No. 4207.
Maandaa: 12 Juni 1899.
24ste Jaargang.
J
ïïagBlaó voor iS/Loorö- on
Partijgroepeering,
1)e Zwerfster,
15 UITEHliANlï
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
feuilleton.
Denemarken.
Frankrijk.
Duitsehland.
mm.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het baitenland
Afzonderlijke nummers
f 1,10
1,40
2,80
0,03
Dit blad verschijnt dagelij/cs, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
fmi NT 1 E N D lUr?
AGITE MA. NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor liét Buitenland: Compagnie Génerale Publicité Etrangère,
G. L. D A UB E Co. JOHN., PJONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
Iu liberale ooren heeft het woord cle-
ricaal geen goeden klank. Dit is een oude
waarheid welke in de gewij '.igde tijds
omstandigheden nog niets van haar kracht
heeft verloren. Hoe de liberale lichting
ook gedund is in de laatste tientallen van
jaren, zij zou het zich eene schande ach
ten wanneer haar van clericale zijde in
eenig opzicht steun werd geboden. Aan
het clericalisme heeft dan ook het libe
ralisme zijn recht van bestaan te danken
of liever gezegdhet liberalisme vindt
zijn grootste krachtwaar het optreedt
ter bestrijding van het clericalisme.
Men behoeft slechts even de nieuwe
Staatkundige Brieven van rar. S van
Houten in te zien om op te merken,
hoe strijd tegen het clericalisme ia zijn
politiek schering en inslag is. Hij komt
er rond voor uitdat de liberale partij
in den ruimsten zin genomen dus van
Baste rt tot Troelstra, in hoofdzaak
slechts ten doel moet hebben den strijd
tegen de dericalen. Geen enkele conces
sie mag in dien strijd aau de tegenpartij
worden gedaan, want de heer Van Hou
ten gevoelt het te goed, dat dan het
liberalisme feitelijk zijn reden van bestaan
heeft verloren.
Daarom blijft zijn parool: het clerica
lisme is de vijand en daarom vuurt hij
zijn liberale vrienden steeds aan om bij
zaken te verwaarloozen maar als hoofd
zaak te blijven beschouwen het onthouden
van alle politieke macht aau hen die
door hem tot de clericale partij worden
gerekend.
Velen van zijn partjjgenooten willeD zich
echter niet blind staren op dat eentonige
schrikbeeld, 't welk tot nog toe niet zoo
veel verschrikkelijks voor het land heeft
opgeleverd. Zij trachten zich te onttrek
ken aan die vrees voor het clericalisme
en doen a'sof zij een vrijer standpunt in
nemen dan de oud-liberalen.
Tot hen behooren deg nen, die in het be
kende Sociaal Weekbladhua meeningeu zien
vertolkt. Zij schudden de clericalpn vrees
van zich af en meenen in een reiner at
mosfeer te ademen dan de oud-liberalen,
die steeds aan hun afkeer blijven vast
houden.
Van daar, dat mr. Van Houten van
dien kant nog wel eens verwijten moet
hooren. Of ze verdiend zijnlaten wij
in het midden want het radicalisme is
op zijn beurt een even groote tegenstan
der van wat men onder clericalisme ver
staat, als het liberal'sme.
Hoort slechts wat het Sociaal Weekbl.
19 Vervolg
Zoolang Evra-d nog te Redon gevangen
zat, besloot zjj haar treurig verhaal, ging ik
hein iedere week met de kinderen bezoeken
en toen hjj naar Renn<>s vervoerd werd, begreep
ik dat ik hem natuurljjk moest volgen, en
mjjne bezoeken voortzetten, tk heb den pastoor
van ons dorp geraadpleegd bij keurde mija
voornemen goed en gaf mij het noodige voor
reis- en verblijfkosten ik zal dus hier
bljjven, tot aan den dag der uitspraak
ach mjjne vrienden, ik kan u niet zeggen wat
ik Ijjd hoe gaarne zou ik zijn- gevaogen-
sehap óeelenhelaas te moeten denken, dat
Evrard daar nu geheel alleen zit, eu aan een
harde broodkorst zijn honger moet ti llen.
Ik erken dat uw toestand pijnlijk is,
meende Christoffel maar ge hebt vrienden, en
zult wel een advocaat vinden.
O, die heb ik al en en een uitmuntende
ook. Evta d zal wat bljj zijn als hjj hoort dat
wijnbeer Bernard, de neef van ODzen pastoor,
voor hem pleiten wil.
Weet ge wat, Els», begeef u nu ter ruste
in plaats van morgen-oohtei d aanstonds
paar mgn werk te gaan, zal ik u bij den pre-
,,w '®r,gen die zal u dan wel veroorlo-
veD 1 ter welre^-. overige zullen we
da" lttUr We' reKftl*n- "-'«e geUo«£Mmde, na
schrijft, wanneer mr. Van Houten met
bazuingeschal de liberalen van elke se'na-
keering tot samenwerking en eensgezind
heid oproept. Het blad noemt die op
wekking tot aaueensluiting der liberalen
van Bast er t tot Tro els tra niet anders
dan auti-elericalisme. En daarvan wil
het blad natuurlijk niets weten. Neen
geen anticlericalismetenzij er eenig ge
vaar dreigtdat de kerkelijke partijen
met kans van slagen «samenspannen om
op een of ander-punt de vrijzinnige ge
dachte dour middel van Staatsgezag .te
kortwieken».
Deze voorwaarde is zeer curieus, omdat
zij zoo helder mogelijk in het licht stelt,
dat ook het radicalisme van het Sociaal
Wkbl. niet anders beoogt dan juist het
clericalisme te bestrijden. De kerkelijke
partijen mogen niet «samenspannen» om
door middel van bet Staat gezag de vrij
zinnige gedachte te kortwieken, want ook
dan zijn de radicalen anti-clericaal.
Nu vragen wij, wat anders het doel kan
jjpzen van eeDe staatkundige richting dan
om door het Staatsgezag zijn beginselen
te verbreiden en allengs de inrichting van
den Staat in eigen geest te hervormen. Doen
dit de liberalen en de radicalen, als zij de
macht bezi t^n ook niet Trachten ook
zij geen hervormingen in hun geest door
te voeren en zoeken ook zij niet de wet
geving van hun denkbeelden te doortrek
ken
't Is dan ook dwaas van de radicalen
om te zeggen, dat zij geen anti-clercialeu
zijn, zoolang de kerkelijke partpen niet sa
menspannen ter verkrijging van het Staats
gezag. Geljjk wij hierboven zeiden, doen
de radicalen, of zij niets van die clericalen-
vrees willen welen, maar in de werkelijk
heid zjjn zij met dezelfde angst voor het
clericalisme behept. Mocht het nog een
maal zoovpr komeD, dat de «samenspan
ning» der kerkelijke partijen ten gevolge
heeft, dat het Staatsgezag in hun handen
komt, wij zijn er zeker van, dat de stem
van mr. Van Houten meer weerklank
zou vinden bij de radicalen dan op dit
oogenblik.
Mr. Van Houten beeft hel zeer goed
begrepen, waarin de kracht van het libe
ralisme schuilt. Deze is niet te zoeken in
een vooruil streven op politiek gebied, want
onder de liberalen treft men de grootste
behoudsmannen aan. Ook schuilt het libe
raal vermogen niet in de zucht raar vrij
heid iu velerlei opzicht, want de grootste
tyannie op wetgevend terrein komt juist
van liberale regeerders. Maar de kracht
van het liberalisme ligt in zijn afkeer van
de clericalen, in zijn streven om eiken in-
dat zjj hare nieuwe vrienden vriendelijk gcr-
den nacht gewenicht- en hare slapende kinde
ren een kus op het voorhoofd gedrukt bad.
Zij was doodmoede, en ondanks haar ver
driet sliep zij tot den volgenden morgen voort.
Toen zij het huisvertrek weder binnentrad,
zaten de zes kinderen vreedzaam bjj elkander
op den grond, en vermaakten zich met aller
aardigst gesneden, houten speelgoed, het werk
van Ch riste ffel.
Suzelte maakte het ontbijt gereed en Chris
toffel legde de laatste hand aan zijn toilet.
Na het ontbijt kleedde zij zichzelve en hare
kinderen in 't zwar'.
Zoolang mijn arme Evrard mij niet terug
geschonken wordt; ben ik weduwe fluis
terde zij.
Christoffel antwoordde met een handdrnk en
nu begaven zjj zich op weg naar den president
der rechtbank, om het zoozeer begeerde verlof
kaartje te bekomeD.
De heer Kerderec, president van het gerechte
hof was een somber man, uitstekend rechtsge
leerde, doch had met weerzin en slechts door
lijn Tader gedwongen dit beroep gekozen
en door voortdurend geweld aandoen zijner
dichterlijke levendige natuur was bjj bitter,
somber en wantrouwend geworden, ofschoon
zjjne nauwgezetheid en rechtvaardigheid boven
allen twjjhl verheven waren.
Toen Christoffel en Else aanschelden, en de
deur geopend werd, ging.Mevr. Kerderec, de
jeugdige gade van den president, juist door
het voorhuis.
Zjj ontroerde op het gezicht dier bleek jonge
vloed van de kerkelijke partijen te sraoien
en in doel om de regeermacht van de
clericale smetstof rein te boudeD.
Belachelijk maakt zich daarom het So
ciaal Wkblwanneer het verkondigt van
de eene groote liberale partij niets te wil
len weten en bet haast niet de moeite
waard zegt ts achten om zich verder met
zulke kinderlijke phantasieën van een oud
en het spoor bijster geworden politicus
op te houden.
Mr. Van Houten moge oud zijn ge
worden, het spoor is hij nog niet bijster,
ten minste waar bij het belang van de
liberale richting bespreekt. Ook naar onze
meening teekent zich in den staatkundi
gen foestand hoe ingewikkeld deze ook
schijnt te worden door het ontstarn van
onderscheiden kleinere partij groepen, meer
en meer een scheidingslijn welke aan de
eene zijde allen vereenigt, die op politiek
terrein den godsdienst miskennen en aan den
andereu kant hen bijeenbrengt, die de be-
teekenis van den godsdienst ook voir den
Staat op den hoogsten prijs stellen. Na
tuurlijk heeft men ook fwijfelaais die zich
nu aan den eenen dan aan den anderen
kant der schei lingslijn plaatsen, maar dit
doet niets af aan de vastheid van de lijn
zelf.
Wij beweren geen oogenblik, dat de
groepen, die aan dezelfde zijde van de lijn
staan, ook in ieder opz'cht homogeen zul
len denken. Van Bast er t tot Troel
stra oLVan der Zwaag is een groote
afstand en het is de vraag of die twee uit
einden ooit tot elkander zullen naderen.
Evenzoo weten wjj, dat het aan den an
deren kant ook geen couleur de rose is,
wat de homogeniteit van beginselen betreft.
Maar dit neemt niet weg, dat een hoofd
beginsel den toestand bebeersebt. Dat hoofd
beginsel is de godsdienst. De onverschil
ligen ontkennen dit, omdat zij er niets
van willen weten en er dan ook nog wei
nig van hebben bemerkt, maar dit veran
dert niets aan het feit dat de scheidings
lijn ook op politiek gebied nog steeds door
den godsdienst wordt getrokken. Hier heeft
dus mr. Van Houten een uitstekend
inzicht getoond en wij brengen hem hier
voor meer hulde dan aan de dwaze on
verschilligheid der radicalen, die den gods
dienst niet tellen omdat zij hem niet
kennen.
Laat de les van mr. Van Houten
echter ook voor ons niet verloren gaan.
Roept hij ten strijde op tegen het cleri
calisme laat ous een beroep doen op al
len die den godsdienst liefhebben ook
al hooren zij niet altijd tot dezelfde kerk,
d e wij belijden. Dat beroep inoet ten
vrouw inet hare in '1 zwart gekleede kinderen.
Ziehier het studeervertrek van den pre
sident, zeide zjj zicht, de deur voor het treu
rige groej'j 1 openende.
De h er Kerderec zig op.
Hij fronsde de wenkbrauwen, nam de bin
nentredende. met norschen blik open vroegkoel:
Wat verlangt ge F
Ik zal 't u zeggen, mjjnheer de presid int,
antwoordde Chris off.4, een paar pas voorwaarts
tr.'dend. Deze arme vrouw komt uitBiins..
en wilde hier vertoeven zoolang als haar man
hier zijn zal.
Uw man is dus een gevangene?
Ja mjjnheer, antwoordde de jmge vrouw
met neergeslagen blik.
Zoi en waarvan is hjj beschuldigd
In plaats van te antwoorden, brak Else in
een zacht snikken uit.
Hjj is van moord beschuldigd mjjn
heer, zei Christoffel half luid, als vreesde bjj
het vreeseljjk woord in Else's bijzijn uit te
spreken.
Ha, dan weet ik het wel. hij heet
Evrard.
Ja, mijnheer.
En dit is zjjne vrouw P
Ja, mjjnheer, haar verzoek was, om hem
te mogen zien.
En zjjt ge familie van dat arme schepsel
of met het gezin bevriend
Noch het een, noch het ander.
Waarom vergezelt ge .aar dan?
Zjj is hier onbekend, en woont bjj ons
sinds gister-avond.
doel hebben om ons land te verlossen van
het liberaal beheer, dat slechts d mrdeanti-
clericale leus kan blijven gehandhaafd
en om «de vrijzinnige gedachte door mid
del van Staatsgezag te kortwieken»gelijk
het Sociaal Wkbl. zich zoo feekenachtig
uitdrukt.
Daarom hethalen wij den aandrang,
in een vorig ai tikel uitgesprokendat ook
onzerzjjds de kleine geschillen worden
bijgelegd en uitsluitend het oog wordt
gevestigd op de hoofdzaakten einde te
komen tot eene samenwerking, die strek
ken zal tot heil van het vaderland.
De Deensche Patroons vereeniging in
het bouwvak heeft zich tot de Duifsche
bond van patroons gewend met het vol
gend schrijven:
«Naar aanleiding van het groote, hier
in Denemarken heerscbende confl ct tus-
schen patroons en arbeiders, met name
in 't bouwvak, verzoeken wij onzen geach-
ten collega's steun, doordat zij in de vol
gende vakken geen uit Denemarken ko
mende arbeiders zullen aanstellenMetse
laars, timmerlieden witwerkers, machine-
boutwerkers, zaagmolen-arbeiders, mon
teurs, smeden, werktuigkundigen, stuka
doors en blikslagers.
De hier ontstane strijd aldus luidt het
schrijven verderbetreft niet het loon-
vraagstuk doch slechts om het recht van
den patroon de orde en verdeeling van
den arbeid, den arbeidstijd enz. te bepalen.
Ouze arbeiders hebben in de laatste jaren
door groote aanvraag en het daardoor ont
stane hooge arbeidsloon, tegenover hun
patroons zich zoo overmoedig betoond,
dat de thans uitgesproken loek-out een nood
zakelijk gevolg is geworden.
Voor de wedertoelating tot den arbeid
hebben de patroons de volgende voorwaar
den gesteld 1. Voortaan zal een tusschen
de hoofd-orgacisaties afgesloten overeen
komst niet meer slechts voor de eind
stemming alleen in de speciale organisa
ties worden behandeld 2. Het recht van
den patroon, zijn werk te leiden en tus
schen de arbeiders te verdeelen, moet door
de arbeiders erkend worden 3. Meester
knechts, chefs en andere vastaangestelde
werklieden met een vast loon mogen voor
taan geen leden der gezellen-vakvereeni
gingen zijo.
De democratische Regeering der Fran-
sche Republiek is er op uit om haar te
genstanders onschadelijk te maken. Zij wil
graaf C h r i s t i a n ivervolgen wegens
moordaanslag op den President der Repu
bliek. De Graaf heelt L 0 u b e t willen dood
slaan want hij heeft ziju wandelstok op
geheven om den President het hoofd te
verbrijzelen. Het bewijs is geleverd want
hij heeft met zijn stok den hoed van den
Zoo, en hebt ge vrouw en kindereD
Ja rrijiiheer, ik heb een vrouw en vier
kinderen. Ik ben schrjjuwfrker.
En hoe komt 't dan, dat
Och, mijihaer de president, dat is dood
eenvoudig. Ik werk aan 't stationsgebouw toea
ik nu gister-avoDd huiswaarts ging, sprak deze
vrouw mij aan zij was zeor verlegen en zag
verschrikt om z;ch hien. Ik vroeg of ik haar
van dienst kon zjjn, en toen vroeg ze mjj naar
e:n logement. Ik zag aanstonds dat 't mensch
verdriet had en wilde haar dus liever bjj
mjj dan in eene vreemde herberg onder bren
gen.
En wat zei uwe vrouw daar wel van
O, die vond het best, dat is een lief
vrouwtje die altjjd kltar is om te helpen. Van
morgen nu durfde Klse niet alleen naar u toe,
en daarom heb ik Ben halven dag verzuimd om
haar te vergezellen, en '1 woord voor haar te
doen.
Zoo, en wat denkt ge nu van uwe han
delwjjze
Wel jiiets, mijnheer. Ik kon niet anders
handelen, 'i was immers zoo natuurljjk
Goed, hier is een verlof voor vandaag
en verder driemaal per week, dat is meer dan
ik ooit verleen vrouw Evrard moet dezen
brief aan dm hoofdcipier geven, hoor I
De boerin naderde beschroomd.
Ik dank u, mijnheer, stamelde zjj. Ge zjjt
zoo goed 1
Ik ben volstrekt niet goed ik doe mjjn
plicht, meer nist.
JH> 11 v plielit ia dit rorlofbriVO'-. maar
President aangeraakt en op den rand van
de tribune heeft de Graaf zjjn stok stuk
geslagen. Een verschrikkelijke zaak Arme
L 0 u b e t.
Mr. Quesnay de Beau repair e, de
ah oud rechter te veel weet van de Pa-
nama-schanda'en moet afgemaakt wmdmi
en daar hij Commandeur is van h-t Le
gioen van Eer, wil men hem vervotgen
wegens beleedigingen van den President
der Republiek.
Het zal morgen prettig zijn bij de wed
rennen te Longchamps nu de Parijzenaars
bij een koopman aldaar 500 strooie hoeden
besteld hebben, om te dragen Zondag voor
de tribune van president Loubet, met
een opschrift in gouden letteren er op
Panama
De Vörwarts geeft een niet onaardig
staaltje ten beste op het tuchthuis-ontwerp.
Volgens 1 van het wetsontwerp wordt
hij, die door bedreiging patroons of werk
lieden tracht te verhinderen tot deelneming
aan vereenigingen en overeenkomsten, d:
een invloed trachten uit te oefenen op
arbeids- of loonverhoudingen, met gevange
nisstraf tot een jaar gestraft.
Iu de toelichting wordt er uitdrukke
lijk op gewezendat voortaan ook hij
strafbaar zal zijn, die anderen door be
dreiging in de uitoefening van het coalitie-
recht tracht te verhinderen. Van patroons
mag verlangd worden, dat zij zich, zoo
ook de coalities ter tegenpartij in politiek
opzicht vjjandig tegen hen optreden, van
eene kwetsing der coalitie-vrijheid zullen
onthouden.
De strafbepaling van 1 i3 volj. - -
van 't wetsontwerp ook op alle takken
van openbaar verkeer toepasselijk, dus ook
op de post. Nu heeft de heer Vo n P 0 d-
bielski dezer dagen vier vertegenwoor
digers van de Post- en Telegraafbeambten-
bond bij zich doen komen, om hen er toe
te brengen, hun bond te ontbinden.
Tijdens deze audiëntie zette de staats
secretaris aan de vier vertegenwoordigers
uiteen, dat hij een tegenstander van de
bestaande coalitie was en dat hij niet
wenschte, dat een over 't geheele land
zich uitstrekkende organisatie bestond.
Om dezen wensch nadruk te verleenen,
bediende hij zich van een middel, dat
volgens de nieuwe wet bepaald onder de
rubriek bedreiging zou vallen. Hjj zeide
namelijkIndien men aan zijn wensch
geen gevolg meende te kunnen geven,
zou hij aan hen, die tegen zijn zin lid
van den bond bleven of tegen zjjn zin
op bondsvergaderingen als sprekers optra
den, een antwoord zenden, dat hua hoogst
onaangenaam zou zijn.
De heer Von Podbielski wees hun
er op, dat het voor de bondsleden, die
familie hadden, zeer onaangenaam zou
zjjn, indien ze plotseling van Berljju naar
een ver dorp werden verplaatst.
Een dergelijke handelwijze, zegt de Vor-
icarts, valt zeker onder het begrip bedrei
ging. En de rijkspostsecretaris mag bljj
zjjn, dat het tuchthuisontwerp nog niet
tot wet is verheven.
uwe goedheid ligt in dit brief, a«n den hoofd
opzichter.
De magistraat kleurde.
Uw naam? vroeg bjj'.
Christoffel Rubean.
Goed, ik zal hem niet vergeten, P" DU'
En als er niemand meer aanwezig was, ver
diepte de president zich in zjjne boeken.
Juist wilde het kleine gezelschap het huis
verlaten, toen twee kinderen, met speelgoed
en lekkernjjen beladen op Else toeliepen-
Daar, riepen zij buiten adem. M»®" ®ee
gezegd dat we dit aan uwe kindertjes moesten
geven acb wat zjjn ze mooi, mogen ne ze
niet eens kussen
Ea de lieve kleinen, kusten de frissche ronde
geziebtjes van Willempje en Elsa, die verwon
derd naar hen keken.
Kom, Else, sprak Christoffel, die bemerkte
dat de arme vrouw hoe langer hoe zenuwachti
ger werd, kom ga nu mede, en houd een hertje
moed. Evrard wacht op u.
Door deze woorden aangemoedigd volgde zj;
nu den schrjjnwerker die haar weldra aan de
gevangenispoort bracht.
Met een kloppend hart doorliep zjj de breede
lange gangen en meende dat er geen einde
kwam aan de weinige minuten die ze op Evrard
moest wachten nadat men haar in da groote
spreekkamer geleid had.
Wordt vervolg tL)