No. 3022.
Maandag 4 Juli 1898.
23ste Jaargang.
HbagGlaó voor <3^oorè~ en Suuiö-éCollanè
mm
Samenwerking
Bedrogen geluk,
JÖUITKJVLAjN 1)
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
f 1,10
1,40
2,80
0,03
Turkije.
België.
Frankrijk.
Oostenrijk-Hongarije.
Duitsohland.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
y, IN" TIjENDR
AGITE MA NON AGITATE
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Ceuta.
Elke regel meer7
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Con tant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etrangèri
G L. DA UBE 8f Co. JOHN.,F.JONES Succ., Pa"is 31èt« Faubourg Montmartre
Weder is een verkiezingscampagne ach
ter den rug en schjjnt het ons geoorloofd
naar aanleiding van den gevoerden strijd
eenige opmerkingen te maken.
Die opmerkingen zjjn vau gemengden
aard. Kan eensdeels gewezen worden op
enkele verblijdende resultaten, anderdeels
hebben zich feiten voorgedaan, die tot na
denken stemmen en de waarde dier resul
taten aanzienlijk verkleinen.
De verkiezingen voor de Provinciale
Staten hadden ditmaal meer dan gewoon
lijk een politiek karakter. Dit ontleenden
zij aan de bevoegdheid der Staten om de
leden van de Eerste Kamer der Staten-
Generaal te kiezen. De overige functiën der
Provinciale Staten kwamen hoegenaamd
niet ter sprake. Alle nadruk werd gelegd
op hun kiesbevoegdheid.
Daar was wel reden voor. Tot op dit
oogeublik vormt de Eerste Kamer een
krachtig bolwerk voor het liberalisme, zoo
dat zij altijd in slaat is om de beslissingen
van eeneventueele anti-liberale Tweede Ka
mer en een mogclyk anti-liberaal Ministerie
door haar veto te vernietigen. Wel is die
liberale meerderheid der Eerste Kamer in
de jongste jaren eenigszins geslonken,maar
toch was zij nog sterk genoeg om elk anti
liberaal Kabinet tot onmacht te doemen.
De periodieke verkiezingen voor de Pro
vinciale Staten gaven nu gereede aanlei
ding om te trachten in die colleges, waar
dit nog niet het geval was, de meerder
heid om te zetten en aldus een zoodanigen
invloed op de samenstelling der Eerste
Kamer te verkrjjgen, dat ook daar bjj de
volgende verkiezing een anti-liberale meer
derheid geboren werd.
Omdat in eenige provinciën de beide
anti-liberale richtingen bij afzonderlijke
actie niet in staat waren! met succès de
liberale party te bestrijden, werd door Ka
tholieken en Anti-revolutionnairen naar
samenwerking gestreefd. De politieke lei
ders begrepen, dat door samenwerking ver
kregen kon worden, wat door afzonderlijk
optreden nooit te bereiken zou wezen.
Maar het was te verwachten, dat zich
hierbij moeielykheden zouden voordoen.
Men mag niet voorbij zien, dat de Katho
lieken en Anti-revolutionnairen een eigen
politiek programma en een eigeD organi
satie hebben, dat zy in sommige opzich
ten, misschien wel in de meeste, kunnen
samengaan en zeer zeker voor elkander niet
willen onderdoen in hun afkeer van het
liberalisme, maar dat zij overigens toch
hun eigen wenschen en eischen hebben en
onafhankelijk van elkander optreden.
FEUILLETON.
4. {Vervolg
//Tut, tut! Geen woord meer hierover. Ik
heb u immers gezegd, dat het reisgeld al ge
reed ligt. En bovendien, zouden wij onkosten
schuwen, wanneer de gezondheid, ja misschien
het leven van ons kind op t spel staat
De laatste woorden deden de vrouw nieuwe
tranen storten. Zy bracht echter geen tegen
werping in 't midden, en zou trachten zich
Haar den wil haars mans te voegen.
«Laat nu alle droevige gedachten varen,
Eugenie,// begon Reichenau weder. «Komt tijd,
komt raad. Onze beide oudsten zjjn nu verzo:gd,
en onze jongsten zullen het ook worden, wan
neer de tijd daartoe aanbreekt. Binnen twee
jaren zjjn we voor goed uit den brand gered."
Hjj vergat echter, dat hij reeds zoo dikwjjls
dezelfde woorden gesproken had. Schijnbaar
Kerust hief de huisvrouw haar hoofdje op en
"Gij zjjt dus bij Edelheim buiten verwachting
geslaagd Hebt gij geen moeielijkheden onder-
Vonden met ii potheken
//Neen!// am uurdde bjj op kalmen toon.
//l)e Edelheims zijn werkeljjk vriendelijke men-
schen, altijd dienstvaardig en voorkomend. Daar
heb ik nu reeds meermalen de bewijzen van
gezien. Edelheim is een man van tacthjj gaf
mjj het juiste begrip van hypotheken in de
Dit maakte de samenwerking bij de
verkiezingen hoogst moeielijk. Maar er wa
ren meer oorzaken, waaraan wij het toe
schrijven, dat in het bijzonder aan den kant
der Anti revolutionnairen niet die samen
werking is getoond, welke wenschelijk
werd geacht om het beoogde doel te be
reiken.
Men heeft den godsdienst in de politiek
gemengd, niet met het doel om daardoor
den staatkundigen strijd een meer verhe
ven karakter te verleenen, maar juist om
de beoogde samenwerking te doen mis
lukken. Er zijn nog altijd menschen, die
zich door hun onverdraagzaamheid op ker
kelijk gebied laten medeslepen om op maat
schappelijk en staatkundig terrein anders
denkenden te wantrouwen en te miskennen.
Ook ditmaal heeft het «clericale spook»
weder dienst gedaan en wij behoeven niet
te verzekeren, dat de liberalen hiertoe het
hunne hebben bijgedragen. Om hiervan een
bewijs te geven, behoeven wij slechts de
aandacht te vestigen op de redevoering, die
de bekende Joodsehe advocaat mr. L e v y in
de residentie heeft gehouden ter aanbeve
ling van de liberale candidaten, en waarin
hij de kiezers zoo aandoenlijk als hem maar
mogelijk was waarschuwde voor de «pries
terheerschappij» en dergelijke fraaiigheden.
Te verwonderen is het dan ook niet, dat
onder den indruk van dergelijke leugenach
tige voorstellingen, die altijd d- or de li
beralen zijn verspreid, sommige Anti-revo-
lutionnaire kiezers er niet toe waren te
bewegen om hun stem te geven aan den
Katholieken candidaat. Ook hier te Haar
lem heeft het «anti-papisme» gezegevierd
en daardoor aan de Staten van Noord-Hol
land een man ontroofd, die vele jaren een
sieraad van dat college heeft uitgemaakt.
Wij verwonderen ons daarover niet, maar
betreuren het toch ten zeerste, vooral daar
de Anti-revolutionnairen er zich niet over
kunnen beklagen door de Katholieken in
den steek te zijn gelaten.
In geen enkel district heeft men kunnen
aantoonen, dat de Katholieken geweigerd
hebben hun stem te geven aan een Anti-
revolutionnaiien candidaat. Overal hebben
de onzen hun plicht trouw vervuld, zelfs
waar zy in slechts weinig opzichten kon
den sympathiseeren met den can lidaat der
Anti-rtVolutionnairen.Pe Katholieken heb.
ben in het oog gehouden, dat de politieke
overtuiging van den candidaat bij de stem
bus den doorslag moest geven, en niet diens
godsdienstige gezindheid.
Billijkheidshalve mogen wij ook niet voor
bijzien, dat de party-tucht bij de Anti-re
volutionnairen te wenschen overlaat. In
verschillende districten, waar by de Ka-
verschillende omstandigheden, waarin zjj zich
voordoen ook maakte hij niet het minste be
zwaar, mij het volle kapitaal te geven.
Eu hiervoor was ik in 't begin wel een beet
je beangst."
«Ik voor mij had geenszins verwacht, dat
gij tegen derde hypotheek zulke groote som zoudt
krijgen. Was Edelheim niet bang voor het risico,
waaraan hjj zich blootstelde
«Neen, hij stelt het grootste vertrouwen in
mij
#Maar de interest, dien hij vordert, is ook
buitengewoon hoog."
,/Vyt proeent is alles wat hjj verlangt. Hjj
liet me dan ook duideljjk merken, dat het louter
een vriendschapsdienst was, dien hij me bewees."
„Ik wist niet, dat de geldsihieter uw vriend
was,« luidde haar haastig bescheid. //Tot he
den heb ik gemeend, dat ge enkel als mannen
van zaken in betrekking stondt. Daarom ver
wondert het mij ook zeer, dat gij voor mij en
mjjne dochter eeue uitnoodiging hebt aange
nomen van menschen, die ons volstrekt vreemd
zijn.//
De fiere toon, waarop zij deze woorden uit
sprak, ergerde hem, doch hjj liet dit niet bljj-
ken en gaf haar kalm ten antwoord
//Eugenie, menschen, die ons wildvreemd zjjn,
hebben tenminste meer behulpzaamheid getoond
dan onze naaste bloedverwanten. Alleen neef
Harwich stond ons bjj in onzen nood hjj nam
nog bij de eerste, door mijn vader zaliger op
genomen hypotheek de tweede. Maar voor eene
derde was niemand meer bereid, noch vriend,
noch bekende, noch Harwich zelf. Toen ont-
tholieke en Anti-revolutionuaire kiesver-
eenigiugeu overeenstemming was verkre
gen, is toch gebleken, dat de Anti-revolu
tionnairen niet getrouw zijn gebleven aan
het door de leiders gegeven consigne.
Dat zulks op een nederlaag voor de ver
bonden anti-liberalen moest uitloopen, was
begrijpelijk, maar al is dit nu niet te wijten
aan hun leiders, er volgt toch uit, dat in
verschillende gevallen niet onvoorwaarde
lijk op onze bondgenooten, de Anti-revo
lutionnairen, valt te rekenen.
Aan zulke bondgenooten heeft men niet
veel, zal men ons opmerken. En wy stem
men dit volkomen toe. Wanneer men ons
juist in beslissende oogenblikken in den
steek laat, dan kan er eigenlijk van geen
degelijk samenwerken sprake wezen. Wat
men dan aan den eeneu kant schijnt te
winnen, verliest men weder aan den an
deren, terwijl een verklaarde vyand soms
nog verkieslyker is dan een ontrouwe vriend.
Toch zouden wy aarzelen om uit het
gebeurde bij de stembus eene gevolgtrek
king te maken, die schijnbaar voor de
hand ligt en niettemin van weinig poli
tiek beleid zou doen blyken, nl. dat voor
goed en voor altijd de samenwerking met
de Anti-revolutionnairen zou moeten wor
den opgezegd.
In de gegeven omstandigheden zou zulk
eene houding oppervlakkig aanbeveling
verdienen, want de Katholieken behoeven
zich niet te laten gebruiken om hand- en
spandiensten voorde Anti-revolutionnairen
te verrichten en daarna met een kluitje
in het riet gestuurd te worden.
Maar men zie toch ook niet voorbij,
dat de Katholieken en de Anti-revolution-
nairen ieder afzonderlijk eene minderheid
uitmaken, die nimmer, ten minste niet iu
een afzienbaar tijdperk, sterk genoeg zul
len zyn om onafhankelijk van elkander
het liberalisme te overwinnen. Gezamen
lijk echter kan dit wel geschieden. Bij
goed voorbereide samenwerking kan in
onze Tweede Kamer en ook in andere re-
geeringscolleges door de verbonden anti
liberalen eene meerderheid worden ver
kregen, hetgeen toch de eenige weg blyft
om ons van de liberale heerschappij met
haar dwangwetten te verlossen.
Laat ons hopen, dat de thans afgeloopen
verkiezingen voor de Provinciale Staten
aan de Anti-revolutionnairen weder eene
les hebben gegeven en wel deze, dat de libe
ralen zoo gaarne verdeeldheid stoken tus-
schen de beide Christelijke staatkundige
richtingen, omdat dit het eenig middel voor
hen is, waardoor zij de opperheerschappij
in handen houden. De Anti revolutionnairen
moeten daarvan nog meer overtuigd wor-
moette ik den eenvoudigea baakier Edelheim
Hij begreep de droevige omstandigheden, waar
in ik verkeerde, ea hielp mij. Nadat wjj
onze zaken hadden afgehandeld, en hij me edel
moedig het benooligde geld had voorgeschoten,
stelde hjj me aan zjjne echtgenoote voor, eene
ernstige, vriendelijke dame. Toevallig spraken
wij over het concert, dat Jenny Lind zou ge
ven, en mevrouw Edelheim benutte deze gele
genheid om u en Elsje uit te noodigen voor dit
concert, zeggende, dat Jenuy Lind haar beloofd
had, na afloop van 't soiree Laar salon te be
zoeken. Beleefdheidshalve mocht ik de uitnoo
diging niet afslaan. Ook Edelheim zelf, bene
vens zijn zoon, een vrooljjke jonkman zullen
het mogelijke doen om uw leider verblijf aldaar
zoo aangenaam mogelijk te maken.//
Tot nu toe had de huisvrouw hem zwjjgend
aangehoord. Thans echter sprong zij op en
zeide
«Zoo 1 Hij en zjjn zoon Eerlijk gespro
ken, huiver ik een beetje bij de gedachte, mijn
dochter in dat onbekende huis te voeren
Op warmen toon had zij deze woorden uit
gesproken. De scherpzinnige vrouw zag verder
dan haar man, en zij vreesde dat de te groote
vriendelijkheid der Edelheims gevaarlijke neven
doelen verborg. Lachend echter hernam Von
Reichenau
„O, met u, vrouwen, is niet te redeneeren.
Maar laat voor ditmaal althans uwe vooroor-
deelen varen, Eugenie. Ik kan noch mag mjj
stuursch voordoen aan den bankier. Daarom
zoudt ge mij een groot genoegen doen, wanneer
gjj de uitnoodiging aannaamt.//
den dan thans het geval is. Zij moeten
hun wantrouwen afleggen eu als eerlijke
mannen hun bondgenooten steunen, waar
dit ter bevordering van het gemeenschap
pelijk doel noodzakelijk is.
Zulk eene samenwerking en steun sluit
niet in zich het prijsgeven van eenig spe
cifiek Katholiek belang. Wij behouden
volkomen onze zelfstandigheid en ouze on
af hankelykheid, en wenschen, dat ook de
Anti-revolutionnairen zulks doen. Het li
beralisme heeft zich bij de jongste ver
kiezingen vooral in Haarlem in zijn alleen
heerschappij doen kennen, wij moeten dan
ook gezamealyk optreden en met vereende
krachteu deu gemeonschappelijken vijand
ten onder brengen.
Dat dit by een flink optreden mogelijk
is, daaraan twijfelen wy geen oogenblik.
Trouwens, de verkiezingen, hoe gebrekkig
deze ook voorbereid waren, heeft dit be
wezen, en geeft ons ook voor de toekomst
goede hoop.
De Sultan van Turkye wordt op finan
cieel gebied erg in het nauw gebracht, nu
behalve Rusland, ook Frankrijk en Italië
betaling eischen.
De Fransche Gezant te Konstantinopel
dreigt met beslag te leggen op den laat-
sten termjjn van de Grieksche oorlogs
schatting, indien Turkye niet voor 10 Juli
de schadeloosstelling betaald heeft, aan
Franscbe onderdanen toe te kennen in ver
band met de onlusten tegen de Armeniërs
te KonBtantinopel. De Italiaansche Gezant
heeft een dergelijken eisch gesteld. Frank-
rjjk verlangt 1,050,000 frs., Italië 400,000
lire schadeloosstelling.
De Sultan heeft bepaald, dat van de
Grieksche oorlogsschatting 10.000 Turk-
sche ponden geschonken zal worden aan
de noodlijdende Mahomedanen op het
eiland Kreta.
De Belgische troepen van de expeditie
D h a n i s hebben in den Congo eene flinke
overwinning behaald op de muitende in
landers.
De muiters vielen honderden in getal ten
Zuiden van het Tanganikameer een post,
bestaande uit eene atdeeling negersolda
ten ouder de bevelen van luitenant C h a r-
gois, aan. Deze officier heeft met zyn sol
daten 177 in getal, uren lang gevochten
tegen honderden vyanden. Hij bleef tot
het laatst op zyn post en leidde de af
tocht met kalmte en koelbloedigheid. De
reserve die op 't gerucht van het geweer
vuur vooruitrukte, voegde zich op half
weg van Kalloga bij de afdeeling Char-
gois.
De troepen vau den Vrijstaat vielen toen
den vyand aan. Het gevecht was uiterst
moorddadig. De muiters vochten met onge-
Harteljjk zag hij zijne echtgenoote in de
oogen. Hoe koa zij zijne smeekbeden weder-
staan Met een lichten hoofdknik gaf ze hare
toestemming. Hjj kuste haar hartelijk, het
eenige antwoord, dat zijne dankbaarheid vinden
kon. Daarna begaf hjj zich, vermoeid als hij
was, ter ruste.
Maar rust kon zjjne echtgenoote niet vinden.
Laat in den nacht, nadat zjj nog eenmaal het
geheele huis had doorgeschreden, trad zjj Erichs
vertrek binnen, en waakte aan zijue sponde.
De zieke jongeling sliep. Een licht rood be
dekte zijne wangen eu nam het lijdende van
zjjn gelaat weg. Een oogenblik hoopte de moe
der weder, vooral wanneer zjj aan de toekom
stige reis naarNizza dacht. Zij hoopte ja, tegen
alle hoop in Moederhart, verklaar me
uw mysterie
Mevrouw Reichenau trad aan het venster,
blikte naar buiten, waar de nacht zijn vale
wieken reeds had uitgeslagen. Onuitsprekelijke
droefheid overmeesterde haar, en weemoed,
diepe weemoed sloop in hare ziel. Onwillekeu
rig zweefden hare blikken over schuur en stal
ling, tuin en park, dat alles slechts in naam
meer toebehoorde aan Philipp Von Reichenau,
want geen pan op het dak kon hjj langer zjjn
eigendom noemen. O God 1 hoe verre was
het reeds met hem gekomen 1 Had hjj niet
heden zjjn laatste goed verpand
En toch was het uiterlijke der bezitting het
zelfde, als toen zij hier voor de eerste maal
binnentrad, jong, schoon, gevierd en aangebe
den door een liefhebbenden echtgenoot. Toen
reeds bezwaarden hypotheken het heerenhuis.
meenen moed en arglistigheid. Het was
vooral op de blanken dat zij het gemunt
hadden zij riepen aanhoudend «Doodt
de blanken doodt de blanken Na een
hardnekkigen strijd, die ongeveer een uur
duurde, geraakten de rangen der muiters
in wanordezij gingen op de vlucht.
De oproerige soldaten lieten 25 dooden
en 50 gekwetsten achterzy zouden tot
den laatsten man uitgeroeid zijn, indien
de troepen van den Vrystaat van de ach
tervolging niet hadden moeten afzien by
gebrek aan kogels en kruit.
Luitenant Chargois, een jeugdig
Brusselaar, werd door een kogel ernstig
gekwetst, dit belette hem echter niet tot
het einde toe den strijd te leiden.
De sedert 3 Mei geschorste heffing van
graanrechten in de Fransche Republiek
is weder in werking getreden en men
heeft zich gehaast zooveel mogelijk nog
van den vryen invoer te profiteeren.
In de laatste dagen lagen voor Mar
seille 17 schepen met graanladingen in de
haven, 13 wachtten op plaats om te lossen
en 12 waren nog onderweg. Eene verba
zende massa graan is sedert 3 Mei Frank
rijk ingevoerd. Te Marseille werd niet
minder dan 3.000.000 quintalen (van 50
kilo) aangevoerd.
Een der jeugdige Rothschild's
Baron Henri, is te Parijs met lof tot
doctor in de medicijnen gepromoveerd op
een proefschrift over den tegen'voordigen
stand van de wetenschap mot betrekking
tot de gezondheidsleer voor pasgeboren
kinderen.
De opstand te New-Sandee heeft zyn
ontstaan te danken aan de sociale en eco
nomische ellende. De boeren die weerlooze
burgers geplunderd en mishandeld heb
ben, gingen gebukt onder onverdragelijke
lasten.
De toestand van deze boereu is, vol
gens de Voss. Ztggeen haar beter dan
die van de ongelukkige Sicilianen, maar
men roerde geen vinger om de misstanden
te verbeteren.
De woede van het volk groeide aan en
men wierp zich ten slotte op de joden,
niet op den rijken jood, maar op den
armen duivel, den winkelier, die bet iu
deu regel even ellendig heeft als de op
standelingen zelf. Ongestoord gingen de
plunderaars hun gang van Vrijdag tot
Zondag. Eerst toen het oproer zich dreigde
te keeren tegen de Poolsche edellieden,
kwam de overheid tot het besef van haar
plicht en hielden staat van beleg en uit
zonderingswetten hun intocht onder trom
geroffel en trompetgeschal.
Een paar honderd opstandelingen zyn
achter slot gezet en, alles gaat weer zjjn
gewonen gang.
Een vermakelijke verkiezingsgrap heeft
bij de verkiezing voor den Rjjksdag in
een dorp bjj Hanau plaats gehad.
Dat had evenwel de zorgelooze Philipp Von
Reichenau in zijn geluk over 't hoofd gezien;
evenmin dacht hjj eraan, dat zjjne vrouw hem
geen enkele duit had meegebracht. Hjj was
evenwel jong en moedig; hjj wilde werken,
flink zjjne landerijen besturen, en arbeiden om
zjjne schulden te delgen. Hjj arbeidde en
het geluk was hem ongunstig. Weliswaar be
hoefde hjj zjjn schuilen in de eerste jaren niet
grooter te maken, wel kon hjj tenminste telkens
de interesten op tjjd betalen, maar toen hagel
slag zjjn oogst vernielde en het immer grooter
wordende huisgezin sommen gelds verslond,
toen hield ook dit op. Tevergeefs bezuinigde
zjjne echtgenoo'e vele uitgaven, wat zjj bespaarde
in lange maanden, schonk hjj soms op eenmaal
weg om den naam van zjjn geslacht hoog en
ongeschonden te houden, om het wangedrag
van zjjn zoon te boeten en diens eer onbespro
ken te laten. Daardoor ontstonden vaak huise-
ljjke twisten, die wel telkens weer werden bjj-
gelegd door de wederzjjdsche, echteljjke liefde,
maar die toch beider gebreken scherp in bet
lieht deden verscbjjnen. De opvoeding der oud
ste kinderen moest hier noodzakelijk onder 'v-
den. De moeder was de eerste, welke du inzag,
en van dien tjjd af bejjverde zjj zich om haar
fier, hevig en opbruisend taraV\er te beteuge
len. De liefde tot «are kinderen was hierbg
hare meesteres
Vol edele energie had zij zich zelve overwon
nen, e li ;n hare pogingen somwjjlen schip
breuk wegens den immer neteliger wordenden
toestand. "Haar echtgenoot was goed, eigenljjk
te goed zorgen kende hjj niet, al bezat hg