N 1 E l
E
2)ag6laó voor
en SCuió-dCollanó.
Herinneringen aan de radicale
partij in de Spaarne-stad.
No. 2880
Woensdag 12 Januari 1898.
22ste Jaargang,
BUITEJNLA ND.
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige in plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
B IT R E A IJ St. Janstraat Haarlem.
1,40
«2,80
0.03
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer
7Y.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Red a c t e ur-TJi t g e v e r, W. KüPPERS.
Er is een tijd geweest zoo heel lang
ligt hij nog niet achter ons waarin een
klein kuddeke radicalen in onze goede stad
kwam aandragen met velerlei eisch en voor
het Volk. Op bijeenkomsten en in druk be
zochte vergaderingen werden overwogen de
verschillende zaken, welke dienstig zouden
zijn aan de opheffing van den arbeiders
stand, aan de verlossing van het proleta
riaat uit druk en ellende, zooals men het
zoo gaarne noemde.
Met een volharding, die waardeering af
dwong, met een rusteloozen ijver, die geen
hinderpalen zag of kende en slechts ge
richt was op het ideaal Volksverheffing toog
men aan den arbeid. Wat tot hiertoe ge
daan was door overheid en paiticulieren
Werd van luttele beteekenis genoemd. De
eisch naar nieuwe en andere dingen, die
den arbeider mondig zouden maken, werd
met kracht op den voorgrond geschoven.
Voorden werkman was noodig een Volks
leeszaal, waar hp na zjjn dagtaak kennis
kon maken met den inhoud van tijdschrif
ten en courantencursussen in vreemde
talen vroeg men voor den arbeider, om hem
geschikt te maken voor de op banden zjjcde
internationale verbroedering der volken.
Voor de kinderen van den werkman be
toogden de leiders der partij de noodzake
lijkheid van Speeltuinen. Geregelde en goed
geleide spelen zouden hen geschikt maken
voor ordelijken arbeid. Ruwheid en onge
bondenheid zouden er een tegenwicht in
vinden. Een Volksdouchehad en Schoolba-
den moesten er komen om het lichamelijk
Welzijn te bevorderen. Ten slotte zou een
groot en ruim Volksgebouw moeten ver
rijzen waar gepaste ontspanning kon wor
den geboden en dat tevens kon dienen als
centraalpunt der groote en nieuwe beweging.
Er ontstond op die wjjze langzamerhand
een verlangens-ijjstje datden vertegenwoor-
F E U1L L E T O N.
DE TWEE WEEZEN.
9
Vervólg)
Maar langzamerhand werd zijn hart door een
*oesten haat vervuld, de haat van den behoef
tige, die zich tot hooger dingen geroepen acht,
maar die zich door nietige zaken aan kommer
cn zorgen geketend gevoelt.
Dikwijls had hij in zjjn leven door gebrek aan
eenige duizenden franks schipbreuk geleden.
Hij had wederom een belangrijke uitvinding
gedaan, welke hem, wanneer hij door iemand
Werd gesteund, spoedig tot een vermogend man
zou maken.
Maar wie zou hem dien steun verkenen? Hij
kon het uitschreeuwen van woede en in de
eetzaal, waarin hjj j zich op dat oogenblik met
zïu broeder bevond, draaide hij, liep op en
Oeer, met gebogen hoofd en gebalde vuisten als
£en wild beest in de kooi. De overblijfselen
v»n den maaltijd stonden nog op tafel, een
katglamp verlichtte het vertrek en tevens Jan,
kleek en met vlammende oogen, en George, den
zieke, die zich rillende en bevende van de koorts
kjj den haard zat te warmen, hoewel de avond
Zacht was als een Juli-nacht.
Plotseling Blilstaande riep Jan uit
"Waartoe dient het sterk te zjju Wat geeft
"ot als men van eerzucht verteerd wordt en de
middelen bezit daaraan te voldoen, wat helpt
digers der gemeenschap werd aangeboden
en waarbij niet altijd met bescheidenheid
op inwilliging werd aangedrongen.
Als eisch des tijds, zoo heette het, diende
men met bekwamen spoed deze dingen
ter hand te nemen.
Dank zij de absolut goede bedoelingen
van sommige der leiders en de warme plei
dooien door hen in het belang der zaak
gehouden, kwam er veel van het gevraag
de tot stand. Op zich zelf beschouwd nut
tige zaken. Van particuliere zijde bleef
men niet doof voor de stem der roepen
den. De beurs werd geopend voor kleine
of grootere bijdragen; men wilde de man
nen der vooruitgang aan het werk zien.
Zelfs waagden zich, hoe schoorvoetend
dan ook, de vroede vaderen onzer stad
de Raad der gemeente op het glibberig
pad, hen voorgespiegeld als den vasten
weg waarlangs volksgeluk en volkswel
vaart almede te bereiken zouden zijn.
In alle opzichten heeft de jonge partij
van toen haren zin gehad. Daar is geo
pend een Volksleeszaal; daar zijn gehou
den lessen in talen en populair-wetenschap-
pelijke voordrachten een stuk gemeente
grond is herschapen in een Kinderspeeltuin;
een Volksgebouw is verrezen. Ware gebrek
aan water niet een beletsel geweest voor
het aanbrengen van Volks- en Schoolbaden,
ongetwijfeld zou aan de geheele lijst zijn
voldaan.
Edoch wat is er van dat alles na een
kort tijdsverloop geworden? Wat is er ge
worden van het eene en van het andere?
Op deze vragen volgt een weinig bemoe
digend antwoord.
De eenmaal hooggeroemde stichtingen
van onze Volkspartij zijn ineengestort als
een speelgoed, dat de goede Sint laat vol
gen op het verlangens-lijstje onzer kleinen.
De beken vloeiende naar het beloofde land
zjjn opgedroogd, niet achterlatende zelfs
een spoor van hare beddingen.
Volksleeszaal en Kinderspeeltuin zijn ver
dwenen uit gebrek aan levenskracht. Van
het werken, het uitvinden wanneer alles nutte
loos wordt gemaakt door geldgebrek? geld,
en nogmaals geldWie bezorgt het mjj
Ik heb zoo weinig noodigvijftigduizend franks
slechts.... Hoort ge, GeorgeP vijftigduizend
franks I meer nietlu een jaar kan ik
ze verdubbelen en in tien jaar was ik archi-
millionnairl Welk een droom Waartoe dient
het droomen?"
George schudde kuchende met het hoofd.
Hij zocht niet en werkte niet, hij teerde slechts
weg, zijn leven was gebroken
Jan bleef met over elkander geslagen armen
voor zijn broeder staan en zeide met zware
stem
„Het jis een nietig ietsgeld en het
toeval is somtijds, zoo blindhet toeval, dat u
door een gril rijk of arm maakt? Wilt gij een
voorbeeld? Vandaag vertelde men mij te Gar-
ches, dat een boer, Boureille, onze buurman,
honderdvijftigduizend franks had geërfd, en het
gerucht loopt, dat hij nog veel meer gevonden
heeft in een der meubelen, welke de overledene
hem had nagelaten. Gij kent dien Boureille wel,
hjj is een zonderling. Waartoe dient hem nu
dat vermogen?
Nergens toe Terwijl ik 1En men
zegt ook in het dorp, dat Boureille waanzinnig
is geworden van vreugde. Hij had de kracht
om aan de armoede het hoofd te bieden, maar
miste den moed om tegen het geld bestand te zjjn.
Welk een menschU
Hij lachte zenuwachtig, sarcastisch, maar zóó
lang en heftig, dat de zieke in den leuningstoel
ervan sidderde.
voordrachten is evenmin sprake meer als van
het hopeloos pogen, den eenvondigen werk
man zoo maar, met een vloek en een zucht
te bekwamen iu de uitheemsehe spraken.
Al'een het Yclksgebouw is gebleven
doch in het afgeloopen jaar veranderd in
een gewoon bierhuis met muziek, waar in
het bjjzonder op den laatsten dag der week,
opgeschoten jongens lafenis zoeken bjj het
bruine vocht en bij vedel en dans de zor
gen des levens trachten te vergeten.
Inderdaad een povere vrucht, die even
wel den volksleiders kan leeren, voorzich
tig te zjjn bij de keuze der middelen, dien
stig om de massa op te richten en te ver
heffen. Men wachte zich daarbjj in te gaan
op droombeeldenmen toetse elke poging
daartoe aan het gezond verstand men zjj
nuchter als in den morgen.
Bjj den aanvang van den nieuwen jaar
kring mogen wjj elkander op deze dingen
wjjzen. Wjj kunnen dat doen zonder ons
daardoor afkeerig te betoonen van eene na-
tuurljjke en gezonde volksontwikkeling.
Wie zich aan een ander spiegelt, spie
gelt zich zacht. Het korte bestaan van de
ultra vooruitstrevende partjj in onze stad,
het snelle verloop van hel ziekteproces, dat
haar teu grave bracht, zjj ons tot leering.
Het strekke ons ten bewjjze hiervan, dat
de verbetering van het lot der massa al
leen bereikt kau worden langs geleidelij
ken weg, aangewezen door grondige stu
die van de sociale vraagstukken.
Engeland.
De Engelsche Regeering zal een vliegend
eskader gereed maken maken met het oor
logsschip Cesar als vlaggeschip, om in de
Chineesche wateren dienst te doen.
Uit Shanghai wordt gemeld, dat een Ja-
pansche vloot, bestaande uit drie pantser»
schepen, twee kruisers en talrijke schepen
van minder beteekenis, benevens een tor
pedo-vloot, het bevel hebben ontvangen
zich te stellen ter beschikking van den
Engelschen vice-admiraal.
Jan nam plaats bjj het venster, terwjjl hij
zijn blik peinzend over de streek liet weiden,
welke door de maan beschenen werd. Maar
de omgeving boezemde hem weinig belangstelling
in. Hjj droomde; maar deed zulks hardop.
//Te weten dat die Boureille een stomkop is,
een arme dwaas zonder hersens! Wat zal hjj
met dat geld aanvangen? Hjj zal het wegstoppen
en na zjjn dood zal men het onbesteed terug
vinden, evenals hij het gevonden heeft na den
dood zijns broeders. Terwjjl ik IWaartoe
dient dien zonderling al dat geld?.... Hij
kent geen hartstocht. Hij bebouwde den grond
zonder aan den volgenden dag te denken, hjj is
een nutteloos wezenik, met hetgeen ik
diiar gevoel, in mjjn hoofd, ik ben een kracht
in de natuurWaarom weigert de natuur
die kracht aan te wenden Het is een raadsel
Hij zweeg eenige oogenblikken.
De zieke bewoog zich even, legde de magere
handen, welke hjj tot nog toe bij het vuur bad
gewarmd, op zjjne knieën en sprak
//Wij kennen dien Boureille.... Eertjji's
hebben wjj eenige stukken land van hem ge
kocht om er weide van te maken, Ga hem eens
opzoeken, leg hem uw plan uit, het vermogen,
dat men ermede verwerven kanhaal hem tot
uwe gedachte overmogelijk leent hjj u
wel die vjjftigduizend franks, die gjj noodig
hebt."
//Ja, daaraan heb ik al gedacht; morgen ga
ik naar hem toe; maar als hij weigert?//
Op dat oogenblik keek de zieke zijn broeder
aan.
Eene vreeeeijjke rilling doorliep hem van het
De veldtocht aan de Indische gren
zen heeft aan de Britten groote kosten en
aanzienlijk persoonlijke verliezen na zich
gesleept. De stammen van den Khyber-pas
handhaven nog steeds hun ingenomen stel
lingen en zij brengen den Engelschen ge
voelige slagen toe.
De Minister van Oorlog wil dan ook het
leger reorganiseeren en een legerkorps van
30,000 man voor den dienst buiten het
Rijk beschikbaar stellen. Het Parlement
zal niet spoedig een dergeljjk mobiliseeren
goedkeuren. Er heerscht te veel geheim
zinnigheid. De Economist geeft den raad, die
geheimzinnigheid te laten varen, voor zoo
veel dit met de Staatsbelangen niet in
strijd is.
Spanje.
Generaal Blanco, de Spaansche bevel
hebber op Cuba noemt het eene onwaarheid,
dat hij voorstellen zou gedaan hebben aan
de oproerlingen. De Generaal rekent er op,
dat hem genoeg soldaten en geld gezonden
zal worden om streng te kunnen optreden
tegen vreemde avonturiers, die den opstand
steunen.
Duitsohland.
Eene eigenaardige rechtspraak werd on
langs in een Duitsch stadje behandeld. Een
koopman had zjjn zoontje tijdelijk van de
school genomen omdat het schoolbezoek
volgens hem met levensgevaar gepaard
ging. Daar in Duitschland leerplicht is,
werd den koopman boete opgelegd. Hij
bracht echter de zaak voor het gerecht. Door
een getuige a décharge, een deskundige,
liet hij aantoonen dat men bjj den bouw der
school voor ongeveer tien jaren geen kalk
had gebruikt, maar modder vermengd met
zand. Hij achtte het schoolbezoek voorde
kinderen, nu er nog eene verdieping boven
op wordt gebouwd, daarom levensgevaarlijk.
Een van stadswege ingesteld onderzoek
bevestigde dit en door het aanbrengen van
jjzeren pijlers was men aan het euvel te
gemoet gekomen.
De Rechtbank stelde den man er nu niet
alleen vrij van om de boete te betalen,
maar sprak mede als haar oordeel uit, dat
ook de tegenwoordige toestand, waarin de
school zich bevond, nog levensgevaarljjk
was voor de kleinen.
Denemarken.
In de West-Indische bezittingen van
hoofd tot aan de voeten, zooveel woede sprak
er uit het doodsbleek en vastberaden gelaat;
zoo dreigend, vooral, blikte het hem tegen.
//Welnu," zeide hjj, //als hjj weigert?"
Maar Jan de Montmayeur glimlachte reeds
weder, doch antwoordde niet.
Den volgenden morgen begaf Jan zich naar
de Bernadettes. Het was prachtig weder; de
zon scheen helder aan den hemelde vogels
zongenhet was een van die schoone lentedagen,
welke het hart van vreugde doen opspringen.
Jan sloeg echter nergens acht op en bleef som
ber gestemd.
Op de Bernadettes was niemand.
Claudine was naar Garches gegaan, de ar
beiders waren naar liet veld, Montmayeur klopte
aan de huisdeur; zij was slechts op de klink;
hjj trad binnen, niemand bevond zich in de
uitgestrekte keuken der boerderij, maar het vuur
brandde toch. Claudine zou spoedig terugkomen
om voor het ontbjjt te zorgen.
Boureille is niet thuis, zeide Montmayeur in
zich zelf.
Hjj luisterde scherp toe om zich te overtuigen.
Eerst hoorde hij nietsreeds maakte hjj zich
gereed tot vertrekken, zich voornemende in den
middag terug te komen, toen een heel bijzonder
geluid in zjju oor klonk, het was een heldere
metaalklank, zooals men aan de Bank of in de
speelzalen verneemt; het geluid van goud, dat men
door elkander werpt, van goudstukken, die men
opeenstapelt, telt en weder omverwerpt die
klank, welke iemand doet trillen, welke de oogen
doet schitteren, het hart doet ineenkrimpen, de
vingers doet beven. Wordt vervolgd)
ABONNEMENTSPRIJS
ECOtMÏT.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
AGITE MA NON AGITATE.
