No. 4040.
Maandag 21 November 1898.
23ste Jaargang
l&agBlaó voor tSfóooró' Suió-dCollanó.
r
Een onbillijke achterstelling.
Dit nummer bestaat
uit twee bladen.
EERSTE BLAD.
Meisjesdroomen.
BUITEN L A N D,
Per 3 maanden voor Haarlem
1 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het baitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschynt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KtJPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
2,80
0,03
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer
-v Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Hoojdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Puhlicilé Etrangért
AGITE MA NON AGITATE G. L. DAUBER Co. JOHN., F.JONES Succ., Pans Slbis Faubourg Montmartri.
De tyd is niet meer zoo ver verwijderd,
dat de Tweede Kamer geroepen zal wor
den tot de Openbare behandeling van het
ontwerp der Regeering tot invoering van
den leerplicht. Wanneer de Begrootings-
arbeid is afgeloopen en de Kamer in het
begin van het volgende jaar weder bijeen
komt, dan verwacht men, dat zjj weldra
zal overgaan om deze dwangwet te be
handelen.
Geljjk men weet, koesteren wij geen groote
sympathie voor dit wetgevend product.
De leer- of schoolplicht is een vrncht van
den radicalen boom, en hoe smakelijk de
tegenwoordige Minister vanJBinnenlandshe
Zaken die vrucht ook heeft gemaakt, wjj
bljjven haar met beslistheid afwijzen.
In het algemeen verwachten wjj weinig
goeds van een ultra-liberale Regeering.
Men kan ons dit niet euvel duiden, waar
de liberalen nimmer reden hebben gegeven
om zoo hoog met hun beleid weg te loo-
pen. En indien er nu sprake is van een
ontwerp, dat niet geboden wordt door de
belangen des lands, maar enkel strekken
moet om een der door de Regeering bij
haar optreden gedane beloften in te los
sen, daar, dunkt ons, mogen wjj wel dubbel
voorzichtig zijd, eer wij aan zulk een voor
stel onze goedkeuring hechten.
Tegen den leer- of schooldwang hebben
wij reeds vroeger onze bezwaren ontwik
keld, doch verzuimden tot nog toe meer
bepaald te wijzen op de onbillijkheid te
genover het bjjzonder onderwjjs en tegen
over de ouders, die daarvan voor hun kin
deren gebruik wenschen te maken.
Onze lezers weten, dat het Staatsonder
wijs en het bijzonder onderwijs door de
overheid verschillend worden behandeld.
Het eerste mag zich in de bijzondere be
langstelling van de autoriteiten verhengen,
die, puttend uit de Schatkist, nimmer ka
rig zijn in het uitdeelen van weldaden
voor de openbare schoei. Deze wordt in
ieder opzicht bevoordeeld boven de bijzon
dere, welke moet in stand gehouden wor
den door vrijwillige bjjdragen en enkel
rekenen mag op eene Staatssubsidie, dat
afhankelijk gesteld is van de vervulling
van allerlei voorwaarden. Niemand zal
kunnen beweren, dat beide soorten van
scholen in dezelfde omstandigheden ver-
keeren, wat hun bescherming van over-
FEUILLETON.
Vervolg.)
Wanneer toevallig jonge officieren nit bet
naburig stadje het meisje in haar wit gewaad,,
met de lange bruine lokken, en schitterend
blauwe oogen ontmoetten, dan moest zjj voor
zeker de aandacht trekken. Doch Valerie dacht
hier in hare onschuld niet aan, zjj ging om te
zien, niet om gezien te worden. Zoo schreed
zjj dan met lichten tred verder onder het bran
den der middagzon, zonder te bemerken, dat
zich aan den hemel donkere, dreigende wolken
samenpakten. De weg door de velden was zeer
schoon nu en dan bukte zjj zich, om eene
bloem te grjjpen, die zij dan bjj den ruiker
in hare hand voegde. Juist had zij weer eenige
korenbloemen geplukt, toen een hevig rollen
v»n den donder weerklonk. Verschrikt zag
zjj op.
Uit het Westen kwamen zwarte, immer groo-
ter wordende'wolken opdagen, welke met schrik-
barer «netheid de schitterende zon en het
gehecle luchtruim bedekten. Heviger rolde de
donder, terwjjl vale bliksemschichten haar angst
van minuut tot minuut deden stjjgen.
n geen huis in den geheelen omtrek voor
nol haar ach,er haar Wil fort, en
fuiken. m°t8 dan velden, boome» en
Nadenkend staarde zjj een 0ogenblik voof
heidswege aangaat. Wel zijn de lasten
beide gelijk en gelden dezelfde bepalingen
omtrent schoolbouw, onderwijzersexamens
enz., maar aan de zijde van het openbaar
onderwijs zijn de meeste lusten en voor*
deelen.
Die ongelijke bedeeling heeft niettemin
het bijzonder onderwijs in bloei vooruit
doen gaan. Oudanks de strijd om het be
staan voor de bijzondere school moeilijk
was, heeft zij zich gehandhaafd en gaat
zjj steeds voort zich te ontwikkelen. Nog
voortdurend vermeerdert het aantal der
genen, die zich van de openbare school
afwenden en alleen in een door den gods
dienst gewijd onderwijs heil zien voor de
jeugd. Wij maakten zelfs de vorige week
melding van eene beweging onder de ge-
loovige Joden in ons vaderland om de
openbare school den rug toe te keeren en
zeiven te gaan zorgen voor een onder
wijs overeenkomstig hun godsdienstige
begrippen.
Hoewel wij nu met vreugde dien bloei
van het bijzonder onderwijs constateeren,
mogen wjj toch niet onverschillig aanzien,
dat van liberale zijde een nieuwe onbil
lijkheid wordt beproefd, en dat door hen
een nieuw middel wordt aangewend om
de concurrentie met de openbare school
voor het bjjzonder onderwijs te verzwaren.
Dit zal geschieden, wanneer de leerplicht
wordt ingevoerd. In vele kleine plaatsen
van ons vaderland, waar tot nog toe naast
da openbare school geen gelegenheid be
staat om bjjzonder onderwjjs te genieten,
zal deze wet een middel wezen om de
stichting van bjjzondere scholen tegen te
houden. En in andere plaatsen, waar wel
bjjzondere scholen aanwezig zijn, zullen
nieuwe uitgaven voor de deur staan om
aan de eischen van den wetgever te vol
doen.
De leerplicht toch noodzaakt de ouders
huu kinderen naar de school te zenden,
ook al kunnen zjj zich met het openbaar
onderwjjs in de plaats hunner inwoning
niet vereenigen. Wel zegt de Minister Bor-
gesius, dat ernstige gemoedsbezwaren
zullen worden geëerbiedigd, en heeft hij
in zjjn ontwerp eene bepaling opgenomen,
waardoor vrijstelling kan worden verleend
aan hen, die gemoedsbezwaren hebben te
gen het onderwjjs op alle scholen, op min
der dan drie kwartier afstand van hun
woning gelegen; maar deze vrjjstelling
wordt afhankeljjk gemaakt van zoovele for
maliteiten, dat eenvoudige menschen er
tegen zullen opzien om daarvan gebruik
te maken en zullen eindigen met hun kin
deren te zenden naar eene school, die hun
niet voldoet. In de practijk zal deze vrij-
zich uit. Donniogton, zoo overlegde zjj, was
nader dan Wilfort, en bet beste wat zjj doen
kon, was voorzeker zoo gauw als hare voeten
baar dragen konden, naar het stadje te jjlen,
te meer omdat zjj den grooten weg, welke er
heen leidde, gauw bereikt zou hebben.
Snel besloten jjlde Valerie over de velden,
bereikte den breeden weg en begon te loepen
als een opgejaagde hinde. Beeds vielen groote
droppels neder, en plotseling kraakte de don
der zoo luide boven haar hoofd, dat zij on
willekeurig ineenkromp.
Hierdoor had zjj ook wellicht den hoefslag
van een paard niet gehoord en de krachtigs
mannensten, die haar naam riep. Zjj had, ver
blind door de vurige bliksemstralen, de ge
stalte te paard niet bemerkt met de prachtige,
schitterend roode uniform, waarover een wjjde
mantel golfde. Zjj hoorde niets dan het biuisen
van den onweersstorm, het dreunen van den
donder, en het kletteren van den neerstroo-
menden regen. Voort jjlde zjj, voort, als werd
zjj door duizenden booze geesten vervolgd.
Plotseling echter week zjj met een gil terug,
want aan hare zjjde bemerkte zjj een paatd,
en opziende, staarde /ij in een manneljjk schoon
gelaat, en in een paar oogen zoo helder en
vriendelijk, maar toch zoo vurig en schitterend,
dat zjj onwillekeurig de hare moest neder-
slaan.
Bjj den eersten blik had Valerie bemerkt, dat
hjj een officier was van het pas aangekomen
regiment. Hjj had de teugels van het paard
ingehouden, en boog zjjn gelaat tot het jonge
meisje, haar vol bewondering aanstarend.
stelling dus weinig of niets beteekenen, en
hoe mooi het thans ook wordt voorge
steld, zal de leerplicht drukkend werken,
omdat langs een omweg pressie wordt uit
geoefend op de ouders om hun kinderen
op de openbare school te laten leeren.
Deze wet grjjpt derhalve diep in het
particulier leven in. De individueele vrjj-
heid wordt in hooge mate beperkt, en dat
uitsluitend ter bevordering van het open
baar onderwjjs. Wel heeft de Minister in
zijn Memorie van Toelichting beweerd, dat
geen verdediger van den leerplicht er ooit
aan gedacht heeft om de ouders te willen
verplichten hun kinderen naar een bepaalde
soort van school, in casu de openbare
school, te zenden, doch het practisch re
sultaat der wet zal toch wezen, dat het
openbaar onderwijs wordt gesteund door
vermeerdering van het aantal leerlingen en
de bijzondere school wordt bemoeilijkt door
verhooging van de uitgaven.
Dit noemen wjj een onbillijkheid, welke
niet mag worden toegestaan. De bijzon
dere school heeft bewezen, dat zij in dege
lijkheid niet behoeft achter te staan bij de
openbare. De vruchten, die zij reeds heeft
Afgeworpen, bewjjzen dat zjj de maatschap
pelijke ontwikkeling der kinderen niet
wenscht ten offer te brengen aan hun gods
dienstige opleiding en even bekwame, ont
wikkelde Staatsburgers kan kweeken als
het openbaar onderwijs. Waarom, zoo vra
gen wij, moet nu de bjjzondere school we
der een duw achterwaarts krjjgeu, waar
door haar krachtige ontwikkeling voor een
poos wordt tegengehouden? Waaraan heeft
het bjjzonder onderwjjs het verdiend, dat
men nu door middel van den leerplicht
wil gaan trachten zjjn achterstelling bij
het openbaar onderwjjs te gaan vergroo-
ten?
Wij kunnen het ons niet voorstellen,
dat de Regeering het ernstig meent door
haar nieuwe wet het schoolverzuim te kun
nen beperken en dat zij daarmede zulk
eene groote verbetering op sociaal gebied
zal tot stand brengen. Inderdaad heelt zij
door de voorgestelde vrijstellin gen eeneruime
gelegenheid aangeboden om door de mazen
der wet te kruipen. Hiervan zal een ijve
rig gebruik worden gemaakt door dezelfde
menschen, die nu reeds hun kinderen van het
genot van onderwjjs verstoken houden. Wjj
willen niet twisten over de mate van school
verzuim op dit oogenblik, maar toch geloo-
ven wjjdat de voorgestelde wet daarin
weing verbetering zal brengen. Alleen zul
len, zooals wjj hebben betoogd, zich ge
vallen voordoen dat ouders gedwongen
worden voor hun kinderen gebruik tema
ken van het openbaar onderwjjsterwjjl
"Gauw,* riep hjj //er is geen tjjd te verliezen!
Keik mjj uwe hand, zet uw voet op den mij
nen en zwenk u op het paard. Kom, niet ge
draald voegde hjj er bjj, toen hjj bemerkte
dat zjj verschrikt terugweek.
Het gelaat van den spreker boezemde haar
echter zooveel vertrouwen in, dat Valerie allen
angst voelde wjjken.
„U zjjt toch niet bang voor mjj vroeg hjj
lachend. «Kom, reik mjj uwe handen. Van den
nood moet een deugd gemaakt
Zjj voldeed aan zjju verlangen, en een oogen
blik later zat zjj voor den officier in het zadel.
Galant bood hjj haar zijn mantel.
//Neen, dat wil ik niet hebben bad Vale
rie. Hjj lachte evenwel en hulde haar zorg
vuldig in den wjjden mantel.
//Gjj moet u aan mjj vasthouden,// sprak hjj
met een glimlach. „Dat is immers geen kwaad,
en in storm en onweder kent men de hinder-
ljjke etiquette niet
Valerie kon niet nalaten te glimlachen, en
blozend voldeed zjj aan het gedane verzoek.
//Zoo is 't goed nu vooruit, Prins I"
En voort stoof de vurige klepper in wilden
galop.
Immer heviger ruischle de regen neer, immer
luider rolde de donder, immer vuriger straalde
het hemellichtdoch Valerie was niet meer
angstig, neen, 't was veeleer een gevoel van
veiligheid, dat zich van haar meester maakte.
//Wat zjjt n toch goed!" sprak het jonge
zij daar werkelijk gegronde gewetensbe
zwaren tegen hebben.
Al weder vrageu wjj daarom wat de
liberalen toch eigenlijk voor hebben met
den leerplicht Wij kunnen op deze vraag
geen ander antwoord vinden dan dat ge
legen is in hun haat tegen het bijzonder
onderwjjs, in hun anti-clericalisme, om een
van hun woorden te gebruiken.
De leerplicht is een echt liberaal-radi
caal beginsel, dat geheel ligt in de lijn
der denkbeelden van het radicalisme om
trent de rechten en plichten van den Staat.
Telkens maar uitbreiding der Staatsbe
moeiing, vermeerdering der Staatsmacht,
toeneming der werkzaamheid van den Staat
en ingrijping van den Staat in de bijzon
dere rechten en persoonlijke vrijheden. Daar
nu onze Regeeringjin liberalisme niet voor
iemand wenscht onder te doen is het
duidelijk, dat zij het aanhangig voorstel
heeft ingediend en daarmede tegelijkertijd
eene belofte, bij haar optreden gedaan, heeft
vervuld.
Over de verdere gebreken, die het ont
werp aankleven, hebben wij reeds vroeger
een en ander in het midden gebracht. Het
was ditmaal meer onze bedoeling te doen
uitkomen, hoe onbillijk de Regeering met
haar leerplicht-ontwerp heeft gehandeld
tegenover het bijzonder onderwjjs. Had het
schoolverzuim in om vaderland schrikba
rende verhoudingen, zonder dat hierin op
andere wijze verbetering kon komen, wy
zouden het ons begrypen, dat de Regee
ring een middel aangreep om door Staats-
dwang verbetering te krijgen. Maar dit is
zoo nietalleen de liberale theorie eischt
den leerdwang, omdat daardoor de open
bare school weer een voorsprong krjjgt
op het bijzonder onderwjjs.
Hopen wij daarom, dat in de Tweede
Kamer alle voorstanders van het bjjzon
der onderwijs bjj de behandeling van het
ontwerp-leerplicht met kracht zullen op
komen tegen deze uiting van het ultra-
liberalisme, en deze tegenstand sterk ge
noeg zal bljjken om ons vaderland te be
hoeden voor de invoering van eene wet,
die weldra in hooge mate impopulair zou
wezen
Frankrijk.
In Frankrijk wil men een wetsontwerp
doen aannemen, dat de voltrekking der
doodstraf in het openbaar verbiedt.
Volgens de Libre Parole zal de heer
Lazies de Regeering interpelleerenover
te nemen maatregelen tegen het versprei
den van geheimen, de veiligheid van het
Rijk betreffende.
„Maar u wordt geheel nat!//
„Alsof hei mjj schaden zou, wanneer mjj'ne
kleeding eens geheel doorweekt wordthet doet
mjj slechts genoegen, dat ik u van dienst
kan zjjn.//
„U zjjt zeer vriendeljjk
//Kom, hul u vaster in den mantel en sluit
de oogen dicht, want u schijnt bevreesd te zjjn
voor de bliksemstralen
//Neen, nu ben ik niet meer bang,// sprak
het meisje lachend.
//Maar toen n alben waart?//
Zjj knikte bevestigend. De officier dacht aan
de angst die het arme kind tijdens zulk een
onweer in de eenzaamheid zou hebben doorstaan.
//Ik zou zonder uwe hulp misecbien niet
levend Donnington bereikt hebben" begon zjj
weer.
//Laat ons daar niet meer aan denken," ant
woordde de jonge officier. //Wjj zjjn niet verre
meer van ons doel verwjjderd, en, ik dank er
den hemel voor, dat hjj u behouden heeft.//
„Woont u te Donnington vroeg hjj daarna.
//Neen, ik ben uit Wilfort, en wilde naar
Donnington gaan, toen het onweer in al zjjn
hevigheid loebarstte.//
//Waar moet ik u dan brengen Ge
moet niet Bchrikken," haastte hjj zich erbjj te
voegen, toen hjj bemerkte, hoe bleek het jonge
meisje bjj deze vraag werd. ttWjj zullen beiden
van het paard - stjjgen, alvorens wjj de stad
bereikt hebben.#
De Parjjsche justitie houdt zichjbezig
met een reusachtige oplichtersmaatschappij
die al 13 jaar lang haar practyken bezig
was te dry ven. Het geldt de Garantie Fon-
cièredie wijnstok- en boschaanplanting
in Algiers, Corsica en Tunis heette te be
oogen en waarbij men tegen 15-jarige stor
ting van 2 a 4 frs. per maand zich le
venslange lijfrenten kon verzekeren van
ongeveer 400 fr.
In de 13 jaar van haar bestaan had de
My. ongeveer 6 millioen frs. aan premie
stortingen en aandeelenpryzen weten binnen
te krjjgen, terwijl het eenige aanwezige
actief bleek te bestaan uit een stuk land
op Corsica, ter waarde vau 20,000 fr. De
directeur was zoo slim geweest zich eenige
malen door stroomannen voor het gerecht
te laten brengen, waar het hem natuur
lijk geen moeite kostte de gefingeerde aan
klacht schitterend terug te wijzen en waar
door het vertrouwen zijner clientele in hem
des te sterker werd.
Rusland.
De Russische Regeering heeft den ver
koop van losse nummers van het blad
Nowoje Wremja verboden.
Omtrent de aanleiding van dit verbod
geeft het ministerie geen inlichtingen.
Over den dood van den ongelukki-
gen Nicolaas Gourko, die onderden
naam van Ivanoff te Monte Carlo een
diefstal pleegde, gepaard met poging tot
moord, is in de gevangenis gestorven. De
gevangene was reeds eenigen tijd ziek. Er
hadden zich bij hem verschynselen van
verstandsverbijstering voorgedaan, zoodat
hjj onder behandeling van den krankzin
nigendokter PaulGarnin gesteld moest
worden.
Een paar dagen geleden, had zijn broe
der, die kolonel is in het Russische leger,
hem bezocht, waarop de gevangene vroeg
dat men een orthodox priester zou ont
bieden. Na het onderhoud mei den pope
was hij veel kalmer en oogenschijnlijk
beter. Na een tweede bezoek van zjjn
broeder, dat evenals het eerste plaats had
in tegenwoordigheid van een bewaker,
zakte hij echter onverwacht ineen. Hij
was dood.
Vermoedelijk zal het lijk geschouwd
worden om de oorzaak van het sterven te
kunnen vaststellen.
De vader van den misdadiger, generaal
Gourko ligt zwaar ziekhij is op het
bericht van de gevangenneming van zijn
zoon door eene ernstige beroerte getroffen.
Amerika.
De Regeering te Washington heeft door
bemiddeling van den Franschen Gezant
een verzoek om uitstel ontvangen voor de
ontruiming van het eiland Cuba. De Ameri-
kaansche Regeering heeft geantwoord dat
1 Januari bepaald bljjft.
Aan het Ministerie van Oorlog is men
druk bezig met de uitrusting der troepen
die naar de keerkringen gezonden moeten
worden.
De Philippynsche oproerling A g u i-
n a 1 d o heeft een brief geschreven aan den
deren winkel eene schuilplaats zoeken, totdat
het onweer voorbjj getrokken is.#
//Hoe Zoo doornat als n zjjt Dat is een
voudig oumogeljjk Ik zal u naar de vronw
van onzen generaal, mevrouw Fanshaw, brengen.
Deze zal zich gelukkig achten, u een dienst te
bewjjzen."
//Ik bid u, doe dat niet,//riep'Valerie afwe
rend, //ik ben baar immers geheel vreemd."
"Maar ik, ik verkeer niet in dat geval, en
ik zal u onder hare bescherming stellen. Meent
u dan werkelijk, dat ik het van mjj zon kun
nen krjjgen, u in dezen toestand te laten
vroeg hjj op ernstigen toon. »Als ik bjj mevrouw
Fanshaw nog geene schuilplaats vond, dan zon
ik u brengen bjj de vrouw van een mjjner sol
daten. En nu ware het misschien 't beste, dat
gjj n gehoorzaam betoondet. Gehoorzaamheid
Ls immers eene soldatendeugd.//
//Zou ik diï deugd dan niet overgeërfd heb
ben vroeg het jonge meisje lachend
//U zjjt een echt soldatenkind
"Ja," antwoordde zjj niet zonder een gevoel
van trots//ik ben de dochter van majoor
Herbert
«Herbert Edmond Herb ert
//Ja, hebt u mjjn vader soms gekend?"
vroeg het jonge meisje snel.
//Persoonljjk niet, maar.'ieder soldaat kent
en eert zjjn naam. En dan zoudt u nog vreezen
om naar mevrouw Fanahaw te ga an f Gij hebt
een heilig recht op haar dienstbetoon
ABONNEMENTSPBIJS
N TIENDE Af
PRIJS DER ADVERTENTIES.
.4
meisje, nadat zjj eenige minuten zwjjgeat waren
voortgereden. Schuchter zag zfl naar het edele
en ernstige gelaat van den officier.
Valerie lachte.
//Natuurljjk maar ik heb geene beken
den in Donnington en moet dus in een of an-
„Maar zou die dam e* niet van een ander
gevoelen zjjn
(Vervolg *ie Tweede Blad.)