No. 4168.
Maandag 24 April 1899.
24ste Ja
tbagêlaó voor cfloorè- on 3uuiö~3Collanè.
De openbare school.
Ccn cftóres.
Onthuld.
BUll'iïJNLAflD,
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
De Vereeniging tot bevordering van Ka
tholiek bijzonder Onderwijs, gevestigd te
Haarlem, heeft aan de leden van de Iweede
Jtomer der Statut-Generaal het volgende
adres verzonden, waarin zij met verschul-
digden eerbied en innig leedwezen en groote
bezorgdheid zegt kennis te hebben genomen
van bet tbans aanhangig wetsontwerp tot
invoering van den Leerplicht.
Italië.
HU MM ill MM
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem11,10
Yoor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Yoor het baitenland 2,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
PRIJS DER ADVERTENTIE!?.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer7R%»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
MN TIEN DJUïT"
AGITE MA NON AGITATE
Hoofdagenten voor het Buitenland'. Compagnie Générale Publieité Etrangèrt
G. L DA UBE 4' Co. JOHNF.JONES Succ., Pari» 31 its Faubourg Montmartri.
Het Adres der Ver. tot bev. van Kath.
bijz Onderwijs spreekt zich aldus uit
Met te meer vrijmoedigheid meent zij
hare stem tegen dat wetsontwerp te mogen
doen hooren, dewijl zij, van het oogenblik
af waarop zij de Koninklijke goedkeuring-
op hare Statuten verwierf, steeds blijken
heeft gegeven van oprechte liefde voor dege-
1 ij k onderwijs. Voor dat doel was haar geen
moeite, geen arbeid te zwaar, geen opoffe
ring te groot.
Zij spoorde hoofden van scholen aan tot
liet opleiden van geschikte jongelieden tot
onderwijzers en lang voordat de Regeering
er aan dacht, moedigde zij hen daartoe aan
door het verleenen eener gratificatie voor de
opleiding van iederen kweekeling die de
akte van bekwaamheid als onderwijzer ver
kreeg. Toen het Koninklijk Besluit van 3
April 1890 (Stsbl. No. 34) wérd uitgevaar
digd, had zij reeds 188 dergelijke gratifi
caties toegekend en uitgekeerd.
Vele bijzondere scholen, vooral ten platte
lande, werden door haar met geldelijke bij
dragen geschraagd.
Alom in het Bisdom van Haarlem be
vorderde zij het geven van normaallessen
en verleende zij daaraan krachtigen finan-
tieëlen steun.
Niettegenstaande de belangrijke daaraan
verbonden kosten, stichtte zij te Hoorn eene
kweekschool voor onderwijzers.
Tal van jongelieden en jongedochters,
wier maatschappelijke positie zulks ver-
eischte, verschafte zij de middelen voor eene
degelijke opleiding tot den onderwijzers
stand. Door directen of indirecten steun
harerzijds, werd de acte van bekwaamheid
verworven door meer dan 300 personen,
die thans, voor zoover nog in leven, allen
eene eervolle plaats in de maatschappij in
nemen, zoo in het Bisdom van Haarlem,
als elders in deii lande.
Als middel tot bevordering van het on
derwijs, beijverde zij zich ook de maatschap
pelijke positie der onderwijzers te verbe
teren en hun de zorg voor den ouden dag
te verlichten.
Heeft alzoo de Vereeniging door haar
jarenlangen, onafgebroken arbeid, door de
opoffering van meerdere tonnen gouds, haat
liefde getoond voor het onderwijs der jeugd,
diezelfde liefde doet haar thans het aanhan
gig wetsontwerp kenmerken en aanwijzen
als otinoodig en als selv delijl'.
Onnoodig, omdat al de staatkundige par
tijen in den lande, geen uitgezonderd, ja
veelal met bewonderenswaardiger, ijver het
zelfde doel nastreven, dat de Regeering met
dit wetsuntwerp zegt te beoogen.
hmoodigomdat het opzettelijk school
verzuim in verhouding tot de bevolking be
stendig vermindert, en, wellicht juist door
7 EU 1 L LET O A'.
60 (Vervolg.)
wik zou u ook nog kunnen zeggen, ve -
vo'gde Jacob gestreng, dat ik uit naam van
uw eerbied waardigen oom, den kolonel V*n
Norrent hier kom, die na een onderzoek van
twee dagen er eindeljjk in geslaagd is, de plaats
te ontdekken, waar gjj n a's een misdadiger
verbergt Msar ik kom hier alleen in mjjn
naam. Het jonge meisje, dat daar staat, hebt
gfj in een valstrik gelokt, om haar in het ver-
deif te storten, en ik
Dat is te veel, schurk, die gjj rijt i Ik
zal j« die beleedigingen betaald zetten, iiep
Ludovic uit, buiten zichzelven van kwaadheid,
terwijl hjj met een opgeheven stoel in de hand
op Jacob toesnelde.
In haar angst wierp Jeanne zich tusschen
beiden in.
Jacob, sprak zjj huilende, ik weet niet,
waarom gjj zoo toornig wordt Mjjnheer
ent bemint mjj oprecht, en om mjj
ebt» op de toestemming
huweljjk. Ik weet niet,
weigeren,
eene heele opec-
terstond begreep,
el vergoed bad,
had voorgelogen,
'endeling, riep hg
en tengevolge van de krachtsinspanning der
bijzondere school, ons land zich reeds thans,
in dit opzicht, een positie heeft verworven,
die den toestand in het land, waar school
dwang het eerst werd ingevoerd, zoo niet
overtreft, dan toch zeer zeker evenaart.
en /oidelijl, omdat de liefde, die thans al
gemeen wordt gekoesterd voor het onder
wijs, bij velen door den op te leggen dwang,
tot wrevel zou overgaan, minstens tot on
tevredenheid zou aanleiding geven, en zulks
aan het onderwijs in het algemeen meer
nadeel zou berokkenen, dan er in de be
staande omstandigheden voordeel uit den
schooldwang kan geboren worden.
O o
ièehudelijb, voor bet onderwijzend per
soneel, én door de tijdroovende en onaan
gename taak «den onderwijzer bij dit wets
ontwerp opgelegd, én door de weerzin wek
kende verhouding, waarin hij wordt gebracht
tegenovei de ouders zijner leerlingen.
S hui/t lij/:, inzonderheid voor het Bijzon
der onderwijs wegens de meerdere kosten
die daaruit zouden voortspruiten. Een nadeel
dat niet uit den weg wordt genomen dooi
de vage belofte eener geldelijke tegemoet
koming aan de bijzondere school. Immers
aan die belofte zal wel alle waarde wor
den ontnomen door de overweging dat,
O O
reeds zonder verplicht herhalings-onderwijs,
de gelijkstelling der bijzondere school met
de openbare, voor land en gemeenten, eene
meerdere uitgaaf zou vereischen van onge-
o o
veer zes millioen 's jaars.
6ehadeltjfvooral omdat in dit wetsont
werp, noch in vorm, noch in wezen, op
voldoende wijze wordt rekening gehouden
met de gemoedsbezwaren van velen.
Ten aanzien van het verplicht herhalings-
onderwijs in dit wetsontwerp opgenomen,
slechts een enkel woord.
De goede vruchten van ons tegenwoor
dig herhalings-onderwijs, dat gestadig zich
uitbreidt en meer en meer wordt gewaar
deerd, gaan er grootendeels door verloren.
De finantiëele lasten, die het noodwendig
na zich sleept, zijn ondragelijk. Eii bovenal,
vermits het bevorderen der goede zeden
Staatsplieht is, veroordeelt het verplicht
herhalings-onderwijs in dit aanhangig wets
ontwerp zich zelve.
Redenen waarom de Vereeniging voor
noemd eerbiedig doch tevens met den mees
ten ernst, Uwe Kamer verzoekt aan het
thans aanhangig wetsontwerp op den Leer
plicht, hare goedkeurig niet te verleenen.
Hetwelk doende enz.
De Vereeniging voornoemd
B. DANKELMAN, Voort tier.
W. H JANSEN, Secret rü.
Met angst en vrees slaat het liberalisme
den voortgang gade van het bjjzonder on
derwijs hier te lande. Het feit, dat alom
bijzondere scholen verrijzenmoet nood
zakelijk gevolgd worden door een ander
feit, dat het aantal leerlingen der opeu-
bare school afueemt. Reeds vernam men
nu en dan, dat een openbare school moest
gesloten worden bij gebrek aau leerlingen,
omdat in den omtrek een bijzondere school
werd opgericht.
ziedend van toom uit, terwjjl hg met gebalde
vuist op Ludovic afkwam, zoo wordt uwe be
driegerij ontmaskerd. Gjj bebtdit licktgeloovige
kind wijs gemaakt, dat mijn vader zich tegen
een huweljjk verzette, maar ik zeg u, dat het
nooit uw voornemen geweest is, dit meisji te
huwen
Jeanne was plotseling doodsbleek geworden
en haar bloed scheen in hare aderen te stollen.
Eensklaps was er een licht voor baar opgegaan.
Ludovic had haar dus bedrogen
Toch aarzelde zjj nog aan deze vreeselijke
waarheid te gelooven, en den vrjjheer met een
ontsteld gelaat aanziende, schudde zjj hem aan
den arm, om hem ie wekken uit zjjne verdoo-
ving, waarin hjj eenskbips gevallen scheen.
Ludovic, sprak zij roet den klank der
diepste wauhoop in hare stem, gjj zegt niets.,
gjj antwoordt niet I
Ziende, dat de jonge man met gebogen
hoofd roerloos bleef staan, zonder een woord
te spreken, zakte zij in een armstoel neer, en
was op het punt onder het gewicht der wanhoop
te bezwjjken.
Voor deze uitbarsting van zooveel oprechie
smart, voelde Jacob zijn toorn tegen het onge
lukkige slachtoffer van den vrjjheer Van Nor-
rent bedaren, maar zijne woede tegen den be
drieger werd er zooveel te grooter door.
Mjjnheer, zeide bij, en de woorden ble
ven hem bjjna van toorn in de keel steken,
gjj zult wel begrjjpeD, dat uw gedrag eerher
stelling eischt Wat zjjn nu uwe voor
nemens
De vrjjheer Van Norrent die wat van zjjne
Wrhe gen wij ons hierover, voor de li
beralen zijn deze gebeurtenissen een bron
van spijt en verdriet, omdat zij wel weten,
dit de oppnbare school steeds eeu krach
tig bolwerk voor hun richting is geweest.
Ook zij weten, dat wie de opvoeding der
jengd in handen hebben, over de tiekomst
kunnen beschikken en dat dus het verloo-
pen der openbare school wijst op een ach
teruitgang van het liberalisme.
Wij wezen er reeds vroeger op, dat de
liberalen krachtige pogingen doen om dat
verval van de openbare school tegen te
houden. Het niet voldoen aan den eisch
van rechtsgelijkheid voor het bijzonder en
het openbaar onderwijs is een dier mid
delen. De bjjzondere sch Jen krjjgen, in
dien zjj voldoen aan de bepalingen der
weteen toelage uit de Staatskas, maar
van gelijke behandeling met de openbare
scholen is tot nog toe geen sprake. Des-
ondauks gaat het bijzonder ouderwjjs met
reuzenschreden vooruit. De liberale tegen
werking deert haar slechts weinig, omdat
de offervaardigheid dpr voorstanders vau
iiet bijzonder onderwijs vergoeden, wat van
overheidswege aan haar wordt te kort ge
daan.
Het nieuwe wetsontwerp der Regeering
lot invoering van leerplicht overigens
Je toepassing van een oud liberaal begin
sel heeft hetzelfde doelnl. de ont
volking der openbare school te voorkomen
Maar wij durven te voorspellen dat, in
dien dit outwerp tot wet mocht worden
erheven, de openbare school er toch niet
populairder door zal worden en de bjjzon-
ere school er geen leerlingen door zal
verliezen. De liberalen schijnen niet te be
grijpen dat dergelijke m;ddelen om hun
school te bavoordeeleu, al heel weinig m^er
baten sedert de kern van ons volk tot de
overtuiging is gekomen, dat de neutrale
Staat8scho ff een onding is, alleen te waar-
deeren door ouders die met alle geloof
hebben gebroken en slechts hun kinderen
naar de school zendeD, omdat dit nu een
maal voor hun maatschappelijke vorming
noodig word* geoordeeld.
Behalve met de hulp van den Staat
frachten de liberalen ook langs den weg
der redeneering de bijzondere school te be-
i.aleelen. In een hoofdartikel van de A.
flott. Ct. lazen wij deze week de onbe
wezen beschuldiging, dat afzonderlijke op
leiding (hier bedoelt het blad: de oplei
ding der bijzondere school) verwijdering
en wantrouwen kweekt. Deschrpver hoopte,
dat ons land bewaard bleef voor een ver-
v. jjdering en wantrouwen als bijv. in Frank
rijk en ook in België tusschen de partjjen
bestaat. «Niets schijnt ging het blad
oort ons meer bevorderlijk om bij de
massa van het volk, bij de eene partij zoo
wel als bij de andere, vooroordeel, onge*
rijmde voorstellingen en wederkeerig wan-
tr iuwen tegen te gaan dan de opleiding
di r jengd in dezelfde school. Dat hebben
h'er te lande de Jod°n begrepen, toen zij
n.et zoo groote meerderheid zich tegen de
wen8chen van dr. D(Inner verklaarden.
N ets is doodender voor het anti-semitisme
ditii de gemengde school. De onthouding
van Katholieken en Anti-revolutionnairen
ve warring bekomen was, begreep, dat hjj alL en
de r zjjne buUalheid zich ton redden uit een
toi stand, die met een treurspel scheen te
zullen eindigen.
Mtt eeae uitdrukking van minachting op
het g' Lat sprak hjj daarom op spottendeu
toon
Wc', wel, mjjn jongen, deukt gjj mjj
vrees aan tv jagen met uwe gioote woorden van
eerherstelling die in uw mond een zonderlingen
k'auk hebben. Hoewel ik geen uniform draag,
ben ik niet minder dapper dan gjj en nog nooit
ben ik voor een gevecht teruggedeinsd.
Maar ik doe d< n eersten den besten de eer
maar niet aan, zich met mjj te meten. Wat
uu het huweljjk zlve betreft, daarover behoef'
ik mij tegeuover u niet te verklaren. Dat is
rnjjü antwoord. Of het u voldoende is of niet,
ik verzoek u ernstig uign woning te verlateD,
en als gjj aan mjjn verzoek geen gehoor geeft,
dan kon ik daardoor wel eens tot een nood
lottig uiterste gedreven worden
De soldaat had z'ch geweld moeten aandoeD,
om de onbeschaamde woorden van den vrjjheer
tot liet einde toe aan ts hooren.
Elke spier van zjjn gelaat trilde, en in zjjne
oogen, die hjj onafgewend op Ludovic gevestigd
hield, schit'erde een onheilspellend vuur. Alsof
hg eensklaps door een aanval van waanzin aan
gegrepen werd, snelde bij op deu vrjjheer toe
met opgeheven vuist.
Ellendeling, riep hjj uit, omdat gjj wei
gert naar reden te luisteren, zal ik u op eene
andere manier straffen
Ludovic had intusschm ongemerkt een geladen
belet reeds, dat de openbare school in dit
opzicht baar invloed teu vol'e doet ge
voelen.
Uit dit fraaie artikel zullen wij niet meer
aanhalen. Van het hier geciteerde kunnen
wij bijna zeggen zoov-el woordeD, zoo
veel onjuistheden. Hoe ban de N. R. Ct.,
bijv. baar beschuldiging waar maken, dat
de bijzondere school verwijdering en wan-
tiouwen kweekt Dit is een insinuatie, wel
ke wij eenvoudig schandeljjk noemen. On
der slechts éen voorwaarde heeft de Ar.
R. Ct. gelijk en deze is, dat men onder
verwijdering en wautrouwen verstaat het
streven naar voorzichtigheid ten opzichte
van hetgeen ons van liberale zijde wordt
verkondigd.
Doch deze nadere verklaring wordt door
het liberale blad Diet gege/en en wij moe-
teu dus aau deze woorden de beteekenis
hechten welke zij in het spraakgebruik
bezitten. Doch dan bevatten zij niets dan
laster en verdachtmaking en voegen wij
de A. R. Ct. toe, dat zij de bijzondere
scholen niet kent, of zoo zij ze wel kent,
moedwillig de waarheid in het aangezicht
slaat.
Voorts begrijpen wij nie*, hoe het blad
er o. a. Frankrijk bij kan halen, waar de
bijzondere scholen door de liberale en ra
dicale autoriteiten zooveel mogelijk worden
belemmerd, waar een zeer ongelijke strijd
tegen de neutrale school met moed en vol
harding wordt volgehouden en waar de
verwijdeiing eD het wantrouwen tusschen
de staatkundige partijen wordt gewekt en
gevoed door de godloochenaaisdie zich
de voornaamste ambteD in de Republiek
hebben weten te verschaffen.
De N. R. Ct. meent, dat vooroordeelen,
ongerijmde voorstellingen en wederkeerig
wantrouwen uitsluitend kunnen worden te
gengegaan door de opleiding der jeugd in
dezelfde school. Jaindien het mogelijk
ware alle s'rijlvragen, alle geloofsquaes-
tiën en alle politieke en sociale vraagstuk
ken met een slag te vernietigen, dan zou
er ook geen bjjzondeze school meer be
hoeven te bestaan. Dan zou men de kin
deren kunnen opleiden tot wezens, die in
hun later leven den materieelen strijd om
het bestaan hadden te voeren, evenals de
dieren dit moeten doen, maar verder niet
behoefden na te denken over hoogere belan
gen. En met deze materieele, echt-neutrale,
opvoeding zou ook elke mogelijkheid ver
vallen van vooroordeelen, ongerijmde voor
stellingen en wederkeerig wantrouwen. De
materialistische wereldbeschouwing zou op
de school haar intrede hebben gedaan en
de opvoeding zou er zeer door vereenvou-
d gd worden.
Maar dit ideaal van het liberale blad
zal vooreerst niet worden vervuld zelfs
niet al werkteu alle Joden in ons land er
aan mede. De orthodoxe Joden men
denke slechts aan dr. Dünner denken
er anders over. Zij gevoelen te goed, hoe
het anti-semitisme in de wereld is geko
men en schamen zich over hun geloofsge-
nooten, die door hun houding en hande
lingen terecht veler verontwaardiging op
wekken. Het Rotterdamsche blad had beter
gedaan hier de sympathie der Joden voor j
revolver van een wapenrek genomen, legde aaD,
en t of den huzaar in de borst Deze viel als
ren blok op den grond neet onder het uitstoo-
!en van een vreeseljjken smartkreet.
Jeanne, die tijdens dit tooneel in half bewus-
teloozen toestand, in den armstoel gezeten had,
zoodat zjj van alles, wat om haar voorviel, vol
strekt geen besef had, hief bjj den knal van bet
pistool plotseling het hoofd op.
Toen zij ba r broeder bloedend en beweging
loos op den grond zag liggen, snelde zjj naar
hem toe, begon te jammeren, knielde naast
den gewonde neer en beproefde met hare han
den het bloed te stelpen, dat met kracht uit
de borst stroomde lot zij bewusteloos naast
het lichaam van haar broeder neerzonk.
De gezelschapsdame verschrikt door deze
vreeeelgke ontknooping was de deur uitgesneld.
De vijjheer Van Norrent had den revolver
op tafel gelegd. Toen riep hij een bediende,
en zorder hem met een enkel woord eenige in
lichtingen te geven over het voorgevallen drama,
belastte bjj hem op koelen toon met de zorg
voor den gewoode en het jonge meisje. Toen
ging bjj naar Parjjs op weg, om zich daar bjj
bet gerecht als een moordenaar gevangen te
geven.
XXII.
Drie dagen waren er verloopen, sedert Jacob
vertrokken was, om Jeanne op te zoeken, en
door deze lange afwezigheid verkeerde vader
Martial in den grootsten acgst. Zou bjj, na
zooveel ongelukken ondervonden te hebben nog
de openbare school maar buiten bespreking
tr laten want deze komt hoofdzakelijk
voort uit de groote onverschilligheid van
velen voor elk hooger beginsel.
De Minister van Binnenlandsche Zaken
heeft voor een tweetal maanden in de Eer
ste Kamer de openbare school trachte
zuiveren van den blaam,
telooze neutrale school zou
dat de tegenstanders dier
in discrediet te brengen,
cat uur maakten en haar
opdrongendie de wetgevè
gewild.
Wij zouden wel eens willen
op welke wijze de openbare sch
ueutraal kan zijn dan dat el
over hoogere zaken er absoluut
is, omdat dan de onderwijzer
moet komen met de godsdienstige over
tuiging van andersdenkenden. In het gun
stigste geval is daarom de openbare school
zouteloos neutraal, en in vele andere ge
vallen is zij nog erger, oi"iat baar >n-
derwjjzersbegrippen op godsdienstig en
maatschappelijk gebied zjjn toegedaan, die
iudruischen tegen a'les wat wjj vereere,-
en eerbiedigen.
Iudien de wetgever een andere neutra
liteit heeft gewild dan de tegenstander*
der openbare school haar toeschreven, da"
blijkt dit niet uit de woorden der wet-n
wij betwijfelen het, of er een formule zou
kunnen gevonden worden, waarin uitge
drukt wordt, welke neutraliteit de Minis
ter hier heeft bedoeld. Het wil ons voor
komen, dat den Minister hier voor oogen
heeft gezweefd het beginsel der moderne
secteschool, die geheel ia overeenstem
miDg zou zjjn met het ideaal vaneen «gods
dienst zonder geloofsverdeeldheid.»
Doch voor al die mooie uitvindingen be*
danken de voorstanders van het bijzonder
onderwijs feestelijk, want ook zulk een
neutraliteit is meer dan zouteloos.
Neen, de openbare school kan niet ge
schikt zijn voor al de kinderen onzes volks,
hoogstens voor degenen, die het godsdien
stig element in de opv<^
niet willen. De liberalen
ook maar van afzien om
der wijs aan te preeken a
niet van kunnen gediend z"
verdachtmakingen der libera
bjj zonder onderwjjs, zjj kunne
hinderendat de bijzondere scno
bloei toeneemt en zich meer en meer in de
gunst onzer natie mag verheugen.
Schrjjft de A. Rott. Ct., dat zij reeds
lang de iliusie heeft moeten opgeven d
de voorliefde voor het openbaar onderwy
in ons land algemeen zou kunnen zjju
het laat zich wachten, dat er een tijd komt,
waarop nog meerdere illusiën omtrent de
openbare school zullen verdwijnen
Als om strijd maken de bladen, katho
lieke en niet-katholiekemeiLng van
het Kroningsfeest van Z. H. Leo XIII t e-
houden in de St. Pieterskerk te Rome.
liet verlies van zjjn zoon moeten betrenren.de
eenige steun en de eenige troost, die hem o
aarde overgebl.ven was!
In den namiddag van den vierden dag boord
de blinde het geluid van zware voetstappen ju
de trap, met koortsachtige hand opende bjj
haastig de deur en op den drempel riep hg
angetigen toon
Jacob, zjjt gjj daar
Niemand antwoordde de persoon, di
boven klom, was plotseling bljjven staan
deu grjjsaard oplettend en vol ontroering
alsof hjj zich zjjne trekken voor den geest po
te roepeo. Deze bezoeker was een man
schralen lichaamsbouw. Om de kin droeg
een witten riDgbaard hoewel zjjn gelaat en ijj
houding op een vjjftig-jarigen leeftjjd wezt
Hjj droeg een gewaad, dat door zjjn snit een
Amerikaanschen oorsprong verried een ruinae
broek met groote ruiten, een kort vest .net
koperen knoopen, en van een vorm, die m s-
schien zeer gemakkeljjk was voor de beweging,
maar niet de minste sierljjkheid bezat verder
een zjjden hoed met breedeu platten rand en
een grooten vastgeknoopten das. Deze persoon,
die op zoo zonderlinge wjjre uitgedost was,
moest wel een landverhuizer zjjD, die van eene
reis door Amerika terugkeerde.
Eensklaps stapte hij driftig naar den blinde
toe, greep hem bjj de beide handen en sprak
op ontroerden tooD
Martial, mjjn beste Martial, de Hemel
heeft n het gezichtsvermogen ontnomen, maa-
herkent gij mjj niet meer aan mjjne stem
Woril vervolgd.)