No. 4219.
Maandag 26 Juni 1899.
24ste Jaargang
ïïagBlaó voor iSHoorè- on oCuió-dCollanó.
Het verslag der Kamer over
den Leerplicht.
De Zwerfster,
BUITENLAND,
Per 3 maanden voor Haarlemf 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post
Voor het baitenland
Aizonderljjke nummers
1,40
2,80
0,03
Dit blad verschijnt dagelij/cs, behalve Zon» en Feestdagen.
Redacteur-Uitgever, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
Van 1—6 regels50 Cents.
Elke regel meer 71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicité Etrangére
G. L. DA UBE 4' Co. J OHN., FJ ONES Succ. Pans 3l6is Faubourg Montmarire
De tweede editie van het leerplicht- i
ontwerp van den Minister Borgesius
beeft de vuurproef in de afdeelingen der 1
Tweede Kamer ondergaan en bet resultaat
der besprekingen verscheen deze week in j
bet licht.
Wij kunnen nu juist niet zeggen dat
de nieuwsgierigheid ten opzichte van het
verslag der Commissie van Rapporteurs
bijzonder gespannen is geweest. In de eerste
plaats was het duideljjk, dat het ook aan
de leden de Tweede Kamer niet gelukken
zou nieuwe gezichtspunten te openen over
dit onderwerp. De leerplicht-quaestie toch
is reeds van zoovele kanten bezien dat
de stof volkomen is uitgeput. Hoogstens
kon men de oude grieven herhalen of de
oude lofliederen op den Leerplicht nog
maals aanheflen. Maar nieuwe argumen
ten voor of tegen verwachtte niemand.
Vervolgens was de belangstelling ge
ring omdat dit tweede verslag een
nagalm vaD het eerste toch niet zou
doen bljjken van eene andere gezindheid
der meerderheid van de Kamerleden om
trent het hoofddoel van het ontwerp. Uit
de aanduidingen «vele» leden «enkele»
leden enz. is zeer moeilgk op te maken,
door welke meening het meerendeel der
leden van de Kamer wordt geleid.
En in de derde plaats moet opgemerkt
worden, dat hoogstwaarschijnlijk ten op
zichte van dit vraagstuk niemand is over
tuigd geworden van dwaling, zoodat de
opinies vrpwel geljjk zullen zijn gebleven
met die van voor den aanvang der schrif
telijke behandeling van het ontwerp.
Ofschoon in den aanvang van het ver
slag der Tweede Kamer gezegd wordt, dat
de besprekingen in de afdeelingen zich
hoofdzakelijk hebben bepaald tot de ver
anderingen, die ten gevolge van de om
werking van de oorspronkelijke voordracht
in het gewijzigd wetsontwerp zijn opge
nomen, zoo is toch bjj de bespreking der
onderdeelen steeds het hoofddoel van het
ontwerp in het oog gehouden en is het
zeer duidelijk, wanneer voor- en wanneer
tegenstanders aan het woord zijn geweest.
Dat kan ook niet anders. Het leerplicht
ontwerp is geen regeling, die door weg
latingen of toevoegingen van karakter
verandert. Men wil den Leerplicht of men
wil hem niet. Daar is geen tusschenweg.
Men erkent het recht van den Staat om
de burgers zonder noodzaak te «maszre-
geln» of men betwist dat recht, doch men
kan den tegenstander van dat beginsel niet
FEUILLETON.
Vervolg.)
31
Huu leven was ook veel zwervender dan
toen zjj Josua en des aap Jocco nog hadden,
en meer dan eene volgde Else hun spoor zonder
het te vermoeden, meer dan eens betrad zjj de
herberg, die Alcide en de Blondine juist ver
laten hadden.
Maar God wilde dat zjj den bitteren alsem-
drank tot den laatsten druppel drinken zou,
dat de wereld getuige werd van den heldenmoed
en zelfverloochenende opoffering waartoe het
hart eener waarachtig christelijke vrouwe in
staat is, en hoe Zijne genade voldoende is om het
zwakste wezen met onoverwinneljjkste ziels
kracht te wapenen.
Else was groot, was verheven zonder het zelve
te weten.
Toch waren hare beproevingen nog niet ten
top gestegen. Een vreeteljjk ongeluk bedreigde
haar kleine Willem werd ernstig ziek.
Else bevond zich toen te °ongèrs. Zonder
&ȕielen huurde zjj een klein vertrekje in eene
nederige herberg tu achtte bedaard de din
gen af, die komen 1 denHet kind had de
pokken, en om de kleine Else niet aan hetzelf
de gevaar bloot te stellen, moest zjj het aan
vreemde handen toevertrouwen, terwjjl ze onver
poosd ket ziekbedje waakte.
Haar toestand was inderdaad beklagenswaar-
maken tot een voorstander door aan dat
recbt iets toe te voegen of af te doen.
Daarom zijn dan ook de nieuwe bepalin
gen in het tweede ontwerp bezien uit
betzelfde oogpunt, waarmede het gebeele
voorstel is beschouwd. Vooral komt dit uit,
waar enkele leden de opmerking maak
ten, dat de Minister getracht heeft door
verslapping van de aanvankelijk gestelde
eischen de kans van aanneming van het
wetsontwerp te vergrooten. Deze leden
spraken het onomwonden uit, dat het po
litieke voordeel, voor den Minister en zijn
richting gelegen in het tot stand komen
eener wettelijke regeling van den leer
plicht, door hem gesteld is boven het be
lang der zaak.
De Minister van Binnenlandsche Zaken
heeft bij de veranderingen in zijn oorspron
kelijk ontwerp waarschijnlijk gedacht aan
den hoed van wijlen den heer Haffmans,
waaronder hij een zoo groot mogelijk aan
tal voorstanders voor den door hem voor
gestelden leerplicht-maatregel heelt trach
ten te vangen. Het zal echter blijken, dat
deze tactiek niet opgaat bij een ontwerp
van zoo groot principieel gewicht. De Leer
plicht onder welken vorm ookis niet
aannemelijk te maken voor den principieelen
tegenstander, zelfs niet al had de Minister
bet beginsel zoo verwaterddat er maar
zeer weinig van was overgebleven. Vele
leden verklaarden dan ookdat hun be
zwaren tegen het wetsontwerp niet waren
opgeheven. Het gewijzigde ontwerp tast
in nog hoogere mate dan het oorspronke
lijke het recht der ouders aan iu zoo
verre thans voorgesteld wordt ook tot het
outvangen vaD herhalings-onderwijs te
dwingen.
In plaats dus van nog meerderen ouder
het leerplicht-hoedje te vangenheeft de
Minister den tegenzin der bestrijders van
het oorspronkelijke ontwerp nog versterkt.
De verzachtingen der bepalingen van het
eerste ontwerp hebben de sympathie der
vurige voorstanders van den Leerplicht ver
zwakt en de verscherpingen in den vorm
van herhalingsonderwjjs hebben de anti
pathie der tegenstanders vermeerderd. Ge
rust kan dan ook gezegd worden, dat de
poging van den Minister om zijn leerplicht-
voorstel eenige meerdere populariteit bij
de leden der Kamer te verzekeren, volko
men schipbreuk hebben geleden.
Wjj betreuren dit voor den goeden wil
dien de Minister heeft getoond te bezitten,
maar wjj verbljjden er ons over dat de
leden der Kamer zich niet door die wel
willendheid van den Minister hebben laten
verschalken. Boven alles moet toch gel
den het landsbelang en dat eischt de aan-
dig en zjj deed zich de hevigste verwjjten dat
zjj meer aan Evrard dacht dan aan de kinde
ren gedacht had, en daardoor de oorzaak w?s
vau Willem'» ziektegeen wonder dat Else
uren lang bij 't bedje van haar lieveling lsg
neergeknield, en God om uitkomst smeekte.
Terwjjl zjj aldus bjj het knaapje waakte,
hoorde zjj 's nachts eenig gedruisch iu de aan
grenzende kamer, en schemerde een lichtstreep
tusschen de slecht saamgevoegde planken van
het bouten beschot.
Weet ge zeker dat alles slaapt vroeg eene
stem.
Ja, ik ben boven geweest.
Zijn de buitendeuren open
Ja.
En de hond
De hond is dood.
Waar zijn de reizigers?
Die zijn opgesloten.
Ik dacht dat er nog eene vrouw was, eene
vrouw met een kind.
Och wat, die hebben ons niet gezien
't Kan zijn, maar voor alle voorzichtig
heid zou ik '1 knipje toch voor de deur schuiven.
't Is noodig, zeg ik nog eens.
E:se luisterde met ingehouden adem, en sid
derde over al hare leden ze had de stem van
de Blondine herkend.
Daar werd Willempje wakker en vroeg met
heesche stem om wat drinken.
Moeder, moeder, ik heb zoo'n dorst.
Else snelde toe en gaf het kind te drinken.
Mijn lieveling, fluisterde ze angstig, spreek
niet, zeg geen woord; moeder moet door de reet
neming van het ontwerp volstrekt niet.
Ons kort bestek gedoogt niet, dat wjj
in bijzonderheden de aandacht vestigen op
hetgeen in het Verslag der Kamer wordt
gezegd omtrent de wjjzigingen, die de Mi
nister in zijn ontwerp heeft gemaakt. Zelfs
zullen wjj de gewjjzigde regeling van den
aanvang der leerverplichting niet bespre
kenomdat ook deze verbetering niet in
staat is ons met het beginsel te verzoenen.
Alleen willen wjj ons bepalen tot nog en
kele opmerkingen over de belangrijkste
verandering, nl. het opnemen van het ver
plicht herhaüngsonderwjjs.
Allereerst noemde men bet verplichte
herhaüngsonderwjjs praematuur, omdat
het opleggen van wetteljjke verplichtingen
voor nog ver verwijderden tjjd uit een le
gislatief oogpunt bedenkelijk moet worden
geacht. Zelfs onder de voorstanders van
het herhaüngsonderwjjs waren er die meen
den, dat, voordat tot invoering van leer
plicht voor dat onderwjjs besloten worde,
afgewacht dient te worden, dat het geven
daarvan meer in de zeden van het volk
is doorgedrongen en nader is overwogen
op welke wijze en op welke uren dat
onderwjjs het best gegeven kan worden.
Wij zqn het hiermede geheel eens. Het
verplichte herhaüngsonderwjjs grjjpt voor
al ten platten lande zoo diep in de zeden
en gewoonten der bevolking iu dat de
vurigste voorstanders er van zich voor het
meerendeel niet kunnen vereenigen met
eene dadelijke verplichting.
Over de bezwaren van zedeljjken aard
is reeds veel gezegd en geschreven. Tal
van oplossingen zijn aan de hand gedaan
door de voorstanders van het herhalings-'
onderwjjs, doch geen enkel is voldoende
gebleken om die bezwaren op te heffen. Het
in de avonduren op straat zenden van jon
gens en meisjes van 13 tot 16 jarigen
leeftjjd bljjft een gruwel, waartegen Chris
telijke ouders zich steeds zullen verzetten.
Zoowel in dis steden als op het platte land
zal bet verplichte herhaüngsonderwjjs on
vermijdelijk de onzedelijkheid bjj het jeug
dig geslacht in de hand werken. Vermeer
dering van eenige schoolkennis zou dan
worden gekocht met toenemende bande
loosheid der jeugd. Welk verstandig vader
zou hieraan willen medewerken
Ook moet in het oog worden gehou
den dat de begrippen omtrent zedel jjkheid
in het algemeen ver uiteenloopen en dat
gemoe Isbezwaren van ouders tegen het
omgaan van hun kinderen met anderen
die in van de hunne afwijkende opvat
tingen van zedelijkheid zqn opgevoed, op
eerbiediging aanspraak mogen makeD. En
aan deze bezwaren is niet te ontkomen
door het geven van herhaüngsonderwjjs
in den zomer of overdag. De zomermaan
den zjjn voor zoodanig onderwijs niet ge
schikt en bet onderwijs overdag te geven
levert ook overwegend bezwaar op, aan
gezien vele kinderen dan in bedrjjven en
ambachten werkzaam zjjn of bjj vreemden
of tehuis huiseljjken arbeid verrichten.
Nu laten wjj de verdere moeiljjkheden
van het verplicht herhaüngsonderwjjs, ont
leend aau het personeel en de groote kos
ten maar onbesproken, wjjl bjj ons de
belaDgen der kinderen het zwaarst gelden.
Over kosten en dergeljjke bezwaren zou
nog been te stappen zjjn, indien werke-
ijjk het landsbelang werd gediend. Maar
onoverkomelijk zjjn in ons oog de geva
ren, die dat onderwjjs voor het opkomend
geslacht zou opleveren.
Dat die gevaren licht worden geteld
door den Minister en de voorstanders van
den Leerplicht blijft voor hun rekening.
Maar wjj zjjn voor ons zeiven overtuigd,
dat dit ernstige gevaar niet zonder nood
zaak in het leven mag worden geroepen.
Da leerplicht-mannen vergeten geheel, dat
de leeltjjd, waarop het herhaüngsonderwjjs
moet gegeven worden, de moeiljjkste is
teD opzichte van de opvoeding van het
kind. In de jaren vpn 13 tot 16 worden
de kiemen gelegd voor de latere levens
opvatting. Dat is de leeftjjd, waarop de
jeugd zich rekenschap begint te geven van
zjjn bestaan en waarin tal van zeer ge
wichtige levensvragen zich op den voor
grond dringen. Waar juist op dien leeftjjd
verstandige leiding zoo goede vruchten kan
dragen, wil de Minister de kinderen des
avonds blootstellen aan zoo groote ver
leiding als dan te vreezen is.
Bjj deze onderwjjs-regeling is dan ook
geen oogenbük gedacht aan de eischen
die de paedagogiek stelt, en alleen daar
om is de wet in de hoogste mate verwer
pelijk ook wat het herhaüngsonderwjjs
betreft. Dat de meerderheid der Kamer bjj
de openbare behandeling van het leerplicht-
ontwerp zich op dit standpunt zal plaat
sen is met het oog op het landsbelang
onze harteljjke wensch.
van 't beschot kjjken, wees nu maar een oogen
bük stil.
Met een klein zakmesje trachtte zjj de reet
iets grooter te makenmaar hoe onmerk
baar die beweging ook was, zoo schenen de
dieven het toch gehoord te hebben.
't Zjjn ratten, meende de man.
Beter te veel voorzorg dan te weinig,
antwoordde de vrouwenstem.
En zonder dbt Else het bemerkte, sloop de
vrouw naar de deur van haar vertrekje en
schoof er het knipje voor.
Else stond op een stoel om beter te kunnen
zien, en haar oog rustte met namelooze ontroe
ring op het tafereeltje dat zij door de reten
bespiedde. Immers daar stond Alcide Verdure
met opgestroopte hemdsmouwen en op den out-
blooten arm las zjj de daarin getatoueerdeH enY.
Mjjn God, ik dank ufluisterde zjj, en
zonder zich te bedenken vloog zjj naar de deur.
Alleen de deur was aan de buitenzede geslo
ten, al hare pogingen waren te vergeefs en ter
wei ze "ch B^us nutteloos inspande, en om
hulp riep, reutelde de arme kleine in zen bedje
en riep angstig
Moeder, moeder, Willempje stikt, Wil
lempje gaat sterven.
Neen, neen, Willempje moest niet sterven
maar aan gindsche zede van de deur was im
mers de moordenaar van neef BartusGod
toonde hem als 't ware aan Else, en nu ze op
't punt stond de hand op hem te leggen, nu
was ze opgesloten met haar stervend kind,
terwijl de ellendelingen kisten en kasten plun-
derden.
Engeland.
De Eogelsche Regeering die hare gede
legeerden op de Conferentie heeft, liet in
het Lagerhuis met 241 tegen 66 stemmen
het voorstel eener buitengewone toelage
aannemen van twee honderd millioen ten
behoeve van het ministerie van Oorlog.
De Eogelsche Minister van Oorlog
door een journalist ondervraagd of er troe
pen naar Zuid-Afrika zouden gezonden
Zjj trachtte het knaapje met zoete woorden
tot bedaren te brengen, dekte het goed toe, en
trachtte nu het venster te openen.
De luiken waren toegenageld.
Maar haar kracht scheen door bovenmensche-
Ijjke hulp gesteund, zjj nam het mes waarmede
Bartus vermoord werd, drukte met inspanning
tegen de luiken, verbrjjzelde de ruiten en sprong
in den hof.
Wat nu te beginnen? een enkele kreet, en
zjj was verloren 1 Gelukkig herinnerde zjj zich
dat twee boerenknechts in eeu hooischuur slie
pen snel plaatste zjj nu een ladder tegen den
muur, beklom dien voorzichtig en bjj het zol-
derveestertje ^aangekomen, trachtte zjj de sla-
penden zoo zacht mogeljjk te wekken.
Wie is daar riep een der knechts.
Stil, ik ben bet, Else, antwoordde de
arme vrouw gcjiagd. Er zjjn dieven in huis.
Aanstonds stond de landbouwer op, en wekte
zjjn makker.
Ieder hunner met een hooivork gewapend,
bewaakte een der deuren, en toen zjj aldus
veilig op post stonden, riepen zjj luidkeels om
hulp.
Binnen weinige oogenbükken was het geheele
huishouden op de been maar Else die nog
steeds in den hof stond, hoorde een zacht
gekerm en vloog de trappen op, naar haar
stervend kind.
Intusschen beraadslaagden de ingesloten die
ven met elkander en vroegen zich af, wat hun
nu te doen stond;
Wjj zjjn in de val, beweerde de Blondine.
worden, antwoordde dat hij die inlichting
noch officieel logenstraffen, noch bevesti
gen kon.
In het Lagerhuis heeft Chamberlain
gezegd, dat de regelen, waaraan deBritsch-
Indische handelaars in de Transvaal onder
worpen zijn, een van het aantal punten
uitmaken waaromtrent de inzichten en
de wenschen van de Engelsche en va:,
de Transvaalsche Regeering verschillen.
Deze Minister is een bepaalde plaag
te noemen voor de Transvaalsche Boeren.
Hij doet niets anders dan quaesties op
werpen. Fatsoenshalve moet hg zich kalm
houden, was dat niet het geval dan kon
den de Boeren er op rekenen al lang in
een oorlog met Engeland gewikkeld te
zijn.
Duitschland.
De Dnitsche Rijksdag zal uiteengaan tot
14 November e. k.
Woensdag-namiddag heeft zich te
Berljjn bij het verbouwen van het Lielda-
digheidsgasthuis. een verschrikkelijk geval
voorgedaan:
Eene stelling tot aan de derde verdie
ping is plotseling ingestort. Drie werk
lieden konden zich redden; vier anderen
werden onder en tusschen de balken en
planken bedolven. Een hunner was een
zijner beenen letterljjk van het lijf gesne
den, de andere drie werden levensgevaar
lijk gewond.
Transvaal.
Daar de oorlogszuchtige geest in Eu-
geland tegen de Zuid-Afrikaansebe Repr
büek blijft aanhouden, maken zich de Boe
ren gereed tot den strijd.
De Transvaalsche Regeering heeft bjj
K r u p p te Essen 25 snelvurende kanon
nen besteld van het nieuwste systeem, als
ook verscheidene stukken grof geschut
voor de vesting- en fortartillerie bestemd.
Frankrijk.
Het nieuwe Fransche Ministerie heeft een
B a u d i n als minister, die op de grens staat
van hef socialisme en een Millerand,
die deel uitmaakte van de sociaüstengroep
in de Kamer; Millerand is journalist,
redacteur van de Petite Républiqueen streng
radicaal-socialistnog heeft een ander
journalist zitting in dit nieuwe Ministerie,
het is Jean Dupuy, radicaal lid van
den Senaat en hoofdredacteur van de Petit
Parisien.
In plaats van een Kabinet van verzoe
ning spreekt de Presse van een Ministerie
van strjjd.
Le Soir noemt het nieuwe Kabinet
«het ministerie-De Rein ach», den Pa
nama-schurk die zich gezelfmoord heeft-
Meu verwacht dat het nieawe Kabinet
aan zijn ministerieele verklaring daden
zal laten voorafgaan, bestemd om eenige
militairen te treffen die zich door taal
en houding tegen de richting van de be
windvoerders der Fransche Republiek
hebben uitgelaten.
Majoor Marchand heeft den hem
toegekenden prijs van 15,000 tranks van
A u d r i f f e t gegeven aau de vereeniging
Hij begreep aanstonds dat men alleen de
buitendeuren bewaakte, en door den gang op
den voorhof komende sprong hjj een openstaand
venster binnen, en bevond zich plotseling tegen
over Else die zich juist over haar kermend
kind heenboog.
Met een woedenden uitroep vloog Alcide op
haar aan, wierp haar met een enkelen ruk ter
aarde, en wilde haar het groote mes, dat zjj
krampachtig omkneld hield, ontwringen.
Zwjjg of ik 8la toei brulde Alcide.
Else echter bleef aan 't roepen.
Goed, gjj hebt het zelve gewild, zei
Alcide, terwjjl hjj zjjn mes tegen het kind op
hief.
Nu was de beurt aan Else om te beven
en te sidderen. Zjj wierp zich tusschen den
moordenaar en haar kind en ontving den steek
voor 't knaapje bestemd. Dit was te veel voor
de arme uitgeputte vrouw. Door smart over
meesterd viel zjj bewusteloos neder. Nu was
de schurk vrjj, hjj baande zich een weg door
de aangrenzende kamer, en slaagde in om ok
de Blondine te bevrjjden.
Buiten gekomen, wekte hjj een man die ac
ter een heg verscholen, in diepen slaap ver
zonken was.
Breng ze van 't spoor af, fluisterde Alcide
hem in 't oor.
De orgeldraaier knikte toestemmend en
liep ale een razende den weg op.
f Wordt vervolgd.)
- -
ABONNEMENTSPRIJS
.1 KiMAIN ILL N PR 4 f7"
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
AGITE MA. NON AGITATE.
Nog niet, antwoordde Alcide.
