No. 4145.
Maandag 27 Maarl 1899.
23ste Jaa.
fl)ag6laó voor *5ïooró*SCuió-JCollanó.
De liberalen en de
bijzondere school.
BU ITBJNLA JN D,
Onthuld.
BUREAU: St. Janaatraat. Haarlem.
Rusland.
Oostenrijk-Hongarije.
Belgie.
Amerika.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het baitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
1,10
1,40
2,80
0,03
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
MN TIEN DRA?
AGITE MA NON AGITATE
PRIJS DER ADVERTENTIES.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer7ïlt»
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
'Tti
Hoofdagenten v°or het Buitenland: Compagnie Générale Ptiblicité Etrangèrt
G. Ij D AU BE Go. JOHN., F.JONES Susc., Parts Sllis Faubourg MontmarUri.
van
Wegens den feestdag
Maria Boodschap verschijnt
dT NI EL WE ÜAARLEMtsCHE COU-
RAAT morgen niet. Het eerstvolgende
nummer zal dus a. s. Maandag-voormid
dag worden uitgegeven.
De minister Goeman Borgesius
heeft geen reden tot klagen over den steun,
dien hjj van de liberale pers ontvangt bp
de verdediging van zijn ontwerp tot in
voering van den leerplicht. Onvoorwaar
delijke bewondering voor alles, wat de
Minister in zjjn Memorie van Antwoord
heeft beweerd, is in de liberale bladen sche
ring en inslag.
Niets, letterlijk niets heeft men op het
voorstel van den Minister aan te merken.
Had men eerst het oorspronkelijk ontwerp
geprezen en toegejuicht, ook nu valt aan
het gewjjzigd ontwerp niets dan lof ten deel.
Kunnen wjj ons dit standpunt verkla
ren nu hel nog lang niet zeker isdat
de leerplicht in de Tweede Kamer een
meerderheid zal vinden, de algemeene be
wondering voor dit uitvloeisel van het li
berale beginsel levert tevens een waarschu.
wing voor ons om 's Ministers ontwerp met
des te meer behoedzaamheid te beschou
wen. Ook de loftuitingen op het bijzonder
onderwps, zoowel in de Memorie van Ant
woord als in de liberale persbescbouwin-
gen, dient men te beschouwen als het lok
aas van den vogelaar, die met zoet gefluit
zijn prooi tracht te vermeesteren.
Natuurlijk was die lofspraak van den
Minister op de bijzondere school in tegen
spraak met zijn houding bp de behande
ling der onderwijswet van 1889, toen hp
in de voorste rpen stond van de bestrij
ders der bjjzondere school.
Om van die tegenstrijdigheid een ver
klaring te geven, herinnert de Minister dat
hjj tot de bestrpders en tegenstanders van
die wet heeft behoord, doch voegt er bp,
dat hjj, de met zooveel nadruk vooropge
stelde pacificatie terecht, geljjk de uitkomst
heeft bewezen een illusie achtende in
die dagen eenzjjdig het oog heeft gesloten
voor andere, veel grootere belangen. Als
Minister beeft hp gelegenheid gehad zich
te overtuigen, dat de gelden uit de Staats
kas goed zjjn besteed en gestrekt hebben
om het bpzonder onderwps tot een hooger
peil op te voeren. Volgens den Minister
is thans de feitelpke toestand dezedat
zich door groote krachtsinspanning van een
groot deel der natie naast het openbaar
FEUILLETON.
een bloeiend bpzonder onderwijs heelt ont
wikkeld dat door de Regeeringdie de
belangen van het gebeele volk heeft te
behartigen, niet mag worden geïgnoreerd.
Die verklaring welke tevens als een zindheid tegen het bijzonder onderwps of
schuldbekentenis kan worden beschouwd, 1 eenzijdige vooringenomenheid met het open-
Nim.uer hebben wij van liberalen kant
zooveel goeds over het bijzonder onderwijs
gehoord als dezer dagen. Wij lazen zelfs
de N. Rott. Ct«Geen vijandige ge
in
voldoet ons maar halfvooral omdat zij
thans wordt afgelegd op een oogenbik, dat
die sympathie-betuiging met het bijzonder
onderwps geen ander karakter kan hebben
dan dat van een poging om de voorstan
ders der bijzondere school met den leer
plicht te verzoenen.
Wie had het van den heer Goeman
Borgesius ooit kunnen denken, dat hij
nog eenmaal den lof der bijzondere school
zou verkondigen Het is, of men een so
ciaal-democraat een verdediging van het
Koningschap hoort leveren. De wet van
1889waarbjj het bpzonder onderwps in
ietwat gunstiger omstandigheden kwam
maar nog altijd in de openbare school een
overmachtigen concurrent behield heeft
geen heftiger bestrjjder gehad dan juist
de tegenwoordige Minister van Binnen-
landsche Zaken.
En thans is het blaadje omgekeerd. De
Minister belooft zelfs bp invoering van den
leerplicht verhoogde subsidie voor de bij
zondere school. Willen de besturen van bij
zondere scholen zegt de Ministervoor
allen, die zich komen aanmelden, plaats
beschikbaar hebben, dan zullen zij hier en
daar voor meer localiteit moeten zorgen.
De billjjkheid brengt mede hen daarin te
gemoet te komen. Ook ten opzichte van
het ondeiwpzend personeel doet de Minis
ter beloften. Indien de plannen dezer lie-
geering ten uitvoer komen, zal de toestand
voor de bjjzondere school niet dezelfüe bljj-
ven als onder de wet van 1889. Drie zaken
werken daartoe samen: het voornemen om
een regeling te ontwerpen voor de pen-
sionneering van de weduwen en weezen van
alle onderwijzers ook .van de bijzondere
scholen, die van de besturen dezer scholen
verhooging van uitgaven zal vorderen een
nadere wettelijke regeling van de jaarwed
den der openbare onderwijzerswaarvan
een geleidelijke verhooging der salarissen
van de bpzondere onderwijzers vermoedelijk
het onvermijdelijk gevolg zal zjjn en ein-
deljjk ook de invoering ran leerplicht, die
toch altjjd eenige f!) vermeerdering van
kosten voor het personeel zal meebrengen.
Men ziet, hoe goed de Minister oordeelt
over het bpzonder onderwijs. Hp wil zelfs
meer subsidie geven dan de wetgever van
1889, omdat de «toestand niet meer dezelf
de» ismits men hem slechts
helpt om zjjn leerplicht wet er door te
krijgen.
bare heeft in 1889 menigeen bewogen aan
de wet van dat jaar zijn stem te onthou
den, maar wel de overtuiging, dat het fei
telijk onmogelijk zou zijn in Nederland
voor ieder een school te openen, die geheel
aan zijn wenschen zou voldoen en de
schroom om de rijkskas open te zetten voor
elke bpzondere school, die de naar veler
oordeel onvoldoende waarborgen voor goed
onderwijs zou kunnen aanbieden.»
Dat blad begaat hier in zijn s-ympathie
voor de bpzondere school een tout door
het voor te stellen, alsof de voorstanders ier
schoolwet van 1889 hadden beweerd, dat
de bjjzondere school aan ieders wenschen
zou kunnen voldoen. Dit is volstrekt niet
het geval. Zoo min als de openbare school j
voldoen kan aan iederkan dit ook de
bpzondere. Neen, de tegenstand der libe-
ralen tegen de wet van 1889 vond wel
degelijk zpn grond in afkeer van het bij
zonder en in vooringenomenheid met het
openbaar onderwps.
Laat ons de zaken niet anders voorstel
len dan ze zijn. De openbare school is bet
troetelkind van de liberalen. Van haar mag
niet anders dan goed worden gezegd. En
de bpzondere school is tot nog toe het
stiefkind gebleven dat op dit oogenblik
tjjde'jjk wordt gepaaid met mooie praatjes,
maar weder achteraf wordt gesteld, zoo
dra de liberalen den leerplicht er door heb
ben gehaald.
Het is eigenlijk een verachtelijke tactiek,
die de liberalen er op nahouden. Terwjjl
zjj, wanneer ei sprake is van leerplicht,
de bpzondere school prijzen, laten zij overi
gens geene gelegenheid voorbijgaan om het
bpzonder onderwps verdacht te maken.
Wjj denken hier o.a. aan de tallooze be
richten in de liberale bladen over pogingen,
die van de zpde der voorstanders van de
bpzondere school zouden worden aange
wend, om hier en daar de openbare school
«leeg te pompen.» Gewoonlijk zpn de fei
ten, indien ze niet geheel en al gelogen
straft kunnen worden, met opzet verkeerd
voorgesteld. En van dien kant roemt men
thans over het «bloeiend bijzonder onder
wps,» en beweert men «geen vjjandige ge
zindheid» tegen dat onderwijs te koesteren.
Wjj kunnen geen geloof hechten aan
die mooie verklaringen. Zij stuiten ons
tegen de borst en wij noemen ze even
onwaar als onwaardig. Wij hadden het
flinker gevonden, wanneer de Minister
ruiterlijk verklaard had aau zijn liberaal
beginsel verschuldigd te zijn den leerplicht
voor te stellen, en wanneer hij daarbij
minder consideratie voor het bijzonder
onderwijs had getoond.
Wel zouden daardoor de kansen voor zpn
outwerp er niet op verbeterd zijn, maar,
indien de wet dan ware verworpen, was
de Minister met eere gevallen. Wordt zpn
leerplichtwet thans afgestemd door de
meerderheid der Kamer, dan is hij eigen
lijk niet meer gerechtigd om als pleitbe
zorger voor de openbare school op te treden.
Hij heeft aan het bpzonder onderwijs con
cessies gedaan, die nimmer bij hem zouden
zijn opgekomen, indien hij geen leerplicht
wet had te verdedigen. En nimmer bad
hp als lofredenaar voor de bpzondere school
gefungeerd, indien bij niet had gehoopt
onder de voorstanders vau het bpzonder
onderwps eenigen, zij het geringen, steun
te verkrpgen voor zijn ontwerp.
Dit meenden wij nog over het leerplicht-
ontwerp en de houding van den Minister
te moeten zeggeu, omdat wij het wensche-
lpk achten, dat de sympathie der liberalen
voor de bpzondere school op haar werke-
Ijjke waarde wordt g< taxeerd. Toen in 1889
de onderwijswet werd behandeld, werd door
de mannen van het bijzonder onderwijs
geen lofrede op de openbare school ge
houden. Integendeel, men erkende het feit,
dat er tal van nuttige kundigheden werden
geleerd, maar bepaalde zich overigens daar
toe, terwijl tegenover het gehalte van de
openbare school dat der bpzondere werd
geplaatst, 't welk er niet voor behoefde
onder te doen.
Wjj hopen daarom, dat bp de behande
ling in de Kamer van de leerplicht-wet
enkel zullen worden besproken de nuchtere
argumenten voor en tegen, en dat alle in
ons oog onware sympathie-betuigingen hun
doel zullen missen. Dan zal niemand zich
later hebben te beklagen over de stem,
die hij over deze wetsvoordracht zal heb
ben uitgebracht.
36 {Vervolg
Daar aangekomen, opende hjj eene kast, haalde
er een langen blauwen kiel uit, benevens eene
velsehe pet eB een valschen baard, ging oor
een ipiegel staan en deed de verschillende
voorwerpen aan, waardoer hjj geheel onkenbaar
word
Toen ging hij uit naar de voorstsd St. An-
toime. Hjj liep een deolhof van nauwe en som
bere straatjes en steegjes door, die begrensd
werden door armoedige huizen met zwarte gevels
en uit wier gespleten muren hier en daar het
vooht droop. Voor de ramen, op den drempel
der deuren, tegen de maren geleund, overal
ug Beu havelooze kinderen, ziekeljjke vrouwen
in eene armoedige, kalf versleten kleedjjmet
i fevallen gelaatstrekken; mannen motterug-
eto '■«cd uiterlijk, wier haar en baard in tjjden
niet i ohoren waren, eohte toonbeelden van
•arusoheljjke ellende en armoedekier was
e u ook het toevluchtsoord van «chelmen, ban
dieten en koci lenaeri, die zich in Parijs niet
veilig waanden
Lorenzo vtrvuigde -jn weg, zonder ziek te
bekommeren om da verwilderde menigte, die
sekreenwde, vloekte en twi 'te. Aan het eind
van een dezer straatje* bleef kjj staan voor een
greep knizen, die alle even koog waren en er
even armoedig en vervallen uitzagen.
van vergewissen, dat ilc mjj aan hst aangewezen
adres bevond. Ik kom zien, of er onder het
talrjjk kroost, dat gjj opvoedt, niet een kind
is, dat mjj past en dat ik als mjjn eigen zou
Tsor bat rasm op de eerste vtrdiepirg van
een dezer huizen verscheen een afschuweljjk
mager hoofd, met eene taankleurige gelaats
kleur en grjjze, verwarde haren. —v i-
Zsg eens, vrouw, kunt gij mjj niet zeggen, wrllen aannemen
waar de weduwe Carpouillet woont Als mjjoheer mjj maar naar die zaal wil vol-
Hier antwoordde de oude met ruwe, gen, antwoordde de weduwe Carpouillet. ter-
schorre stem, gjj ziet ze voor u Als ik wjjl sjj[met den vinger op eene deur wees, daar
u van dienst kan zjjn, in de eene of andere zult gjj wel iets van uwe gading vinden-
zaakwees dan zoo goed boven te komen
mijnheer I
Ak 1 zjjt gjj het Goed, dan kom
ik bj| n.
Vlug klom hjj de rnwe treden op van de
trap, die onder zjjn zwaren stap kraakte, en
toen Lorenzo op de eerste verdieping gekomen
was, stond hij tegenover de weduwe Carpouillet,
die hem op den drempel liarer deur stond te
wachten.
Zoo, oude, sprak hjj, toen bij in het ver
De oude, die licht ontstoken had, ging hem
voor naar de aangewezen zaal, opende de deur
en bleef op den d-empel staan.
Ga maar binnen, als het u belieft,
zeide zjj.
Nadat Lorenzo een trapje opgrg&an was, be
vond hjj zich in eene lage zaal, die door een
luchtgat licht ontving en op eene binnenplaats
uitkwam.
Langs de muren stond eene rij wiegjes, waar
uit geschrei en gekreun kwam, zoodra de Cor
ZiOO, ouue, vpm». "Vi »v 6"°B- --
trek gekomen was, waar de weduwe haar ver- sicaan en de weduwe Carpoutlle. binnen fcwa-
bljjf hield, noemt men u niet wde dievegge
ven kinderen
TTelk een laster 1 welk eene beleediging
riep deze mit, terwjjl zjj hare grjjze oogen ten
hemel sloeg. De sending, die ik vervul, getuigt
in tegendeel van menseheljkheid; ik neam arme
kleinen, die deer een ontaarde moeder aan
hun lot overgelaten worden tot mjj, en dan
doe ik mjjn best hen bjj brave, eerljjke lieden
een onderkomen te verschaffen, waar zjj die
zorg en verpleging vinden, waarop zij reoht
hebben
Goed, goed, ik kom u geen rekenschap
van uwe daden vragen ik wilde er mjj enkal
meo, en tegelijkertijd zag men kinderkopjes
van allerlei leeftijd nieuwsgierig uit hunne
wiegjes kjjken naar de binnengekomen personen
Het vertrek was zeer zindeljjk gehouden
eene groote kschel verspreidde «ene aangena
me warmte.
Met uitzondering van eenige teere poppetjes,
zagen er al deze kinderen in 't algemeen gosd
uit. Men begrjjpt, dat ter wille van hvar han
del, de weduwe Carpouillet er greot belang
bjj had om haar klein volkje zoo frisoh en ge
zond mogeljjk te houden.
Bjj ket zien dezer *.rme kleinen, die voor
het grootste deel aan eene diep bedroefde moe-
Volgens eene goedgunstige beschikking
van den Czaar, b bben 78 studenten van
de Universiteit te St. Petersburg, die on
deugend zjjn geweest, en weggejaagd waren,
vergunning gekregen om hun studies aan
de Hoogeschool te hervatten.
Iu den Weener gemeenteraad worden de
zaken onder leiding van Dr. L u e g e r, kort
en bondig afgehandeld. Dat werk is zijn
vjjanden een doorn in de oogen. Zij be-
der ontrukt waren, en bestemd om als vee
aan den meest biedenden verkocht te worden,
gevoelde Lorenzo, hoe verkeerd hij ook was
in de misdaad, een gevoel van deernis in zjjn
hsrt opkomen.
Zie maar eens, mjjnheer, of gjj onder
mjjn klein volkje ook iets knot vinden, dat u
past Hier zjjn de meisjes, en daar de
joDgetjes, hunne zwaarte, hunae gsstalteen de
prjjs daarop valt nooit iets af te dingen
alles slaat vermeld op het plankje boven de
wieg.
Mattioli die den kant op ging, waar de wieg
jes der meisjes stonden, begon tueschen de rijen
door te loopen, terwijl hij oplettend elk dezer
kleine weesjes beschouwde, die de armpjes naar
hen. uitstaken, alsof zjj hem smeeken wilden
haar toch mede te nemen, uit deze groote som
bere zaal, die haar zoo angstig maakte, en haar
aan hare moeders terug te geven, van wie som
migen z. ker nog bitter om haar verloren kind
treurden.
Eensklaps bleef de Corsicaan voor een be-
koorljjk meisje van zeven a acht maanden staan,
met rozeroode koontjes en een lief kopje met
krulhaar, met prachtige bruine glinsterende
oogjes, in een wooid, het spiekend portret van
Yvonne.
Zich tot de weduwe Carpouillet wendende,
sprak hij
Vrouw, hier heb ik iets, dat mjj past,
Best, antwoordde de onde. Ik moet zeg
gen, dat gjj eene gelukkige keuze gedaan hebt
't is het liefste en schoonste meisje van allen.
En zoet en wjjs als een engel
schuldigen hem, dat er een slechte admi
nistratie wordt gevoerd en dat hjj bjj de
beraadslaging van de kieswet, de prole
tariërs uit de buitenwjjken stem wil geven
over de zaken waarvan zjj niets begrjjpen.
De schreeuwers voor algemeen stemrecht
zjjn te Weenen heusch conservatief ge
worden.
Wat zeggen ze wel«Meer en meer
blijkt de naasting van de buitengemeenten
met haar half boersche bevolking, een ramp
te zullen worden voor een gezonde ont
wikkeling van Weenen. Het gepeupel be
gint bjj ons meer en meer den baas 1e
spelen, en in de vergaderingen van raad
en landdag bet booge woord te voeren.
Daar scheldt de fameuze Gregorig den
joodschen advocaat Ofner voor een In-
sectsnkuabe (luizenbos) uit, daar onthaalt
de niet minder beruchte Schneider den
beer Noski op de eeretitele «Judenbud»,
«Lump» en «Lausbub», alles onder kalm
toezien van den president van den land
dag, den hooggeboren baron Gndenus,
en met toestemming van Lueger, died*
aldus aangevallenen liefst nog in het ge
zicht uitlacht.
Wordt de nieuwe stedeljjk* kieswet door
de regeering goedgekeurd, dan worden aan
de deftige bnrgerjj van de binnenstad een
massa mandaten afgenomen, ten gunste
van de wjjnboeren, de koetsiers, de kroeg-
boudere, de vrachtrijders, de pakknechts
en wat dies meer zjj. En door de bepa
ling dat bet algemeen stemrecht alleen
voor kiezers geldt, die vjjf jaar in de ge
meente gevestigd zjjn, wordt de vlottende
auti-Luegerscbe bevolking van arbeiders
geweerd, en de stad aan bet domste, minst
ontwikkelde en daarbjj hartstochteljjkste
deel der bevolking uitgeleverd. Dit belooft
nieuwe teleurstellingen, evenals met de
1 gasfabriek.»
Het wordt dan ook hoog tjjd dat de
stad Weenen verlost wordt uit de macht
der deftigste burgers nit de middenstad,
die van de stad Weenen hebben gemaakt
een stad, die bjj al de weelde die er heerscht
veel leeljjks te aanschouwen geeft. Dat
heeft Dr. L u e g e r, de burgemeester van
Weenen begrepenen met vaste hand
brengt hjj verbetering aan.
Z. Em. kardinaal Gooi ions, aartsbis
schop van Mechelen heeft een schrjjven
van Z. H. Leo XIII openbaar gemaakt,
waarin de Paus zjjn vurigen dank betuigt
voor de gehechtheid aau den H. Stoel van
de Belgisobe journalisten, en zjjn zegen
schenkt ook aan alle Belgen, die hebben
bjjgedragen aan de geldeljjke gift den
Apostoliscben stoel gezonden.
De Graaf van Vlaanderen is naar
Zwitserland vertrokken. Prinses Lonise
van Coburg, wordt binnen eenige v/cke,
te Brussel verwacht.
Mevrouw Place, die een w reedat rdigen
dubbelen moord had gepleegd, is te New-
York door electriciteit gevonnisd.
De voltrekking van de doodstraf was
door den gouverneur Roosevelt be-
Dit is vroeger zeker op den echoot eener her-
togin in slaap gesust Mjjn ontaarde
man God bebbe zjjn* ziel heeft mjj dit
kind zoo wat eene maand geleden, op eekeren
avond gebracht. Hjj zeide mjj, dat bjj bet ge
vonden had ia het portaal van de Notre-Dame
kerkhet was in ffjn ljjnwaad gewikkeld en
alles wees op eene aristocratische afkomst. Ik
zou het u kunnen bewjjzen, indien de dronk
aard de kleertjes aiet verkocht had en de op
brengst in de kroeg Benardin verteerd.
Houd op, met je praatjes, moeder Car
pouillet, sprak Lorenzo, zeg mjj, hoeveel het kost.
Kjjk maar op het plankje, mjjnheer vjjf
honderd franke.
't Is waarlijk niet duur voor een meieje van
dit gewicht en zoo'n bevallig voorkomen.
Hier hebt gjj twee honderd franke voor
schot. Breng mjj van avond het kind onder de
arcaden van het Palais Royal. Dan zal ik u het
overige van den prijs ter hand stellen.
Den volgenden morgen ontwaakte het ge
kochte kind in het wiegje van de gestolen
Yrvonne, en lachte de burchtgraviB Van Char-
lery toe, die, over het bedje gebogen, ket
treurig met tranen in de oogen en een beklemd
hart, aanzag.
Denzelfden avond, dat hjj het kind ontvan
gen had, was hjj het aan Vanina gaan brengen.
Deze was, tegenover de bedreigingen van haar
man, wel verplicht, haar hart het ewjjgen op
te leggen en het arme kleine schepseltje, dat
nu voortaan Yvonne zou heeten, te ontvangen.
(Wordt vervolgd.}