No. 2863.
Maandag 20 December 1897.
22ste Jaargang
agBlaó voor iSfiooró" on £tuió*3Collanó
De leerplicht en de
sociaal-democratie,
l
B D 1 T E JN L A N D,
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het baitenland
Afzonderljjke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
1 1,10
1,40
2,80
0,03
Van 16 regels.
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
50 Cents.
7 V
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Con tant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etrangért
G. L. DAUBE Co. JOHN., F.JONES Succ., Pans 3\bis Faubourg Montmartre.
Zij, die zich voor het volgende
kwartaal op deze Courant abon
neren, kostende in de drie maanden slechts
1 1.10 binnen en 1.40 buiten de stad
0rdvangen de nog deze maand verschijnende
nummers gratis.
Tegen Nieuwjaar verschijnt in deze
Courant weder een zeer boeiend feuilleton
'EUteldDe twee Weezen.
Over de politieke gezindheid van vele
°penbare onderwijzers is reeds dikwijls ge
broken en geschreven. Ook bij de behan
deling der Begrooting voor Binnenlandsche
^ken in de Tweede Kamer maakte dit
°bderwerp een belangrijk punt van debat
hit. Het schijnt dus met de neutraliteit
^er openbare school nog niet zoo ernstig
Seineend te zijn als de liberalen het wil-
doen voorkomen.
Trouwens, volstrekt neutraal te zjjn is
v°or een onderwijzer een onmogelijke zaak,
Wanneer bjj met hart en ziel werken wil
a&n de vorming en opleiding der kinde-
reQ lot leden van de samenleving. Het
taat zich gemakkelijk voorstellen, dat per-
8°öen van de meest uiteenloopende staat
kundige richting samenwerken aan een
^Uiver materieel doel, maar wij kunnen
°ns niet begrijpen, dat er geen onderscheid
z°u wezen in het onderricht,'t welk wordt
gftgeveu door een oprecht geloovig man
en dat van een sociaal-democraat.
Uit dit onderscheid volgt al dadelijk
^at neutraal onderwijs eenvoudig een her-
8enschim moet heeten. Indien de onder
wijzer tot taak had om zijn leerlingen te
^fcken tot een soort van levende mecha-
nismen, die lezen, schrijven en rekeuen
Ul°esten kennen en voorts nog enkele an
dere neutrale kundigheden behoorden te
Verstaan, dan zou het liberaal ideaal mis
schien voor verwezenlijking vatbaar zijn,
blaar wjjl geen enkel verstandig onderwij-
ZeL vau welke richting ook, zjjn taak al-
zal opvatten, spreekt het als van zelf,
^t het neutraliteits begrip onmogelijk kan
Vei"Wezenlijkt worden.
Uaar de liberalen tot nog toe met hand
tand aan die neutraliteit der openbare
school vasthouden, kan het niet anders of
er moeten herhaaldelijk botsingen voor
nemen tusschen hen en de voorstanders
Van het vrije onderwjjs, die de schending
neutraliteit natuurljjk aangrijpen als
6cue gelegenheid om op die liberale dwaas-
leid de aandacht te vestigen.
Uit geschiedde ook thans weder in de
FE U1LLETON.
Een onecht Testament.
Per volg.)
^r. Brimble beschouwde, met het miniatuur
1(1 de hand, beurtelings den vreemdeling en het
P°rtret, terwijl dr. Craden vroeg, „wiltgjj zoo
S°ed ziju ons uw waren naam te zeggen
Ue vreemdeling zag den Squire aanenzeide.
"ik deuk dat mjjn oom dien wel weten zal
"ik wist het,// zeide de Squire, bijna ademloos;
wist het ik was er zeker vanzelfs ter-
,Wljl ik hem Jobson noemde, voelde ik mjj tot
keen getrokken. Lieve jongen, hoe komt
►>1) toch aan die grjjze haren zeide bij, terwjjl
'i met de grootste hartelijkheid zjjne beide
at>den greep, //en waarom hebt gij op deze
met ons gehandeld
."ik heb eene lange geschiedenis te verhalen,//
jn.de Eustace nu niet langer de vreemde-
'"8 nadat do eerste aandoening voorbjj
as> /.maar bedenk, dat bet van het uiterste
"c^'cht is, dat ik voor het oogenhlik aan nie-
r''Pr''l m VtiV.end worde het was eerst
Jjjd verborgen te
^rstaan zei
hand,
iiw ver-
u voor
Tweede Kamer bij de behandeling der be
grooting. En nu werd daartegen wel door
den Minister van Binnenlandsche Zaken
de oumerking gemaakt, dat men herope
ning van den schoolstrijd wenscht, maar
daarmede is toch volstrekt niet het bezwaar
opgeheven, dat in de openbare school op
verschillende plaatsen aan de leerlingen be
ginselen worden ingeprent, die alles be
halve geschikt zijn om hen op te leiden
gelijk de wet wil tot alle christe
lijke en maatschappelijke deugden.
Door de heeren Mutsaers en De
Savornin Lobman werd er op ge
wezen, dat onder de openbare onderwij
zers sociaal-democraten zijn te vinden, die
hun theorieën niet onder stoelen of ban
ken steken, maar openljjk er mede voor
den dag komen en derhalve op hun leer
lingen een noodlottigen invloed moeten
uitoefenen.
Het spreekt van zelf, dat de heerTro ei
st r a deze verklaring uitnemend vond en dat
hij als sociaal-democraat er zich over ver
heugde dat door geestverwanten bjj het
onderwijs reclame voor zijn theorieën wordt
gemaakt. De Minister van Binnenlandsche
Zaken ontkende de sociaal-democratische
neigingen bij verschillende onderwijzers vol
strekt niet. Bij deelde zelfs mede, dat er
een enquête was ingesteld naar de politieke
gevoelens van de onderwijzers der openbare
school en dat het resultaat dier enquête
was, dat o. a. in Friesland 5 schoolhoofden
en 6 klasse-onderwijzers in meerdere of min
dere mate de sociaal-democratische begin
selen waren toegedaan.
Deze officieele bekentenis uit den mond
van een Regeeringspersoon, zal zeer zeker
geen goed doen aan het openbaar onderwjjs
en waarschjjnlijk nog minder het voorne
men van den Minister, om een wet op den
leerplicht voor te stellen, begunstigen.Het
is zeer ^opmerkelijk, dat hij in zijne rede
de resultaten van de enquête omtrent de so
ciaal-democratische gezindheid deropenbare
onderwijzers liet voorafgaan aan een plei
dooi voor den in te voeren leerplicht. Brengt
men toch deze zaken met elkander in ver
band, dan schijnt het ons toe, dat de poging
der Regeering om den leerplicht wettelijk
te regelen, beschouwd moet worden als een
aanslag op de individueele vrijheid, waartce
zeker geen aanleiding bestaat en die door de
omstandigheden volstrekt niet geboden
wordt.
Wij begrijpen het, dat geloovige mannen,
die ons volk lief hebben, zich niet willen
vereeuigen met dergelijke handelingen. De
leerplicht zalvolgens een stelling van den
Minister in zjjn gevolgen voor de groote
massa per se leiden tot schooldwang. Men
Maar aan Char mag ik het toch in allen ge
valle vertellen wat zal zij verheugd zjjn zij
heeft nooit een minuut aan u getwijfeld?
Een glimlach van zelfvoldoening verhelderde
Eustace's gelaat.
//Neen.,, zeide hij, //laat mij het genoegen
hebben het haar op den een of anderen tijd
zelf mede te deelen.i/
«Poeah zeide de Squire, die Diet van ge
heimen hield, //ik zou bijna wenscben het niet
te weten, ik moet het iemand vertellen.//
//Als gij gehoord zult hebben, wat ik u te
zeggen heb, zult gij het gewicht der geheim
houding inzien en om u voor alle verzoeking
daaromtrent te bewaren, geloof ik met Dr.
Cruden, dat wij 'best zouden doen, indien Sir
Valany inderdaad zoo ziek is, alle drie naar
Parker's Dew te gaan, en onderweg kan ik u
dan mijne gansche geschiedenis verhalen. Gij
weet dat Sir Valany mij voor dood houdt
„Niets daarvan,// zeide de Squire, //en ik heb
bet ook nimmer geloofd
«Ik geef u mijn woord van eer, dat hij het
denkt,,/ zeide Dr. Cruden.//
//'t Is mogeljjk dat gjj geljjk hebtmaar Eu,
is bet wel noodzakelijk dat wij nog heden avond
gaan Kunnen wjj zulks niet even goed morgen
j bjj het aanbreken van den dag doen? Gij weet,
dat zij noch bedden, noch avondeten hebben,
ik twijfel er zelfs aan of zjj wel een kaars hebben.//
//Het is laat geworden,// zeide Dr. Cruden,
//als wij gegaan waren toen ik pas kwam.—
//Dan zou ik mjjn neef niet gevonden hebben,,.
zeife de Squire, terwijl hij met toenemende
genegenheid naar zijn neef zag.
zal derhalve bij invoering er van komen tot
gevallen, datkatholieke ouders genoodzaakt
worden de opleiding hunner kinderen toe
te vertrouwen aan sociaal-democratische
onderwjjzers.
De mogeljjkheid hiervan vormt in ons
oog de scherpste veroordeeling van de po
gingtot invoering van den leerplicht.Op dit
oogenhlik zjjn de ouders vrjj hun kinderen
al of niet te doen genieten van het in de
plaats hunner inwoning gegeven onderwjjs.
Strekt dit niet met hun beginselen, zjj
kunnen er niets aan veranderen, maar zjj
hebben ten minste het recht om te bedan
ken voor zulk eene opleiding hunner kin
deren. Na invoering van den leerplicht is
dit niet meer mogeljjk. De ouders moeten
er zich dan aan onderwerpen, dat hun kin
deren op door de overheid ingerichte scho
len het gift der sociaal-democratie in zich
kunnen opnemen en daardoor voor tjjd en
eeuwigheid te gronde worden gericht.
In het vooruitzicht van dit voorstel be
treffende den leerplicht is het dus juist
gezien van eenigen onzer Afgevaardigden
om bjj de behandeling der Begrooting nog
eens op het gevaar te wjjzen, dat dreigt
door de sociaal-democratische begrippen
van verschillende openbare onderwijzers.
Hoewel beweerd kan worden, dat bet de
plicht en roeping der Regeering is om
uit de neutrale volksschool de sociaal-de
mocratie uit te roeien wjj begrijpen het
best, dat de Regeering hieraan volstrekt
niet denkt.
Het zou een onbegonnen werk wezen om
het onkruid der sociaal-democratie op de
openbare school uit te wieden, daar het
reeds te veel wortel heelt geschoten. De Re
geering zou terecht het verwjjt op zich
laden dat zjj dit reeds veel vroeger had
moeten doen, doch dat nu de tjjd daarvoor
is verstreken. Wel heeft de Minister van
Binnenlandsche Zaken, in antwoord op een
vraag van den heer Troelstra, ver
klaard, dat hij geen onbeperkte vrijheid
wil laten aan de openbare onderwjjzers
om propaganda te maken voor sociaal
democratische theorieën, en heeft de Minis
ter aan den heer L o h m a n te kennen ge
geven, dat een onderwjjzer strafbaar is,
indien hjj ook op bedekte wjjze de sociaal
democratie in de school predikt, doch wjj
vragen«Hoe kan de Minster laten con
troleeren, of de onderwjjzer in de school
zijn leerlingen ongemerkt het gift der so
ciaal-democratie laat inzuigen De re
sultaten van het onderricht van zulk een
onderwjjzer worden gewoonljjk pas bjj de
leerlingen merkbaarwanneer dezen de
lagere school reeds hebben verlaten. Het
hem afgelegde verklaringen betreffende de
sociaal-democratische onderwjjzers gestand
te doen.
En omdat dit hem onmogelijk is, mag
hjj niet hjj de Kamer komen met een voor
stel tot invoering van den leerplicht. De
Minister kon 25 jaren geleden, toen hij
promoveerde met een proefschrift, dat ten
titel had«Invoering van leerplicht is
wenscheljjk in Nederlandomdat in de
eerste plaats het schoolverzuim niet zoo
als thans tot een minimum was beperkt,
en er in de tweede plaats nog geen sprake
was van sociaal-democratische onderwij
zers, zjjn standpunt verdedigen. Er waren
in dien tjjd degeljjke gronden aan te voe
ren voor zjjn beginsel. Men kon dat be
strijden maar ook de heer Goeman
Borgesius kon zjjn meening betreffende
den leerplicht handhaven.
Thans zjjn die motieven geheel verval
len en moet het standpunt van den Mi
nister niet anders worden beschouwd dan
als een aprioristisch strevenwaarvoor
geen goede gronden meer kunnen worden
aangevoerd. De beraadslaging in de Kamer
over het lager onderwjjs op de openbare
school heelt dit voldoende aangetoond.
Leerplicht is nog slechts een liberaal dog
ma, dat evenals zoovele andere inzichten
der liberalen, berust op in de lucht zwe
vende theorieën.
Verwjjt nu de Minister aan de anti-li
beralen, dat zjj den schoolstrijd willen
heropenen, dan ware het beter, indien hjj
dit verwjjt tot zich zelf richtte en bedacht,
dat zjjn vooropstellen van de theorie van
den schooldwang slechts strekken kan om
het openbaar onderwjjs nog mser in dis-
crediet te brengen dan het reeds is. Wjj
hopen, dat de Minister nog tot inkeer
kome en zjjn voornemen late varen.
Spanje.
De Gouverneur van de Philippjjnsche
eilanden heeft drukke telegrammen ge
wisseld metjden Spaauschen minister-presi
dent Sagasta waarin bevestigd wordt,
dat de hoofden der opstandelingen zich
hebben onderworpen. Zeven en twintig op
standelingen hebben zich ingescheept naar
Hongkong. Zjj zullen worden vergezeld
door den luitenant-kolonel Rivera, ten
einde zorg te dragen voor hun veiligheid.
Generaal Weyler werd Woensdag
door de Koningin-Regentes ontvangen; het
gehoor heeft omtrent twee uren geduurd.
Rusland.
Het land van den Czaar heeft ook al
zijn landverrader gehad. Aan deze snoode
daad had zich schuldig gemaakt een ko
lonel van de staf, Massegine, die de
plannen van de verdediging der Poolsche
is den Minister dus on mogeljjk de dor grens aan Oostenrjjk had verkocht
//Gjj voorkomt mij, Squire, maar vat niet
juist mijne bedoeling; ik meende, dan zouden
wij tijd gehad hebben daar heen te gaan zon
der hen op zulk een oogelegen uur te veront
rusten zoo als wjj nu zullen doen.//
//Dat is waar, alzoo denkt gij dat hot beter
is morgen ochtend te gaan
//Het uitstel doet mij leed.
z/Het gewicht daarvan hangt af van Sir Va-
lany's toestand verwacht hij mjjn oom
//O, neen en hij heeft heden avond niets
van Blootworth te vreezen. Ik vertrouw, inder
daad, dat hij wel kalm zal blijven tot morgen;
en over het geheel misschien.
//Uitgeput, geheel uitgeput, zal hjj wezen,"
zeide de Squire. //Nu dat is uitgemaaktschuif
dus naderbij en begin Eustace.//
//Wat zullen de dames wel denken zeide
dr. CrudeD.
//O, zjj waren in den laatsten tjjd een weinig
ontstemd een weinig nieuwsgierigheid zal haar
geest opwekken. Ik zal ze een weinig plagen//;
en hjj schelde. //Breng de koffie hier en draag
zorg dat niemand ons store,// zeide hij, terwijl
zjjne oogen schitterden van vreugde, en hjj in
zijne handen wreef. t Is al te erg, Eu ik
moest het geheele dorp in oproer brengen, in
plaats van u op deze geheimzinnige wjjie to
ontvaDgen. Ik heb een verschrikkeljjken hekel
aan geheimen, ik ben zeker, dat ik het mij van
nacht in den slaap laat ontvi'len."
»Het is ton gevalle van >ry,//zeide Eus
tace cu om -S'ï ,,y te sparen, zoowel als
Om :>100tWjrths Schuld ten volle te bewgzen,
en hem eigene strikken to vangen.
//Het zou mjj onraogeljjk zjjn u alles dezen
avond nog te vertellen.//
Ik zal er u eene schets van geven, en dan
moesten wjj liever de dames een weinig gezel
schap gaan houden, die anders de schuld van
ons lang wegbljjven op dr. Cruden zullen wer
pen.//
//Doe zooals gij verkiest, mjjn jongen, mjjn
zoon,// zeide de Squire, terwijl hjj zjjue hand
op zjjns neefs schouder lag. „Ik zie reeds hoe
het er mede staatgjj zult mij spoedig de baas
zjjn; ik had een gevoel bjj mjj als of ik den
armen Eu terug haden hjj wischte een traan
uit zijne oogen.
//Behoef ik u te herinneren,// alzoo begon
Eustace, //aan den verheven, ontembaren geest
mijns vaders P//
„Neen, neen,// viel de Squire haastig in, //hjj
was de knapste.#
//Nu Squire,// zeide dokter Cruden, terwijl
hij zijne hand zacht op zjjne knie legde,// laat
ons bepalen, alvorens mr. de la Mark begint,
hem niet in de rede te vallen, anders komen
wjj heden avond niet klaar.//
//Ga voort,// zeide de Squire.
//Hjj kon zich nooit onderwerpen aan het
heerschzuchtige karakter mijns grootvaders, en
gedurige oneenigheid bracht ten laatste groote
verkoeling teweeg
«Dat kwam alles door Blootworth,// hernam
de Squire //hij had de hand in dit alles, hij
is een zeer
«Stil dan toch,// smeekte de dokter.
//Ga voort, Eu,// zeide de Squire, ongeduldig.
»Mjj huwde zoo als gy weet en ik
Maandag is kolonel Massegine in
de vestingwerken van St. Petersburg ge-
fusileerd, terwjjl zijne vrouw en dochter
die de verkwanselde geheimen naar Wee-
nen hebben overgebracht, tot levenslange
verbanning naar Siberië zijn veroordeeld.
De Petersb. Wjedomostie, het orgaan
van prins Uchtomski een goed vriend
van den Czaar, beschuldigt keizer W i 1-
helm van veroveringsplannen. Waarom
anders, vraagt het blad, die groote krijgs
macht onder bevel van prins Heinrich
naar China gezonden?
Een Russisch Staatsman noemt het op
treden van Duitschland een gevaar; de
voldoening voor den moord der zendelin
gen noemt hjj een voorwendsel en van
Russische zjj de heeft Duitschland wellicht
een ingrjjpen in zijn plannen te duchten.
Keizer Wilhelm schjjnt er niet aan
te denken, vertelde de Russische Staats
man nog aan deh Correspondent van Daily
News, dat Rusland is en Blijft de vriend
en beschermer van China.
Frankrijk.
DeFranscheschrjjver Alphonse Dau-
det is, zooals wjj in ons vorig nummer
onder de laatste berichten in het kort kon
den vermelden, te Parijs plotseling over
leden. In 1840 te Nimes geboren, debuteer
de hjj reeds op 18-jarigen leeftjjd zjjn bun
del verzen: les Aurcuses, in 1861 volgde
het gedicht: la double conversion.
D a u d e t was aanvankeljjk werkzaam als
secretaris van den Hertog d e M o r n y. In
1870 in den Fransch-Duitschen oorlog
streedt hij tegen de Pruisen. In 1874 werd
hij tooneelcriticus aan het Journal Of/iciel
en werkte mede aan vele dagbladen en tjjd-
schrilten.
Hjj schreef tooneelstukken als La demière
IdoleVOcillet blanc, Le frere ainé, Lise
Tavernier, VArlesienne; Fromont jeune en
Risler ainé.
Onder zjjne bekendste werken zjjn te noe
men: le Nabob, les Rois en exil, [Sappho,
Auma Roumêstan, Tartarin sur les Alpes,
la Lutte pour la vie, I' Obstacle, Tartarin de
2 arascon, Vimmortel, Port Tarascon, VEvaw
géliste, Trente ans de Paris, A travers
ma vie et mes livres, et Souvenirs d'un hom-
me dé lettres.
De Fransche literatuur verliest in Dau-
d e t een groot man. Wegens zjjne vele
verdiensten op letterkundig gebied prjjkte
zjjn borst met het Legioen van Eer en was
hjj sedert 1886 officier de V académie.
Alphonse Daudet's overMden
kwam voor zjjn gezin even onverwacht
als voor het publiek. De schrijver was
opgewekt en wel aan talel gegaan. Plot
seling kreeg hjj een flauwte gevolgd door
een beroerte. De hulp der in allerijl ont
boden geneesheeren mocht niet baden.
Duitschland.
Keizer Wilhelm heelt allerhartelijk
ste gelukwenschen ontvangen van Z. Em.
kardinaal C o p p en Aartsbisschop Y o n
Stablewski, voor zjjn manmoedig op
treden in het belang van den godsdienst
in China.
De Kardinaal telegrafeerde aan Z. M.:
werd geboren alvorens hij zjjn één en twintig
ste jaar bereikt had.//
//Ja, gij moet nu dicht bjj de dertig zjjn.#
«Ik ben vgf en dertig
//Zoo, dan ben ik drie en vjjftig. Wat vlieg
die tijd om En verder, mjjn jongen
„Gjj weet dat de ontdekking van zjjn huwe-
ljjk een volkomen breuk ten gevolge had,//
„Ja En hjj deed daar zeer verkeerd aan;
ik was toen nog maar een jongen, en had geen
begrip van die zaken, en trok al tjjd en overal
partjj voor hem maar het was een dwaas ding
den ouden man zoo tegen zich te verbitteren,#
//Squire, Squire,// zeide de dokter, //met welk
recht spreekt gjj
«Ja 't is waarik dacht dat hjj mij ook
zou willen dwingen, maar Maria's vermogen
maakte, dat, wat het geld betrof, zulks niet
ging.//
Eustace nam het miniatuur-portret uit de
handen zijns ooms en opende het doosje aan
de andere zjjde waardoor de beeltenis eener
dame te voorschjjn kwam. //Dat was mjjne moe
der,// zeide hij bedaard.
«O, sprekend ja, zij was een liefeljjk we
zen, even goed als schoon. En hij had volko
men geljjk dat hjj haar trouwdemaar hij had
een weinig geduld moeten hebben.//
't Was Blootworth die hem aanzette," zeide
Eustace door hem mede te deelen dat Sir
Eustace een ander huweljjk voor hem op 't
oog had met eene dame die eene verre verwante
zjjner familie was.
«Nu, nu,// zeido de Squire, terwjjl hjj zich
in zjjn stoel oprichtte, „indien gjj verlangt mjj
paw.
ABONNEMENTSPRIJS
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
rffi&lN' 'Jfl£N PRAT?"
AGITE MA NON AGITATE
24
