No. 4005.
Maandag 10 October 1898.
23ste jaargang
Maatschappelijke vragen.
Verdwenen.
BUITi'jJNLAjN D.
c 2,80
0,03
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
Italië.
Oostenrijk-Bongarije.
Amerika.
Engeland.
COMl IT
Hfragêlaó voor cffiooró- on Suió-dCollanó.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
f 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post 1,40
Voor het baitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
MAl\TI/.M)R47
PRIJS DEB ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer71!,»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Con taat.
Hoojdagenten voor liet BuitenlandCompagnie Générale Publicilé Etrangère
AGITE MA NON AGITATE G. L. DA UBE Co. JOHN.,F.JONES Succ.y Paris 31 its Faubourg Montmartrt.
Over bet algemeen toont het groote pu
bliek weinig belangstelling voor de schier
tallooze Congressen, die voor allerlei be
langen telkens worden gehouden. Dit is
zeer begrijpelijk, omdat de meeste men-
schen bij de vervulling van hun beroeps
bezigheden weinig of geen tijd beschik
baar kunnen hebben om zich te verdiepen
in de verschillende quaestiën, die op maat
schappelijk gebied aan de orde worden
gesteld.
Wjj zeggen aan de orde worden gesteld.
Het zijn voor het meerendeel geen vra
gen, die door de omstandigheden, door den
loop van zaken, zich zeiven op den voor
grond plaatsen, maar de quaestiën worden
opgediept, alsof men bezorgd was geen
onderwerp te hebben, waarover men het
met een ander oneens ban wezen. Niet
gaarne zouden wjj ons de taak zien opge
legd om een overzicht te geven van alle
groote en kleine vraagstukken, die in de
laatste jaren de tongen los, de harten koel
en de hoofden warm hebben gemaakt. En
hoe weinige dier vraagstukken worden tot
meeste nut van het algemeen opgelost
Gewoonljjk brengt de oplossing van een
enkele quaestie weder een aantal nieuwe
moeilijkheden voort en heeft men meer
zorg om die moeielijkheden uit den weg te
ruimen dan het uit den weg ruimen der
quaestie-zelf heeft veroorzaakt. Het gevolg
daarvan is dus, dat de vragen op maat
schappelijk gebied zich tot in het oneindige
zullen vermenigvuldigen en men zich ten
laatste zal bevinden in een warnet van
quaestiën, waaruit men slechts zal kunnen
geraken door al die mooie oplossingen te
verwerpen en weer van meet af aan te
beginnen.
Tot dit oordeel moet men komen, als
men een onpartjjdigen blik slaat op het
streven en werken van velen onzer maat
schappij-hervormers. Nu eens is het een
enkel vraagstuk, van welker uit den weg
ruiming zij alles verwachten en waaraan
zjj dan ook hun leven willen wyden, dan
weder jjveren zij voor een algemeene her
ziening der grondslagen, waarop de maat
schappij berust en stelien zij zich slechts
tevreden met het uit haar verband ruk
ken der maatschappelijke instellingen om
er voor in de plaats te geven een theorie,
op onbewezen stellingen gebaseerd.
Maar opmerkelijk is het, dat bijna al
len, overtuigd van hun zwakheid of liever
FEUILLETON.
8.
Vervolg.)
Wat? Gij hebt mjjn geloof in de vrouw
geschoktgjj hebt mij getoond dat een vrouw
die eens aan een man had gezegd dat zij hem
liefhad, die liefde zoo kon vergeten, dat zjj
een ander voor wien zjj nooit achting kon
hebben, huwde alleen ter wille van zijn titels
en juweelen. Gjj hebt mij getoond
Ga niet verder, zeide zjj, ditmaal zonder
eenig gebaar of beweging, en met lippen zoo
wit als marmeren wat hebt gjj mjj getoond?
Hjj schrikte, zjjn wangen kleurden, en hjj
verloor een oogenblik zjjn zelfbeheersching. Ik
vraag u vergeving, zeide hij, ik neem dat woord
beschuldiging terug.
Nu was het haar beurt het hoofd op te hef
fen en hem aan te zien. Met een blik, minder
koel dan de zijne, zag zjj neer op dattrotsche
hoofd, dat zich voor haar boog, zjj beschouwde
eiken trek vam zjjn gelaat, van het strenge
voorhoofd tot de vast gesloten lippen, waarop
eeuwigdurende zwaarmoedigheid haar zegel
scheen gedrukt te hebben, en haar gelaat nam
hierbjj een zachtere uitdrukking aan.
Helman, zeide zjj, met een plotselii
van teederheid, indien wjj vi
^berekening zjjn te werk
beiden niet gaarne
van die hunner plannen, hun toevlucht
komen zoeken by den Staat om daarvan
te verkrijgen de vervulling hunner uto-
pieëu.Zij waardeeren in den Staat de macht
om door eene enkele wet meer tot stand
te brengen dan zij gedurende een geheel
menschenleven vermogen. Daarom trachten
zij naast de bevordering van hun doel,
ook den Staat of liever de overheid op
hun hand te krijgen en aldus spoediger
hun wenscheu ten opzichte van de samen
leving verwezenlijkt te zien.
Tegen dat streven Daar uitbreiding der
Staatsbemoeiing hebben wij reeds meerma
len onze stem verheven, maar toch mee-
nen wij hierin niet te mogen vertragen,
waar wij bijkans ieder oogenblik kunnen
opmerken, dat het verlangen naar ingrij
pen van Staatswege in de maatschappelijke
verhoudingen eer toe- dan afneemt.
Dit bleek weder ten duidelijkste bij de
besprekingen op het derde Congres voor
openbare gezondheidsregeling, dat in de
vorige week te Utrecht werd gehouden
Bij alle daar behandelde vragen was het
eind van het lied, dat de Staat zijn tus-
schenkomst behoorde te verleenen of an
ders zelf handelend moest optreden.
Zoo werd op het gebied der schoolhy
giène de stelling aangenomen, dat een on
derzoek daarnaar noodzakelijk is en school
artsen moeten worden aangesteld, die door
het ltijk of de Gemeente worden beloond.
Od het gebied der woninghygiène wilde
men de overheid belasten niet slechts met
een nauwkeurig toezicht op den bouw van
woningen, maar ook met het steunen van
dien bouw zelf. En in tal van redevoerin
gen, op dat Congres gehouden, kwam weer
telkens het refrein der Staatszorg uit, zoo
dat ook deze samenkomst geen uitzonde
ring maakte op het beeld, dat wij hieibo
ven hebben geschetst.
En waar nu de mannen der wetenschap,
die op bedoelde Congressen gewoonlijk den
boventoon voeren, voorgaan met het ideaal
van den Staat op den voorgrond te stellen,
daar is het niet meer dan natuurlijk, dat
de wijzen van den tweeden en derden rang,
die het hunne er toe willen bijdragen om
die zieke maatschappij tot eeD gezond le
ven terug te brengen, van dien Staat al
les verwachten. De mannen der weten
schap blijven gewoonlijk achterwege, als
van hen de consequente toepassing hunner
beginselen wordt gevraagd. Zij weten dan
altijd wel een uitvlucht te vinden om aan
de consequentie van hun leer te ontsnap-
dragen hebben, als ik, na door u te zijn ver
laten, mjj van de maatschappij had afgekeerd
en mijn jeugdig leven langzaam door een kna-
genden worm der wanhoop had laten verwoea-
i ten. M»ar ik was jong, en het leven had nog
zijn bekoorlijkheden evenals het vooruitzicht
op rijkdom en een schitterende positiegjj, die
u thans in het bezit daarvan verheugt, omdat
gjj twaalf maanden geleden Eveljju Blake hebt
verlaten, gij zult wel de laatste zjjn om mjj
daarvan een verwjjt te maken. Ik doe u geen
verwjjt; ik zeg alleen, laat het verledene ver
geten zjjn.
Onmogelijk, riep hjj uit, wat wjj destijds
gedaan hebban kan niet ongedaan gemaakt
worden Voor u en mij is geen toekomst. Ja,
zeide hjj, en trad dichter op haar toe, toen zjj
een ontkennend gebaar maakte, geen toekomst
wjj kunnen het verledene begraven doch niet
doen herleven. Ik geloof niet dat gjjditzoudt
Wenschen, zelfs al konden wjj datdaar wjj
het echter niet kunnen, zult gij zeker Diet
verlangen dat wjj verder over dit onderwerp
spreken.
Eveljju, ik wilde u nog eens zien, maar ik
wenech u niet meer te ontmoeten, wilt gjj mij
vergeven dat ik zoo ronduit spreek, en mij
verlof geven te vertrekken
Dat gig eerlijk hebt gesproken wil ik u
vergeven, maar Haar blik zeide dat zij hem
Hjj scheen dit te
kwam hem
pen, maar de mindere goden hollen voort
op dien weg van Staatsvergoding en komen
aldus tot de dwaaste gevolgtrekkingen.
Op het zooeven genoemd Congres gaf
een der sprekers te kennen, dat het vraag
stuk der schoolhygiène niet goed werd
aangevat. Volgens hem moest men meer
op de materieele zijde van de quaestie letten
en betoogde hij, dat de kinderen, willen
zij goed gezond zijn en op school bun taak
goed kunnen verrichten, ook goed gevoed
en gekleed behoorden te worden. Hij stelde
daarom aan de vergadering de motie voor
om als de meening van het Congres uit
te spreken, dat kindervoeding, schoolbaden
en kinderverpleging, zoo noodig van over
heidswege gratis moesten worden verstrekt.
Nu weten wij wel, dat zulks maarniet
dadelijk gebeurt, ook al wordt het op zulk
een belangrjjk Congres noodzakelijk geacht,
maar reeds de omstandigheid, dat deze wen
schen worden geuit en besproken, wijst er
op, boe men de taak van den Staat opvat
als die van een voorzienigheid, die in elk
denkbaar geval dadeljjk kan klaar staan
om uitkomst en redding te geven.
Doch die zoo denken, vergissen zich zeer.
De macht van den Staat is niet onbeperkt.
Men kan hem veel op de schouderen laden,
maar eens komt er een oogenblik, dat het
hem te zwaar wordt en hij met het slech
te en verkeerde, ook het goede van zich
afschudt.
De spreker, die op het gezondheidscon
gres de kleeding en voeding van over
heidswege verdedigde, beweerde, dat hij op
het oogenblik nog in strijd was met de
heerschende begrippen, maar, evenals het
gymnastiek-onderwps wel op de lagere
school was ingevoerd, meende hij dat het
ook wel gaan zou met de voeding en klee
ding op school. Hjj had nog wel een stapje
verder kunnen gaan en beweren, dat de
Staat ook heeft te zorgen voor een goede
huisvesting der schoolkinderen, die dan
eveneens van overheidswege behoorde te
worden verschaft. Zoo zou meD dan lang
zamerhand komen tot het niet geheel nieuwe
ideaal der Spartanen, nl. dat de Staat de
kinderen opvoedt en niet de ouders,
Bij de bespreking hiervan mogen wjj
niet onopgemerkt laten, dat die teruggang
onzer radicalen naar gebruiken uit de hei-
densche oudheid het beste bewjjs levert
voor de geringe mate van maatschappe-
ljjke wjjsheid, waarover zjj hebben te be
schikken. Zij willen zich niet vereenigen
met de gebruiken, die allengs zijn vooyt-
intrek genomen in een kosthuis op den hoek,
vlak tegenover het huis van den heer Bla
ke. Yan uit mjjn kamer overzag ik de ge-
heele Avenue en voor miju vensters kon ik op
mjjn gemak het gaan en komen bespieden van
den man, in wiens doen en laten ik dageljjks
meer belang begon te stellen. Want, men moge
het wispelturigheid noemen en maimen
zjjn dikwjjls even wispelturig als vrouwen
of men moge het aan een andere oorzaak toe-
scbrjjven, zjjn rusteloosheid in deze dagen was
zeer in 't oogvallend. Dagelijks bracht hjj zjjn
tjjd door met langs de straten te wandelen,
en niet op zjjn gewone doellooze manier, maar
bespiedend en met een scherpen blik die niets
onopgemerkt liet. Dikwjjls kwam hjj niet voor
vjjveu thuis, en als bjj zooals thans dikwjjls
gebeurde, geen gezelschap aan tafel had, ging
hij na zevenen opnieuw uithjj liep dan den
zelfden weg als 's morgens en keek met een
opmerkzamen blik, waaraan hjj teverg efs den
schjjn van onverschilligheid trachtte te geven,
de vrouwen aan, die hjj voorbjj ging. Niet
zelden volgde ik hem dan, deels voor mjjn
eigen genoegen, deels in de flauwe hoop dat
ik ergens achter zou komen, dat mjj mjjn
moeieljjke taak van dienst zou kunnen zjjn.
Maar toen hjj plotseling een wjjziging in zjjn
dageljjksche omzwervingen bracht en in plaats
van de deftige straten in den omtrek van
Broadwajj en de Veertiende straat zijn weg
btgon te nemen door Chatham Square en de
donkere nauwe stegen aan die zjjde van de
itad, begon ik te begrjjpen welke prooi hjj
ichtnu was ik hem geregeld op de hieleD,
kds ik alleen met mjjn talrjjke vermommin-
rmt ben. Drie dagen achtereen volgde
:ral waar hjj ging, cu eiken dag
mderin^n kreeg ik weer hoop,
ichts befaam-
gekomen uit de toepassing der Christe
lijke beginselen, en moeten nu hun toe
vlucht nemen tot de wijsheid van het hei
dendom om te komen tot een iD hun oogen
voldoend antwoord op de gestelde quaestiën.
En natuurlijk heeft men eokel oog voor
het materieele belang. Als de kinderen
eens naar het radicale beginselzouden
worden opgevoed en verzorgd door denStaat,
waar zou dan de zorg blijven voor hun
geestelijke belangen? Dat is een zaak,
waarboven men zich verheven waant, ja,
wij durven wel haast te zeggen, dat juist
die groote belangstelling voor de zorg van
het kind bij de radicalen voortspruit, al
thans ten deele uit .de zucht om toch
maar het geloof der Kerk met vrucht te
kunnen bestrijden-
Wij hopeD, dat het nimmer zoover ze!
komen, en er altijd mannen gevonden zul
len worden, die voor de hoogere belangen
der jeugd in het krijt willen treden. Maar
wat wij in het algemeen wenschen, is dat
men wat minder zoekt naar quaestiën om
die op te lossen. Het verbazend aantal con
gressen zal dan wel van zelf verminderen,
en het gezond verstand zal weder een nieu
wen triomf vieren. Men lade wat minder
last op de schouders der overheid en vrage
wat minder hulp van den Staat. Wij zjjn
er zeker van, dat de toekomst dan minder
somber zal wezen en het tegenwoordige
aan velen minder moeilijk zal vallen dan
thans.
China.
De oorzaak van de paleis-revolutie te
Peking moet zijn ontstaan hebben gevon
den in de opdracht van den Keizer aan
zekeren Yuan, om zjjn tante en pleegmoe
der de Keizerin-weduwe uit den weg te
ruimen. De Keizer wilde zich van haar
ontdoen, omdat zjj hem dwarsboomde in
zjjn hervormingsplannen.
Yuan echter ging naar den Vice-koning
te Tientsjji, vertelde welk vreeseljjk plan
hjj op Keizerljjk bevel had uit te voeren.
De Vice-koning jjlde naar de Keizerin-
weduwe, die nu den Keizer voorkwam en
haar staatsstreek ten uitvoer bracht. Of zjj
tegeljjkertjjd den Keizer naar de gewesten
zond, waarnaar hjj haar zoo gaarne had
zien voorgaan, is niet bekend.
Het Chineesche gezantschap te Londen
geeft de volgende lezing over hetgeen heeft
plaats gehad. Tusschen den Keizer en de
Keizerin-Regentes is alles boter tot den
boom. De Keizerin, ziende hoe de Keizer
in moeiljjkheden geraakte, heeft zich goed-
gunstigljjk weder met de staatszaken wil
de straten der stad zwierfik bleef staan voor
de pandjeshuizen, keek in de kroegen, voegde
mjj bij het volk dat zich hier en daar op de
hoeken der straten verzamelde en liep zelfs
met de hand aan den trekker van het pistool
dat ik bjj mjj droeg, de donkere gangen in,
waar elke deur, die zonder geraas open en toe
ging, terwjjl wij passeerden toegaDg gaf tot een
verzamelplaats van zooveel verdorvenheid als
alleen bekend is bij de politie, of bjj die goede
zielen, die ter wille van Hem, wiens voorbeeld
zij volgen, al hun vrees en afgrjjzen ter zjjde
rtellen om licht te brengen in de donkerste
holen van deze diepgezonken wereld.
In het eerst meende ik dat ook de heer
Hlake met deigeljjke bedoelingen dezen weg
nam. Maar zjjn onverschilligheid jegens het
volk, wanneer er geen vrouwen bij waren, zjjn
zwijgen wanneer een goed woord ook goed zou
zjjn ontvangenovertuigden mjj dat hjj een
vrouw zocht, met een ijver en belangstelling,
die hem al het andere deed over het hoofd
zien of vergeten. Eens zag ik hem zelfs, in
zjjn haast en afgetrokkenheid over een kind
heenstappen, dat op de straat was gevallen,
terwjjl hjj zich bljjkbsar met eens bewust was
dat er iets voor zjjne voeten had gelegen. Het
vreemdst van alles is, dat hjj hoegenaamd geen
vrees scheen te hebben. Zeker zorgde hjj zjjn
horloge thuis te laten maar zelfs al droeg
hij geen goud of juweelen, zoo verrieden zjjn
houding en gang toch oogenblikkeljjk den man
van gegoeden stand, en het volkje waaronder
hjj zich bewoog, was ter wille van eenig geld
tot alles in staat. Misschien had hjj, even als
ik, een pistool bjj zich. Althans hjj ontweek
geen enkele plaats, waar diepe armoede zich
verborg of duivelsche ondeugden heerschten
zjjn trotsch hoofd boog zich om de laagste
deuren binnen te gaan, zonder dat zelfs een
len belasten en zes raadslieden, die den
Keizer tot aanneming van verwerpelijke
hervormingen trachtten te bewegen, zijn
ter dood veroordeeld, twee zijn gevlucht
en nog twee anderen zijn uit Peking ver
bannen.
Het zal geen triomftocht zjjn die keizer
Wilhelm van Duitschland maakt door
Italië op zijn reis naar het Heilig Land.
De geheele spoorweglijn Ala-Venetië zal
door militairen en karabiniers worden be
waakt.
Alle stations van de lijn zullen voor
het publiek afgesloten zjjn.
Volgens een bericht uit het Ministe
rie van Oorlog te Rome, worden aldaar
zeer belangrjjke documenten, de mobilisate
van het leger betreffende, vermist.
Z. Em. kardinaal Macchi wiens
dood reeds gemeld is, moet ?an de betere
hand zijn. Zeer ernstig gekwetst bjj een
val uit zijn rjjtuig mag men thans den
Kardinaal als buiten gevaar bef"she wen.
De redacteur van het socialistenlad
Avanti de heer Trenta en de jour/1 st
Gassolazjjn door het Assisenhof te Ro\
voor drukpers-misdrjjf veroordeeld, de eers."^
tot 4 jaren opsluiting en 7000 franks
boetede tweede tot 5 maanden opslui
ting en 1000 franks boete.
Het Gerechtshof te Buda-Pest heeft
drie socialisten beschuldigd van samen
zwering tegen het leven van keizer Frans
Jozef, zonder dat nog een begin van
uitvoering door het complot was gegeven,
veroordeeld tot 3, 2 en 1 jaar dwangar
beid.
Een windhoos heeft in den staat Georgie
verschrikkeijjke verwoestingen aangericht.
Men schat het getal dooden op honderd
personen. De katoenoogst is verloren en
de terpentrjnnjjverheid erg getroffen. Vele
kleine schepen zjjn vergaan en meest al
de opvarenden zjjn verdronken. De meest
beproefde plaatsen zjjn Darien, Brunswick
en Fernandina.
In den staat Mississipi neemt de geel-
koorts eene onrustwekkende uitbreiding
aan. Maandag hadden te Oxford twintig
nieuwe gevallen plaats. Uit Harrystown
en Port-Girson komen ook onrustwekkende
tijdingen. Meest al de Engelschen zijn naar
Jacksonville gevluchthet verkeer op de
plaatselijke spoorwegen is zoo goed als
opgehouden.
Koningin Victoria is Woensdag aan
een groot gevaar ontsnapt. Hare Majesteit
maakte een toertje in een rijtuig met kei
zerin Friedrich en de Prinses Van
Schaumburg-Lippe, toen de paarden
plotseling op hol sloegen. Het rjjtuig ge-
enkele trilling op die vast samengesloten lip
pen merkbaar was dan spoedde hjj zich weer
verder, als of de duivel in persoon hem voort
joeg. De avonden van deze drie dagen waren
even merkwaardig. Twee er van bracht bjj
door op de wijze, die ik zoo juist beschreef,
den derden avond ging hjj naar Windsor-House,
het hotel waarin de Gravin de Mirac haren
intrek had genomen hjj belde doch scheen
weer tot andere gedachten te komen, want bjj
stak onmiddelljjk de straat over en bleef daar
met gebogen hoofd en de handen op. den rug
heen en weer loopen, klaarbljjkeljjk overleggende
of hjj zjjn eerste p'an om naar binnen te gaan
zou uitvoeren of niet. De komst van een rjjtuig,
waarin de Gravin zelf gezeten was, maakte een
einde aan zjjn overdenkingen zjj was met zorg
gekleed en Bcheen van een muziekuitvoering
of particuliere receptie te komen. Toen het
portier geopend werd en zjj uitstapte, zag ik
dat hjj een blik wierp op hare rjjke kleeding,
een sneeuwwitte sortie, die de ruime plooien van
haar geelzijden kleed bedekte. De heer Blake
trad terug, ik hoorde iets dat op een zucht
geleek en zoowel ergernis als wantrouwen scheen
te beduiden. Hjj wachtte niet af tot zjj in het
hotel verdween, doch keerde met vaBlen tred
naar huis terug. Den vierden dag was ik tot
mjjn groot leedwezen ziek en kon ik niet me
degaan. Al wat ik kon doen was mjj in lakens
te wikkelen eu aan het venster te gaan zitten,
waar ik de voldoening had hem te zien ver
trekken, naar ik veronderstelde om zjjn gewone
ronde te doen. Het overige van den dag ging
voorbjj, in een lang vervelend wachten opzij:
terugkomst, nu en dan zag tk eens het droevi
ge gelaat van mevrouw Daniëls, wanneer
even aan een der vensters verscheen van het
ouderwetsche heerenhuis tegenover mjj. Ook
zjj scheen buitengewoon rusteloos te zjjn, opende