N i II
&agêlaó voor ezftooró- en SZuió-eXollanè.
E
Een schoolstrijd,
No. 4007
Woensdag 12 October 1898
Verdwenen.
BUITENLAND,
23ste Jaarlang,
o
Transvaal.
China.
Italië.
AARLlMSfH
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers.
Dit blad verschijnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
/1,10
«1,40
«2,80
«0.03
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN,
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
(Slot.)
Te Rome werd deze aangelegenheid, na
dat Mgr. Merry del Val over den toe
stand, na eene langdurige persoonlijke waar
neming, mededeeling gedaan had, nauw
lettend overwogen en ten slotte werd over
gegaan tot het zenden van het reeds eerder
genoemde Pauselijk schrijven.
In dit Opperherderljjk schrijven herin
nert Leo XIII eraan, welk een grootbe
lang hg stelt in het onderwgs en hij ver
klaart, met welk eene uiterste bezorgdheid
de onverkwikkelijke gebeurtenissen in bet
verloop der schoolgeschiedenis van Manitoba
door hem zjjn gevolgd. De Paus waarmerkt
het als zgn plichtmatig besluit, op alle
mogeljjke wgze alle bestrgding van het
Katholiek geloof te verhinderen, voorname-
ljjk in een land, dat, zooals Canada, zoo
ontzaglijk véél aan de Kerk te danken beeft.
De wet, in 1890 uitgevaardigd in het
parlement van Manitoba en gericht tegen
de aloude confessioneele scholen der Ka
tholieken, wordt door den Paus als hoogst
nadeelig gebrandmerkt.
«Want het kan aan onze kinderen niet
worden toegestaan, dat zjj de weldaad van
het onderwgs zoeken in scholen, die den
Katholieken godsdienst niet kennen of zelfs
rechtstreeks bestrijden. Zoo de Kerk dit in
sommige gevallen heeft toegestaandan
geschiedde dit alleen, omdat zg door den
nood daartoe was gedrongen maar boven
dien altg'd onder voorbehoud. Doch het is
bekend, hoe weinig eeD of ander voorbe
houd vermag om gevaren af te weren.»
Vóór alles echter veroordeelt de Paus die
scholen, in welke elke geloofsrichting wordt
toegelaten zonder eenig onderscheid. Zelfs
niet-Katholieken geven toe, gelijk de Paus
opmerkt, dat uit eene school, die louter een
FEUILLETON.
10.
Vervolg.)
Ik kwam ten spoedigste uit mjjn schuilhoek
te voorschijn en liep op mijn beurt om het huis
heen, in de hoop een of ander gat te ontdekken,
dat tot ingang zou kunnen dienen, en dat aan
zijne aandacht ontsnapt zou kunnen zjjn. Maar
■11e denren en vensters waren zorgvuldig gesloten,
en ik stond op het punt zijn voorbeeld te vol-
gen en heen te gaan toen ik twee of drie kin
deren, met hunne schoolboeken bjj zich, vroo-
Jjjk spelende langs den kruisweg zag naderen.
Ik merkte op dat zij stonden te aarzelen en de
hoofden bij elkaar staken, toen zjj mjj zagen,
doch ik hield mij of ik dit niet zag, sprak een
paar vriendelijke woorden tot hen, wees toen
over mijn schouder naar het huis achter mij,
en vroeg wie daar woonde. Nu werden hun
reeds bleeke wangen nog bleeker.
Wel, riep er een, een jongen, weet ge
dat niet? Daar woonden die twee slechte man
nen, die bet geld uit de Rutland-Bank gestolen
hebben. Zij werden in de gevangenis gezet, maar
ontsnapten en
Op dat oogenblik trok het andere kind, een
klem meisje, hem zoo ontsteld aan den mouw,
dat ook hij schrok, mij een oogenblik met zijn
groote oogen aanzag, zijn gezellin bij de hand
nam en het op een loopen zette. Wat mij zelf
betrof, ik stond als van verbazing aan den grond
genageld. Was dit eenzame, vervallen gebouw
bet tehuis van de beruchte Schoenmakers naar
wie door bijna alle detectives van het land zoo
werd gezocht 1 Ik kon mijn eigen ooren nauwe-
wetenschappelijk doel heeft en slechts een
onbepaald begrip geeft omtrent de deugd,
de kinderen niet zóó te voorschijn treden,
als het vaderland hen wèl verlangt. «De
rechtvaardigheid en het gezond verstand
eischen, dat de katholieke kinderen in de
scholen niet enkel wetenschappelijk onder
wgs ontvangen, maar ook moreele kennis
opdoen, die in overeenstemming is met bun
godsdienst.»
Aldus vordert de Paus katholieke on
derwijzers, lees- en leerboeken die door de
Bisschoppen zijn goedgekeurd alsook de
vrijheid om het onderwgs volgens de leer
van het Katholiek geloof in te richten. De
ouders hebben het recht om dit alles te
vorderen; want daar bestaat geen grooter
onrechtvaardigheid dan de ouders te plaat
sen voor dit alternatieföf hunne kinderen
in ontwetendheid te laten opgroeien, öf hen
in 't gevaar te brengen van hunne hoogste
goederen te verliezen.
Daar de schoolwetten van Manitoba te
gen deze allereerste eischen indruischten,
hebben de Bisschoppen door hun protest
tegen deze openbare onrechtvaardigheid,
hun plicht vervuld, geljjk de Paus uitdruk
kelijk bevestigt. Maar in plaats dat toen
maals, bij de gewelddadige vertrapping van
de rechten der Katholieken, alle welden-
kenden ook de welgezinde niet-Katho-
liekeu zich vereenigden om de histo
rische rechten en eischen te verdedigen, zag
men het onverkwikkelijk schouwspel helaas,
dat zelfs de Katholieken van Canada niet
eensgezind waren in het verdedigen van
deze hooge belangen. En juist dit wordt
door den Paus als zeer betreurenswaardig
aangemerkt. Al heeft ook de regeering van
Canada getracht om in eenige punten de
moeilijkheden der Katholieken te verbete
ren en de Paus wil gaarne aannemen,
dat zulks geschiedde uit welwillende ge
lijks gelooven. Wel ia waar herinnerde ik mij
nu, dat zjj uit deze streek afkomstig waren,
maar
Ik keerde mjj om, en nam bet huis nog eens in
oogenschouw. Wat scheen het in dit oogenblik
veranderd te zjjn. Een verbljjf van boosdoeners,
misschien getuige van menige misdaad hoe ake
lig geheimzinnig kwamen mjj nu al die dichte
vensters en stevig gesloten deuren voor, en op
een van die deuren was met rood krjjt een ruw
kruis geteekend, waarvan mjj de beteekenis
even geheimzinnig voorkwam als de geheele
omgeving. Zelfs de oude pjjnboom, die daar
eenzaam stond te weeklagen onder de scherpe
vlagen van ean hevigen oostenwind, stond thans
daar als de onbewuste getuige van geheimen te
vreeseljjk om te ontsluieren.
Duistere daden en wanbedrjjven schenen op
elk plekje van deze sombere omgeving geschre
ven, van af het mos dat aan de halfvergane
dakgoten hing, tot aan den verweerden steen
met groote vlek kon dat bloed zjjn die
als drempel voor de deur lag.
Plotseling kwam de vraag bij mjj op wat
toch de heer Blake, de aristocratische verte
genwoordiger van de oudste familie van New-
ïork in dit bol vv "-wrechtigheden kwam
zoeken. Welke d,jj..v.ci v«u hoop, vrees, wan
hoop, hebzucht of wraak kon dezen hoogge-
plaatsten en algemeen geachten man, met zijn
verfjjnden smaak, en teruggetrokken min of
meer trotsche manieren, er toe gebracht hebben
om zich zoover van huis te begeven naar de
eenzame schuilplaats van een paar doortrapte
boosdoeners, wier naam voor twee jaren genoemd
werd in verband met alles wat Biecht, gemeen
en misdadig was en die sedert zes weken aan
de gevangenis en tevens aan de galg waren
ontsnapt. Ik kon op deze vragen geen antwoord
vinden en besloot ze later aan scherpzinniger
zindheid toch is, volgens 's Pausen uit
drukking, de bedoelde wet, die als eenige
vergoeding werd uitgevaardigd, egebrekkig
onvolmaakt en ontoereikend,* omdat de Katho
lieken het recht hebben om méér te vor
deren, ten einde de onveranderlijke en hei
lige grondbeginselen der Kerk tot gelding
te brengen.
Om zulks te bereiken, vermaant de Paus
tot eenheid en broederlijke liefdeen voor
namelijk dringt hij aan op de broederlijke
liefde, omdat er meerdere en verschillende
wegen zgn, die hier tot het gewenschte
doel kunnen voeren. Yan den anderen kant
echter geeft de H. Vader den ernstigen
raad, dat de Katholieken van Manitoba zich
toch niet zullen verzetten tegen de con-
cessie's der Regeeriug, al zgn deze con-
cessie's ook ongenoegzaam en onvoldoende.
Doch veeleer moeten de Katholieken steeds
de gelegenheid benuttigen, wanneer wetten,
omstandigheden en stemmingen eene ver
zachting van het vonuis toelaten. Waar
echter zulk eene verzachting niet mógelijk
is, daar moeten de Katholieken nog méér
dan tot dusverre met geldeljjke offers de
nadeelen van eene on-Katholieke opvoeding
trachten te bestrijden.
Aldus geeft de Paus bevel, om de abso
lute bestrgding van de schoolpolitiek der
Regeering op te geven, en voorloopig de
bestaande toestanden te erkennen, voor zoo
verre daarvan toch nog eenig nut voor de
godsdienstige opvoeding der kinderen te
verwachten is. Wanneer de Katholieken dit
opportuniteitsstandpunt innemen, dan zal er
véél geschied zgn tot rust van het open
bare leven van Manitoba. Maar het uitzicht,
dat de Regeering nog méér concessie's zal
doen, alzoo het uitzicht op den triomf der
Katholieke zaak, is helaasal zeer gering.
oordeel dan het mijne te onderwerpen, ik wilde
er niet over denken en begon nog eens rond te
zien hoe ik dit verlaten gebouw zou kunnen
binnentredenwaiit nu ik had gehoord aan
wie het had toebehoord, was ik meer dan ooit
besloten naar binnen te gaan.
Ik keek langs de verschillende wegen die
van af het punt, waar ik stond, zich naar alle
richtingen verspreidden, doch zag geen levend
wezen. Zelfs de schoolkinderen waren verdwe
nen in een van de vier of vijf afgelegen huizen.
Indien ik een of ander waagstuk wilde on -
dernemen, was er niemand, die mjj zou Icuu-
nen bespieden of storen. Ik besloot eene poging
te wagen, die kans op succes scheen te debben.
Ik wilde nameljjk in den ouden boom klimmen
en laDgs een van de twee of drie takken, die
tot bet huis reikten een open dakvenster bin
nengaan, dat bjjna geheel onder da donkere
naalden van den pijnboom verborgen was. Ik
trok mjjn jas uit, en begon, met een zucht van
medeljjden jegens mijn nieuwen pantalon met
mjjn moeiljjke taak. Een lastig werkje, zult gjj
zeggen, voor een jongmonsch uit de stad, maar
het noodlot wil dat ik niet in New-York ben
grootgebracht, en goed in boomen heu leeren
klimmen. Met een schram hier en daar kwam
ik aan het straks genoemde dakvenster, rustte
een oogenblik om adem te scheppen, deed een
sprong en had mjjn doel bereikt. Ik kwam op
een hoop gebroken glas terecht in eene groote,
ledige kamer. Ean gevoel van akelige somber
heid overviel mjj. Hoewel ik alles behalve teer
gevoelig ben, wat pbysieke indrukken betreft,
was er in de holle weerkaatsing van mjjn voet
stappen op den houten vloer tussehen de vier
naakte muren, iets sombers en aDgs;wekkende
en werkeljjk aarzelde ik een oogenblik of ik
mjjn voorgenomen nasporingen zou voort»etteu
of haastig den aftocht zou blazen. Een blik op
Gisteren vierde president Krnger zijn
74en verjaardag, hij verheugt zich nog in
eene goede gezondheid. In 1824 werd hg
in de Kaapkolonie geboren.
Uit Yokohama bericht Reuterdal de
Japansche Regeering bevel heeft gegeven
marinetroepen te ontschepen ter bescherming
der legatie te Peking.
Op voorstel van Duitschland zal de anti-
anarchistische conferentie te Rome worden
gehouden. De Italixansche Regeering zal,
volgens de Populo Romano deze drie voor
stellen doen een verbod op de uitgifte van
anarchistische geschriften, de verbanning
der anarchisten en de opheffing van enkele
rechten die de anarchisten voor de Recht
banken genieten.
Z. H. Leo XIII heeft weer een groot
getal Fransche pelgrims ontvangen en aan
hen omtrent zijn opvatting van het Fransche
protectie-recht in 't Oosten opnieuw ge
tuigd. In de Basilika van het Vaticaan
ontving de Paus Vrijdag de pelgrims en
deed door den kamerheer-secretaris mon
seigneur Prins de Croy de volgende rede
uitspreken: «Een bijzonder gevoel heeftu
tot ons gevoerd, nameljjk de wensch om
te dankeu voor de kortelings verrichte daad,
waardoor wij de vroegere verklaringen van
deD Heiligen Stoel over uw traditioneel
protectoraat in bet Oosten hebben bevestigd.
«Door dit uw denkbeeld hebben zich bjj
dezen pelgrimstocht de wakkere, vrome ar
beiders, de Augustinerpaters, aaneesloten,
zjj, die zich voor het Heilige Land zoo
verdiensteljjk hebben gemaakt, waarheen
zij met regelmatige tusschenpoozen talrjjke
pelgrims voeren, die daar gebeden tot God
zenden voor de Katholieke Kerk en smee-
ken, dat de van ons gescheiden broeders
weder in onzen schoot mogen terugkeeren.
Het was derhalve voor vele jaren onze
de door den wind gebogen en gezwiepte boom
takken voor het open veDster bracht mjj tot een
besluit. Het was vrjj gemakkeljjk geweest om
langs dien onzt-keren weg naar binnen te ko
men, maar het zju uiterst gevaarlijk zjjn daar
langs te vertrekken.
Indien ik mijn leren en welzjju op prjjs
stelde, moest ik een anderen uitweg trachteu
tc vinden. Ik zette daarom onmiddellijk alle
vrees ter zjjde, om met nieuwen moed de mjj-
zelf opgelegde taak voort te zetteD,
Met een enkelen oogopslag had ik de geheele
inrichting overzien van de bjjna ledige zolder
kamer, waarin ik mjj bevond.
Twee of drie oude stoelen stonden in een
boek, verder ZRg ik nog eene roestige kachel,
een hoop verscheurde en verwaarloosde kleede-
reD. Toen liep ik naar eene smalle ladder waar
van ik de punten boven het trapgat zag uit
steken. Ik daalde deze af naar de benedenver
dieping, die in mjjn opgewonden verbeelding
een poel van ongerechtigheden moest bevatten.
Ik kwam echter in een donkere gang van kleine
afmetingen met eene trapkast aan den eenen
en eene deur aan den anderen kantik opende
de deur en trad nu eene groote vierkante ka
mer binnen, waarin een buitengewoon groot
ledikant, zonder bed en peluw eerst mijn aan-
d»cht trok. Er stonden nog andere voorwerpen
in de kamer zooals een ouderwetsch bureau,
een schommelstoel, zelfs eeu tafelmaar nieta
zag er zoo spookachtig uit als dat antieke le
dikant, waarvan de kaoenen go-djjnen om het
kale beeldhouwwerk hingen als lompen om de.
beenderen van een skelet. Haastig trok ik hier
en daar eene kastdeur open, doch vond weinig
dat de moeite waard wascn daar deze om
geving mij ieder oogenblik drukkender en som
berder toescheen, spoedde ik mij naar de voor-
zjjde van het huis, waar ik nog eene geheele rjj
