No. 4080.
Maandag 9 Januari 1899.
23ste Jaarga
WagBlaó voor <oitooró~ en
Nog eene merkwaardige
getuigenis.
Zijn Zwanenzang.
BUITKNLAN D.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
feuilleton.
Rusland.
China.
Amerika.
Duitsohland-
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Yoor de overige plaatsen in Nederland franco per post>1,40
Voor het baitenland 2,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschjjnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
oTTmain tjendratT"
AGITE MA NON AGITATE
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer71lt»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale Publicité Etrangèrt
G. L DA UBE ty Co. JOHN., F.JONES Succ., Pans 31bis Faubourg Montmartrt.
Men weet, welk een drukte in het Jood-
sche kamp is gemaakt, toen eenige weken
geleden de opperrabbijn van Amsterdam
dr. D.flnner zijn geloofsgenooten opwekte
om geld bijeen te brengen voor de oprich
ting van Israëlietische bijzondere scholen.
Onder aanvoering van den bekenden mr.
Levy kwam heel het moderne Jodendom
in opstand tegen den orthodoxen rabbijn,
wien verweten werd dat bij een reaction-
naire ij veraar was, die den geest der open
bare school miskende. Het kwam zelfs zoo
ver, dat de moderne Joden hun eigen
godsdienst met den naam van vormendienst
bestempelden en den wensch deden hooren
om dien versleten boel maar op te ruimen.
Wij onderstellen, dat dr. Dunner een
vrome Jood is, die den godsdienst zijner
vader geeerd wil zien en zich dus niet
kan vereenigen met het streven van een
groot deel zijner geloofsgenooten, die slechts
in naam Joden zijn, maar inderdaad niets
meer dan heidenen.
In die onderstelling kannen wij het ons
begrjjpen, dat de Opperrabbjjn geen vrede
kan hebben met het godsdienst-verzakend
onderwjjs van de openbare school, die niet
neutraal is en ook niet neutraal kan zijn,
maar vijandig aan elk geopenbaard geloof.
Wjj hebben daar reeds dezer dagen de
aandacht onzer lezers op gevestigd en er
toen als een merkwaardigheid op gewezen
dat zelfs de geloovige Joden niets meer van
dit wanproduct wilden weten. Maar geens
zins konden wjj vermoeden, dat weldra een
nog merkwaardiger getuigenis tegen de
openbare school zou worden afgelegd.
Dat getuigenis kwam nu niet van Ka
tholieke zjjde of van geloovige Protestan
ten of Joden maar liefst van modern-
protestantschen kant, dus van een richting,
die altjjd gedweept heeft met de volks
ontwikkeling en de beschaving, welke van
ds neutrale school zou uitgaan, omdat daar
een «godsdienst boven geloofsverdeeldheid»
zou worden gepredikt.
De Januari-aflevering van het bekende
tjjdschrift De Gids bevat namelijk een op
stel van e n modern predikant te Assen,
dr. L. Knappert, die betoogt dat op den
rooster der lesuren voor de openbare school
meer tijd moet worden uitgetrokken voor
het godsdienstonderwijs. Wij gaan op de
eigenljjke bedoeling van dit opstel niet na
der in, omdat dat godsdienstonderwijs naar
onze meening al heel weinig vrucht dragend
kan wezen, waar door dr. Knappert be
schuldigingen tegen het openbaar onder-
4.
Vervolg.)
Nooit waren de schitterende talenten van
den musicus beter uitgekomen dan na zijn hu
welijk. Men zou gezegd hebben, dat hij door
eene aaneenschakeling van zijne triumfen aan
zijne echtgenoote al het leed wilde doen ver
geten, dat zjjne liefde haar berokkend had. Hjj
verkreeg zelfs door zjjn kunst, dat men den
beleedigden vader in het ongeljjk stelde, dat
men zjjn strenge maatregelen tficeurde.
Gedurende twee jaar hield hjj de geheele
Europeesche muzikale wereld doorzjjn ongemeen
talent gekluisterd, gaf hij zjjn jonge gade met
woeker al datgene, waarvan ze nauweljjks had
durven droomen. Zij van haar kant, vulde bjj
Marackzy de leemten aan, zonder welke hjj
volmaakt zou zjjn er zou iets aan dat fabel
achtig genie ontbroken hebben, wanneer zjj
niet aan zijne zjjde ware geweest. Zjj hechtte
aan zjjn kroon de schoonste, de zuiverste parel,
de liefde.
Door zjjn rjjkdom, zjjn roem, de liefde welke
Maud hem toedroeg vooral, scheen Stenio het
levend beeld van aardsch geluk.
Maar het noodlot stond daar achter den ze
gewagen verscholen, gereed om ook nu weer
te bewjjzeD, dat tijdelijk geluk slechte schijn,
dat roem slechts fictie is.
^jj waren een jaar gehuwd toen Maud haren
wijs worden gericht die uit de pen van
zulk een man buitengewoon kenschetsend
zijn.
Hjj schr|jft het niet zulk een groot kwaad
te achten, dat een enkele maal een onder
wijzer leeraar of docent de neutraliteit
schendt, maar wel, dat het openbare on
derwijs aan de godsdienstige vorming scha
de doet, omdat het tegenover den gods
dienst in 't algemeen onwelwillend, voor 't
minst passief slaat.
Deze verklaring noemen wij buitenge
woon merkwaardig, omdat zij is gemaakt
door een persoon, behoorende tot de partjj,
die steeds de steunpilaren voor de openbare
school heelt geleverd.
En als men mocht meenen, dat deze ver
klaring nog niet positief genoeg is, dan la
ten wij uit het opstel nog den volgenden
zin volgen, die aan duidelijkheid niets te
wenschen overlaat.
«Die zijn jongens of meisjes toevertrouwt
aan gymnasium of hoogere burgerschool,
mag wel vertrouwen, dat hun hersenen
zullen worden gevuld, maar kan evenzeer
verzekerd zjjn, dat het onderwjjs geen ele
menten bezit, dat er geen toon in zal klin
ken, waardoor de godsdienstige aanleg zal
worden ontwikkeld, zoodat hjj, indien geen
andere factoren ingrjjpen, aan atrofie zal
sterven. Maar de algemeene toestand is
die van een passieve negatie. En het is
niet alleen le ridicule qui tue. Iedereen weet
wat doodzwijgen is. Onze kinderen ver-
keeren gedurende de jaren van hun la
ger, middelbaar en gymnasiaal onderwjjs
in een wereld, waarin de godsdienst wordt
doodgezwegen.»
Juist zoo, dr. K n a p p e r t, de godsdienst
wordt doodgezwegen. De mannen van het
openbaar lager, middelbaar en hooger on
derwjjs passen er wel degeljjk voor op,
dat zij openlijk den godsdienst aanvallen.
Een enkele maal doet een onderwjjzer een
faux pas door in duidelijke woorden zijd
anti-godsdienstige gezindheid te luchten,
maar gewoonljjk zwjjgt men over den gods
dienst, alsof die niet bestaat en nooit be
staan heeft. Als het niet anders kan, spreekt
men er wel eens overmaar dan op eene
wijze, alsof deze middeleeuwsche dwaasheid
niet meer past aan de kinderen van dezen
verlichten tjjd.
De godsdienst wordt doodgezwegen
Maar hoe kan dr. Knappert daarvan
de neutrale school een verwijt maken. Weet
hjj dan niet, dat dit jui3t een gevolg is
van de geëischte neutraliteit der openbare
school? Hoe kan hjj verwachten, dat de
godsdienst geëerd wordt door onderwijzers,
die met den godsdienst hebben gebroken,
en zoo dit nog niet het geval is toch
aangebeden Stenio een kindje schonk, even
blond, even lief als de moeder zelf. Zjj ge
voelde zich onuitsprekelijk gelukkig, in het
bezit van zulk een schat de kleine mollige
engel scheen de laatste wroeging uit het hart
der moeder te bannen en wischte zelfs de ge
ringste herinnering aan het woelige verleden
w< g.
Door den machtigen stroom, d'.e haar schit
terend en gevierd van het eene feest in het
andere voerde, medegesleept aan de zijde van
van het bijna goddeljjk wezen, dat haar over
ds wereld deed heerschen, aangebeden door
den man, dien zij vergoodde, in bet bezit van
een kleinood, dat haar boven koninginnen ver
hief, zou Maud de gelukkigste vrouw hebben
moeten zijn, die wel ooit geleefd beeft. Maar
het beeld, de schim van haren grjjzen vader
kwam telkens op haren weg, zjj meende
voortdurend zjjn vloek in hare ooren te hooren
klinken. Noch de liefde van haren echtgenoot,
noch de aanvalligheid van het kind kon
den haar de smarteljjke gewaarwordingen be
sparen, welke zich telkens als door een wre
kende Nemesis opgewerkt van haar hart meester
maakten en haar ondrageljjke pjjoigiDgen be
zorgden. Daarom besloot zjj een baslissenden
stap te wagen.
Zonder dat Stenio het wist of zelfs kon ver
moeden beproefde Maud haren vader tot eene
toenadering te bewegen. Zjj dacht, dat de roem
vele dingen goedmaakt, en dat de edele lord
wellicht minder streng zou oordeelen over de
vrouw van Marackzy, den algemeen gevierden
componist, dan over de gade van Stenio, den
niet met hun geloof voor den dag durven
komen? Zal dit kuunen verbeteren door
het middeldat hij in zijn artikel heeft
aangeprezen nldoor meer uren op de
openbare school voor het godsdienston
derwijs beschikbaar te stellen
Dit zjjn altemaal vragen, waarop wjj
hier het antwoord niet zullen geven, daar
het antwoord eigenlijk reeds in de vraag
ligt opgesloten. Wp stellen ze slechts, om
dat zjj noodzakeljjk voortvloeien uit de
verklaring van den Gids- schrjjver, dat het
openbaar onderwjjs in 't algemeen onwel
willend tegenover den godsdienst staat.
Wat zullen de voorvechters der open
bare school antwoorden op de beschuldi
ging van dr. Knappert, minstens van
evenveel beteekenis als die van dr. Dun
ner! Naar onze meeuiug zullen zij den
predikant uitwerpen, gelijk de Joden ge
tracht hebben met dr. Dünner te doen.
Zij zullen den man van leugens beschul
digen en voortgaan in hun aanbidding
voor het neutrale onderwjjs.
Maar hun gelederen dunnen de strjj-
ders der openbare school verminderen
telkens krachtiger klinkt de stem der af
keuring van een onderwijs, waaraan alle
Staatsburgers betalen en dat hoe langer
zoo minder wordt gewaardeerd. De dagen
naderen, waarop de oogen 'des volks wor
den geopend voor het onrecht, dat zoo
veel jaren het bijzonder onderwjjs is aan
gedaan, ten bate van het anti-godsdien
stig getint onderricht der openbare school.
Lang en moeilpk is de strijd geweest,
die voor de bjjzondere school is gestre
den, maar thans is de overwinning in het
verschiet. De volksovertuiging begint zich
ten gunste te keeren, nu men ondervindt,
welke wrange vruchten het openbaar on
derwjjs oplevert en hoe deze school feite-
ljjk een opleiding vormt voor het radica
lisme en de sociaal-democratie.
Werd eenmaal beweerd, dat de openbare
school mag heeten de school, waaraan de
natie is gehecht, die bewering verliest al
lengs haar beteekenis, want de ouders, die
nog eenigszins hechten aan den gods
dienst en dat kan toch wel van de meer
derheid getuigd worden zeggen de open
bare school vaarwel en brengen thans hulde
aan de mannen, die met vooruitziendeD
blik de onmogeljjkheid eener strikte neu
traliteit op de openbare school hebben be-
toogd.
Wjj vinden in die kentering ten gunste
vau het bijzonder onderwijs aanleiding om
onze lezers krachtig op te wekken toch
hun steuD aan onze scho'en niet te ont
houden. De Staat of liever de belas
tingschuldigen zorgt nog altijd voor
eenigen onovertroffen kunstenaar Een week
daarna ontving ze haar brief ongeopend terug.
Da michlige lord hield zjju woord, hjj wilde
haar niet meer kennen, zjj was dood voor hem.
Dit was voor Maud eau vreeselijke slag,
doch hoe gering in vergelijking van hetgeen
de toekomst haar nog zou baren. Denzelfden
avond, waarop zjj' haar schrijven ongeopend
terug ontving, werd de kleine ongesteld. De
zoo bevattelijke geest der vrouw werd erdoor
getroffen, zjj zag een geheimzinnig verband tus-
schen haars vaders toom en de ziekte van haar
kind. Een drukkend voorgevoel, dat haar met
den grootsten angst vervulde, overviel haar
plotseling Dag en nacht verzorgde zjj
het lieve wicht met hartstochtelijke teederheid,
blies het als 't ware haar eigen leven in
alles tevergeefs. De rozenkoontjes verbleekten,
de heldere oogjes werden duf, de lipjes, die
slechts glimlachjes hadden gekend, trokken
zich krampachtig samen en zonder doodstrijd,
evenals een vogeltje inslaapt, blies het onschul
dig wezen'ja den laatsten adem uit
Toen overviel de anders zoo zwakke en tee-
re Maud een aanval van woeste razernjj, wel
ke allen, die haar omringden, met ontzetting
vervulde. Zjj slaakte doffe kreten als de ge
kwetste leeuwin, welke machteloos den roof
van haar welpen moest aanschouwen. Zjj ver
vloekte hemel en aarde, riep luide den naam
haars vaders en gaf hem, hem alleen de schuld
van al het leed dat haar overkwam. Daarna
verviel zij, overstelpt van droefheid en machte-
looze woede in een staat van verdoovirg, die
verscheidene uren voortduurde, en waaruit zjj
het openbaar onderwjjs. Laat ons, zoolang
nog geen volkomen gelijkstelling is ver
kregen voor de bjjzondere en de openbare
scholen, zorg dragen, dat onze Katholieke
scholen den steun ontvangen, dien ze zoo
zeer behoeven. De Dünners en Knap
per ts mogen ons aansporen om dit werk
niet gering te achten. Waar dergelijke
mannen zich niet meer met de openbare
school kunnen vereenigen, daar spreekt het
toch van zelf, dat deze voor ons geheel
onbruikbaar is.
Bljjven wij dus het Katholiek onder
wijs bevorderen zooveel wjj kunnen en laat
ons vertrouwen, dat de tjjd niet lang meer
zal uitblijven, waarop de Staat aan de bjj
zondere school gelijke gunsten geeft als
aan de openbare, en dus alle onedele con
currentie in 't voordeel van het neutraal
onderwjjs heeftopgehouden. Eerst dan zal
gezegd kunnen worden, dat ook op onder
wijsgebied de rechtvaardigheid heeft geze
gevierd.
Czaar Ni co laas bestudeert thans met
zijn ministers de definitieve voorstellen, die
op het Vredes-Congres zullen worden ter
tafel gebracht.
In diplomatieke kringen te Rome, gaat
het gerucht, dat de Czaar in 't voorjaar
koning Humbert persoonljjk zal bezoe
ken, om met hem over de ontwapening
te confereeren. Verder denkt de Czaar de
Europeesche Hoven te bezoeken om in
persoon propaganda te maken voor zjjn
plan.
De Czaar heeft nu wel niet heel groote
verwachtingen van de onmiddellijke resul
taten der conferentie, zegt het blad, maar
hij vertrouwt vast, dat de vruchten van
de bijeenkomst den grondslag zullen vor
men van eene volksbeweging, die machti
ger en machtiger om zich heen zal grijpen,
en de volkeren eiken dag een stap nader
zal brengen tot het vrede-ideaal.
Aan het Russische grensstation Mia-
wa worden proeven genomen met een nieuw
type van goedereuwagen, bjj welken het
verschil in spoorwijdte geen beletsel zal
zjjn om door te gaan. Het tpdroovende en
kostbare overlalen aan de Russische grens
zou daardoor vermeden kunnen worden.
De Keizer van China schjjnt aan de
beter hand te zjju. In de hoofdstad hoopt
men na dat de vorstelijke lijkkist die
reeds in het paleis was gebracht, voor-
loopig niet gebruikt zal worden. De ver
schillende medicijnen, voorgeschreven door
iDlandsche en buitenlandsche geneesheeren
en afwisselend door den hoogen lijder in
genomen schijnen goed gewerkt te heb
ben. De sterkste uitwerking van alle arts-
senjjen heeft echter klaarblijkelijk een zon-
slechts ontwaakte, om wekenlar.g sprakeloos, met
starende oogen naast de ledige wieg te droo -
mea en te weenen
Stenio deed wanhopige pogingen om haar aan
die doodeljjke opgewondenheid te onttrekken,zjj
scheen noch zijn stem, noch zjju bemelsche mu
ziek te hooren. De goddeljjke kunst, waaraan
hij het hart zijner vrouw te danken had, ver
mocht thans niet hare verdoofde geestvermo
gens op te wekken.
De wreed gefolterde Maud leed namelouze
smarten, met den dag zag men haar wegkwij
nen, hare wangen vielen in hare oogen stonden
akelig hol en een korte pjjnljjke hoest verscheurde
hare borst.
De kundigs*e geneesheeren uit Weenen wer
den geraadpleegd, dooh eenparig verklaarden
zij, dat hunae hulpmiddelen ontoereikend waren
en dat Stenio onder den Napolitaanschen he
mel de genezing voor zijn kwjjnende vrouw
moest gaan zoeken, welke hjj tevergeefs van
hen verlangde.
Gedurende een half jaar reisde de trooste-
looze Marackzy met zjjne aangebeden, diep
rampzalige M&ud van stad tot stad, overal
zocht hjj voor haar het heldere zonnelicht, de
frissche bloemeD, de zoele zeewind en de blau
we golven. Maud herstelde niet, wat meer zegt,
zjj ging met reuzenschreden achteruit 1
Naarmate eehter haar lichameljjke krachten
afnamen, herkreeg zjj geheel haar zielegroot-
heid, wierp zjj hare vroegere onverschilligheid
van zich af en deed zjj al het mogeljjke om
Stenio op te beuren, te troosten. Of het haar
gelukte
derling mengsel gehad dat men in het
gewone leven «Chineesche diplomatie»
noemt.
De Peking and Tientsin vertelt een
grappig geval. De inwoners, zegt het blad
van Peking, zjjn bljjde verrast, door
het gedrag der vreemde soldaten die de
gezantschap8hotels bewaken. Tot hun
groote verbazing houden deze soldaten
zich heel kalm. Zij loopen ongewapend
langs de straten, terwjjl het lichtgeloovige
volk zich had laten vertellen dat elke
vreemde soldaat steeds een klein revol
verkanon bjj zich zou hebben, waarmede
hjj onophoudelijk links en rechts om zich
heen zou schieten
De President der Vereenigde Staten van
Noord-Amerika, heeft de instructies voor
generaal Otis op de Philippjjnen open
baar gemaakt. Bjj dit document wordt aan
generaal Otis opgedragen te verklaren,
dat de eigendomsrechten der bewoners zul
len worden geëerbiedigd en alles wat in
zijn macht staat te zullen doenom de
bewoners te overtuigen, dat het doel der
Vereenigde Staten is eene welwillende op
lossing, maar tevens om met kracht de
beletselen tegemoet te treden, die aan de
vestiging van een goed en dnurzame regee-
ring onder Atnerikaansche vlag in den weg
staan.
De oproerling Aguinaldo, heeft zich
dus aan de Amerikanen te onderwerpen.
Mr. Joseph Choate zal, naar
Reuter seint uit Washington,tot gezant
van de V.-S. in Engeland benoemd worden.
Over de mishandeling die de Zeereerw.
pater Stenz in China heeft moeten on
dergaan, deelt de Deutsch- Aziatische Warte,
het volgende medeDe Pater begaf zich
op 1 November per schip Tan Tsintau
naar 't district Gitschau, 8 Nov. kwam
hjj te Tietou aan, een klein dorp. Toen
hij den volgenden morgen weder naar Tus-
cheng wilde vertrekken, werd hjj door een
30 Ohineezen aangevallen. Men rukte hem
zjju baard uit, trok hem de kleederen van
't lijf en sloeg hem met stokken en lan
sen, bracht hem messteken toe, bond hem
de armen op den rug en wilde hem aan
de armen ophangen, 't welk echter door
de komst van een bode op 't laatste oogen-
blik voorkomen werd.
De Chineezen zetten hem twee uur in
de brandende zon bjj een zuil en daarna
sloot men hem in een tempel op. Den vol
genden dag begonnen de martelingen op
nieuw en eerst tegen 3 uur 's middags
werd hjj door den mandarjjn in vrjjheid
gesteld, nadat hjj te voren een stuk ge-
teekend had, waarin hjj beloofde nooit weer
in't district te komen. Pater Stenz zette
achter zijn naam het woord «gedwongen»
toen men hem er opmerkzaam op maakte
dat hij slechts zijn naam en niets anders
had te schrjjven, antwoordde de pater:
«Mjjn naam is lang». Later werd pater
Stenz naar de havenplaats Schedjiuschuo
geleid en vandaar door de firma Schwarz-
Somtijds, wanneer Marackzy, eigen droefheid
ter zijde stellend, zjjn geliefd instrument ter
hand nam, en voor de arme zieke zjjn teeder-
ste melodieën deed weerklinken, scheen Mand
hare vroegere veerkracht weer terug te krjjgen;
dan luisterde zjj met gevouwen handen, hjj—
genden boezem en schitterende oogen naar den
aangebeden kunstenaar, wiens goddeljjke mu
ziek haar van leven en geluk, van onverganke
lijke liefde sprak.
Dan was het haar alsof het droevig verleden
slechts een benauwde droom was geweest en zjj
opnieuw gelukkig en verheerljjkt aan de zjjde
van haren eenigen Stenio door het leven wan
delde
Heisas, dubbel zwaar woog dan weer de ver
pletterende, wreede werkelijkheid 1 Zjj worstel
de tegen de geheimzinnige kwaal die haar lang
zaam, doch zeker ten grave sleepte, zjj dacht
aan haar geboorteland, aan de blanwe meren,
het slot Dnnloë, aan haar vader I Daar
zou zjj herstellen, daar alleen kon zjj weer la
ven en als zette zjj luide haar gedachtengang
voort, riep zjj uit, terwjjl zjj haar hoofd tegen
Marackzys borst vljjde
//O Stenio, lieve Stenio, geheel hersteld te
zjjn en n nooit te verlaten 1 Nog zeer lang bjj
u te zjjnEn zacht voegde zjj erbjj
«Maar vader wil het niet, hjj heeft mjj, hjj
heeft ons bliden vervloekt!
(Wordt vervolgd.)
