NIEUWE fbagêlaó voor cföooró' en Suió-éCollanó. De onzinnigheid van het kapitalisme. JS o. 3083 Woensdag 14 September 1898 23ste Jaargang. Bedrogen geluk. 15 UITJE NL AN D, feuilleton. Zwitserland. ïimLEmuyomflT. ABONNEMENTSPRIJS Per 3 maanden voor Haarlem ƒ1,10 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40 Voor het buitenland2,80 Afzonderlijke nummers0.03 Dit blad verschijnt dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen. BUBEAU: St. Janstraat Haarlem; AGITE MA NON AGITATE. PRIJS DEB ADVERTENTIEN, Van 16 regels50 Cent Elke regel meer7l/t Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS. «Ophooping van den rijkdom in de han den van weinigen, verarming van de groote menigte,» ziedaar één dsr oorzaken van onze tegenwoordige sociale misstanden, welke de H. Vader in zijne Encycliek over het arbeiders-vraagstuk opnoemt. Dit voortdu rend aangroeien van den rijkdom, in de handen van weinigen, behoort echter tot het wezen van het kapitalisme. De geheele onzinnigheid van het kapitalistische stel sel ligt juist hierin, dat het geld door zich zelf wordt vermeerderd, zonder dat de be zitter van dat geld ook maar het geringste behoeft te doen. De kapitalist we bedoelen hier niet den ondernemer, die al zpn geld in land, in fabrieken, in machinen belegt en daar mede arbeidt, maar we bedoelen den geld man, den beurs-speculant, die geen ander bedrijf uitoefent dan den handel in de «pa pieren» zoo iemand verricht geen ar beid, hg doet niets anders dan geld uit- leenen, in 't klein aan bjjzondere personen, in 't groot aan den Staat, aan onderne mingen enz. En daarbjj wordt zgn vermogen vermeer derd op kosten van den eerljjken en trou wen arbeid, en wél zóó, dat dit vermogen in vjjftien jaren tjjds, tot het dubbele is aangegroeid. In werkelijkheid echter ver staat de kapitalist, vooral de groot-kapi- talist van de beurs de kunst, om zjjn ver mogen langs den weg der speculatie in nog veel korteren tjjd te verdubbelen. In de Stimmen atte Maria-Laach, welk tjjdschrift door Duit9che Paters-Jezuïeten wordt geschreven, lezen wgAl zien wjj ook volstrekt niet, met Lasalle en Marjx, in het kapitaal niets anders dan onthou den arbeidsloon, hetwelk als winst van de ondernemers in de zakken der fabrikanten vloeit, in stede van ten goede te komen aan den arbeider, toch kan het niet wor- 65. (Vervolg.) „Ik wil u overladen met alle* wat uw oom steeds weigerde. Ge zult, al» ge lust ertoe ge voelt, voor onze zaken naar Honkong, zelfs naar Peking gaan om uwen oom te zien en hem mjjne groeten te brengen. De Maleiera, die neergehurkt waren op den grond, spitsten de ooren. Weliswaar verslonden ze geen syllabe van hetgeen die twee blanken met elkander bespraken, maar nog nooit had den ze hun ernstigen toewan zoo opgewonden gezien als thans. Steinert had zjjn gansche om geving vergeten. Hjj was zich zeiven niet meer; hoog gaan de golven eener diepe zee, wanneer de storm ze eenmaal heeft opgezweept, sterk en met te bedwingen was de ontroering, die zich van het hart des innig dankbaren had meester gemaakt. Doch de verwondering der bruine jongens, welke hjj thans bemerkte, gaf hem zjjne zelfbeheersching terug. Het opgewekte verleden verzonk weder, het tegenwoordige kwam weer op voor zijnen geest, want de stilte rondom hem werd verbroken door aanrollende rijtuigen, die de moede gasten van een partjj, door zjjn rjjken buurman gegeven, naar huis voerden. Leo bemerkte thans ook, hoe laat het was, en stond op. Steinert hield zjjn beide handen vast. //Goed,// sprak hjj met hartelijke beslistheid, den geloochend, dat dit bg de kapitalen van menige, aan het Christendom ontvreem de fabrikanten ten deele het geval is. Maar de fabrikant zelf is wederom af hankelijk van den groothandelaar, die zon der daarmede overeenkomstigen arbeid toch een veel grooter winst opstrjjkt dan de groot-producent. En de groothandelaar staat van zgn kant onder de onbeperkte heerschappij van de beurs of van het groot kapitaal. Onder dit opzicht is het helaas maar al te waar, dat er lieden zgn, die van de inspanning de3 arbeiders, van de zorgen des fabrikants en van de speculation des groothandelaars ontzagljjke kapitalen samenhoopen en in wier handen ten slotte de vrucht van het christeljjk zweet als gou den bezinksel blgtt hangen. En deze hoog mogende lieden, meestal tot het hervormd Jodendom behooreDd, hebben de kunst ver staan, om op de beste manier rechtens de volken te beërven, de Staten te beheer- schen, de volksvertegenwoordiging te be derven (vergelijk o. a. het Panama-schan daal in Frankrijken de Ministers aan zich dienstbaar te maken. Duizendmaal méér dan alle machinen en fabrieken, heeft het kapitalisme den middenstand vernietigd. Voor de geheele onzinnigheid van dit kapitalisme, hetwelk eene bespotting is van de gezonde ontwikkeling van het volksle ven, geven wg hier slechts één bewgs, maar het is een verpletterend bewgs Het vermogen van de Rothschilds bedroeg in het jaar 1875, 2500 mitlioen gulden niets minder dan het inkomen van 580.000 menschen. Wanneer nu dit ver mogen slechts om de vjjltien jaren zich verdubbelt tot dusverre heeft het zich sinds de vestiging van bedoeld huis veel sneller verdubbeld dan zal dit vermo gen in het jaar 1890, 5000 millioen be dragen hebben. Op dit oogenblik moet het alzoo reeds zgn aangegroeid tot 7'/, milliard. Dit is het inkomen van 1.600.000 menschen In het jaar 1905 zal Rothschild's vermogen //goed, voor heden slaspt ge nog onder Brugge- naars dak, maar ik reken erop, dat ge morgen verbuist naar mjj. Van dit oogenblik af ben ik uw vriend. Slaat ge toe Geroerd drukte Leo de handen van zjjn aanstaanden weldoenerStei nert'» eigen carreta kwam voor, twee Maleiers met brandende obors stegen op den bok. En toen Leo snel door het donker van den nacht heenreed was het hem, als had hjj zjjn voet op het rad gezet, dat hem naar een lachende toe komst henenvoerde. De tjjd der beproeving scheen voorbjj; zegen scheen op hem neer te zullen dalen. Hjj gevoelde, dat een keerpunt in zjjn leven was gekomen, dat niet enkel regen maar ook soms zonneschjjn door het zware zwerk breekt. XXIV. Oom Bafaei,. Ik wool, go wilt het edele en het goede, Aan eigen noodlot denkt ge niet. Slechts 't leed Van andren zoekt ge Goethe's Tasso. Leo's hoop werd niet bedrogenZjjne verwach - tingen werden spoedig vervuld.Onder den machti- geninvloed en de zegenrjjke bescherming van Stei nert vormde zich voor hem een vaste winstge vende werkkring, die zeker uitzicht gaf op een rjjke toekomst. Twee jaren na den boven beschre ven avond was Leo Elelheim een rjjk man. Als representant der firma Steinert Co. verliet de als arme schipbreukeling gelande jonge man het achoone Java, om in Hongkong als chef van een nieuw op te richten filiaal op te treden. In de reeds 10.000 millioeo gulden bedragen, met een inkomen, waarvan 2.320.000 men schen moeten leven. Ging het aldus onge stoord verder, dan zou dit vermogen in het jaar 1965, reeds 150.000 millioen bedragen, met een inkomen, waarvan 37.120.000 men schen moeten leven, alzoo ongeveer de be volking van Oostenrijk Maar door het gebruik, hetwelk de R o t h- schild's van hun onzinnig kapitaal ma ken, wordt hun vermogen veel sneller ver meerderd, dan w|j veronderstelden bij bo venstaande berekening. Alzoo nog ODgeveer 70 jaren, en het ééne huis Rothschild heeft dan in één jaar even groot inkomen, als de bevolking van geheel Oostenrjjk. Doch waar vandaan heeit het dit inko men Dit hebben de arbeiders en onder nemers, de armen en allerarmsteu als be lasting aan dit huis bijgedragen. Als be lasting, waarvoor? vraagt de lezer misschien. Wel, hiervoor, omdat Rothschild het geld in zgn bezit heeft en door zjjne schulde naars, de Staten, d. i. de gezamenlijke burgers, in dit rustig bezit van zgn geld wordt beschermd Kan de onzinnigheid van het kapitalisme wel duidelijker en klaarder worden aange toond, dan juist door dit voorbeeld Want dit ziet toch wel elk verstandig mensch in, dat het aangroeien van Rothschild's rjjkdom onmegelgk in der eeuwigheid zóó kan bljjven voortgaan Want reeds over honderd jaren zou de bevolking van Oos tenrijk, Duitschland en Frankrijk te zamen zich moeten aftobben om de schatting aan Rothschild te kunnen betalen En hoe zou het over 150 jaren staan Wanneer de kapitalistische economie aldus voortdurend zou voortgaan, dan zou den er ten slotte niet genoeg menschen op aarde zgn, door wie de kapitalen van Roth schild behoorlijk verintrest konden wor den. Maar alle dwaasheden nemen eenmaal een eindeEn de bladen der historie be wijzen, dat ervoor gezorgd is, dal ook de beste, de gelukkigste stemming wandelde hjj op bet scbip, dat hem door de Chiueesche zee tot zijn doel voerde, want behalve het zalig gevoel dat hem doorstroomde bjj de gedachte aan het zoo vurig verlangde wederzien met oom Rafael, die zich thans in het missiehuis der //Propaganda fide// te Hongkong bevond, werd zjjn fiere ziel gestreeld door het denkbeeld, zelfstandig en onafhankelijk te kunnen optreden. Leo's hart klopte sneller bjj de gedachte aan het weder zien zijns ooms, ofschoon hem uit zjjne kinds heid slechts een flauwe herinnering was bjjge- bleven aan den vriendeljjken, slanken man, wiens opgeruimde en liefdevolle lessen een diepen indruk op het ontvankeljjk, kinderljjk gemoed hadden achtergelaten. Bovendien had hjj als kind een diepe bewon dering, als jongeling een innige vereering gehad voor het grootsohe en verheven doel door zjjn oom zoo moedig nagestreefd, en eindelijk wacitte hem nog de vreugde om na zoo'n langen tjjd in een ver en vreemd land een onbekend gezicht terng te zien, en in de armen van een der zjjnen te worden ontvangen. Met volle vreugde des harten groette hjj dan ook 't bekoorljjke Victoria met zijne Europeesche en Chineesche stadswjjken, met zjjne tropische pracht, en Anglo-Europeesche zeden en gewoonten. HocgkoEg is een handels plaats van den eersten rang en dient voor de meeste groote huizen van het binnenland als entrepot voor hunne waren v»n den Enropee- schen handel. Omgeven door heerljjke en weel derige landschappen, bloeide daar in Zuideljjken overvloed een buitengewoon levendige bandel. Toen nu de //Sophia//, het trotsche schip der boomen van het kapitalisme niet tot dec hemel groeien. Een expropriation des expro- priateurs, eene onteigening van de onteige naars, moet noodzakeljjk volgen. En wan neer het kortzichtig liberalisme van onzen tjjd het niet hiertoe leiden kan, dat dit langs den weg van eene verstandige, aan de christeljjk-sociale grondbeginselen be antwoordende belastings- en economie-po litiek, welke het arbeidende volk aan de opbrengsten van zgn eigen arbeid volgens een billjjken maatstaf laat deelnemen, ge schiedt, welnu dan zal dit natuurljjk langs een anderen weg moeten geschieden. r De aanslag op de Keizerin van Oosten rijk heeft plaats gehad te Genéve, juist voor het Brunswijk-monument. De moor denaar kwam recht op de Keizerin af die zich te voet, vergezeld van eene hofdame, naar de stoomboot wilde begeven om naar Caux te vertrekken. De wreedaard bracht Haar een gewel digen stoot toe ter hoogte van het hart, waaraan eene driehoekige wonde is gecon stateerd. De long was geheel doorboord. De moordenaar had inmiddels de vlucht genomen, achtervolgd door 2 koetsiers die ooggetuigen geweest waren van dea aan slag, en die hem weldra achterhaalden en vastgrepen. De moordenaar Luchini is 30 jaren oud. Zoodra hg gearresteerd wa», legde hg de volgende verklaring af: «Ik weet wel dat wat ik gedaan heb strafbaar is, doch ik ben anarchist en ik wilde iemand doo- den, liefst een hooggeplaatst persoon. Ver leden week n* hoor ik dat de Prins van Orleans te Evians-les-Bains was, en reeds verscheidene dagen wacht ik hem op: Het is mij echter niet gelukt hem te kunnen naderen en toen ik nu gisteren vernam dat de Keizerin van Oostenrijk hier was, heb ik besloten haar te dooden. En ik ben blijde dat zjj dood is want ik heb haar goed geraakt. Mg was het trouwens hetzelfde wie ik doodde, mits er maar iemand door mjjne hand viel. Op de vraag of hg medeplichtigen had, antwoordde hg ontkenn- nd. Pe algemeen# firma Steiusrt, het rotseneiland naderde en in de breede haven, waar bjj iederen wind de sche pen kunnen binnenloopen, het anker uitwierp, kon Leo niet genoeg naar die statige schepen aller natiën blikken en deze bewonderen. Pant serschepen en korvetten lagen vreedzaam naast de grooie stoomschepen der Franache maatschap- pjjen en de praktische koopvaardjjscbepen der Eügeleche faktorijen, die van Londen, Liverpool of Glasgow kwamen, en thans uitrustten van hun langen tocht, terwijl rondom een groot aan tal kleine stoombooten, zeilschepen en Chineesche jollen in het kalme water rondzwommen, dat hier een meer geleek, door de bergen van het vasteland en de rotsen van Hongkong begrensd, lotusschen bleef Leo niet veel tjjd tot bewon deren over, hior landde hjj niet, geljjk eens op Java, als arme schipbreukeling, maar als rjjke en hooggeziene koopman en als zoodanig werd hjj ook ontvangen. Lieden van zjjn eigen zaak begroetten hem vol eerbied, en op de kade stond zjjn eigen draagstoel want ook in Hongkong gaat niemand te voet, doch de middelen van vervoer zjjn anders dan op Java. Koelis, wier hoofden door reusachtige stroohoeden worden beschut, dragen een porte-chaise, waarin de heer gaat zitten en als thans Leo door de stra ten met gymnastische passen wordt gedragen, waar alle soorten menschenkinderen joelende krioelden, soldaten roodbroeken met bronzige huidkleur, Perzen, langstaartige Chineezen, Ma leiers, lieve Europeesche dames in keurige toi letten, vrouwen en heeren in Europeesche kleedjj wier gele tint echter den mulat verried. Wordt vervolgd.)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1898 | | pagina 1