N i E U W E
H)ag6laè voor cfïooró- en Suió-eJCollanó.
Een schoolstrijd.
No. 4006
Dinsdag 11 October 1808
l78ste laargang.
Verdwenen.
BUlTlïNbAJN IX
Duitschland.
Italië.
44BLEH8CHI CODRilT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor het buitenland2,80
Afzonderlijke nummersc 0.03
Dit blad verschijnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels.50 Cent
Elke regel meer 71/*
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
De strjjd om de Katholieke School in
Canada, is door de onlangs gevolgde be
slissing des Pausen in den vorm van
een schrijven aan de Bisschoppen van Ca
nada wederom eene nieuwe phase inge
treden. Den eersten stap in deze aangele
genheid heeft de Paus gedaan toen hij,
ten einde nauwkeurig zich op de hoogte
te stellen omtrent den onverdragelijken
schoolstrijd in Canada en in 't bijzonder
omtrent dien strjjd in de Canadeesche pro
vincie Manitoba, Mgr. Merry del Val
als gezant naar Canada zond.
De schoolstrijd in Canada is hieruit ont
staan omdat de Protestantsche meerder
heid in het jaar 1890 de sinds twee tien
tallen van jaren gewaarborgde rechten aan
de Katholieke minderheid heeft ontnomen.
Bjj de inlijving van de provincie Manitoba
bjj het Staatsverbond van Canada, bezat
die provincie nog eene aanzienlijke Katho
lieke meerderheid; de eisch der Katholieken:
dat de Staat hunne kerkelijke scholen zou
erkennen en officieel door Staatsmiddelen
zou ondersteunen, werd zonder meer inge
willigd en deze erkenning werd daardoor
ook volgens de wet gehandhaafd.
Dit aldus erkende historisch recht bleef
twintig jaren lang onverstoord. De Katho
lieken bezaten Kunne confessioneelescholen,
welke door bijdragen van den Staat wer
den ondersteundevengoed als de Protes
tanten die hadden. En toen de Protestan
ten langzamerhand de meerderheid verkre
gen in den Staat, tengevolge van het ne
derzetten van landverhuizers in de provin-
sie Manitoba, zelfs toen bleven de Katho
lieken in het bezit van hunne scholen.
Eerst in 1890 werd dit anders. Een li
berale geest, ondersteund door aanhangers
eener zoogenaamde neutraliteit, deed zich
bEP ILL ET O JV.
9.
Vervolg.)
VII.
Gedurende degeheele reis kwam telkens de vraag
bjj mij op, om welke reden tocb de heer Blake
in dezen tijd Tan het jaar zoo plotseling op
reis ging, en waarom hjj een plaatsje, zoo on
beduidend als Putney, tot het doel zijner reis
had gekozen. Maar toen ik ongeveer te vjjf
uur in den namiddag te Putney uit mijn wag
gon en op het perron stapte en den heer Blake
hoorde informeeren naar een diligence tusscben
deze stad en een nog veel kleiner dorpje, dat
meer Oostwaarts lag, steeg mjjn verbazing ten
topen bjj scheen zeer teleurgesteld te zijn,
toen hij hoorde dat deze diligence slechts een
maal per dag, nameijjk des morgens afreed.
Ik vrees dat gjj tot morgen zult moeten
wachten, zeide de spoorwegbeambte, tenzjj de
eigenaar van het hotel daarginds voor u zou
willen doen inspannen. Er is vandaag iemand
begraven, en
Ik bleef niet langer staan luisteren maar
spoedde mij naar het hotel, dat hjj had aange
wezen, liet den eigenaar roepen, en vroeg of hjj
mij voor geld of goede woorden nog dien mid
dag naar Melville kon laten rjjden. Hij verze
kerde ttig dat dit onmogelijk was, daar de stal
len geheel ledig waren.
Zoo iets gebeurt hier geen tweemaal in de
vijf jaren, zeide hij. Maar de oude gierigaard,
die overleden is, was wel een rare snaak, maar
toch in den geheelen omtrek eene bekende per-
gelden. Toenmaals werd er namelijk onder
de leiding van den eersten minister Gr e e n-
w ay eene wet ingevoerd in de wetgeving van
Manitoba, welke wet de opheffing der con-
fessionneele scholen bepaalde en de neu
trale, gemengde scholen met alle hunne
noodlottige gevolgen invoerde. De Ka
tholieken weerden zich natuurlijkerwijze
zoo dapper mogelijk en dienden hunne be
zwaren in bp den Geheimraad van Enge-
land's Koninginwelke Geheimraad ook
niet anders doen kon dan den Katholie
ken gelpk geven.
Zoo werd dan door dezen Raad aan den
Gouverneur van Canada een bevel gezonden,
waarin op verandering van de schoolwet
werd aangedrongen. De Gouverneur van
Canada op zpne beurt eischte, dat de Re
geering van Manitoba aan de Katholieke
minderheid van genoemden Staat in zake
van de schoolvraag zou toestaan, wat de
Katholieken sinds jaren hadden genoten.
Niettemin weigerde Green way hardnek-
kig, om het aloude recht te erkennen. Nu
was het de plicht van de Canadasche Bonds-
regeering, om tusschen beiden te komen;
en Senator Dickey diende weldra in het
Bondsparlement eene wet in, waardoor
bet aloude recht der Katholieken in zake
van de schoolquaestie zou worden gehand
haafd. Maar de liberalen der Tweede Ka
mer in Ottawa maakten door hun steeds
voortgezet obstructionisme de afdanking van
de wet-Greenway onmogelpk.
Hiermede waren de bezwaren der Ka
tholieken intusschen niet uit den weg ge
ruimd. Bij de nieuwe verkiezingen werk
ten de Katholieken dan ook zóo krachtig,
dat menig liberaal candidaat, ten einde zijn
nederlaag te voorkomen, eene besliste zwen
king naar den kant der Katholieken maken
moest. Aan de Katholieken werd aldus be
loofd, dat men hun aloud recht iu het
soonljjkheid, en iedereen, hetzij man, vrouw of
kind, die maar een paard, muilezel of ezel kon
vinden, heeft er gebruik van gemaakt. Zelfs de
spatzieke merrie van den dokter werd geprest,
hoewel zjj kreupel is en bjj het opgaan van
den kleinsten heuvel een half dozijn malen
bljjft staan om weer op adem te komen. Gjj
zult op de diligence moeten wachten mjjnheer.
Maar ik heb haast, zeide ik, toen ik den
heer Blake zag binnenkomen. Ik moet nog he
denavond voor zaken naar Melville zijn, en ik
zou er iets voor over hebben als ik er in tjjds
was.
Maar de hotelhouder schudde bet hoofd, ik
liep weg, hield mij of ik zeer teleurgesteld was
en ging in de deur staan, waar ik den heer
Blake hetzelfde gesprek hoorde voeren met het
zelfde ongunstige resultaat.
Hjj nam het echter niet zoo kalm op als ik,
hoewel hjj een man was van te terughoudende
natuur om te veel van zjjn stemming te laten
bljjken. Het vooruitzicht op een langen, verve
lenden avond in een kleinsteedsch hotel scheen
hem bjjna ondraaglijk, maar ten slotte onder
wierp hij zich aan de macht der omstandigheden
omdat het niet anders kon, maakte gebruik van
hetgeen de slecht vnoT.iVnp keuken hem kon
verschaffen, en giag u.cu zjuder plichtplegingen
nsar zjjn kamer, waaroit hjj niet voor den vol
genden morgen weer te voorschijn kwam. Bij
dit alles had hjj steeds vermeden zjjn naam op
te geven, en nog dienzelfden avond had ik mjj
de zekerheid verschaft dat hij in de stad vol
komen onbekend was.
Ik had het zoo weten te schikken dat de
kamer naast de zijne voor mjj werd bestemd,
doch dit kostte mij een slapeloozen nacht, want
de heer Blake bleef uur in uur nit met groote
passen heen en weer loopen en met zulk een
onberispelijke regelmatigheid., dat mjjoe zenu-
toekomstig parlement zou beschermenen
hierom gaven de Katholieken dan ook aan
de betreffende liberale candidaten huDne
stem, onder welke liberalen zich ook de
tegenwoordige minister-premier Laurier
bevond.
De gekozenen intusschen toonden zich
allerminst, mannen te zijn van eer, man
nen die hun eenmaal gegeven woord ge
stand doen. Wèl werd er in zake van de
schoolquaestie eene verandering gemaakt
door den eersten minister Laurier; maar
deze wijziging sloot zich bij de wet van
Greenway aan, erkende het recht der
Katholieken evenmin, ja dreef zelfs den
spot met dat historisch recht. Zonder de
Katholieken de benadeelde partij ook
maar iets te vragen, stelden Laurier en
Greenway vast, dat de godsdienstlooze
scholen van Manitoba zouden blijven be
staan en dat men op hun leerprogram
alleen nog het facultatieve onderricht in
den godsdienst te plaatsen had. Dit on
derricht in den godsdienst zou na de ge
wone schooluren en onder nog meer an
dere voorwaarden en bepalingen worden
gegeven. In de meeste gemeenten zou er,
onder dusdanige omstandigheden, in elke
school ten hoogste tien uur in 't geheele
jaar onderwijs in den godsdienst kunnen
gegeven worden.
Bovendien konden de Katholieken van
Manitoba zich met recht beroepen op de
provincie Quebec, alwaar aan eene Protes
tantsche minderheid onder eene Katholieke
meerderheid steeds werd toegestaan, wat
in de provincie Manitoba aan ban, als min
derheid, onder eene Protestantsche meer
derheid hardnekkig werd geweigerd.
De beweging onder de Katholieken van
Manitoba verergerde na het gepleegde be
drog der Kamerleden zóózeer, dat Lau
rier langs directen en langs indirecten weg»
i wen er alles behalve aangenaam door werden
aangedaan. Vroeg in den morgen namen wjj
plaats iu de diligence, hij achterin, it vooraan.
Er waren nog meer passaniers, maar het trok
mjjn aandacht dat hij volstrekt niet met hen
sprak, zelfs keek hij gedurende don langen rit
niet op van uit den hoek, waarin hij zich scheen
verschanst te hebben. Ten twaalf ure bereikten
wjj het doel onzer reis, een stadje van nog
minder beteekcuis dan menig dorp zoo onbe
duidend dat het mjj steeds onbegrjjpeljjker werd
wat deze vermogende man in een plaatsje als
dit toch zocht om er zulk een lange en onaange
name reis voor te maken. Ploiseling echter
hoorde ik hem bevelen geven om een paard te
doen zadelen, dat onmiddellijk na het diner
voor de herberg moest gereedstaan. Hit was iets
wat ik niet had verwacht, en het bracht mij
min of meer in de verlagenheid, want hoewel
ik het tot hedeu zoo had ingericht, dat ik den
heer Blake kon in 't oog houden zonder dat ik bij
hem eenig vermoeden jegens mjj had opgewekt,
kon ik nu toch voor de derde maalniet meer precies
hetzelfde doen, wat hjj voornemens was, zonder
zjjne aandacht op mjj te Testigen, wat noodlot
tig voor mjjn plannen zou kunnen zjjn. Tech kon
ik hem niet alleen laten wegrjjden, waardoor ik
hem nit het oog zou verliezen juist op het oogen-
blik nu mjjne nasporingen van eenig belaDg
schenen te zullen worden.
De herbergiereen beweeglijk zenuwachtig
mannetje, hielp mij onbewust uit deze moeie-
ljjkheid.
j Gaat gij naar Perry, mjjnheer vroeg bjj
aan den heer Blake, reeds sedert drie dagen
verwacht ik hier iemand die naar Perry moet.
Die man ben ik, viel ik hem ia de rede,
en vervolgde niet zonder eenige brutaliteit, en
ik boop dat gij mij niet lang zult laten wach
ten. Een paard, onmiddelljjk na het diner, ver
door het zenden van een hoog ambtenaar
naar Rome, naderhand zelfs door een per
soonlek bezoek te Rome, verder door een
adres van een aantal zelfs Katholiek-li
beralen uit het Canadasche parlement den
Paus aan te bieden, de gemoederen trachtte
te winnen voor zijne school-politiek.
Slot volgt.)
De Pruisische Landdag zal binnenkort
een ontwerp te behandelen hebben voor den
aanleg van verscheidene waterwerken, o.a«
een kanaal tusschen den Rijn, de VVeser
en de Elbe, een kanaal van Berlijn naar
Stettin, een kanaal in Oost-Pruisen en een
ander kanaal in Silesië. Er zal voor deze wer
ken een bedrag van 400 millioen Mark
gevraagd worden.
Spanje.
Treurig is de toestaud in dit land. Er
is geen geld in de schatkist om de kanon-
neerbooten op te knappen die nog in ver
schillende havens van het eiland Cuba
aanwezig zijn. Ze zullen uit armoede wor
den verkocht.
Met de vredesonderhandelingen flankt
het ook al niet en de Amerikanen, die
flinkweg de zaken willen afmaken, hebben
gedreigd een Amerikaansche vloot naar
Spanje te zullen zenden om da kust te
bombardeeren indien Soaoje nog langer
moeilijkheden blijft opwerpen. De pantser-
schepen Oregon en Iowa zouden reeds voor
een reisje naar de Spaansche kust gereed
liggen.
Tijdens eene ontvangst van Fransehe
pelgrims in het Vaticaan zeide 7. Em.
kardinaal P arochi tot hen in eene plech
tige toespraak, o. m. ook het volgende
cVroeger was Z. H. de Paus meester van
de StateD, doch om onze zonden te doen
boeten, wilde de Voorzienigheid dat bij
thans nauwelijks meester in zijn eigen huis
staat ge. Ik ben reeds twee dagen te laat en
duld dus geen uitvluchten.
Eu om alle vragen te voorkomen, die zeker
niet zouden uitbljjven, stapte ik naar de eetka
mer, en keek daarbjj zoo norsch moge! jjk, zoodat
bjj mjj niet meer durfde aanspreken. Gedurende
den mnaltjjd zag ik dat de heer Blake nu en
dan het oog op mij vestigde, maar ik beant
woordde zijn blik nieten deed of ik in het minst
niet op hem letteik gebruikte haastig mjjn
diner, en besteeg het eerste paard, dat werd
voortgebracht, alsof het voor mjj van het hoog
ste belang was tijd te winnen. Maar sleehts wei
nige minuten was ik op weg of ik hield de
teugels in, da&r ik mij niet herinnerde dat ik
den heer Blake iets had hooren zeggen aan
gaande de richting, die hjj dacht te nemen. Na
eenige oogenblikken zag ik ook hem laDgzaam den
weg oprjjden. Een heuveltje verborg mjj aan xjjn
oog, en ik begou zeer langtaam te rjjden, tot
dat hij mjj bjjna bad ingehaald toen reed ik
in fliuken galop voort daar ik vreesde zjjn ach
terdocht op te wekken als ik hem voor mjj liet
uitgaan, toch werd 't mjj nog al lastig daar ik
hem gaarne in het oog wilde houden eu toch
niet telkens durfde omrien.
Doch eindeljjk verdeelde zich de weg in
tweeën en had ik daar een geschikte gelegen
heid om te bljjven staau en om te zien. Hjj was
ongeveer vjjftig stappen achter mjj. Ik wachtte
tot hjj mjj genaderd was, rnaakie toen een vrjj
stjjve buiging die naar ik meeDde met het een
maal door mjj aangenomen karakter overeen
kwam en vroeg hem of hjj ook wiBt welke weg
naw Perry leidde, daar ik zoo haastig was ver
trokken dat ik vergeten had naar den weg te
vragen. Hij beantwoordde mjjn buiging, wees
links eu zeide: ik weet dat dit niet de weg is
naar Perry, daarna sloeg hjj kalm den weg in.
Daar stond ik voor een moeieLyke vraag, In-
