No. 4174.
Maandag
1 Mei 1899.
24ste ia»
HDagBlaó voor <3Kooró~ en S£uió-<3Colland.
Een nationaal protest.
Onthuld.
BUITENLAND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
f 1,10
1,40
2,80
0,03
Zweden en Noorwegen.
België.
Duitaohland.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het baitenland c
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
M AïN rii.AÜK.41
50 Cents.
Vl%»
AGITE MA NON AGITATE
De Voorzitter der Tweede Kamer heeft
in de deze week gehouden zitting eene be
langrijke mededeeling gedaan. Hij zeide
nl.dat tot nu toe niet minder dan 758
adressen zijn ingekomen naar aanleiding
van het aanhangig wetsontwerp tot invoe-
riug van den Leerplicht.
Dat groot aantal adressen getuigt wel
van de buitengewone belangstelling der na
tie in het onderwerp, dat in bedoelde wets-
voordracht werd geregeld maar die be
langstelling strekt niet ten gunste van de
wet-Borgesius, want van de 758 adressen
was er slechts een, waarbjj d6 aanneming
van het ontwerp werd verzocht. Alle an
dere hadden de bedoeling van de Kamer
de verwerping van den Leerplicht te vra
gen. Neemt men hierbij in aanmerking, dat
die eenling onder de ingediende adressen
afkomstig was van den Bond van Neder-
landsche Onderwijzers, de radicale onder-
wjjzers-vereeniging, dan behoeft het geen
betoog dat de wetsvcordraeht-Borgesius
door de natie feitelijk is afgemaakt.
Wp zouden het ons daarom niet kun
nen begrijpen wanneer de Kamer deze
adrrssen naast zich neerlegde en bjj meer
derheid van stemmen aan deze wet haar
goedkeuring schonk. Daargelaten nog de
hoogst ernstige motieven tegen den leer
plicht en bet herhalingsonderwijswaar
over wij herhaaldelijk onze meening heb
ben gezegd, schpnt ons de adres-beweging
zulk een grootsch karakter te hebben ver
kregen, dat hier zeker mag gesproken wor
den van eene nationale oppositie tegen de
voorgedragen wet.
Blijven over het algemeen de voorstel
len, welke door de Regeering aan de Staten
Generaal worden gedaan,buiten de beschou
wing van bet volk,omdat de Afgevaardigden
in de Tweede Kamer tot taak. hebben de
voordrachten der Regeering te onderzoe
ken en toetsen aan de volksbelangen, dit
maal heeft ook de natie gesproken en in die
talrijke adressen haar oordeel aan de Volks
vertegenwoordiging kenbaar gemaakt. De
Kamer kan nu niet zeggen, dat het onzeker
is, hoe in het land over deze wetsvoordracbt
wordt geoordeeld. Zij hebben slechts de
adressen te raadplegen en zullen in de aan
gevoerde motieven zeker geen aanleiding
vinden om de Regeering in haar streven te
steunen.
Zelfs de voorstanders van den Leerplicht
in het algemeen mogen zich nog wel twee
maal bedenken, eer zjj aan de wetsvoor
dracbt hun stem geven. Men kan het in
de wet belichaamde bpginsel van harte
toegedaan zijn en zelfs iedere bepaling der
FEUILLETON.
66
Vervolg.)
Neem baar mee, mevrouw, aprek hij tot
de gouvernante, neem haar mee, zoo ver mo
gelijk van dit vreeseljjke tooneel.
XXVI.
De burchtgraaf Van Charlery wilde zoo spoe-
dig mogelijk (leze sombere plaats verlaten, toen
hfj eensklaps door het geopende venster de hel
dere stem van een jong meisje in den tuin
hoorde zirgen.
Een lied in dit buis, en onder dergelijke
omstandigheden scheen hem iets zonderlings en
hij bleef stsan, om te luisteren. De stem, die
nu en dan door een vreemden lach onderbro
ken werd, zong in een Fransch dialect, dat
Amaury in zijne jeugd meende gehoord te heb
ben, in den tjjd, toen hjj met 2jjne ouders in
de omstreken van Amiens woonde op een kas
teel de boerderij van vader Martial
bem plotseling in het
i onwillekeurig sid-
wet onderschrijven, en toch de goedkeu
ring der wet weigeren met het oog op den
algemeenen tegenstand, in het land op te
merken naar aanleiding der voordracht.
Wij bedoelen hiermededat hot niet
slechts met het oog op de aangevoerde gron
den maar ook op de nationale oppositie
tegen de wet een eisch is, dat zij door de
Tweede Kamer wordt afgewezen. Waar als
't ware het grootste deel der natie zich
heeft uitgesproken tegen de wet en slechts
een flauwe klank zich heeft doen hooren
voor de wet, daar zou de Kamer hande
len tegen den uitdrukkelijk verklaarden
volkswil, indien zij de wetsvoordracht goed
keurde. Ja, wij zouden zelfs gegronde twij
fel koesteren, of de Tweede Kamer in haar
geheel nog wel de uitdrukking was van
de overtuiging der natie indien zij kon
besluiten in dit opzicht met de Regeering
mede te gaan.
Dr. Schaepman heeft te Heerenveen
het woord gevoerd over de eenheid in de
Katholieke partij en betoogd, dat die een
heid niet zou verbroken worden, indien hij,
als Katholiek, vóór Leerplicht was. Maar
hij boude het ons ten goede, dat die een
heid, welke ook wjj aannemen en waarvan
de talrijke adressen tegen den Leerplicht
zoo schitterend bljjk geven, slechts in zijn
verbeelding bestaat, wanneer hij zich ver
klaart voor het ontwerp-Borgesius. Hij
moge van den Leerplicht op zich zelf geen
tegenstander zjjn nu geheel het Katho
lieke Nederland zich als éen man verklaart
tegen de aangeboden wet, is het op zijn
miust genomen een wonderlijke opvatting
van de eenheidwanneer men uit goed
keuring van het beginsel der wet, ook de
wet-zelf gaat goedkeuren.
Wij zullen hierop niet verder ingaan en
sluiten ons geheel aan bij hetgeen De Grond
wet van dr. Schaepman heeft gezegd
«Geheel de te Heerenveen gehoudeu rede-
voeling vloeit weer over van het optimisme
en de royaliteit in denkbeelden, welke een
van des doctors karaktertrekken is. Ieder
die zich van de oratorische bekoring, waar
dr. Schaepman een zoo groot deel van
zijn invloed aan daukt, en die ook van deze
redevoering uitgaatweet los te makeu,
zal met een koel hoofd moeten oordeelen
gelijk wjj, dat de doctor even ver verwij
derd staat van het leven in de practijk als
hij het idealisme nabijkomt.»
Naar onze meening kunnen hier prac
tijk en idealisme hand aan hand gaan, wan
neer onze Volksvertegenwoordiging naar
de stem des volks luistert. Het zij verre van
ons om een advies te willen geven aan de
Leden der Tweede Kamer. Zij hebben dat
advies Diet noodig, maar even goed als zoo
hangende woorden, alsof zij zich tot een onzicht
baar wezen ricbite, nu eens vol teederheid, dan
weer op toornigen toon of barstte eensklaps in
snikken uit.
't Is een arme krankzinnige, zeide Amaury
tot zich zelf. Maar welke vreemde gedachten
komen er eensklaps ia mjjn geest op
Zoo spoedig mogeljjk verliet bjj het vertrek.
In de gang ontmoette hij mevrouw Martagna,
die zich met moeite voortsleepte, zoodanig was
zij door de gebeurtenissen ontsteld.
Mevrouw, sp*ak hjj, een enkel woord,
als het u belieft
Hebt gjj het jonge meisje, dat daar in den
tuin zingt, meer gezien Weet gjj wie zij is
't Is een ongelukkige, die haar verstand
sehjjnt verloren te hebben, antwoordde de gou
vernante zij is door de tuindeur, die open
stond, binnengekomen.
Maar, hernam de burchtgraaf op onge-
duldigen toon, wie is zjj
Zjj heet Jeanne Dutrooz, en is de doch
ter van dien ongelukkigen blinde, die
Bjj de eerste woorden had Amaury reeds
genoeg begrepen, deze arme krankzinnige was
zijn kind. En de oude mevrouw Martagna ver
baasd latende staan, was bij als een krankzin
nige den tuin ingesneld. In een oogenblik was
hjj bjj Jeanne, die hij in zjjne armen sloot en
tegen zjjn hart drukte terwjjl hij haar zjjnlief
kind noemde en er niet aan dacht in zjjne
eerste opwelling van vreugde, dat de krank
zinnige aie* in staat was hem te begrijpen,
eenre verweerde ?,ich woedend en schreeuwde.
_elj>, help,// riep
vele adressen tot dat Staatslichaam zijn
gericht met verzoek de wet-Borgesius
niet goed te keuren, nemen wij vrijmoe
digheid om de aandacht der Volksverte
genwoordiging te vestigen op het karakter
dezer adres-beweging.
Deze oppositie komt niet voort uit eigen
belang en steunt niet op egoïstische gron
den. Het is een uitsluitend moreel belang,
dat tot basis dient van de adres beweging.
Er kan niet van gezegd wordendat de
inwilliging van het verzoek tot verwerping
der wet anderen zal benadeeleD, want vóór
de indiening er van was geen stem uit de
natie opgegaan om een dergelijk ontwerp
aanhangig te maken.
De minister Borgesius heeft uitslui
tend de bedoeling gehad met deze voor
dracht de liberale beginselen in onze wet
geving, voor zoover dit nog niet het geval
is, geheel door te voeren. Er bestond geen
enkele reden om juist nu met eene wet op
den Leerplicht te komen. Volgens het una
niem getuigenis van alle school-autoritei-
ten is het schoolverzuim, zoowel het vol
strekte als het betrekkelijke, aan het af
nemen. Door zedelijke middelen is men er
in den laatsten tijd in vele plaatsen toe
gekomen om het schoolverzuim tot een
minimum te beperken, een minimum, dat
misschien niet eens door zuiver wettelijke
maatregelen zou kunnen bereikt worden.
En waar men nu op den goeden weg is,
waar zonder dwang reeds schoone resul
taten zijn tot stand gebrachtdaar gaat
bet niet aan om met ruwe hand in te
grijpen en als 't ware te verklaren, dat al
die zedelijke middelen tot wering van het
schoolverzuim onvoldoende zijn. Hiermede
geeft men niet slechts een slag in het aan
gezicht aan allen, die sedert jaar en dag
het getrouw schoolbezoek onder de kinde
ren der handwerksklasse hebben aangemoe
digd, maar men bewijst er den arbeiders
stand ook geen dienst mede, omdat het
geen eerst vrijwillig werd gedaan, na aan
neming der wet door dwang zal geschieden.
Vandaar dan ook verheugen wij ons over
de talrijke adressen aan de Tweede Kamer.
Er blijkt uit, dat wij, Nederlanders, niet
gedwongen willen worden tot hetgeen we
vrijwillig wenschen te doeD. Niemand zal
ons tegenspreken, dat bij de voortgaande
ontwikkeling ook zelfs de laagste standen
der samenleving allengs meer tot de over
tuiging zjjn gekomen, dat goed onderwijs
een der middelen is om de jeugd bekwaam
te maken voor den strijd om het bestaan.
En waar die overtuiging meer doordringt,
daar beslaat voortdurend minder reden tot
schooldwang. Wat misschien een 25 tal
jaren wensehel jjk is geweest, is het nu niet
wie zjjt gjj wat wilt gij vac mjj
Gij zijt Ludovic toch niet?
Hjj wacht mjj 1 hier op deze plaats
heeft hij mij voor van avond bescheiden
en dan zal hjj mjj meenemen heel ver
wegEn morgen zal ik zjjne vrouw
zjjn 1 Ludovic 1 mjjn Ludovic men
wil mjj wegvoeren 1 Kom toch 1
kom mjj verdedigen.
Jeanne, die woedend scheen te worden, keek
haar vader aan met oogen vol ontzetting en
stiet hem met de kracht der wanhoop van
zich af.
Bjj dezen aanblik voelde Amaury zjjn hart
ineenkrimpen, en de tranen liepen hem in
stroomen langs de wangen.
1 jjk, gij weent, hernam de krankzinnige,
die door de smart van haar vader wat kalmer
geworden was, wsarom weent gij r
Omdat ik uw vader ben, en gij mij ver
stoot, antwoordde de burchtgraaf, terwjjl hjj
beproefde in de verstoorde hersenen eenig licht
te brengen.
Jeanne begon te lachen.
Gjj mjjn vader.
Toen scheen zij een oogenblik na te deuken.
Js, ik ben uw vader, uw ongelukkige
vader, die u met zjjn gebeele hart bemint,
meer dan Ludovic u bemind heeft, antwoordde
Amaury en beproefde haar tot zich te trek
ken. Maar de krankzinnige hoorde hem niet
meer en was weder beginnen te zingen.
De burcygdÉ^M^ht naar een middel, om
Jeanne kwam er
ver.i^^^^^^^^lri^pjjn geest op.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie o n I a a t.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicitè Etrangère
G. L DAUBESfCo. JOH N,F.J ONES Succ.y P ang 31 its Faubourg Montniartrt.
meer. De Leerplicht is uit den tijd, omdat
betere begrippen omtrent net wenseheljjke
van goed onderwijs zich hebben baan ge
broken. Daarom beschouwen wij het aan
geboden ontwerp slechts als een uiting der
doctrinaire begrippen van deze Regeering
en in het bijzonder van den Minister van
Binnenlandscbe Zaken.
Moge de Kamer er ook zoo over den
ken Nogmaals, wij wagen het niet haar
een advies aan te bieden, gelijk in tal van
adressen is gedaan, maar wij meenenwel
te mogen wijzen op het nationaal protest
tegen de wet-B o r g e s i u s. Had de stem
der natie zich niet doen hooren, dan had
den de Leden der Kamer enkel rekening
te houden met hun persoonlijke overtui
ging. Nu is dit feitelijk niet het geval,
omdat een krachtige aandrang van uit de
burgerij op hen wordt uitgeoefend.
Dat die aandrang niet te vergeefs is
geweest, hopen wij van harte. De tegen de
wet aangevoerde gronden zijn voor het
meerendeel niet te weerleggen. Ze werden
aan de practijk qntleend en kunnen niet
door een misplaatst idealisme worden te
niet gedaan. Aan de Kamer is wellicht
spoedig het oordeel, of het nationale pro
test, op de werkelijkheid gegrond, de aan
neming der wet-Borgesius toelaat.
Nu de vrouwen het werk der mannen
gaan verrichten en haar eigen werk ver-
waarloozen, nu men manwijven bij de vleet
ziet komen die, zoodra ze in het huwelijk
treden, de eerste plichten eener vrouw tiet
kunnen vervullen, heeft een Noorweegsch
Afgevaardigde eeD wetsvoorstel ingediend
volgens hetwelk geen enkele jonge dame
meer huwen mag, zonder dat ze naaien,
breien en koken kaD, kortom, zonder dat
ze in staat is goed voor het huishouden
te kunnen zorgen. Zoo'n wet noemen wij
een der beste wetten die ooit gemaakt zjjD.
De Belgische socialisten zijn eene betere
zaak waardig, druk in de weer om de werk
staking in de steenkolenmijnen uitbreiding
te geven en zij slagen daarin naar wensch.
Maar de keerzijde van de medaille is deze,
dat de mijnwerkers met den dag armer
worden en dat zich nu reeds armoede en
gebrek aan het nood'ge in de gezinnen
doet gevoeleD. Dagelijks verliezen de werk
stakers 150.000 franks aan loon en duizen
den goed gezinde arbeiders in de fabrieken
hebben geen werk wegens gebrek aan
steenkolen.
De socialistische raddraaiers verjagen
de welvaart uit het land, het is een brutale
leugen, dat de loonen slecht zijn, sedert
1896 is de loonsverhooging met 30% ge
stegen door de welvaart die in de kolen -
Jeanne, sprak hjj, de vrjjbeer Van Nor-
rent heeft mij naar u toe gezonden, om u te
zeggen, dat hij niet hier kon komen en dat
hjj u bjj zich aan huis wacht. Zjjn rjjtuig, dat
eenige passen van hier staat, zal er u heen
brengen.
De krankzinnige stond vol bljjdschap op
en zeide
Ja, ik wist wel, dat hjj mjj getrouw zou
bljjven, ik wist wel dat hjj een eerlijke jon
gen was, dat hij mjj huwen zeu. Laat ons
dan terstond vertrekken
Aan de tuindeur gekomen, hield Amaury
een huurrijtuig aan en na dan koetsier fluiste
rend een adres opgegeven te hebben, steeg hjj
met Jeanne in het voertuig.
Een half uur daarna hield het rjjtuig voor
een groot steenen gebouw stil. De deur giug
open en beiden traden binnen.
Dit gebouw was een krankzinnigengesticht.
De ongelukkige vader had zjjn kind, dat
hij op zoo wonderdadige wjjze teruggevonden
had, aan de zorgen van een der beroemdste ge-
neesheeren toevertrouwd, terwjjl hij hem smeekte
geen enkel middel te sparen, dat de wetenschap
zou kunnen aanwende om de arme ongeluk
kige te genezen.
industrie heerscht, nu wordt die welvaart^
naar Duitschland verplaatst, wp"
en groote levendigheid uk'
steenkolenprijzen lieerscl
Belgen.
De Internationale
sel voor de herzienin;
regime in Afrika is W
bijeengekomen. Versch
den deelden de instruct
geeringen ten opzichte va
ontwerp dat in de vorigt »ei^a
behandeld. De besprekingen
niet afheden, Zaterdag, kon
rentie nogmaals bijeen.
Donderdag is voor
Breslau een proces gevo<
ster van boosheid zekert
in 1885 zijn tweede vro
haar lijk in zijn kelde
Hermann wordt ev.
twaalf kinderen irf
vergiftigd te hebbt
moorden wordt bjj
In de Schönh
aldaar wonend kooj
eerst zijn dochtertjes
andere van zes jaren,
zich zeiven van het 1
Armoede schijnt t
schuwwekkende dr'
Volgens e
moet het Berljjn
richten zeer veri
door den Ameri
sterdam, den hec
voering, waarin
marek met het
Nederland in te 1
x
De redacteur v
eenige andere pe.
Algiers werden gc
Rechtbank aldaar ve>
sonen kregen acht dag
dagen gevangenisstraf, be straf, die
den redacteur (den heer L i o n n e) z;
is nog niet bekend. Een nader or
zal plaats hebben.
Te Parijs is de liedjesdichj
C o r m e 1 gestorven. Hij heeft
zijn 53-jarigen leeftijd niet
7000 liedjes geschreven en laat
mogen na van 700.000 franks.
In den loop van de maand Jul
president L oubet een reisje maken
het Zuiden van Frankrjjk.
Allereerst bezoekt hij Marseille, wil
dan juist het 2500-jarig feest gevierd wot
van de stichting der stad door de PhS
ceeërs dan Toulon, waar hij het va
stapelloopen van de Jeu dl 4 «•/V kjjfwoj
en het tegenbezoek v, et Laüaansd
eskader ontvangt; ten slow.? Nizza en
schien Monaco.
Het Petit Journal bespreekt 3L
hoofd-artikel over het voordeel gelegd
in het maken van Duinkerken ot het rms
delpunt van de Fransche oorlogsvloot er
dat de haven dan buitengewoon geschi^
zou zijn om van daaruit den «inval» ijK~
geland te doen bij den aaustaandenoor
dat hij na eene twintig-jaiige afwezigheid I
de ontloken schoonheid der jen hoopte we
te zieD, en dat hjj nu als eere ong
krankzinnige terugvond, was «ugrjjpa
zjjne woede dacht hjj aan Diets .-liters dj
te wreken
In een der vorige hoofdstukken 1
gezegd, d&t de vrjjheer Ludovic Van No?!
na zjjne wettige zelfverdediging tege e ver 'Een
zoon van den blinden Martial zich bjj de rechtens
was komen aanmelden, en dat Jeanne met een
wanhoopskreet geheel buiten kennis naast het
bloedende lichaam van haar broed was neer
gezegen.
Esn bediende, die dadeljjk door Ludovic er'
bjj geroepen was, nam den gewonde en daarna
het jonge meisje op. Na beiden zoo goed mo
gelijk verpleegd te hebben, werd er om den
naastbjjzjjnden geneesheer gezonden.
De worde, die Jacob in de borst onf,
had, was niet dcodeljjk, de kogel wo
gehaald, maar de militair
bewusteloos.
Hjj V-J
«i*
