N I E U W E
De vader van het
Congres der godsdiensten.
De Boerenleenbanken
in Frankrijk.
No. 2886
Woensdag 19 Januari 1898.
22ste Jaargang.
50 Cent
77»
t UI Ij
kfragfflaó voor on
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1,10
Voor de overige in plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor bet buitenland2,80
Afzonderlijke nummers0.03
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
PRIJ3 DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Redacteu r-TJ itgever, W. lüPPERS.
De abbé, Victor Charbonnel, die
het eerste bet denkbeeld van een Congres
van godsdiensten in de wereld wierp, beeft,
zooals onzen lezers reeds bekend is, in een
brief aan den Kardinaal-Aartsbisschop van
Parijs onlangs zijn uittreden uit de Katho
lieke Kerk bekend gemaakt.
Charbonnel is in het jaar 1863 te
Murat in Auvergne geboren. Hij deed zijne
studiën in het Seminarie van Saint-Sulpice
en aan het Katholieke Instituut te t'arjjs,
en was een geruimen tijd professor aan
het vrge, d. w. z. Katholieke College te
Meaux. Bovendien heeft hij ook gestudeerd
aan de Sorbonne en aldaar het Staats-di-
ploma van het licentiaat verworven.
Sinds drie jaren maakte hij zich te Pa
rijs bekend als schrijver en conférencier;
en in laatstgenoemde hoedanigheid ver-
scheeu hij somwijlen in burgerlijk gewaad
ter vergadering. Maar hij beperkte zich toen
maals tot het gebied van godsdienst en wijs
begeerte, en nam daarbij geen vijandige
houding jegens de Kerk aan hij bleef het
geestelijk gewaad dragen op de openbare
straat en in de samenleving.
Van zijn liberaal standpunt af, streed hij
voor de bij eenroeping van een algemeen
Congres van godsdiensten, in Parijs te hou
den. Daarmee beoogde hjj naar zijn bewe
ren, dat de Katholieke Kerk niet zoude
achterblijven bij de Protestanten van Noord-
Amerika, die het Congres van Chicago in
het leven geroepen hadden.
Aanvankelijk vond zijn voorstel veler
goedkeuring. Charbonnel verzekerde des
tijds in de Revue de Parisvan 1 Sep
tember 1895, dat de Amerikaansche Kar
dinaal Gibbons tot hem gezegd had«De
Paus zal met u wezen, dit weet ik.»
Doch weldra kwamen de Fransche Bisschop
pen tot de ervaring, dat de bovengenoemde
verzekering van Charbonnel niets min-
FE V1LLETON.
DE TWEE WEEZEN.
15.
Vervolg.)
Den volgenden morgen kwam Basselot Jan
in diens kamer opzoeken. Hi; had er eens over
gedachthjj vond de zaak uitstekend, de kans
van slagen zeker en bood Montmayeur, om hem
te helpen, al zijn geld aan.
De scheikundige zeide geen ja en ook geen
neeD.
//Laat ik eerst mjjne voorbereidende studiën
voltooien,// zeide hjj, //dan knnDen wij altijd
nog zien Ik heb u trouwens reeds gezegd,
dat het mij aan geld niet zal ontbreken."
Toch sprak er uit zijn blikken iets, dat op
wanhoop geleek misschien was het berouw
als hjj daar ten minste vatbaar voor was.
Na Montmayeur's Vertrek was het schouwspel
op de Bernadettes afschuwelijk. Naast het lijk
brandde nog steeds de kaars op een stoelhet
was, alsof zij daar in afgrijselijke ironie door
den moordenaar geplaatst was, zooals men ge
wijde kaarsen bjj de sponde der overledenen ont
steekt.
De tocht, die door de halfgeopende deur
naar binnen drong, deed dit licht fiikkeren
en dit veroorzaakte fantastische schaduwen op
Boureille's gelaat, zoodat het scheen te leven.
Een half uut is verloopen, nadat de misdaad
begaan is.
der dan uit de lucht gegrepen en een on
beschaamde leugen was.
Kardinaal Gibbons richtte aan de Re
vue de Paris eene snijdend scherpe logen
straffing, welke in het nummer van 1 Oc
tober verscheen. De Kardinaal schreef, dat
hij nimmer met den Paus gesproken had
over het plan van te Parijs een Congres
van godsdiensten te houden en dat hij der
halve onmogelijk tot Charbonnel de
bedoelde woorden bad kunnen uiten.
Voor korten tijd geleden, heeft Char
bonnel een boek uitgegeven onder den
titel<La volonté de vivre.* Dit boek be
helst een reeks van verhandelingen over
godsdienst en zedenleer. Ook in dit boek
is geen enkel woord van polemiek tegen
de Katholieke Kerk te vindenMaar Char
bonnel analyseert daar met bewondering
de zeer merkwaardige uitlegging van de
Evangeliën, welke T o 1 s t o in verschil
lende geschriften heeft neergelegd; ook haalt
bij, met hunne toestemming, protestantsche
moralisten aan.
De donbekende Godeindelijk, dien de
vervaardiger van dit boek aan het slot des
werks in een zwierig gebed aanroept, is
in den grond der zaak een zeer bekende
grootheid. Het is de «christelijke God,»
maar zonder betrekking tot een bijzonder
dogma. In dien «God» vindt Charbonnel
den grond voor den *wil om ie leven(la
volonté de vivre), waarnaar hjj zijn boek
getiteld heeft.
De Katholieke geestelijkheid van Parijs
nam aan het boek van Char bon nel ge
weldigen aanstoot en gaf aan hare ver
ontwaardiging op onverholen manier uit
drukking in het blad «La VeritéEn
hierop verklaarde Charbonnel openlijk
zijn uittreden uit de Kerk en poogde dien
heilloozen stap ondsr andereu te verdedi
gen door do houding der Fransche gees
telijkheid tegen het door hem ontworpen
godsdiensten-congres.
Die heer schjjnt niet te bemerken, zegt
de Köln. Volkszeitungmet alle recht, dat
Plotseling verbreekt een dof gekreun de stilte
der boerderij.
Boureille heeft dit geluid gegevenhjj is niet
doodhij is slechts bewusteloos.
Eenige minuten gaan nog voorbijopnieuw
Bteunt hij.
Langzamerhand beweegt hijzjjn vingers
trillen hjj heft zijne armen op opent
de oogen maar sluit ze terstond weder.
Weet hij wat er is voorgevallen? Hij kijkt
naar den opengebleven kofferaan zjjn lip
pen ontsnapt de rauwe kreet:
//Dief i Moordenaar 1"
Hoewel meer dood dan levend komt de dorst
naar wraak bjj hem op. Met al de macht, die
den armen stervende nog overblijft, met al de
geestkracht, die hem nog rest, treedt bjj hem
dit enkele denkbeeld op den voorgrond
//straffen.//
Op dit oogenblik is hij niet krankzinnig,
niet idioot meer integendeel, deze ge
dachte maakt hem, om zoo te zeggen, scherp
zinnig.
Mocht hjj nog slechts één minuut leven.
Hij roept om hulp, maar al ras bedenkt hij
zich dat zjjne kreten hem slechts afmatten en
dat niemand dicht genoeg bjj hem is om ze te
kunnen hooren.
Dan sleept hij,zich tot aan den witgekalklen muur,
zoodat hij dien kan aanraken het gelukt hem
nog op zjjne knieën te gaan zitten, hjj doopt zjjn
bevende hand in het bloed, dat hem uit een gapen
de wonde aan het hoofd langs hals en waDgen op
de schouders golft, en daarmede schrjjft hjj
i/Jan de Montmayeur heeft mij verm
bij daarmee over zijn standvastigheid iu
het geloof den staf breekt.
Hopen wij echter, dat de apostaat nog
bijtijds tot inkeer zal komen Spiegelen
wij ons aan hem, hoeden wij ons voor hoog
moed en eigendunk; want dit ziju juist de
grootste struikelblokken, waarover reeds
zoo menig apostaat, ja we kunnen wel zeg
gen alle apostaten gestruikeld en in den
diepsten afgrond van ketterij en ongeloof
gevallen zijn.
Het moeilijk vraagstuk, hoe den landbou
wers op gemakkelijke en min kostbare wijze
crediet te verschaffen is opgelost door de
vinding van den edelen menschenvriend,
Raiffeisen, diezichgeheelopeen christe
lijk standpunt plaatste, en de christelijke
behulpzaamheid onontbeerlijk achtte tot
verwezenljjking van zijn doel.
Hoe is anders de onbeperkte aanspra
kelijkheid der leden mogelijk, voor alle
handelingen der bank? hoe de uitsluiting
van winstverde ling onder de leden? hoe
de niet-bezoldiging van het bestuur?
Dat er onder de landbouwers nog die
ware christelijke geest gevonden wordt,
bewijzen de duizende banken opgericht
in Duitschland, de honderden iu Frankrijk,
Italië eu elders. En tot eer onzer Neder-
landsche boeren zij gezegd, dat ook zij voor
hunne Fransche en Duitsche lotgenooten
niet onderdoen, want ook nu reeds zijn op
meerdere dorpen dergelijke banken opge
richt en op zeer vele in voorbereiding.
Toch schijnen de Raiffeisenbanken een
doorn te zijn in veler oog.
De woekeraars kunnen er niet mee sym-
pathiseeren, wijl zjj zulke christelijke liefde
niet onder de landbouwers veronderstellen,
en misschien niet gaarne eene uiting zien
van zulken onvervaischten christen-geest.
De woekeraars, die door hun geld leeuen
tegen hoogeu interest en de oubarmhartig-
ste praktijken zooveel boeren tot den be
delstaf brachten, zijn het spreekt van
zelf tegen deze banken het meeste gekant.
In Frankrijk, waar de hatelijkste anti
christelijke politiek regeert; waar eene uit
zuigersbende als de Panama-joden zoo goed
Een vreeseljjke pijn verlamt zijn armbij
snakt naar lucht, staat op, doet twee sehredeo
en wankelthij zoekt een steun aan een lang
werpig vierkante tafel, die bij den muur stond,
maar daar hjj er met zjjne volle zwaarte op
drukt, slaat ze om en komt met hot bla 1 tegen
den muur terecht,
Boureille was midden in het vertrek achter-
overgevallen.
Ditmaal was hij werkelijk dood.
Doch de omgevallen tafel verbergt het ge
schrift De bloedige volzin is onzichtbaar. Bou
reille zal niet gewroken worden.
Dien morgen ging Montmayeur niet uit.
Hjj weet zeer goed wat er gebeuren zal de
werklieden der fabriek wisten het nieuws al
zij spraken erover in Jan's tegenwoordigheid,
die toeluisterde zonder verder te vragen.
//Hjj had juist eene erfenis gehad en er zjjn
hier zooveel landloopers in de streek,// was de
algemeene indruk. George, wiens toestand ver
ergerd was, lag nog te bed.
Ckudine had de misdaad ontdekt.
Des morgens vroeg, toen zij langs de ladder
hare kamer verliet, bemerkte zij, dat de denr
van het huis openstond, zag, dat zjj met geweld
was opengebroken en spoedde zich, een onheil
duchtende, naar binnen,
Boureille was reeds koud.
Op den stoel had de kaars tot op het laatste
toe gebrand.
Zjj wekte de overige bewoners der boerderij,
liep vervolgens naar Doriat, om hem de mis
daad mede te deelen.en waarschuwde daarna
den Burgemeester.
als ongehinderd haar slag kan slaan, be
gint men de jeugdige leenbanken zóo te
bemoeilijken, dat men waarlijk zou gaan
denken of men den uitgeput ten boerenstand
dan nog een laatste middel wil ontnemen,
om zich in stand te houden, en niet tot
volslagen armoede te vervallen.
De boerenleenbanken verlangen geen
winst te maken; zij willen, door het geld
tegen eenen koogeren interest u t te leenen,
dan zij het ontvangen, de noodzakelijke
kosten bestrijden en eene reserve-fonds vor
men, om mogelijke verliezen te dekken,
den interest te verlagen en mocht het fonds
grooter worden, dan noodig wordt geoor
deeld, het geld te besteden ten algemeene
nutte.
Het groote doel is en blijft alzoo, ge
makkelijk en goedkoop geld verschaffen aan
oppassende landbouwers.
Welnu in Frankrijk meenden menden
weldadigeu invloed dezer banken over het
hoofd te moeten zien, en ze op gelijke lijn
te moeten stellen met de gewone kassiers
huizen. Zij zouden moeten vallen onder de
patentwet, en meer belasting dienen te be
talen, dan zij kunnen opbre gen.
Tegen dezen fiscus-maatregel kwamen de
boerenbonden in verzet.
Maar nu heeft de Fransche Raad van
Staten uitgeraakt, dat zij we! degelijk ver
plicht zijn de patentrechten te betalen.
Het is zeer waarschijnlijk, dat de meeste
banken daarloe niet in staat zullen zijn,
zonder den interest, door de boeren te be
talen, aanmerkelijk te verhoogen.
En dit nu is juist tegen het systeem -
Raiffeisen, dat door zijn geheele inrichting
beoogt de rentevoet zoo laag mogelijk t8
zetten.
Alle goede zaken hebben hun tijdperk
van strijdmaar toch zullen zij zegevie
ren, omdat er nog veel mannen zijn van
goeden wil, die wat over hebben voor hun
minder bedeelden evenmenscli.
De Duitsche banken hebben den strijd
gehad en overwonnen de Fransche staan
nu voor eene levensquaestie, maar zullen
ongetwijfeld over joodsche woekerzucht
weten te zegevieren.
Hopen wij, dat Nederland van tegenwer
king moge verschoond blijven, opdat de
boerenleenbanken, over het geheele land
verspreid, door onderlinge samenwerking
een zegen worden voor den steunbehoe-
venden boerenstand.
Van uit het venster van zjjn studeerkamer,
welks ramen op het veld uitzagen, in de rich
ting der hoeve zag Jan de Montmayeur weldra
het geheele dorp komen aanloopen en groepen
vormen om de Bernadettes.
//Gelukkig, dat ik niets te vrcezen heb,//
zeide hij in zichzelf en hij gevoelde een soort
duivelsche vreugde, nu hjj zich, dank de ge
nomen voorzorgsmaatregelen in veiligheid be
vond.
Elk spoor der bloedvlekken op zjjne kleederen
en de was op zjjn broek had hjj door eene che
mische oplossing weten te verwjjdercn.
Hjj had er zich wel voor gewacht, het goud
en de bankbiljetten bjj zich te houden, maar ze
in een brandkast gesloten en deze eenvoudig
in een put neergelaten overtuigd, dat hjj ze te
voorschijn zou kunnen haleD, wanneer hjj ze
noodig mocht hebben.
George kwam niet ontbjjten Jan was heel
alleen aan tafel. Niettegenstaande zijn zielskracht,
had hij toch geen eetlust. Gewoonlijk was hjj
zeer matig, doch dien dag dronk hij veelzulks
deed hem goed.
Hjj was voornemens den ganschen namiddag
thuis te bljjven, maar eene zekere onrust maakte
hem zenuwachtig. Door een geheimzinnige macht
gevoelde hij zich tot de boerderjj aangetrokken,
waar zjjn slachtoffer zich be-ond.
Wel wilde hjj het ljjk niet zien, doch zich
onder de groepjes landlieden mengen om te
hooren, wat zjj vertelden.
{Wordt vervolgd
