No. 3028.
Maandag 11 Juli 1898.
23sle Jaargang.
ïïagêlaó voor sSfioorè- en SCuió-dColIanó
Een maatschappelijk belang.
Bedrogen geluk
BUIT K N h A N I).
BUREAU: St. JanBstraat. Haarlem.
Spanje.
Frankrijk.
Oostenrijk-Hongarije.
Amerika.
ABONNEMENTS PBIJS
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor liet baitenland 2,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad versehjjnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN.
Van 16 regels
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Con tant.
50 Cents.
7
aXTNAÏN TIEN DRAfT*
AGITE MA NON AGITATE
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etrangèrt
G L. DA UBE 4' Co. JOHN., F.JONES Succ., Paris 315w Faubourg Montmartre
In den strjjd der politieke partjjen ge
raken verschillende volksbelangen maar al
te dikwijls op den achtergrond. Om aan
de party een overwinning te bezorgen, wor
den wel vaak vele beloften gedaan, maar
nog spoediger dan die beloften zjjn uitge
sproken, vergeet men ze ook weder en
slechts zelden worden later die toezeggin
gen gestand gedaan.
Hoe feller de partijstrij 1, hoe meer de
ware volksbelangen worden verdrongen.
De groote beginselen doen zoo dikwerf de
oogen sluiten voor de practische eischen
van het leven, en toch is het eene waar
heid, dat by ongezonde toestanden op maat
schappelijk gebied de goede beginselen op
Staatkundig terrein niet tot ontwikkeling
en bloei kunnen komen.
Daarom is het noodig, dat in tyden,
waarin het partyzwaard in de scheede rust,
de oogen onzer Staatslieden zijn gevestigd
op de toestanden in de samenleving ten
einde op te sporen, in welke opzichten de
zen verbetering behoeven. Wanneer zulks
geschiedt in dagen van politieke rust, dan
heeft meh een waarborg, dat dit onder
zoek met de gewenschte onpartijdigheid
plaats vindt en dat het vruchten kan op
leveren, die aan de geheele maatschappij
ten goede komen.
Meer dan men vermoedt, heeft onze sa
menleving behoefte aan zulk een onder
zoek. Wij leven snel en bjjna eiken dag
wijzigen zich de maatschappelijke toestan
den. De vooruitgang der beschaving en
wetenschap maakt het noodzakelijk, dat
nu en dan eens wordt nagegaan of onze
wettelyke bepalingen, die in vroeger tyden
voldoende waren, dit zyn gebleven, dan wel
of zjj bjj dien algemeenen vooruitgang ach
terstaan.
Wij verlangen geen uitbreiding der Staats
bemoeiing. Men weet, dat wij in beginsel
daar sterk tegen gekant zyn, omdat daar
voor de individueele vrijheid en het par-
ticulier initiatief worden gedood. Maar
evenmin kunnen wy het goedkeuren, dat
de overheid werkeloos blijft en zich van
tus8chenkomst onthoudt, waar in den loop
der jaren zich toestanden hebben gevormd,
die evenzeer de persoonlijke vryheid be
lemmeren als het particulier initiatief den
kop indrukken.
En dit geschiedt, wanneer de Staat niet
tijdig tusschenbeide treedt en niet door
zyn dwingende macht belet, dat door ze
kere combinatiën van personen de belan
gen van anderen in de hoogste mate wor
den geschaad.
Wy denken hierbij aan de toepassing
FEUILLETON.
1-0. Vervolg.)
Dat alles begreep zij thans de liefdevonk
*as in haar hart gevallen, in haar jeugdig,
°etvunkelijk hart. Toen zjj des avonds, na haar
gebed verricht te hebben, het moede hoofdje
ter ruste legde, dacht zij nog eenmaal na,
*elk een weergaloos geluk het zijn moest, in-
dien zij al de pracht, welke zjj heden bewon
derd had, haar eigendom kon noemen, en
d*t eigendom genieten aan de zijde van een
"Ouwen, liefhebbenden echtgenoot
Else had een blik in de toekomst geslagen,
6,1 toen zjj weder in het ouderljjk huis terug
1v,l81 meende zjj, dat hare liefdedroomen niet
hQders dan werkelijkheid konden worden. Zij
het levendige meisje niet meer van voor-
eetl- In hare ziel was veel veranderd. Thuis
°nd zjj weliswaar alles terug, gelijk zij het
gekend had en bemind van hare prilste jaren
en toch gevoelde zjj er zich niet op haar
-jien haar en 't verleden was een
'iatst. Geen wonder! Haar
geee verwjjlde i„ haar galanten vereer-
er, die haar si de weel: srige pracht, welke
«are bewondering bad gaande gemaakt, aan
voeten kon leggen en het wilde doen.
n hare ziel ging datgene om, wat de dichter
Zo° treffend vertolkte
op maatschappelijk gebied van het begin
sel der coöperatie. Men begrijpt wat wij
hiermede bedoelen. De coöperatie mag in
theorie een prijzenswaardig beginsel zijn
en in de practijk ook haar goede zijde
hebben, het valt niet te ontkennen, dat
door de coöperatie toestanden worden ge
boren, die sommige groepen in de samen
leving bedreigen met den ondergang.
Vandaar, dat zich reeds een aantal jaren
geleden in ons vaderland onder den naam
van: Maatschappelijk Belang een Bond
heeft gevormd, die zich de bestrijding ten
doel stelt van de verkeerd toegepaste coöpe
ratie. Reeds heeft deze Bond zich met ver
schillende adressen tot deWetgevende Macht
gewend, ten einde te verzoeken de coöpera
tie voor hen, die daardoor schade lijden, af
te wenden en daardoor te bewerkendat
handel en nijverheid niet in gevaar woi den
gebracht.
Door onze Regeering is in dit opzicht nog
weinig of niets gedaan. De wettelijke rege
ling der Coöperatieve Vereenigingen is ver
ouderd en moet dus in overeenstemming
worden gebracht met de werkelijke toestan
den, terwijl daarnevens een onpartijdig on
derzoek van Staatswege naar den invloed
der coöporatie op de maatschappelijke ver
houdingen in het algemeen zeker geen nut
teloos werk zou wezen.
Wij dringen hier te meer op aan, nu ook
in het buitenland begrepen wordt, dat dit
beginsel van den nieuweren tijd van groot
gewicht kan wezen voor de maatschappe
lyke toestanden, en in het bjjzonder op den
bloei van handel en nij verheid. Dezer dagen
werd namelyk gemeld, dat zich in Frankrijk
een parlementaire groep voor handelsbelan
gen heeft gevormd, welke een manifest heeft
rondgezonden, waarin zij zegt de in verval
zynde belangen van den Franschen handel
en nyverheid te willen beschermen, die
maar al te zeer zoek raken in den politieken
maalstroom.
Tot deze parlementaire groep behooreu
mannen van verschillende staatkundige rich
ting, die allen te zamen er van overtuigd
zyn, dat maatregelen moeten genomen wor
den om de belangen te beschermen van den
middenstand, de kern der burgery, dje in
waarheid door de zich allengs ontwikke
lende toestanden hulpeloos staat tegenover
groote machtenwelke hem dreigen ten
onder te brengen.
De bedoelde parlementaire groep wenscht
o. a. toepassing van het gemeeue recht op
alle coöperatieve vereenigingen; toepas
sing der patentwet op allen clandestienen
handel; opheffing van alle coöperatieve
vereenigingen gevormd door Staatsambte
naren toepassing op de groote winkels van
//Op de wolkjes, in de lucht,
Zoo ze geen heerlijken bruidstooi ziet zweven,
Toch, als in bruidstooi verschjjnt haar het leven
Lacht haar toekomst, zoo rijk en zoo zoet
Inderdaadhet was aldusHaar jonge,
zorgelooze geest weefde een rozige tooverwade
om de toekomst, de toekomst, waarin zjj de
gelukkige bruid zou wezen van Wolfgang Edel
heim
De liefde, welke hjj haar b»kend had in
hartstochteijjke woorden, die liefde bewaarde
ook zjj diep in het hart als een onaantastbaar ge
heim. Zeker, zjj vond hare vreugde daarin,
doch hare kinderljjke onbevangenheid van vroe
ger was geweken, en droomen, vage, onbestemde
droomen verstrooiden gansch baar wezen.
Hare omgeving bemerkte nauwelijks deze
verandering, te meer d<ar de vrouw des hui
zes, wier oog anders scherp zag, de handen vol
werk had om alles gereed te maken voor de
afreize harer beide zonen, welke den winter
in 't Zuiden zouden gaan doorbrengen.
Het uur van vertrek was weldra geslagen.
In de veilige hoede van den zorgzamen Rafael
had de jonge patient het ouderlijke huis ver
laten. Duizend vurige wenschen vergezelden
hem, en menige traan werd om hem in 't ver
borgene geschreid.
Reichenau kreeg nu e;n eenzamen bjjna treu-
rigen aanblik. Toch zou er weldra meer bewe
ging komen.
Korten tjjd na het vertrek der beide broe
ders, ontving Pbilip een brief van den ouden
Edelbeim, waarin deze in hoffelijke termen om
Else's hand vroeg voor zjju zoon. Duidelijk
een patent evenredig aan het cyfef der ge
dane zaken en reglementaering van den
handel der marskramers en dergelijke ne
ringdoenden.
Deze eischen nemen wij volstrekt niet
l aan als basis voor hetgeen hier te lande
wenschelijk zou wezen, eenvoudig om reden
bij ons en in Frankryk de toestanden ver
schillen en omdat ook de bestaande wet
geving in heide landen niet overeenkomt.
Maar wij halen deze wenschen der be
doelde parlementaire groep in Frankryk
slechts aan als een bewijs, dat men ook
daar niet tevreden is met den bestaanden
toestand en het ook daar noodig keurt,
dat een tegenwicht wordt geboden aan
een streveu, dat voor een deel der samen
leving noodlottig moet wezen.
De coöperatie kan in sommige opzich
ten tot heilzame uitkomsten leiden. Ge
boren uit de overweging, dat de econo
misch zwakken zich vereenigen, ten einde
in den strjjd om het bestaan niet door
de economisch sterkeren te worden over-
heerscht, vervalt men echter spoedig in
het kwaad, dat andere groepen der sa
menleving, die evenmin tot de economisch
sterkeren behooreu maar uit den aard van
hun bedrijf zich niet bjj de coöperatie
kunnen aansluiten, het kind van de reke
ning worden. Bovendien bepaalt zich de
coöperatie niet tot de kleine burgery, maar
zyn het dikwijls juist de welgestelden, die
zich vereenigen om door gezamenlijk han
deldrijven in concurrentie ie treden met den
kleinen handelsman en hem aldus groote
schade berokkenen.
Dit laatste vooral noemen wij onzedelijk
en eischt absoluut de tusschenkomst van
den wetgever. Waar bijvoorbeeld Staats
ambtenaren met hooge tractemeuten ge
zamenlijk een kruidenierswinkel opzetten,
daar voeren zjj een hoogst immoreele con
currentie, die zjj nog schandeljjker maken
door hun kruidenierswaren aan een ieder,
die zich in hun winkel aanbiedt, te ver-
I koopen.
Zulk een coöperatieve vereeniging moet
een aantal winkels in den grond boren en
de deelhebbers verrjjken zich feiteljjk met
eene winst, die hun niet toekomt. Het
staat natuurlijk aan particulieren vrjj om
zulk eene coöperatie te beginnen, maar de
Staat behoorde volgens onze meening hun
vereenigingen zulke lasten op te leggen,
dat zij er geen voordeel meer in zagen
om zelf voor winkelier te gaan spelen.
En al dadeljjk kon bjjv. de RegeeriDg
haar ambtenaren verbieden om lid te we
zen van een coöperatieve Vereeniging.
Verdienen die ambtenaren niet genoeg om
voldoende in hun onderhoud te voorzien,
liet bjj daarbjj doorstralen, dat de jongelieden
elkander gaarne mochten lijden, en dat van
de zijde der ouders dit huweljjk niet anders
dan gewensebt kon beschouwd worden. Met
een gemis van allen takt, die den vrjjheer
zou vertoornd hebben, zoo hij niet gevoelde,
dat hij in gouden ketenen was geklonken
voegde de bankier er nog bjj, dat hjj Else op
haar huwelijksdag geheel Reichenau waar
van hjj ook de beide eerste hypotheken
had opgekocht als bruidschat zou mede
geven.
In het eerste oogenblik wist de vrjjkecr geen
woorden te vinden om aan zjjne verbazing lucht
te geven over dezen rasschen stap, in het twee
de begon hij zich te verheugen over de goluk-
kige wijze, waarop nu alle zorgen omtrent de
toekomst zouden worden opgelost. Want de
jonge Edelbeim was geen te versmaden partij.
Wat viel op hem te zeggen Zeker de oude
heer Von Reichenau had liever zijne dochter
nog eenigen tijd bjj zich gehouden, om haar
later uit te huwen aan een jonkman van zijn
stand, aan Von Ostenrode bijvoorbeeld, maar nu
de omstandigheden zoo stonden, dat een geld
huwelijk het ontredderde vermogen der fami
lie herstellen kon, nu liet zich daartegen niet
veel inbrengen.
Maar hoe zou zijne echtgenoote over de zaak
denken Hjj gevoelde wel, dat zjj een geheel
verschillende meening zou koesteren, en daar
voor vreesde hjj wel een beetje.
Maar hjj wilde de zaak niet bederven door
lang te dralen, en derhalve zocht hjj zjjne vrouw
op. Niet wetende hoe te beginDen, reikte hjj
dan behoort hun salaris te worden verhoogd,
maar wij meenen, dat de Staat niet mag
toelaten, dat zyn ambtenaren naast hun
eigenlyke functie nog het bedrijf van win
kelier uitoefenen.
Gelijk wij reeds zeiden, zyn met dit
vraagstuk belangrijke sociale belangen
gemoeid, waaraan zoo weinig wordt ge
dacht. Wij prijzen het, dat voor onze
werklieden naar Iotsverbeterig wordt ge
streefd en wij juichen het toe, dat hun de
strjjd om het bestaan vergemakkelijkt
wordt, maar men vergete toch niet, dat er
nog andere maatschappelijke groepen zijn,
wier belangen eveneens overweging ver-
eischen.
De wetgever behoort te bedenken, dat
op sociaal gebied evengoed naar het even
wicht moet gestreefd worden als op elk
ander en dat, waar aan de eene zijde de
werkman zich mag verheugen in de gunst
van degenen, die onze wetten maken, aan
den anderen kant de kleine handelaars en
njjveren wel beschermd mogen worden
tegen het eigenbelang van hen, die hun
maatschappelijke positie misbruiken om
hun medeburgers eene doodende concur
rentie aan te doen.
In enkele Bpaansche provinciën wordt
de toestand zorgelijk. In Catalonië, zullen
weldra twintig duizend werklieden zonder
arbeid zijn, en er begint eene sterke revo-
lutiounaire beweging zich te vertoonen.
Een telegram uit Rome aan den Im
partial zegt, dat de Keizer van Oostenryk
verklaard heeft, dat het met hulp van de
Mogendheden mogelyk zou zyn een vrede
te sluiten, die eervol voor Spanje was.
Door de interpellatie-Castelin in de
Fransche Kamer over Dreyfus, over
het Dreyfus-syndicaaten waarom Zo la
nog officier van het Legioen van Eer is,
is de Minister van Oorlog Cavalgnac
aan het spreken gebracht.
Hjj wil de beroeringen doen ophouden
door de waarheid te zeggen en met fei
ten zal hij aantoonen, dat Dreyfus schul
dig is. Men heeft getracht., zei de Minister,
in Dreyfus' plaats een officier te stel
len, die weldra disciplinair gestraft zal
worden omdat hjj zich aan een zijner be
lagers vergrepen heeft.
Dreyfus is veroordeeld wegens zyn
eigen bekentenis. Twee officieren hebben
de bekentenis van Dreyfus in ontvangst
genomen. Cavaignac leest een brief van
generaal G o n s e voorwaarin gezegd
wordt dat Dreyfus bekend heelt, af
schriften gezonden te hebben, maar om
belangrijke stukken te verkrijgen. Le
brun-Renault is niet de eenige ge-
haar den pas ontvangen brief over met de
woorden
//Daar Eugenie, lees, een groot nieuws.
Zij las, en las nog eens, en weder een
donker rood overdekte hare wangen, en een
oogenblik liet zich de anders zoo zich zelve
bedwingende vrouw door toorn overmeesteren.
//Daar hebben wjj 't al," barstte zij los. //Bied
die menschen een vinger aan, en aanstonds
grjjpen zjj uw gansche hand. Mjjn God, hoe
verre zjjn wjj reeds gekomen 1// Tranen, bittere,
heete tranen rolden over haar gelaat.
Deze ontroering deed haar echtgenoot onaan
genaam aan. Rusteloos schreed hjj af en aan
door het vertrek, terwjjl zjj hare blikken naar
buiten liet zweven, naar buiten, waar de na
jaarswind met de luttele boombladeren speelde.
Na een korte poos bleef hjj voor haar staan.
//Maar hartje,// begon hij op goedigen toon,
//wat hebt ge dan eigenljjk tegen den jongen
Edelheim in te brengen?//
//Dat hjj geen party is voor onze dochter.//
„En waarom niet P
„lk behoef u niet te wijzen op het onder
scheid, dat naar de begrippen der wereld een
huweljjk tusschen de jongelui onmogeljjk maakt.
Ik wil alleen u de meening zeggen, welke mjjn
moederhart me iDgeeft. De opvoeding van ons
kind is zoo hemelsbreed verschillend van die,
welke men dtn jongen Edelheim gegeven heeft,
dat ik in waarheid het geluk mistrouw, dat
hij mjjne dochter aanbiedt. Ik wil geen oor
deel over Wolfgang Edelheim strijker, maar
wat ik weet is, dat hjj geen vrome grondbe
ginselen, dat hij geen godsdienst bezit.
weest die de bekentenis gehoord heeft, ook
majoor d'Attelles heeft die gehoord.
Na de rede van De Cavaignac trok
Castelin zyn interpellatie in, terwjjl be
sloten werd met 572 stemmen tegen twee
blanco om de rede van den Minister te
laten aanplakken.
Tengevolge van de verklaringen,
door den minister Cavaignac in de
Kamer afgelegd zyn er bevelen gegeven
aan den Gouverneur van Parijs om ma
joor Es ter hazy te brengen naar een
raad van onderzoek, wegens zyn stokken-
aanval op overste Picquart.
Volgens eene andere inlichting zou er
geenerlei gevolg worden gegeven aan het
rekest van mevrouw Dreyfus.
Te Buda-Pest is een samenzwering tegen
het leven van Keizer Frans Jozef
ontdekt. Op aanklacht eener bloemenver
koopster, zekere J o s e p h a Pal, werd
een werkman Muschik, als hoofd van
het complot aangehouden. Hij bekende,
dat hij met een ander werkman de brug
wilde doen springen waarover de Keizer
komen moest. Hjj duidde de plaats aan
waar de dynamietbom zou worden gelegd.
Tweehonderd gulden had hij van zekeren
Varconi ontvangen om den aanslag uit
te voeren.
De verdachten zyn achter slot en gren
del gezet.
De Spaansehe admiraal Cervera, die
thans de gevangene der Amerikanen is,
wordt met zjjne medegevangenen met alle
onderscheiding behandeld.
Inderdaad blijkt uit een interview dat
de correspondent van de New- York He
rald met den gevangen admiraal had, dat
deze gehoorzaamde aan do uit Madrid ge
geven bevelen: «Ik kreeg twee malen last
uit Madrid om Santiago te verlaten en
naar Havana te stoomen. Ik besefte zeer
wèi, wat my te wachten stond, maar ik
begreep ook dat de eer van Spanje zulk
eene poging vereischte. En ik gaf mjjn
vloot last om uit te gaan op een haast
zekere vernietiging.»
Admiraal Cervera had eenvoudig te
gehoorzamen en onverschrokken deed hjj
zyn plicht. Admiraal Sampson sprak
dan ook zyn diepe bewondering uit over
de houding der Spanjaarden in een der
felste zeeslagen die ooit waren geleverd
en hjj wenschte in alle opzichten zyn
krijgsgevangenen met de me68t mogeljjke
égards te behandelen.
Naar wjj vernemen is het admiraal
Schley geweest die het bevel voerde over
de Amerikaansche schepen die C e r v e r a's
eskader hebben vernield en wien nu allen
lof wordt toegezwaaid.
De heer Mc Ki n 1 ey, president der
Yereenigde Staten van Noord-Amerika
heeft eene proclamatie tot het volk gericht
en in geheel het land een algemeene dank
en biddag uitgeschreven, wegens de in
den oorlog behaalde voordeelen en voor
het behoud der Amerikaansche soldaten.
Neen, neen, hjj is de man niet, wien ik ver-
trouwvol ons kind mag afstaan I»
Hjj dacht een oogenblik over deze woorden
ra dan zeide hjj
„Gjj springt met den armen Edelheim toch
wel wat te gestreng om. Hjj is een vrooljjk,
elegant jongmensch, zooals er zoovelen zjjn. En
daarenboven is hjj geen domoor. Reads menig
stout stuk heb ik van hem hooren verhalen,
dat hem alle eer aandeed. In 't algemeen ech
ter weten wjj zeer weinig omtrent zjjn persoon,
dat is waar."
//En juist daarom moeten wjj uiterst voor
zichtig wezen.//
//Nu ja,// gaf hjj haastig toe, //ik zal me na-
tuurljjk eerst goed laten inlichten. Intusechen
mogen wjj niet blind zjjn voor de voordeelen,
welke dit huweljjk onze geheele familie zal
aanbrengen 1//
Zjj schudde treurig het hoofd.
//Ik weet het, ik weet het, deze voordeelen
zjju in staat iemand, die in onze pjjnljjke om
standigheden verkeert, te verlokken. Maar,
Philip, moogt gjj het geluk van uw kind hier
aan ten offer brengen Moet Else gekocht wor
den door een gluiperigen financier, die een
adelljjken titel voor zjjn naam wil geplaatst
zien die zjjn stamhuis met dien glans
wenscht te siereD, dien hjj, ondanks zjjn geld,
nog mist
Het woord „gekochtdeed Philip Von
Reichenau pjjntoch had zijne gade het op
zettelijk gekozen want het voorgenomen huwe
lijk krenkte haar fierheid.
„Wees onbezorgd, Eugenie,// zeide hjj lang-
