No. 4213.
Maandag 19 Juni 1899.
24ste jaargang.
ïïéagSlaè voor <3Goorö' on SEuió-dCollanó.
Een radicale inrichting.
De Zwerfster,
BUITENLAND.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
2,80
0,03
Servië.
Engeland.
Duitschland.
Frankrijk-
(Ill II UT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
f 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschjjnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜ PPERS.
iMAINTlKNDJUT
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer 71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AGITE MA. NON AGITaTF.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicité Etrangère
G. L. D A UBE f Co. JOHN., 1<J ONES Snee. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
Eeuigen tijd geleden werd in het Sociaal
Weekblad mededeeling gedaan van een plan
dat thans een vasten vorm heeft aange
nomen en bedoeltzoo mogelijk in de
hoofdstal eene inrichting te vestigen tot
«stelselmatige theoretische en practische
vorming van hen, die aan eenigen belang
rijken tak van socialen arbeid zich willen
wijden.»
Over deze inrichting wenschen wij een
en ander in het midden te brengen, omdat
het ons voorkomt, dat zij meer beoogt dan
het steunen van de economisch zwakken
in den strijd om het bestaan. Vooraf moe
ten wij echter aan een dezer dagen ver
zonden rondschrijven ontleeneD, dat de op
leiding zich voorloopig zal bepalen tot de
volgende takken van socialen arbeid: lo.
armenzorg, 2o. opzicbterschap van arbei
derswoningen, 3o. voorziening in de be
hoefte aan geestelijke ontwikkeling dir
werklieden en aan wederzijdsche toenade
ring en waardeering tusscben de verschil
lende maatschappelijke kringen (Toynbee-
werk), 4o. zorg voor kinderen, die van hun
natuurlijke opvoeders verstoken of aan
dezen onttrokken zjjn, 5o. indien mogelijk,
opzichterschap in fabrieken en werkplaat
sen. Ook meenen wij verplicht te zijn mede
te aeelen, dat bedoeld rondschrijven o. a.
is onderteekend door twee bekende woord
voerders der radicalen, mr. Kerdijk en
prof. mr. T r e u b.
Zij, die deze inrichting in het leven wen
schen te roepen gaan natuurlijk uit van
het standpuntdat er behoefte aan be
staat, hetgeen wij nog niet zoo grif kun
nen toegeven, en waarom wij dan ook an
dere motieven onderstellen bij de oprich
ters dan degene, die oogenschijnljjk voor
de hand liggen.
De opleiding zal zich voorloopig bepa
len tot de genoemde takken van socialen
arbeid. Daaruit volgt dat die belangen in
het oog der oprichters het meest voorzie
ning behoeven. Laat ons dit eens nagaan.
In de eerste plaats de armenzorg. Het
tegenwoordig geldend beginsel is, dat de
armenzorg berust bij de kerkgenootschap
pen en verdere bijzondere instellingen en
waar deze te kort schieten, bij de gemeen
telijke overheid. De radicalen, die niet veel
met de Kerk van doen hebben, weten in
de verste verte niet, wat de Kerk voor de
armenzorg beteekeut. Zij zouden dit eenigs-
zins begrijpen wanneer de Kerk op een
goeden dag (hetgeen natuurlijk niet kan
gebeuren) eens de armenzorg van de lijst
harer bemosiingen schrapte. En waar nu
de Kerk zulk een belangrijk aandeel in
FEUILLETON.
25
Vervolg.)
Drilboor en de Sluwe die ook tot eene vrjj
lange galeistraf veroordeeld waren, en Evrard's
reisgenooten zjjn zouden, strekten de hand tot
een aalmoes uit, en menig medeljjdecd toe
schouwer legde er een geldstukje in. Immers,
al waren het ook misdadigers, zoo was de straf
toch ook hard.
Eindeljjk werden de gevangenen op de kar
geplaatst, en zette deze zich in beweging.
Bjj mjjne eer en mijn geweten, riep Else
den geliefden echtgenoot nog na, ik zal den wa
ren sebnldige weten te vinden I
Toen de kar uit het gezicht verdwenen was,
ging Else lapgzaam terug. Met enkele diepge
voelde woorden dankte zjj kapelaan Gabriel,
den gevangenbewaarder, en al die goed geweest
waren voor haar Evrard.
Toen zjj bjj Chiistoffel en Suzette binnentrad
vond zjj daar mevrouw Kerderec, de vrouw van
den voorzitter.
Deze stelde den sohrjjnwerker voor, om met
-r haar buitengoed te vertrekken,
«n 't repareeren van
rk bezig te zjjn.
toe mevrouw,
Mjjn werk
"tendien we
jssen, hoe
de armenzorg heeft, daar is het niet meer
dan natuurlijk, dat zij zelf deze zorg regelt
en niet van noode beeft om van de radi
calen te leereu op welke wijze zjj die
zorg moet toepassen. De radicalen hebben
op het gebied van armenzorg nog niet
veel anders gedaan dan de theorie verkon
digd dat de Staat hier een belangrijke
taak heeft te verrichten. Het doel is dus
eigenlijk om de armenzorg op de schou
ders van den Staat te wentelen. Wat hier
van het gevolg moet zijn behoeven wjj
niet nader aan te duiden.
Vervolgens moet de inrichting strekken
tot opleiding van opzichters van arbei
derswoningen. Tot nog toe waren dit men-
schen, die werden gevormd in de schooi
der practijk bekwame handwerkslieden
die wisten aau welke eischeu eene arbei
derswoning moet voldoen. De radicale
maatschappijhervormers willen waarschijn
lijk opzichters vormen, die in de staathuis
houdkundige theorieën van het radicalisme
goed thuis zijn doch of zij daarbij even
practisch zullen worden, valt te betwijfe
len. In ieder geval hebben wij nog niet
bemerkt, dat de maatschappij zoo dringend
behoefte heeft aan een inrichting, die zich
ook speciaal zal bezig houden met de vor
ming van opzichters van arbeiderswoningen
Ten derde is de inrichting bestemd tot
opleiding van menschen die zich willen
wjjden aan de geestelijke ontwikkeling der
werklieden en aan de wederzijdsche toe
nadering en waardeering tusschen de ver
schillende maatschappelijke kriogen. Tus
schen twee haakjes is hierbij gevoegd
Toynbeewerb. Hierop zouden dus die ont
wikkeling en die toenadering neerkomen.
Wat ons echter tot nog toe van dat Toyn-
beewerk in de groote steden van ons land
onder de oogen is gekomen, rechtvaardigt
naar onze meening in geenen deele de ves
tiging der bedoelde inrichting. Al willen
wij de oorspronkelijke bedoeling vanT oy n-
bee niet miskennen, er is zeer veel tot
dit werk gebracht, dat wij volstrekt nLt
onverdeeld goedkeuren. In ve'e plaatsen
zijn de zoogenaamde Toynbee-avondjes niet
anders dan gelegenheden tot vermaak en
ontspanning, welke wij aan de werklieden
niet misgunnen, maar die tnen niet kan
beschouwen als te zullen bijdragen tot de
geestelijke ontwikkeling der werklieden en
tot de wederzijdsche toenadering tusschen
de maatschappelijke kringen. Integendeel
zijn de aard en de strekking van daar ge
houden voordrachten, van verschafte lec
tuur en van andere radicale «ontwikke
lingsmiddelen» volgens ons inzicht dikwijls
zeer geschikt om verwijdering te brengen,
waar toenadering moet worden gezocht.
meer tileiding dus hoe beter voor mjju vrouwtje
en voor mjj.
Wanneer denkt ge te vertrekken, vroeg
mevrouw Kerderec aan Else.
Morgen, mevrouw.
Komt ge in Bennes terug
Ik weet liet nist.
Waar zult ge verbljjven?
Overal.
Gij hebt dus geen bepaald reisplan ge
maakt
Hoe zou ik dat kunren, mevrouw ?Waar-
zal ik de 'volgende week zjjn P Ik weet het
niet. Alles hangt van het toeval af. Ik weet
niet hoever ik nog afdwaal, want ik heb slechts
é:u uitgangspunt, namenljjk dat de naam van
den moordenaar met een H en een V begint
En met zulke zwakke gegevens, wilt ge
het wagen P
God is met mij, mevrouw.
Wat er ook van zjj, Else, weet dat, zoo
ge ooit mjjne hulp mocht noodig hebben, ge
vrjj over mevrouw Kerderec kunt beschikken.
Ik draag u de grootste achting en genegen
heid toe, wees daarvan verzekerd, edele vrouw.
En hare aandoening niet langer meester
omhelsde zjj de pachtersvrouw als ware zjj hare
zuster geweest.
Den volgenden morgen vertrok Else naar
St. Marie.
De pastorie had een geheel ander aanzien,
dan toen men er voor de eerste keer, den lezer
binnenvoerde.
Het was winter.
W ij willen hierover niet nader uitweideD,
maar meenen, zonder voor gegronde tegen
spraak bevreesd te zijn, dat het Toynbee-
werk bjj ons te lande in zeer eenzijdige
richting wordt verricht. In ieder geval
geven wij dan verre de voorkeur aan het
geen de R. Kath. Volksbond in verschil
lend opzicht voor baar leden doet. Ook
met betrekking lot dit punt kunnen wij
dus niet toegeven, dat de bedoelde inrich
ting in een gevoelde behoefte zal voorzien.
In de vierde plaats wil de inrichting
personen opleiden, die moeten zorgen voor
kinderen, welke van hun natuurlijke op
voeders verstoken of aan dezen onttrok
ken zijn. Maar wij moeten al weder vra
gen, of hiervoor thans niets wordt gedaan
en of bet de oprichters dan onbekend is,
hoe van kerkelijke zijde, naar het voor
beeld van den Heiland der wereld, wordt
gezocht naar hetgeen verlaten en verlo
ren schijnt. Wij denken slechts aan de tal-
looze gestichten voor verwaarloosde kir-
dereu, voor weezen en ook voor oude lie
den, die zeiven niet meer in hun onder
houd kunnen voorzien. Aan het hoofd dier
stichtingen arbeiden geestelijken, die in
de school des levens eene rijke ervaring
hebben en zeker nog wel een lesje zonden
kunnen geven aan de radicalen, die het
willen doen voorkomen, alsof zij de eer
sten zjjn, die aan de economisch zwakken
hebben gedacht.]
En dan in de laatste plaats (indien mo
gelijk) wil men de inrichting bestemmen
voor de opleiding tot opzichter in fabrie
ken en werkplaatsen. Zeer terecht voegt
men hierbij: «indien mogelijk», wantons
schijnt het toe, dat fabrikanten en werk
gevers voor het opzicht in hun inrichtin-
tingen toch niet zullen zoeken bij dit ra
dicaal instituut, maar allereerst zullen vra
gen of onder hun eigen personeel niet een
man te vinden is, geschikt en bekwaam
voor die taak. Ook voor dit vijfde deel der
bemoeiingen van de inrichting der heeren
Kerdijk en Treub bestaat dus abso
luut geen behoefte, zoodat wij wel meenen
te kunnen constateeren, dat de geijkte term,
dat deze «instelling in een lang gevoelde
behoefte zal voorzien», hier niet van toe
passing kan worden verklaard.
Wij bezitten dan ook de zekere over
tuiging, dat de proefneming met deze
stichting want het is nog slechts een
proef voor twee jaren zal mislukken.
Waar in het prospectus getwijfeld wordt
aan de levensvatbaarheid er van, durven
wij wel te verklaren, dat de inrichting een
dood geboren kindje is, en, moge het toch
levend ter wereld komen, op kunstmatige
wijs in het leven moet gehouden worden.
De rozen waren verdord, de duiven waren
in de duiventil opgesloten, de boomen verhieven
hunne bladerlooze kruinen in de grijze met
sneeuw bezwangerde lucht. De vogeltjes zongen
niet meer, de meesten waren gestorven en de
overigen waren naar een zachtere luchtstreek
vertrokken. De sneeuw bedekte reeds de daken
der buizen en schuren.
In de pastorie was alles nog bij het oude.
Pastoor Deschamps las alleen de H. Mis een
halt uur later. Juffrouw Scholastics was nog
steeds dezelfde ijverige huishoudster en de oude
Louizon doo»er en hinkender dan ooit.
Het was op Driekoningsavond, dat Bernard
aan de deur der pastorie aanschelde. De arme
jongeling zag er treurig en ontmoedigd uit,
en wierp zich sprakeloos in de armen van den
grijsaard.
Het was immers uw schuld niet, troostte
de pastoor.
Neen, ik had mjjn leven in ruil voor zjjne
vrijheid willen geven.
Ge hebt goed en edel gesproken, mjjn
jongen. Ik las het geheele pleidooi in de dag
bladen en had er niets bjj weten te voegen.
De menscheljjke gerechtigheid heeft zich ver
gist fret is een rechterlijke dwaling te meer.
En wat hebt ge met Else aangevangen vroeg
de pastoor na een poos.
Ik heb haar naar hare kleine hoeve ge
bracht.
Hoe is zij P
Zjj is bewonderenswaardig rustig en
kalmi
Zal zij op de hoeve bljjven
Waarom wij dit zoo boud durven ver
klaren Wel, om op soc'aal gebied daden
te verrichten, gelijk door de Kerk wordt
gedaan, mag en kan de zenuw niet ont
breken dat is het geld. De geloovigen
offeren vrijwillig voor werken der liefde
en onderhouden die, omdat zij hierin hun
plicht tegenover zich zeiven en tegenover
de jKerk waardeeren. Maar is diezelfde
offervaardigheid van radicalen kant te ver
wachten Wel hebben de radicalen voor
hetgeen zij de goede zaak noemen veel
woorden veil, maar daden hebben wij nog
weinig te zien gekregen. Het eenige. dat
tot nog toe werd gedaan, was verwjjzen
naar den Staat, den almachtige, van wieu het
radicalisme alle hulp en alle heil verwacht.
Maar al komt de stichting tot stand
en al blijft zij bestaan dan nog mag
volgens onze meeninghieruit niet tot
haar levensvatbaarheid worden besloten.
De instelling heeft uitsluitend ten doel pro
paganda te maken voor het radicalisme.
En daarvoor achten wij het onzen plicht
ten ernstigste te waarschuwen. Oninge-
wijden zouden misschien, begaan met het
lot van degenen, wier belangen de radi
calen zeggen te behartigen, hun steun aan
de stichting willen verleenen, en daardoor
medewerken aan de propaganda voor het
radicalisme.
Dit zouden wij bejammeren want die
steun zou onttrokken worden aan betere
dingen. Het radicalisme moet zich zelf
maar bedruipen, en behoeft den steun der
onzen nietgelijk wij dien ook nimmer
van der radicalen kaDt mochten ontvangen.
De radicalen willen langzamerhand den
geheelen maatschappelijken toestand gaan
beheerschen en miskennen alles, wat reeds
gedaan is of nog wordt gedaaD voor de
maatschappelijk zwakken. Laat ons op onze
hoede wezen, want de groote menigte laat
zich zoo gemakkelijk door oogenschijnljjk
fraaie leuzen verleiden om die maatschappij-
vervormers na te volgeD en toe te juichen.
De nieuwe stichting is een der middelen
om zand te strooien in de oogen der on-
nadenkenden. Die heillooze tactiek van de
heeren Kerdijk, Treub c. s. moet dan
ook van onzen kant zoo sterk mogelijk
gesignaleerd worden, terwijl wjj ten slotte
de hoop uitspreken, dat hun pogingen zul
len schipbreuk ljjden op het gezond ver
stand en den godsdienstzin van de kern
van het Nederlandsche volk.
Op de Servisch-Turksche grens is een
Albaneesche troep van p.m. twee duizend
Else? neen Oom, dan kent gjj haar nog
nietzjj is door het proces van Evrard in eene
heldin herschapen .zij heeft gesproken
met een vuur en eene waardigheid, waarvoor
allen eerbiedig bogen v Verre van alleen
voor de kinderen te zorgen, heeft zjj zich ten
taak gesteld, om niet te rusten vooraleer zij
den moordenaar van den veekooper heeft op-
spooid.
Edele Else en toch verwondert mjj haar
voornemen niet. Velen zullen haar van waanzin
en roekeloosheid beschuldigen, maar God zal
die heilige roekeloosheid zegenen.
Terwjjl de beide bloedverwanten nog lang
over Else spraken, beducht juffrouw Scholat-
tica bjj zich zelve, hoe zjj de arme vrouwe te
hulp zou kunnen komen.
Eindeljjk werd het tijd om ter ruste te gaan.
Morgen komt Else hier, oom en dan
kunnen wjj overleggen wat haar te doen staat.
Ik geloof wel dat zjj reeds een plan gevormd
heeft, ofschoon zjj er mjj nog niets van mede
deelde.
Goed mjja jongeD, maar ga nu slapen
ge hebt rust noodig.
Denkt ge dan oom, dat ik nog rusten
kan, na hetgeen in de laatste tjjden is voor
gevallen Mjjne droomen zjjn vol akelige schrik
beelden, en telkens zie ik den geketenden
Evrard met gevouwen handen en smeekenden
blik voor mjj staan.
Gjj moet die schrikbeelden verjagen mjjn
zoon, als priester zeg ik u in allen ernst, dat
ge moedig gestreden hebt.
Arme jongen uwe rechterljjke loopbaan be
man vergezeld van Turksche soldaten slaags
geraakt met Servische boeren. De boeren
boden een hardnekkigen tegenstand en de
strijd dnurde den geheelen dag over een
afstand van 20 kilometer. Van beide kan
ten zijn er verscheiden dooden en gewon
den. De aanvallers vermeesterden drie
wachthuizen en blokkeerden drie dorpen.
De Servische autoriteiten zonden gere
gelde troepen erheen.
Te Londen zal eene Internationale con
ferentie gehouden worden met een half
officieel karakter, om maatregelen te be
ramen tegen den handel in blanke sle-
vinnen. België, Frankrijk, Dnitschland,
Rusland, Nederland, Denemarken, Oosten
rijk, Zweden-Noorwegen, Zwitserland en
de Yereenigde Staten, zullen door meer
dan 300 afgevaardigden op die Conferen
tie vertegenwoordigd zijn.
Spanje.
In de Spaansche Kamer van Afgevaar
digden is verzet aangeteekend tegen het
toelaten van den heer Moryata. Dere
den van de oppositie tegen dezen Afge
vaardigde moet de volgende zijnDe heer
Moryata is oprichter van de vrijmetse
laarsloges op de Philippijnen en uit deze
loges is het geheime genootschap «Kati-
punan» ontstaan dat de ziel is geweest
van den opstand der Tegalen tegen Spanje.
Daarom stelde vele afgevaardigden den
heer Moryata verantwoordelijk voor het
verlies der Philippjjnen.
Het z. g. tuchthuisontwerp in den Rijks
dag gebracht, is ten doode opgeschreven
nu het Centrum en de nationaal-liberalen
besloten hebben er tegen te zullen stemmen.
De toestand onder de werklieden
in het bouwvak te Berlijn wordt er met
den dag ellendiger op nu de patroons door
uitsluiting niet minder dan 8000 man ge
daan hebben gegeven. Het is waar, dat
het drijven van hun ondergeschikten den
patroons is beginnen te verdrieten, maar
deze maatregel nu genomen is hoogst
afkeurenswaardig. Werklieden gedaan rv-
ven die part noch deel hebben aan werk
staking gaat te ver, deze moest men eer
der in bescherming nemen dan broode
loos maken.
Te Parijs zijn Maandag zes luchtballons
opgelaten. Vier er van zijn 's avonds en
Dinsdags-morgens neergekomen, van de
twee andere ballons heeft men niets meer
vernomen.
Z.D.H.Mgr.Richard, aartsbisschop
van Parijs, heeft een schrijven van Z. H.
Leo XIII ontvangen waarin de Paus be
treurt dat Fransche Katholieken niet een
drachtig genoeg handelen eD Z. H. ver
zocht hen elkander de hand te reiken om
het welzijn van het vaderland te behar
tigen.
«Dat zij zich vastberaden stellen op het
gebied der bestaande instellingen, welke
gint op eene droevige, ernstige wjjze, en ge
neemt uwe zending zwaar genoeg op. Des te
beter. God zal u de gave verleenen om nog
vele ongelukkigen te mogen verdedigen. 'V
zullen ook verder al 'i jnogeljjke trachten te
doen voor Else en hare kinderen, en voor t
overige kan uw geweten gerust zjjn. Gjj hebt
gedaan wat in nwe macht stond, meer vordert
God niet van n I
Toen Bernard den volgenden morgen ont
waakte, en zjjn veneter opende, was de lucht
zachter dan den vorigen dag, en de sneeuw
had haar donzig wit kleed over velden en we
gen uitgestrekt.
Hjj zag hoe pastoor Deschamps uitging en
zich naar het kerkje begat. Aanstonds kleedde
hjj zich aan, en volgde den grjjzen priester tot
in de sakristjj.
De sakristjj was al even arm als de kerk
zelve en bevatte slechts twee kasten, waarin
de kerkornamenten en de misgewaden bewaard
werden.
Op een oud vervallen altaartje stonden de
pronkkandelaars, de met glazen stolpen bedekte
kunstbloemen, de wierooksvaten enz.
Mag ik de H. Mis dienen vroeg Bernard.
De pastoor stond hem dit gaarne toe, deed
zjjn misgewaad aan, .nam den zilveren kelk,
met het kelkkleedje en de pateen bedekt, en
besteeg toen het altaar.
De eenige aanwezenden waren juffrouw Scho
lastica en Else die met hare beide kinderen
naast zich, in een vurig gebed verdiept scheen.
Na de H. Alis, nam juffrouw Scholastici
haar bij do hand en voerde hay naar de saai.
