NIEUWE
fbagêlaó voor cföooró' en Suió-éCollanó.
De onzinnigheid van
het kapitalisme.
JS o. 3083
Woensdag 14 September 1898
23ste Jaargang.
Bedrogen geluk.
15 UITJE NL AN D,
feuilleton.
Zwitserland.
ïimLEmuyomflT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem ƒ1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor het buitenland2,80
Afzonderlijke nummers0.03
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUBEAU: St. Janstraat Haarlem;
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DEB ADVERTENTIEN,
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer7l/t
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
«Ophooping van den rijkdom in de han
den van weinigen, verarming van de groote
menigte,» ziedaar één dsr oorzaken van onze
tegenwoordige sociale misstanden, welke
de H. Vader in zijne Encycliek over het
arbeiders-vraagstuk opnoemt. Dit voortdu
rend aangroeien van den rijkdom, in de
handen van weinigen, behoort echter tot
het wezen van het kapitalisme. De geheele
onzinnigheid van het kapitalistische stel
sel ligt juist hierin, dat het geld door zich
zelf wordt vermeerderd, zonder dat de be
zitter van dat geld ook maar het geringste
behoeft te doen.
De kapitalist we bedoelen hier niet
den ondernemer, die al zpn geld in land,
in fabrieken, in machinen belegt en daar
mede arbeidt, maar we bedoelen den geld
man, den beurs-speculant, die geen ander
bedrijf uitoefent dan den handel in de «pa
pieren» zoo iemand verricht geen ar
beid, hg doet niets anders dan geld uit-
leenen, in 't klein aan bjjzondere personen,
in 't groot aan den Staat, aan onderne
mingen enz.
En daarbjj wordt zgn vermogen vermeer
derd op kosten van den eerljjken en trou
wen arbeid, en wél zóó, dat dit vermogen
in vjjftien jaren tjjds, tot het dubbele is
aangegroeid. In werkelijkheid echter ver
staat de kapitalist, vooral de groot-kapi-
talist van de beurs de kunst, om zjjn ver
mogen langs den weg der speculatie in
nog veel korteren tjjd te verdubbelen.
In de Stimmen atte Maria-Laach, welk
tjjdschrift door Duit9che Paters-Jezuïeten
wordt geschreven, lezen wgAl zien wjj
ook volstrekt niet, met Lasalle en Marjx,
in het kapitaal niets anders dan onthou
den arbeidsloon, hetwelk als winst van de
ondernemers in de zakken der fabrikanten
vloeit, in stede van ten goede te komen
aan den arbeider, toch kan het niet wor-
65. (Vervolg.)
„Ik wil u overladen met alle* wat uw oom
steeds weigerde. Ge zult, al» ge lust ertoe ge
voelt, voor onze zaken naar Honkong, zelfs naar
Peking gaan om uwen oom te zien en hem mjjne
groeten te brengen.
De Maleiera, die neergehurkt waren op den
grond, spitsten de ooren. Weliswaar verslonden
ze geen syllabe van hetgeen die twee blanken
met elkander bespraken, maar nog nooit had
den ze hun ernstigen toewan zoo opgewonden
gezien als thans. Steinert had zjjn gansche om
geving vergeten. Hjj was zich zeiven niet meer;
hoog gaan de golven eener diepe zee, wanneer
de storm ze eenmaal heeft opgezweept, sterk
en met te bedwingen was de ontroering, die
zich van het hart des innig dankbaren had
meester gemaakt. Doch de verwondering der
bruine jongens, welke hjj thans bemerkte, gaf
hem zjjne zelfbeheersching terug.
Het opgewekte verleden verzonk weder, het
tegenwoordige kwam weer op voor zijnen geest,
want de stilte rondom hem werd verbroken door
aanrollende rijtuigen, die de moede gasten van
een partjj, door zjjn rjjken buurman gegeven,
naar huis voerden. Leo bemerkte thans ook, hoe
laat het was, en stond op. Steinert hield zjjn
beide handen vast.
//Goed,// sprak hjj met hartelijke beslistheid,
den geloochend, dat dit bg de kapitalen
van menige, aan het Christendom ontvreem
de fabrikanten ten deele het geval is.
Maar de fabrikant zelf is wederom af
hankelijk van den groothandelaar, die zon
der daarmede overeenkomstigen arbeid toch
een veel grooter winst opstrjjkt dan de
groot-producent. En de groothandelaar
staat van zgn kant onder de onbeperkte
heerschappij van de beurs of van het groot
kapitaal. Onder dit opzicht is het helaas
maar al te waar, dat er lieden zgn, die
van de inspanning de3 arbeiders, van de
zorgen des fabrikants en van de speculation
des groothandelaars ontzagljjke kapitalen
samenhoopen en in wier handen ten slotte
de vrucht van het christeljjk zweet als gou
den bezinksel blgtt hangen. En deze hoog
mogende lieden, meestal tot het hervormd
Jodendom behooreDd, hebben de kunst ver
staan, om op de beste manier rechtens de
volken te beërven, de Staten te beheer-
schen, de volksvertegenwoordiging te be
derven (vergelijk o. a. het Panama-schan
daal in Frankrijken de Ministers aan
zich dienstbaar te maken. Duizendmaal méér
dan alle machinen en fabrieken, heeft het
kapitalisme den middenstand vernietigd.
Voor de geheele onzinnigheid van dit
kapitalisme, hetwelk eene bespotting is van
de gezonde ontwikkeling van het volksle
ven, geven wg hier slechts één bewgs, maar
het is een verpletterend bewgs
Het vermogen van de Rothschilds
bedroeg in het jaar 1875, 2500 mitlioen
gulden niets minder dan het inkomen van
580.000 menschen. Wanneer nu dit ver
mogen slechts om de vjjltien jaren zich
verdubbelt tot dusverre heeft het zich
sinds de vestiging van bedoeld huis veel
sneller verdubbeld dan zal dit vermo
gen in het jaar 1890, 5000 millioen be
dragen hebben.
Op dit oogenblik moet het alzoo reeds
zgn aangegroeid tot 7'/, milliard. Dit is het
inkomen van 1.600.000 menschen In het
jaar 1905 zal Rothschild's vermogen
//goed, voor heden slaspt ge nog onder Brugge-
naars dak, maar ik reken erop, dat ge morgen
verbuist naar mjj. Van dit oogenblik af ben ik
uw vriend. Slaat ge toe Geroerd drukte Leo
de handen van zjjn aanstaanden weldoenerStei
nert'» eigen carreta kwam voor, twee Maleiers
met brandende obors stegen op den bok. En
toen Leo snel door het donker van den nacht
heenreed was het hem, als had hjj zjjn voet op
het rad gezet, dat hem naar een lachende toe
komst henenvoerde. De tjjd der beproeving scheen
voorbjj; zegen scheen op hem neer te zullen
dalen. Hjj gevoelde, dat een keerpunt in zjjn
leven was gekomen, dat niet enkel regen maar
ook soms zonneschjjn door het zware zwerk breekt.
XXIV.
Oom Bafaei,.
Ik wool, go wilt het edele en het goede,
Aan eigen noodlot denkt ge niet. Slechts 't leed
Van andren zoekt ge
Goethe's Tasso.
Leo's hoop werd niet bedrogenZjjne verwach -
tingen werden spoedig vervuld.Onder den machti-
geninvloed en de zegenrjjke bescherming van Stei
nert vormde zich voor hem een vaste winstge
vende werkkring, die zeker uitzicht gaf op een
rjjke toekomst. Twee jaren na den boven beschre
ven avond was Leo Elelheim een rjjk man. Als
representant der firma Steinert Co. verliet de
als arme schipbreukeling gelande jonge man het
achoone Java, om in Hongkong als chef van een
nieuw op te richten filiaal op te treden. In de
reeds 10.000 millioeo gulden bedragen,
met een inkomen, waarvan 2.320.000 men
schen moeten leven. Ging het aldus onge
stoord verder, dan zou dit vermogen in het
jaar 1965, reeds 150.000 millioen bedragen,
met een inkomen, waarvan 37.120.000 men
schen moeten leven, alzoo ongeveer de be
volking van Oostenrijk
Maar door het gebruik, hetwelk de R o t h-
schild's van hun onzinnig kapitaal ma
ken, wordt hun vermogen veel sneller ver
meerderd, dan w|j veronderstelden bij bo
venstaande berekening. Alzoo nog ODgeveer
70 jaren, en het ééne huis Rothschild
heeft dan in één jaar even groot inkomen,
als de bevolking van geheel Oostenrjjk.
Doch waar vandaan heeit het dit inko
men Dit hebben de arbeiders en onder
nemers, de armen en allerarmsteu als be
lasting aan dit huis bijgedragen. Als be
lasting, waarvoor? vraagt de lezer misschien.
Wel, hiervoor, omdat Rothschild het
geld in zgn bezit heeft en door zjjne schulde
naars, de Staten, d. i. de gezamenlijke
burgers, in dit rustig bezit van zgn geld
wordt beschermd
Kan de onzinnigheid van het kapitalisme
wel duidelijker en klaarder worden aange
toond, dan juist door dit voorbeeld Want
dit ziet toch wel elk verstandig mensch
in, dat het aangroeien van Rothschild's
rjjkdom onmegelgk in der eeuwigheid zóó
kan bljjven voortgaan Want reeds over
honderd jaren zou de bevolking van Oos
tenrijk, Duitschland en Frankrijk te zamen
zich moeten aftobben om de schatting aan
Rothschild te kunnen betalen En hoe
zou het over 150 jaren staan
Wanneer de kapitalistische economie
aldus voortdurend zou voortgaan, dan zou
den er ten slotte niet genoeg menschen op
aarde zgn, door wie de kapitalen van Roth
schild behoorlijk verintrest konden wor
den.
Maar alle dwaasheden nemen eenmaal
een eindeEn de bladen der historie be
wijzen, dat ervoor gezorgd is, dal ook de
beste, de gelukkigste stemming wandelde hjj op
bet scbip, dat hem door de Chiueesche zee tot
zijn doel voerde, want behalve het zalig gevoel
dat hem doorstroomde bjj de gedachte aan het
zoo vurig verlangde wederzien met oom Rafael,
die zich thans in het missiehuis der //Propaganda
fide// te Hongkong bevond, werd zjjn fiere ziel
gestreeld door het denkbeeld, zelfstandig en
onafhankelijk te kunnen optreden. Leo's hart
klopte sneller bjj de gedachte aan het weder
zien zijns ooms, ofschoon hem uit zjjne kinds
heid slechts een flauwe herinnering was bjjge-
bleven aan den vriendeljjken, slanken man, wiens
opgeruimde en liefdevolle lessen een diepen
indruk op het ontvankeljjk, kinderljjk gemoed
hadden achtergelaten.
Bovendien had hjj als kind een diepe bewon
dering, als jongeling een innige vereering gehad
voor het grootsohe en verheven doel door zjjn oom
zoo moedig nagestreefd, en eindelijk wacitte
hem nog de vreugde om na zoo'n langen tjjd
in een ver en vreemd land een onbekend gezicht
terng te zien, en in de armen van een der zjjnen
te worden ontvangen. Met volle vreugde des
harten groette hjj dan ook 't bekoorljjke Victoria
met zijne Europeesche en Chineesche stadswjjken,
met zjjne tropische pracht, en Anglo-Europeesche
zeden en gewoonten. HocgkoEg is een handels
plaats van den eersten rang en dient voor de
meeste groote huizen van het binnenland als
entrepot voor hunne waren v»n den Enropee-
schen handel. Omgeven door heerljjke en weel
derige landschappen, bloeide daar in Zuideljjken
overvloed een buitengewoon levendige bandel.
Toen nu de //Sophia//, het trotsche schip der
boomen van het kapitalisme niet tot dec
hemel groeien. Een expropriation des expro-
priateurs, eene onteigening van de onteige
naars, moet noodzakeljjk volgen. En wan
neer het kortzichtig liberalisme van onzen
tjjd het niet hiertoe leiden kan, dat dit
langs den weg van eene verstandige, aan
de christeljjk-sociale grondbeginselen be
antwoordende belastings- en economie-po
litiek, welke het arbeidende volk aan de
opbrengsten van zgn eigen arbeid volgens
een billjjken maatstaf laat deelnemen, ge
schiedt, welnu dan zal dit natuurljjk langs
een anderen weg moeten geschieden.
r
De aanslag op de Keizerin van Oosten
rijk heeft plaats gehad te Genéve, juist
voor het Brunswijk-monument. De moor
denaar kwam recht op de Keizerin af die
zich te voet, vergezeld van eene hofdame,
naar de stoomboot wilde begeven om naar
Caux te vertrekken.
De wreedaard bracht Haar een gewel
digen stoot toe ter hoogte van het hart,
waaraan eene driehoekige wonde is gecon
stateerd. De long was geheel doorboord.
De moordenaar had inmiddels de vlucht
genomen, achtervolgd door 2 koetsiers die
ooggetuigen geweest waren van dea aan
slag, en die hem weldra achterhaalden en
vastgrepen.
De moordenaar Luchini is 30 jaren
oud. Zoodra hg gearresteerd wa», legde hg
de volgende verklaring af: «Ik weet wel
dat wat ik gedaan heb strafbaar is, doch
ik ben anarchist en ik wilde iemand doo-
den, liefst een hooggeplaatst persoon. Ver
leden week n* hoor ik dat de Prins van
Orleans te Evians-les-Bains was, en reeds
verscheidene dagen wacht ik hem op:
Het is mij echter niet gelukt hem te
kunnen naderen en toen ik nu gisteren
vernam dat de Keizerin van Oostenrijk hier
was, heb ik besloten haar te dooden. En
ik ben blijde dat zjj dood is want ik heb
haar goed geraakt. Mg was het trouwens
hetzelfde wie ik doodde, mits er maar iemand
door mjjne hand viel.
Op de vraag of hg medeplichtigen had,
antwoordde hg ontkenn- nd. Pe algemeen#
firma Steiusrt, het rotseneiland naderde en in
de breede haven, waar bjj iederen wind de sche
pen kunnen binnenloopen, het anker uitwierp,
kon Leo niet genoeg naar die statige schepen
aller natiën blikken en deze bewonderen. Pant
serschepen en korvetten lagen vreedzaam naast
de grooie stoomschepen der Franache maatschap-
pjjen en de praktische koopvaardjjscbepen der
Eügeleche faktorijen, die van Londen, Liverpool
of Glasgow kwamen, en thans uitrustten van
hun langen tocht, terwijl rondom een groot aan
tal kleine stoombooten, zeilschepen en Chineesche
jollen in het kalme water rondzwommen, dat
hier een meer geleek, door de bergen van het
vasteland en de rotsen van Hongkong begrensd,
lotusschen bleef Leo niet veel tjjd tot bewon
deren over, hior landde hjj niet, geljjk eens op
Java, als arme schipbreukeling, maar als rjjke
en hooggeziene koopman en als zoodanig werd
hjj ook ontvangen. Lieden van zjjn eigen zaak
begroetten hem vol eerbied, en op de kade stond
zjjn eigen draagstoel want ook in Hongkong
gaat niemand te voet, doch de middelen van
vervoer zjjn anders dan op Java. Koelis, wier
hoofden door reusachtige stroohoeden worden
beschut, dragen een porte-chaise, waarin de heer
gaat zitten en als thans Leo door de stra
ten met gymnastische passen wordt gedragen,
waar alle soorten menschenkinderen joelende
krioelden, soldaten roodbroeken met bronzige
huidkleur, Perzen, langstaartige Chineezen, Ma
leiers, lieve Europeesche dames in keurige toi
letten, vrouwen en heeren in Europeesche kleedjj
wier gele tint echter den mulat verried.
Wordt vervolgd.)