiden zijn plotseling gestorven.
En toch, welk een verschil!
Hier de jonkheer van huis uit, en niet
tegenstaande alles jonker gebleven, ge
sproten uit een oud Nederlandsch geslacht,
een oud-adellijken stam, Katholiek avant
tout daar een zoon des volks, van huis
uit Israëliet, wellicht Duitseher van af
komst.
Hier de edelman, voor wien hof en hooge
betrekkingen openstonden, maar die alles
er voor gaf om priester te worden en
dat in onzen tijd om op de eerste plaats
te gaan arbeiden voor God, voor 't eeuwig
heil der zielen daar een man, die zich
met al zijn kracht en kunde in den levens
strijd wierp, anderen door talent voorbij
streefde, 't geluk meê had en zich positie,
rjjkdom, invloed en eer verwierf.
//Ik geloof dat gij geljjk hebten daar deze
beer een vriend van u ia, en o ok een vriend
Was van uwen broeder, is het mij mischien
vergund in zijne tegenwoordigheid daarvan te
spreken.// De vreemdeling stond op en wilde de
kamer verlaten.
//Ga zJten,// zeide de Squire, terwijl bij hem
bij den arm hield, //ga voort, dokter.//
„De feiten zijn dan deze. Weinige dagen ge
leden ging Blootworth naar de //Dew" en sprak
met sir VtJany, en wat er tusschen hen beiden
voorviel, had zulk een nadeeligen invloed op
hem, dat hij in een zeer gevaarlijken toestand
geraakte. Gedurende den verwarden toestand
van geest dien op den hcvigen aanval volgde,
heeft Marjory opgemerkt dat hij herhaalde ma
len om Elisabeth Higgs vroeg.
//Gjj herinnert u haar nog wel, Squire
//Oude Bet? //zeker,// zeide de Squire, en
knikte toestemmend.
„Zjj is dood, reeds lang dood, vader,// zeide
Majory, bjj herhalingmaar hjj klaagde op
nieuw, //neen, zij is niet dood, zjj zal u van
alles berooven,// of iets van dien aard.
//Hij moest zich schamen,// zeide de Squire
//Oude Bet was zoo eerlijk als goud maar hjj
verbeeldt zich altjjd dat iedereen is zoo als hij
en Blootworth.//
//Neen, zeg dat niet,// wierp de dokter hem
tegen. //Welnu, toen hjj weder beter en kalm
was, vertelde Marjory hem zulkshij was in
den beginne niet zeer op zjjn gemak dat hjj
zich zoo had uitgelaten, maar bekende haar
naderhand, dat er redenen bestonden waarom
het leven of de dood dier vrouw eene zaak van
Hier de rijke jongeling, die arm leeft
en sterft.
Daar de klerk, die sterft als mi ilionnair.
Hier de man, die juist 't geluk van een
eigen gezin prijs geeft, ziju tijd, zijn talent
kan wijden en zijn goed kan geven aan
zijn evenmensch, vooral den jongen arbei
der, en die dit doet, niet ten deele, maar ge
heel daar de man, die eerst schatten
verdient en later bij al zijne mededeelzaam
heid, bij zijne zoete woorden, in weelde
leeft en den zijnen niets behoeft te wei
geren.
Hier de man zonder invloed iu stad
en land, die steunde op de liefde en aan
hankelijkheid van 5000 jongens en man
nen des volks, daar de man van gewicht
in de Eerste Kamer, de kiezer van Am
sterdam, de gemeenteraad, de pers.
Hier de man, die voor en met zijn volk
arbeiders leeft, huist en slaapt in
een cel met steenen vloer, een armoedige
kribbe, en de moeilijkheden der vraagstuk
ken van den dag tot diep in den nacht
naspeurt eu hunne oplossing zoekt, daar
de man, die in zijne heerlijke woning de
voornaamste menschen ontvangt met bui
gingen.
Hier de man, die voor zijn werk geen
belooning van 't vaderland vroeg, geen eer
zelfs daar de man, wiens diensten, raad
gevingen tot verbetering of verfraaiing van
Amsterdam hare belooniDg vonden in de
nieuwe geldleeninger, die moesten worden
uitgeschreven. Terwijl A. C. W. in de mid
daguren op zijn bureau telefonisch of tele
grafisch bericht ontving van goudtvaarde
in Amerika, van papierenrijzing uit Rus-
landman de oorlogskansen of tabaksoogsten,
lag Van Nispen in zijne kapel van 12
tot 3 uren voor 't kruis neergeknield
voor niemand te spreken en sprak tot
God, bewonderde den weg des Gekruisig
den en bad voor zijn volk.
Terwijl in de vorige week A. C. W. met
wagens vol bloemkransen ten grave werd
geleid, en de Synagoge gesloten was (on
dankbare, gij begrijpt niet, hoeveel hij deed,
om u te verheffen 1), omdat hij tegen de
Joodsche wet gezondigd had, werd jhr.
Van Nispen de baas, zoo noemden
hem de gezellen ten grave geleid door
een krans van jongelieden en mannen des
volks, door zijn woord en leiding gevormd
tot krachtige werklieden en zorgzame huis
vaders. Eu mot hen stonden rondom de
veel gewicht voor hem was, en dat hij onlangs
gehoord had, dat zij nog leefde en Marjory
besloot er uit dat Blootworth hem zulks gezegd
had. De eerste maal dat ik met Sir Valany
alleen was nadat Marjory mjj dit verteld had
hetwelk op denzelfden dag was, dat zij u ont
moette, mijnheer bracht ik de zaak zachtjes
aan op het tapijt, na alvorens van mr. Jobson,
die de vrouw kende, vernomen te het ben, dat
zij werkelijk dood is.//
//lloe, hebt gij Bet Higgs gekend? Wel Job
son, ik begin waa'ljjk bang voor u te worden,
en zelf aan hekserij te gelooven.,,
//De zaak zou u niet zoo verwonderlijk toe
schijnen, indien gjj wist hoe de kennis i3 aan
gekomen zeide de vreemdeling glimlachende.
//Ga voort, dokter,// sprak de Squire, die
belang in de zaak begon te stellen.
//Welnu, zoo ik zeide, ik bracht de zaak
ongemerkt zachtjes aan op het tapijt.//
//Ik laat al die fjjne zetten aan u over -s zei
de de Squire „ik zou in eens recht op den
man af zijn gegaan.//
„En uw doel gemist hebban, Squire ik
overlegde het beter, zachtjes aan Oegor. ik
hem van oude tijden te spreken, en toen kwam
ik met vrouw Higgs voor den dag, en gaf heel
toevallig te kennen, dat ik iemand ontmoet had
die inderdaad getuige was geweest van hare
begrafenis terwjjl ik volstrekt den schjjn
niet aannam, als of Sir Valany eenig belang
bad by haren dood, noch zelfs daarop het minst
zinspeelde.//
//En toen,// zeide de Squire, //ga voort//.
//Eerst sprak hjj niethjj ontroeide sterk, en
kist geschaard de grooten van Amsterdam
tal van vertegenwoordigers van werk
lieden elders tal van priesters, allen met
den redenaar instemmend: Yan Nispen
was onze negentiende eeuw een voorbeeld,
een waar leerling van Christus.
A. C. W.'s naam zal men vereeuwigen
door een straat naar hem te noemen of
eene stichting met zjjn naam te maken
jonkheer v. N.'s naam, al staat die niet op
den gevel, is vereeuwigd in het gebouw der
St. Josephs gezellen, in het thuis dat hjj
hun schonk.
Beiden zijn gegaan en geoordeeld
door God. Maar ook de geschiedenis zal
oordeelen, wie het aan het rechte eind had,
Yan Nispen of Wertheim, deze'fop-
offerende naastenliefde of de philantropie:
de Christen of de Jood, de Kerk of de
Loge. A. L. Ph.
Naschrift.
Over bovenstaand artikel is het Han
delsblad in woede ontstoken.
De Maxsbode vindt niets smadelijks in
bovenstaand artikel. De Redactie zegt, er
zich wel voor te wachten smaad te werpen
op het lijk van A. C- Wertheim, nu
het nog niet koud is. En als het Handels
blad meent, dat den Overledene zijne rjjk-
dommeu verweten zijn, dan heeft men het
artikel eenvoudig niet begrepen. De Maas
bode heeft niet gelasterd door de bewering,
dat Wertheim geld verdiende aan Am
sterdamsche leeningen. Dat kon geen laster
wezen, want er lag niets kwaads in het
feit; waarom mocht Wer t h ei m geen geld
verdieneu aan leeningeu
Wat is de reden, dat Van dag tot dag
in het Handelsblad zoo woedend geworden
is? Omdat hij instinctmatig voelde, dat er
in de Maasbode eene vergelijking gemaakt
werd tusscheu de philantropie en de Chris
telijke liefde, en die vergelijking niet ten
gunste van het humanisme kan uitvaHen.
Want de philantroop helpt zijn evenmensch
uit bloot natuurlijke beweegredenende
Christelijke liefde daarentegen gaat van
hooger motief uit en denkt bij het verrich
ten harer weldaden aan wat Christus, die
God iszelf heeft gezegd en geleerd en ge
wild, en aan het doel harer gaven.
Het Handelsblad maakt zich zeer boos
en noemt in een heftige critiek, die
wij niet zullen volgen op hetgeen wij
hier als «Naschrift» geven, de Maasbode
ik deed alsof ik het niet bemerkteen nadat
ik van onderwerp veranderd was, en hij zich
weder hersteld had, zeide hij: //Zijt gij er zeker
van, dat die vrouw dood is; ik heb onlangs ge
hoord dat zjj nog leefde.,, Ik zeide hem te
gelooven dat er geen twjjtel aan was, maar
dat, indien hij als eene oude dienstbode eenig
belang in haar stelde ik trachten zou hem
volkomen zekerheid te verschaffen. Hjj zeide
haastig„Ik wenschte wel dat gij dit doen
kondet," Nu is deze heer, mjjn berichtgever,
steeds het voorwerp mijner nasporingen geweest,
maar ik heb hem maar niet kunnen uitvinden.
Ik kon niet openlijk navraag naar hem doen,
uit vrees van Blootworth's achterdocht op ta
wekken, die in den laatsten tijd volstrekt niet
op zijn gemak en geheel van gedrag veranderd
was. Gisteren ging hij naar de „Dew", en had
een langdurig onderhoud met Sir Valany, wear-
van het gevolg het hevigste toeval was, dat ik
ooit bij hem heb waargenomen. Ik zie werke-
ljjk niet in wat Blootworth met deze zaak te
maken heeftde man is redeljjk genoeg als
men met hem spreektmaar Sir Vftlany's toe
stand zoo als die laatstleden nacht en heden
was, toont klaarblijkelijk aan dat hier iets gedaan
moet worden dat Sir Valany behandeld moet
worden, als onbekwaam zijn eigen zaken te be
sturen en Blootworth rekenpl chtig aan der
den gesteld moet worden, of anders geheel en al
ontslagen.
{Wordt vervolyd.)
-V fpan<T
