No. 3063.
Maandag 22 Augustus 1898.
23ste jaargang.
ïïagêlaó voor <£föoord- en Suid-tJColland
agite ma non agitate
De Amsterdamsche
werkstaking.
Bedrogen geluk.
BUIT E A' L A 1\7 D
abonnementsprijs
Per 3 maanden voor Haarlem 1 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post>1,40
Voor het baitenland 2,80
Afzonderlijke nummers >0,03
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer 71^,>
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Con tant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etrangère
G. Zr. DA UBE 8f Co. JOHN., F. JONES Succ., lJavie 31 it's Faubourg Montmartit
De wanklank, welke den jubel der in
huldigingsfeesten in de hoofdstad van ons
land dreigde te. verstoren, is gelukkig ver
stomd. Oe werkstaking der timmerlieden
aldaar behoort weder tot het verledene.
Dat wij ons daarin verheugen, behoe
ven we schier niet mede te deelen. In de
gegeven omstandigheden was toch deze
werkstaking een dubbele ramp, en haar
einde hebben wjj dan ook met blijdschap
begroet.
Als wij over deze werkstaking, die we
der zooveel heeft geleerd, iets in het mid
den willen brengen, is het niet om onze
vreugde uit te drukken over het feit, dat nu
de inhuldigingsfeesten ongestoord kunnen
plaats hebben. Zeker, ook daarover juichen
wjj, maar dit is eigenlijk iets, dat van zelf
spreekt en wjj behoeven ons daarover dan
ook niet nader te verklaren.
Maar wat wjj wel wenschen te bespre
ken is de onverantwoordeljjke wijze, waar
op de leiders dezer werkstaking zijn op
getreden.
In 't algemeen keuren wjj werkstakin
gen ten zeerste af. Doorgaans hebben zij
ten doel den patroon voordeelen af te dwin
gen, die men goedschiks niet van hem
kan krijgen. Wjj denken hierbij natuur
lek niet aan die enkele gevallen, waarvan
in de geschiedenis wordt melding gemaakt
en die vaak wel degeljjk gerechtvaardigd
waren. Zoo wilden bjjv. in de zuidelijke
provinciën van de Vereenigde Nederlan
den in het jaar 1818 de advocaten niet
pleiten, omdat zjj het niet in hun lands
taal, het Fransch, mochten doen.
Wij hebben thans enkel het oog op de
werkstakingen, die arbeiders in den een
of anderen tak van industrie organiseeren^
ten einde öf verhooging van loon öf ver
mindering van werktjjd te verkrjjgen. Zulk
eene werkstaking is een dwangmiddel, dat
maar zelden mag gebruikt worden.
In de groot-industrie heeft het meer
reden van bestaan dan bjj kleine zaken.
Er zjjn njjverheids- inrichtingen, waar dui
zenden menschen werken. Die werklieden
zjjn gewoonljjk verdeeld naar gelang van
hun werkzaamheden of bekwaamheden
in verschillende groepen, die ook een ver
schillend loon verdienen. Gewoonljjk zjjn
die werklieden geheel onbekend met hun
patroons heel dikwijls staan ze niet eens
in dienst van het hoofd der zaak, maar
in dienst van onder-bazen, die hun werk
rogelen en hen uitbetalen.
Nu kan zich het geval voordoen, dat
feuilleton.
45; Vervolg.)
Zoodra Leo en Bylla het huis waren bin
nengetreden, haastte 8ibylle zich om de oude
grootmoeder te helpen, terwjjl li ober t en zjjn
vriend naar het behaaglijke ontvangsalon schre
den. Maar nauweljjks hadden ze zich daar neer-
gevljjd, of haastig kwam de oude bediende
bet vertrek betreden en Leo ontdekte niet zon
der verbazing achter diens breede schouders
het hoogst gewichtig gezicht van zjjn famulus.f*)
Leze liet dan ook den ouden bediende in 't
geheel niet aan het woord komen, terwijl hij
Verzekerde
•Ik heh mjjnheer overal gezocht, ik ben ge-
'°open naar de kerk en naar het café Bering,
"»ar mjjnheer Von Beinshausen en mjjnheer
*°n Bomoveral ben ik te laat gekomen
j.°en dacht ik, neem een rjjtuig en rijd naar
den genadigen heer, waar mjjn meester dezen
biddag zal dir. t Treffen zult ge hem daar,
t'''1 snel zult gc e/n het dringend telegram
S««n overbreng»
Leo, gewoon aan den overdreven dienstjjver
Van zjjn knecht, had e; -st achteloos toegehoord,
doch toen het telegram te vcorschjjn kwam,
het haastig uit zjjne handen gerukt en open
gemaakt.
eene kleine wjjziging in de machinerieën
eene groote verandering in de werkzaam
heden dier arbeiders ten gevolge heeft en
zjj meenen daardoor öf benadeeld te wor
den in hun verdiensten of in den tjjd, dien
zij hebben te arbeiden.
Wordt hiermede door de superieuren
geen rekening gehouden, en komt er dus
voor de werklieden, ook al hebben zjj hun
grieven blootgelegd, geeu verbetering, dan
kunnen er termen aanwezig geacht wor
den om den arbeid collectief neder te leg
gen en aldus den werkgever te dwingen
tot het betoonen van rechtvaardigheid.
Doch laat er ons dadeljjk bjjvoegen,
dat zulk eene werkstaking slechts gerecht
vaardigd kan heeten, wanneer er reeds
vroeger voor gezorgd is, dat de stakende
werklieden geen armoede b jhoeven te 1 jjden.
Wjj geven dus voor de groot-industrie
toe, dat eene werkstaking een geoorloofd
middel kan wezen ter verkrjjging of ter
bescherming van de rechten der werklie
den, maar moeten al dadeljjk hierbjj de
reserve makendat degenendie eene
werkstaking op het getouw zetten, feiteljjfe
verantwoordeljjk zijn voor de gezinnen,
die er door worden getroffen en tevens,
dat eene werkstaking niet mag begonnen
worden, als men niet de zekerheid heelt
te zullen overwinnen.
Dit geldt nu alles voor groote fabrieken
en industrieele ondernemingen, waar de
toestanden vaak zoo ingewikkeld zjjn, dat
het gewoonljjk noodzakeljjk is elk bijzon
der geval op zich zelf te beoordeelen. Maar
voor de kleinere zaken gelden geheel an
dere regelen, die men onmogelijk kan af
leiden uit hetgeen voor de groot-industrie
nuttig en noodzakeljjk geacht mag worden.
De werkstaking der Amsterdamsche tim
merlieden was geheel en al ongemotiveerd,
hetgeen ten duidelijkste is gebleken uit
de motie, waarin de redenen der ophef
fing werden uitgesproken. Deze bevatte
weinig aniers dan eenige beschuldigingen
tegen de politie, die natuurlijk niets met
de eigenlijke werkstaking hadden uit te
staan. Voorts moest de pers het ontgel
den, natuurlijk omdat zij niet onvoorwaar-
deljjk partij had gekozen voor de stakers
en dan kregen de vakvereenigingen er van
langs, omdat zjj hun steun hadden gewei
gerd of dien later hadden teruggsnomen.
Maar in die motie zoeken wjj te vergeefs
naar eene verdediging van het standpunt
der leiders van de werkstaking, naar eene
motiveering van hun eischen en naar de
bewijzen, dat er geen andere weg open
stond dan de werkstaking om iuwilliging
hunner verlangens te krjjgen. Bovendien
wist men vóór den aanvang der staking.
De letters schemerden hem voor de oogen
toen hij las
//Kom spoedig thuis, uw vader is stervend.//
//Staat het rjjtuig nog buiten was Leo's
eerste vra-g. „Ik moet oogenblikkelijk weg.
Mjjn vader is misschien reeds dood. Vriend,
houd me niet langer op.// Hij stormde de deur
uit, Robert voorbjj en vergat zelfs zijne ver
ontschuldigingen aan de dames achter te laten.
Daar ontmoet hij Sibylle, deelnemend blikt
ze in zijn bleek, ontdaan gelaat. //Wat is er?//
en warme deelneming klinkt in hare medelij
dende stem. Hij zag haar aan, doch reikte ze
in plaats van eenig antwoord het telegram.
Zij overvloog het met eenen blik.
nO dat is treurig,// riep ze aangedaan. „Maar
verlies den moed niet. Bij een plotseling schrik
ken ziet men de zaken gewoonlijk erger in dan
ze werkelijk zjjn. Maar ik begrijp uwen wenseh
om spoedig van hier te komen, aarzel niet,
wij verklaren grootmama alles.//
Intusschen had ze zelf hem de deur open
gemaakt en bood ze hem vrijmoedig de hand
tot afscheid. Hij drukte deze zonder een woord
te spreken in de zjjne hunne blikken ontmoet
ten elkander helder en flink.
//God zegene u," sprak ze innig, toan hjj,
gevolgd door den vriend, in den wagen sprong.
Leo wilde piotesteeren tegen deze begeleiding,
doch zjjn vriend stond erop hem behouden in
den spoorwegcoupé te willen zien. Het voer
tuig ratelde zoo snel mogelijk naar de stad en
hjj wist zich zeiven geen rekenschap te geven
van het gebeurde, toen hij een uur later in de
kussens van den spoorwagen zonk.Bljjkbaar waren
dat men, ook al had men volkomen het
recht aan zjjn zjjde gehad, het toch niet
lang kon uithouden, omdat het geld ont
brak.
Wel bljjkt het ten duidelijkste, ook al
wordt het tegendeel beweerd, dat meu ge
bruik heeft willen maken van de buiten
gewone drukte in het timmervak tenge
volge van de toebereidselen voor de in-
huldigingsfeesteu. Waarschjjnljjk hebben
de leiders der werkstaking vermoed, dat
de patroons de eischen wel onmiddelljjk
zouden toegeven eu dan hoopte men, dat
de loonsverhooging later niet weder zou
worden ingetrokken.
Op zulke losse gronden was de Amster
damsche staking gebaseerd en het sprak
daarom bjjna van zelf, dat men geen te
genstand kon bieden aan het eendrachtig
optreden der patroons, die zich niet lieten
intimideeren en zoo kalm mogelijk de ko
mende dingen afwachtten.
Hierbij moet nog in aanmerking wor
den genomen, dat in dit geval de leiding
der weikstaking niet uitging van de be
kwaamste en degelijkste vakmannen, maar
geljjk in tal van bladen is aangetoond
van degenen, die het minst bevoegd wa
ren in deze quaestie zulk een hoogen toon
aan te slaan. Men kon dus geen respect
hebben voor de mannen die den arbeid
hadden nedergelegd en die zich blindelings
lieten leiden tot bet verrichten van eene
daadwelke eerst na rjjp beraad door
mannen van ervaring en beproefde ont
wikkeling kan worden uitgevoerd.
Yoorts mag ook niet worden voorbjj-
gezien, dat de stakers voor een deel aan
anderen de vrijheid van arbeid wilden be
twisten terwijl zjj zeiven natuurlijk ten
volle aanspraak maakten op de vrijheid
om te staken. De zoogenaamde «onder
kruipers,» werklieden, die aan do belan
gen van hun gezin dachten en zich niet
onder het juk van enkele toongevers wil
den buigen, hebben zeer veel last gehad
van de stakers en moesten dikwerf door
de politie worden beschermd.
Dit laatste vooral, gevoegd bjj de om
standigheid, dat de staking werd onder
nomen op een tijdstip, dat de geheele Am
sterdamsche burgerij zich opmaakte om de
iuhuldigingsfeesten voor te bereiden, was
oorzaak, dat de werkstakers spoedig alle
sympathie verloren en ten slotte hun zwak
standpunt niet langer konden handhaven.
Wij sympathiseeren in het algemeen
niet met werkstakingen maar de thans
geëindigde had onzen volkomen afkeer,
evenals dien van alle weidenkenden. Bo
vendien hebben wjj niet vernomen en
hierop wenschen wij ten slotte te wjjzen
de voorzorgen van zjjn vriend niet geheel on-
noodig, want hij handelde als in een droom.
Als in een droom draaiden landschappen en
vergezichten hem voorbjj, terwjjl bij zelf in
rustelooze vaart weri heengevoerd naar zjjn
geboortestad. Meermalen moest hij overstappen,
hjj deed zulks werktuigelijk, niet lettend op
zijne omgeving. Zijne gedachten hielden zich
slechts bezig met ééne zaak. De pjjnljjke onze
kerheid zulker reis, de donkere voorstellingen
van alle mogelijke en onmogeljjke ongelukken
matten den geest veel eerder af dan da treu
rige zekerheid. En toch, toen Leo des avonds
laat in het donkere huis trad zijner ouders, beving
hem een angstig boven. Hij had een zwaren slag
verwacht, maar de werkelijkheid overtrof zjjne
donkerste voorstellingen. Het was een slag,
beslissend voor geheel zijn verder leven, die
vernielend sloeg te midden van de zorgelooze,
dartele vroolijkheid zjjner jonkheid als een
verzengende bliksemstraal.
XVIII.
De Ruïne.
De eerste zware dagen met al hun droevige
bedrijvigheid en hun troostende deelneming,
maar vooral met het angstig voorgevoel voor
vau pogingen om langs anderen weg te
bereikenwat men door middel van de
werkstaking heeft getracht te verkrjjgen.
Van sommige patroons legden de timmer-
liedeu den arbeid nederzonder dat de
werkgever iets had bemerkt van ontevre
denheid over het loon, jaer waren pa
troons, wier timmerlieden reeds meer ver
dienden dan de werkstakers eischten.
In het gewone leven komt het wel eens
voor dat personen tegen zich zelf be
schermd moeten worden omdat zjj niet
den weg volgen, die tot hun welzijn dien
stig is. Wjj gelooven, dat dit ook het geval
is geweest met de Amsterdamsche timmer
lieden, die den arbeid hebben gestaakt.
Italië.
Wat al domme streken de kerkvervol-
gers uithalen is nu weer in Italië aan
het licht gekomen.
Mgr. Gottardo Scotton werd ge
vangen genomen wegens het verspreiden
van prentjes met een opschrift ten gunste
van de wereldljjke macht des Pausen.
Thans bljjkt dat de tekst van die prent
jes al 38 jaar oud is; zjj werden voor
'teerst gedrukt in 1860; in 1871 na de
verovering van Rome, gaven zjj aanlei
ding tot een proces, waarop vrijspraak
volgde. In 1895 werden ze herdrukt bjj
gelegenheid van een bedevaart naar Rome,
en nu, na drie jaren, wordt deswege een
vervolging ingesteld, omdat de kerkver-
volgers in de verheerlijking van den Paus
een gevaar zien voor het Italiaansche rjjk.
Frankrijk.
Op de kust van Bretagne is in den nacht
van Dinsdag op Woensdag het stoomschip
Courrier de Belle Isle gestrand. Slechts
zes personen zijn gered.
Woensdag-middag is in de kerk te
Roncy, terwijl de bewaker was gaan eten,
eene afschuwwekkende heiligschennis ge
pleegd. Bjj zjjn terugkomst was het taber
nakel opengebroken en de H. Hosties lagen
vertrapt op den grond.
De kerk, die volgens oud gebruik den
gebeelen dag openbleef, is nu onmiddellijk
gesloten. Zondag a. s. zal een plechtige
H. Dienst van eerherstelling gecelebreerd i
worden.
De grootste keuken der wereld.
De grootste keuken der wereld bevindt zich
ongetwijfeld in de restaurant der bekende ma
gazijnen //Au Bon Marché" te Parjjs. In dit
hHudelspaleis zjjn niet minder dan 4000 be
dienden werkzaam, die allen volledig pension
daar genieten. In de keukens van dezen we-
reldberoemden bazar zijn onafgebroken 60 koks
en 100 bjjkoks bezig, om voor de 4000 in-
wonenden zorg te dragen. De kleinste ketel,
daar in gebruik, houdt 100 en de grootste 500
liter water. In elk der reuzenbraadpannen
kunnen 300 coteletteu tegeljjk bereid worden,
terwjjl elk der groote kookpannen ruim 225
pond aardappelen kan herbergen. Wanneer er
omeletten worden klaar gemaakt, heeft men
in de keuken 7800 eieren noodig.
de toekomst, waren voorbij. De hooggeacht6
handelsraad Edelheim had het tijdelijke ver
laten. Een beroerte had hem aan zjjne familie
ontrukt. Dit werd algemeen in de stad aan
genomen, eu terwjjl het in de straten tot deel
nemende gesprekken aanleiding gaf, wisten be
ter onderrichten reeds te verhalen, dat de ban
kier gevallen was als offer eener zeer onvoor
zichtige gewoonte, n. 1. zich nachtrust te ver
schaffen door middel van opium. Hij had een
te groote quautiteit genomen en met voor
bedachten rade, fluisterden sommige stemmen.
De volle waarheid kenden slechts weinigen.
En onder dezen Leo. Terwjjl men in de stad
nog ij rerig sprak over net geval en in de groot
ste spanning de dingen verwachtte, die zouden
komen, aanschouwde Leo reeds den geheelen
omvang der catastrophe. Zjjne moeder had hem,
daar het tjjd was van handelen, alles gezegd
en geen enkele harer donkere vermoedens ver
borgen.
Deze vermoedens werden echter slechts ten
deele bevestigd.
Zeker vertoonde zich veel in de handelsaf
faire geweldig vermolmd, wRt uiterljjk stout
en trotsch zieh verhief, het grootsche gebouw
beefde en wankelde, maar een ruïne was nog
te vermjjden.
Een energieke geest, een kundige en sterke
handelsman had het pog kunnen behouden. De
boekhouder, een oude en eerljjke maD, verze
kerde zulks tenminste ijverig, en Leo zag het
bij nauwk uriger inzage der zaken eindelijk
ook in. Maar juist daarom weid hem de on
gelukkige stap des vaders hoe langer zoo meer
Uuitscliland.
Volgens berichten uit Hamburg moet
het aldaar Woensdag verschrikkeljjk heet
zjjn geweest. Des morgens om acht uur
wees de thermometer in de schaduw reeds
800 F. Naast een groot aantal personen,
die onwel werden, zjjn ook tien menschen
aan de gevolgen van de hitte gestorven.
Opper-Silezië is door een zwaar
weder geteisterd. Een arbeider werd door
den bliksem gedood en twee anderen ver
lamd.
Dat dr. Peters, de bekende Duitsche
Afrika-reizigertegen wien wegens mis
handeling van inboorlingen een strafrech
terlijke vervolging werd ingesteld, bij de
Duitsche bankiers zich nog in eenig ver
trouwen verheugt, kan bljjken uit de vol
gende mededeeling
«De constitueering van de dr. Carl
Peters Estates and Exploration Co. Ltd.>
is thans beëindigd. Dr. Peters houdt
zich op 't oogenblik bezig met de voor
bereidingen voor zijn groote expeditie,
die hjj in 't belang der maatschappij bin
nenkort zal ondernemen.
Het kapitaal der maatschappij bedraagt
3 millioen markwaarvan echter voor-
loopig slechts 500.000 mark in aandeelen
van 20 mark ter inschrjjving zullen wor
den aangeboden, waarvoor hoofdzakeljjk
in Duitschland geteekend is.
Tot de directeuren der maatschappij be
lmoren o. m. dr. Scharlock, in Ham
burg, en Karl van der Heydt, chef
van het bekende Berljjnsche en Elberfeld-
sche bankiershuis. Het kantoor der maat
schappij bevindt zich te LondenMoor-
gate, Station Chambers, E. C.
Amerika.
De troepen die op Cuba gevochten heb
ben, zjjn in een treurigen toestand te Nor
folk en Montank in de Vereenigde Staten
aangekomen.
De manschappen verkeerden in een deer-
niswaardigen toestand, wijl de schepen op
gevuld waren, de voeding onvoldoende was
en de geneeskundige hulp ontbrak. In de
tropische hitte lagen vier man in één kooi
en kregen slecht water te drinken.
Bjj aankomst der transportschepen wa
ren ook geen voldoende maatregelen ge
nomen. Onder een stortregen moesten de
arme soldaten den ganschen nacht aan
den wal onder tenten doorbrengen.
De New-York wjjst op dezen toestand
en hoopt dat met de verantwoordelijke
ambtenaren, o.m. met den minister A1 g e r,
den chef van den geneeskundigen dienst
Steinberg, generaal-adjudant Til-
linghart en anderen een afrekening zal
gehouden worden.
Oostenrijk-Hongarije.
Te Weenen trekt een proces om een
smaragd zeer de aandacht. Deze kost
bare steen werd door de firma Swarz
und Steiner voor 10,000 gulden gekocht
van een juwelier uit Salonika, nadat een
edelsteensljjper hem voor echt verklaarde.
Later bleek dat de steen die uit een bril-
lanten ring werd genomen, uit twee helf-
onbegrjjpeljjk. Had hjj dan geheol Bjjn gezond
verstand verloren Had een leven vol verwjjfd
genot zjjn geeBt dermate beneveld
Het waren vreesljjk bittere vragen P Hoe ze
inwendig den jongen man martelden en folter
den, bewees zjjn bleek gelaat. In den bleeken
en stommen jongeman, die urenlang in het
privaat-kabinet zjjns dooden vaders over de
haDdelsboeken zat gebogen, zou niemand bet
zorgelooze gelaat van den levenslustigen Hei-
delberger student hebben herkend. Het ongeluk
bad zjjne schaduwen over hem gespreid, en de
donkere, van knagende smart en bittere schaamte
sprekende blik des jongelings richtte zich treu
rig naar den ouden boekhouder, die altijd en
weer terugkwam mot hetzelfde bescheid
//Ja,// verzekerde hjj, //de slug was hard, en
ons verlies schrikkelijk, doch nu moest het
eruit de inzet was ook onverantwoordelijk
roekeloos. Een groot hazardspel zou men deze
onderneming hebben kunnen noemen, doch mjjn
meester vroeg nooit wat ik dacht. Hjj handelde
zonder een woord te spreken. Ik wist zelf niet
I meer hoe we stonden. Eens nam ik de vrijheid
zulks nader te onderzoeken, doch mijne onder
zoekingen leidden slechts tot meerdere onzeker
heden zoo wisselden voorspoedige en nood
lottige speculaties. Het was een voortdurende
ebbe en vloed. Mijnheer uw vader vergeef
me mjjne vrijheid was geheel verblind
we hadden verscheidene aanzienlijke verliezen
geledenéén slag zou ons weer op de gewone
hoogte brengen edoch, het getjj verliep, we
zaten op het zand.#
(Wordt vervolgd)
UENDIUJ
-•V*
I. Huisknecht van een student-
Nog kan het lot zich keeren,
Doch als God dus het schikt,
Is 't meer dan ik verwachtte,
O God, ik vrees dat uw gerecht
Het onrecht wreken zal op mij.
Shakespeare.
