N 1 E
ÏÏ)ag6laó voor &Soorö'
Het Protestantisme en
zijn ontstaan.
No. 3070
Dinsdag 30 Augustus 1898.
23ste Jaargang.
Bedrogen geluk.
BUITKNLAND.
■7\
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor liet buitenland
Afzonderlijke nummers.
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
/1.10
c 1,40
«2,80
«0.03
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
Buiten de Katholieke Kerk doen zich in
het Christendom twee groote godsdienstige
afdeelingen voor, die beweren de ware gods
dienst van Christus te zijn de ketterg en
de scheuring. Wg noemen ketterg elk Chris
telijk kerkgenootschap, dat een gedeelte
der geloofsleer verwerpt, hetwelk eertgds
algemeen in het Christendom werd aange
nomen, terwijl het de andere gedeelten van
die leer behoudt. De scheuring is elke gods
dienstige afdeeling, welke zich van het
hoofdbestuur, dat voorheen algemeen er
kend werd, heeft afscheiden, en zich zelve
een afzonderlijk opperhoofd en een eigen
bestuur gegeven heeft,
Er bestaat in onzen tgd nog maar eene
enkele ketterg welke eenig gewicht heeft,
nameljjk het Protestantisme. Onder dezen
algemeenen naam vatten wjj alle gezindten
samen, welke de waarheid der Christelijke
openbaring aannemen, maar het gezag der
Roomsch Katholieke Kerk verwerpen en de
H. Schrift voor de eenige bron der geopen
baarde waarheid houden. Van het Protestan
tisme kan echter niet gezegd worden, dat het
een godsdienst is, noch dat het eene bepaalde
geloofsleer heeft. De tallooze sekten, welke
daartoe bekooren, hebben geen andere band
van vereenfging dan een zelfden negatieven
naam, welke aan elke ketterg kan gegeven
worden, en geen ander levensbeginsel dan
de leerstukken en geboden, welke zij over
genomen hebben van de Katholieke Kerk,
waarvan zg zich afscheidden. Van deze
leerstukken en geboden nemen echter de
verschillende sekten, die het Protestantisme
uitmaken, de eene meer, de andere minder
aan zoodat er onder die gezindten geen
twee te vinden zgn, die dezelfde geloofs
leer hebben.
Wg willen daartoe eenige geschiedkun
dige opgaven doen over het ontstaan van
FEUILLETON.
52. Vervolg.)
Waarachtig dacht hij, desa eenvoudige heldin
is in staat haar gansch vermogen aan hare deugd
op te offeren, zich over te leveren aan armoede,
zjj bezit niets van Amélie's ondernemenden geest,
en ruim geweten ze behoort tot die dwazen,
met welke geen zaken zqn te doen.//
Hjj was bij zijne laatste woorden opgestaan
en reikte haar de hand.
Door tranen verduisterd zag ze het niet of
wilde het niet zien.
«Ik dank u, dat ge mjj het eerst uwe mede-
deeling hebt gedaan/ zeide ze toonloos. Wq
zullen u dankbaar zqn en morgen de zaak in
orde brengen. Het plotselinge deze treurmare
heeft me ontsteld.//
«Heb goeden moed, mevrouw. Morgen zal
het beter zijn. Ik ben dan geheel tot uwen dienst/
Hq boog opnieuw en vertrok
Zoo dra de deur achter Dorner was gesloten,
viel Else gebroken in haren leunstoel terug. Ze
had het uit kunnen gillen van wilde pijnen.
Tegenover deze nieuwe onthulling stond ze
radeloos. Ze was alleen. Edith was naar de me
debewoners gegaan van het benedenhuis om daar
den avond te passeeren. Hare afwezigheid ver-
blqdde Else, het teedere kind moest worden ge
spaard; daarentegen miste ze zeer haren zoon
Deo. Deze bevond zich op reis voor zqne zaken
het Protestantisme en over degenen, die
het in 't leven hebben geroepen.
Martinus Luther werd in het jaar
1483 te Eisleben in Saksen geboren. Hg
omhelsde den kloosterstaat bij de paters
Augustijnen van Erfurt, en werd door zijue
oversten naar de hoogeschool van Wittem-
berg gezonden om er onderwgs te geven
in de godgeleerdheid. Het bleek daar, dat
hg behept was met eene groote voorliefde
voor nieuwigheden en een onbedwingbaren
hoogmoed.
Toen Leo X, in 1517, aan de Domini
canen opgedragen had om zekere aflaten
af te kondigen, begon Luther, die eene
levendige verbeelding en een vurig karak
ter had, en wellicht vertoornd was omdat
eene andere orde dan de zijne met die taak
belast was, op heftige wgze de predikers
der aflaten aan te vallen om hetgeen hg
misbruiken en overdrijvingen van taal noem
de. Weldra echter ging bij er toe over de
aflaten zelve te bestrgden, en loochende hg
dat de Kerk de macht heeft om ze te ver-
leenen; na eenmaal een valsch beginsel te
hebben opgezet en zich daardoor latende
beheerschen, verviel hij weldra van de eene
dwaling in de andere. Yan toen af vindt
men in de geschriften, welke door hem aan
het volk gericht werden, dit beginsel uit
gesproken, hetwelk een zoo gewichtige rol
in zgn leerstelsel zoude spelenhet geloof
alleen bewerkt de vergiffenis der zonden.
Leo X stelde vele en moeilijke pogin
gen in het werk om den dwaalleeraar tot
de waarheid en de gehoorzaamheid terug
te brengen, en eerst toen alles vruchteloos
bleek, vaardigde Z. H. de bulle uit, waarin
de kerkeljjke ban tegen den weerspannigen
kloosterling werd uitgesproken. Wel verre
van zich te onderwerpen, liet Luther het
pauselijk geschrift te Wittembsrg verbran
den. Yan dat oogenblik af was de opstand
voltrokken, en had het Protestantisme zgn
eersten apostel gevonden. Acht jaren na
zgn opstand, in 1525, huwde Martinus
Luther met eene gewezen kloozterlinge,
en kon eerst den volgenden morgen worden
terugverwacht. Da gedachte folterde haar zeer,
alleen tot morgen het drukkende leed te moe
ten dragen het kwam haar haast voor, als
was ze zelf medeplichtig aan het bedrog, schoon
ze, een uur geleden, nog niets van de zaak wist.
Geen oogenblik vond de gedachte bjj haar in-
gaDg, welke Dorner zoo sluw bad opgewekt,
om de waarheid te verbergen en een bedriege-
ljjk spel te spelen maar de bittere noodza
kelijkheid aan Yon Osten deze schriklijke ont
hulling te moeten doeD, dreigde haar als een
spook. Plotseling beving haar een nieuwe, vree-
selqke angst. Zjj kende immers Dorner'» schur-
kenziel genoegzaam, derhalve trad de eigenaar
dige, scherpe toon, waarmede hq bq het afscheid
had gesproken, haar beangstigend voor den geest.
Hoe, als de perfide patroon, in plaats van naar
de stad, naar O 'enrode reed om daar zqne
wetenschap te vorkoopen. Zjj immers had hem
geen twjjggeld geboden. Kon hq niet zonder
veel moeite den anderen weg vinden om zqn
kennis tot geld te slaan
De gevolgen zouden vreeselqk zqn en storm
den als wilde schrikgedaanten aau Else's geest
voorbjj. De onthulling kon Voa Osten nog he
denavond naar de stad doen rqden, om de
juweelen te laten onderzoeken en de zaak aan
te geven. Was eenmaal de kennis hiervan in de
openbare wereld gedrongen, was het rad een
maal rollende, dan zonden voor altjjd schande
en oneer kleven aan de namen harer kinderen.
Die gedachte kon ze niet verdragen. Was er
dan geen middenweg
Misschien, zoo ze nog heden naar Ostenrode
Katharina Bora genaamd. Hij stierf
in 1546.
De teugellooze zucht naar eene verkeerde
begrepen vrgheid, de hoop op bet bezit
der kerkeljjke goederen, eene zedenleer, die
aan de hartstochten den teugel viert, de
afschaffing van den ongehuwde» staat ,der
priesters, de ongehoorde geweldenarijen
waaraan diegenen ten prooi waren, welke
aan bet geloof hunner voorvaderen getrouw
wilden blijven, deze en nog andere oorza
ken verschaften aan de partjj van Luther
een groot aantal aanhangers1).
Korten tgd na Luther's optreden be
gonnen Zwingli in Zwitserland enCal-
vgn te Geneve nieuwe leeringen te ver
kondigen, welke wel is waar in vele punten
van Luther's leer verschillen, maar toch
in zooverre daarmee overeenkomen, dat zjj
het leergezag der Roomsebe Kerk bestrg
den en de hartstochten vleien.
Wat Hendrik VIII, koning van En
geland betreft, men weet, hoe hg, na zelf
tegen Luther geschreven, en den titel
van Geloofsverdediger gevraagd en verkre
gen te hebben, zgn volk in de scheuring
medesleepte. Wat hg beoogde was vrgelijk
te kunnen voldoen aan zgne bevige harts
tochten. Daar de Paus weigerde de zon
dige verlangens van den Koning te bevre
digen, door hem te machtigen zich van
zgne wettige echtgenooteKatharina
van Aragon8) te scheiden, brak hg met
de Roomsche Kerk en liet zich tot opper
hoofd der Engelsche Kerk uitroepen (1534).
Weldra werd de ketterg aan de scheuring
toegevoegd.
Wg willen niet langer bg deze algemeen
bekende feiten stilstaan, en dit artikel voor
heden besluiten.
ging, de zaak bekende, schadeloosstelling aan
bood en verschooning vroeg voor hare kinderen.
Dit kon misschien een al te haastigen stap
verhinderen, welke de dag van morgen niet
meer ongedaan zou kunnen maken. Tranenloos
staarde Else naar buiten. Het schemerde reeds.
Dat schrikte niet af. Ostenrode kon ze in een
goed half uur bereiken, ze kende immers den
naasten weg. Die gedachte sterkte haar. Wat
nog tegen haar voornemen in haar binnenste
in opstand kwam, wilde ze overwinnen. Zij mocht
haar trotsch niet laten spreken, zq moest zich
vernederen terwille harer kinderen. De moeder
liefde deed haar het verleden vergeten en het
offer brengen als biddende naar Ostenrode
te gaan, waar ze als heerscheres had kunnen
zetelen, het medelijden inroepen van den man,
ym wien ze wist, dat hq haar haatte.
XX.
Volslagen Ondeegang.
Als de tegenstand vergeefs is,
onderwerpt zich de wijzede dwaze
stribbelt tegen, de zwakke klaagt,
de lafhartige wanhoopt, alleen de
fiere, edele ziel zwijgt.
Coutelle.
Langzamerhand, naarmate ze verder voort
schreed, werd Else's haastige stap vaster. Het
was lang geleden, sedert ze voor de laatste maal
door haren tuin het pad naar Ostesroae was
opgegaan. Sedert hare meisjesjaren niet meer.
Zq dacht aau 't verleden, Tergeten beelden tra
den voor hare verbeelding op. Hoe vrooljjk had
Frankrijk.
Te Parjjs is de sterfte onder de bevol-
kiug tgdens de heete dagen, die achter ons
liggen, aanmerkelijk gestegen. Zij bedroeg
in de week, eindigend met Woensdag, 1290,
tegen 840 in de vorige week. Er waren
285 gevallen bij van dysenterie bij kinde
ren, tegen 51 in de vorige week.
Een verloopen priester, de beruchte
pater Hyacinthe te Parijs, heeft aan
kolonel Picquart geschreven: «Ik be
tuig u mijn hartelijke en eerbiedige sym
pathie, als drager van de eer van het
Fransche leger, en wat meer zegt
als drager van de zedelijkheid en waardig
heid van de menschheid. Gij zijt uitverko
ren om getuigenis af te leggen van de Waar
heid, en daarvoor te lijden. Wees kalm en
sterk tot het einde, wees groot.»
Het is wel jammer dat de jeugdige
kolonel ook nog in het slechte gezelschap
van een meineedige is geraakt. Yelen die
nog gelooven aau de oprechtheid van Pic
quart, zullen, nu hg de sympathie van
den Apostaat zich laat welgevallen, hem
hun vertrouwen niet langer schenken. Waar
men mee verkeert wordt men mee geëerd.
Een verschrikkelijke brand van den-
nenbosschen in liet departement Landes
duurt sedert eenige dagen voort. Ruim
twaalf gemeenten zgn aangetast. De vlam
men slaan meters hoog door de lucht. Een
uitgestrektheid van ruim 100 kilometers
boscb is aangetast.
Duizend soldaten, geholpen door talrgke
boeren, tiachten den voortgang van den
brand te stuiten. De bewoners van de streek
vluchten en verliezen alles wat zg bezitten.
België.
Generaal B r i a 1 m o n t zal eene brochure
uitgeven waarin hg voor Belgenland een
leger vraagt van 246.000 man, waarvan
30.000 de reserve zouden uitmaken. Hier
door zal bet jaarlgksch contingent der militie
het dubbele bedragen van thans.
Koniug Leopold zal binnenkort met
zijn yacht Alberta een reis maken naar de
Aqoreseilanden.
Duitsohland.
Een verschrikkelijke orkaan heeft de
stad Holzminden geteisterd. De toren van
ze bier in bare jonge jaren rondgedarteld met
hare zusters en Bruno Von Osten, den ge-
stadigen speelkameraad harer jeugd, en dan
ja, bier was de plaats, waar Bruno haar eens
verrast had met de betuigingen zijner oprechte
liefde en zq hem gezegd had, dat ze 'Wolfgang
Edelheims gelukkige verloofde was. Wolfgang!
Zijn aandenken brandde haar in de ziel, ze zag
het door smaad cn schande bevlekt. Maar uit-
gewischt O neen, eens immers had ze hem
innig bemind en was bq niet de vader harer
kin deren Onophoudelijk vloten hare tranen, ze
konden hier ongestoord stroomen. De schadu
wen van den vallenden nacht daalden reeds op
de aarde De weg was eenzaam en stil, zjj ech
ter kende slechts één vrees, die van te laat
kornet. Dat deze niet zonder reden baar be
angstigde, bleek, toen ze, het park van Osten
rode binnentredend, uit de hoofdpoort een huur
rijtuig zag rjjden, waarin ze Dorner wel niet ge
zien, maar vermoed had. Het rijtuig was reeds uit
het gezichttoen ze in de vestibule trad.
Een oogenblik aarzelde haar voet den drempel
te overschrijden, waarover ze in hare jeugd zoo
dartel en vrooljjk was heengehuppold. Maar
h are jeugd was voorbjj, zjj gevoelde dat ze oud
werd, schoon ze nog in de beste jaren was.
Niet de tjjd, maar de aangrijpende gebeurtenis
sen baars levens hadden haar oud gemaakt. De
diepe sm-rt in hare fijne trekken, het grijze
baar, dat wit re:ds scheen bq de zwarte wedu-
wei k'eeding gaven aan hare verschijning iets
indrukwekkends, iets aangrijpends.
(Wordt vervolgd).
UKLtHSIHEI
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
PRIJS DER ADVERTENTIEN,
AGITE MA NON AGITATE.
o-
1. Zie jANssEN.GeicllUhte de» Deutsehen Vol-
1. Zie hierover een belangwekkend artikel in De Katho
lle k e G i d van W. V. jaarg. 9 bladz. 73.