No. 4265
Maandag 2 J Augustus 1899.
24ste Jaargang.
Abbé Daens in Nederland.
B 0 JTt-JN L A JN R
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
2,80
0,08
Lompenkoopman.
België.
Duitschland.
Amerika.
Rusland.
Frankrijk.
kfrag6laó voor eSloorè- en Sniió-éCollanè.
ABONNEMENTSPRIJS.
Per 3 maanden voor Haarlem
f 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het baitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
OITMAINXlENDiUÏ
AGITE MA NON AGITATE.
Onze goede «Vlaamsche broeders» zjjn
een luchtigvroolijk volkje. Zij houden
van pret en pleizier en zelfs in hun ern
stigste oogenblikken treedt hun luchthar
tigheid aan den dag en verdrijven zjj met
een gullen lach de donkere wolken die
zich boven hen samenpakten.
De Noord-Nederlander mag hen die op
gewektheid van geest wel benijden, want
het bljjft eene waarheid, dat misdaad en
bedrog geen vruchtbaren bodem vinden in
een bljjmoedig hart.
Toch slaat die dartelheid wel eens over
tot minder goede eigenschappen. Onze Zui
delijke stamverwanten laten het oor te
spoedig hangen naar de schoonschijnende
praatjes van volksmisleiders, en spelen daar
mede een zeer gevaarljjk spel.
Hieruit is het verklaarbaar, dat de af
vallige abbé Daens zich in sommige krin
gen van België een aanhang heeft weten
te verschaffen en nu bij zijn weinig na
denkende volgelingen sympathie heeft ge
wekt voor zjjn verkeerde en dwaze denk
beelden.
Meermalen hebben wjj reeds op de han
delingen van Daen s gewezen en het mis
dadige er van in het licht gesteld. De
man,'die zjjn kerkelgke Overheid heeft mis
kend, tracht een nieuwe staatkundige par
tij in het leven te roepen, ten einde daar
mede het kerkeljjk gezag te krenken, dat
zjjn onwaardige houding ten ernstigste
heelt afgekeurd en bestreden.
Dat hem dit in België geluktsehrij-
ven wij voor een groot deel toe aan de
wuftheid en onnadenkendheid van de groote
menigtedie zich zoo ge makkei jjk laat
overhalen door eenig holle phrasen en klin
kende leuzen. Wjj betreuren dit ten zeerste
doch zien het met nog grooter leedwezen,
dat ook in Noord-Nederland sympathie
wordt gekoesterd voor zjjn misdadige pro
paganda.
De abbé Daens heeft namelijk de vo
rige week zjjn dwaalleer gepredikt voor
een betrekkelijk talrjjk gehoor in enkele
stelen van het njjvere Twente. Hjj was
daartoe uitgenoodigd door de zoogenaam
de Democratisch Katholieke Propagandaclub
te Enschedé.
Allereerst moeten wjj verklaren niet zoo
bjjzonder ingenomen te zjjn met het doel
van deze club. Haar naam reeds duidt aan
dat haar streven onze sympathie niet kan
wegdragen. De Ned. Roomsch Kath. Volks
bond, die in de allereerste plaats het doel
heelt het lot van den werkman zoo noo-
d>g te verbeteren, schijnt niet te knnnen vol
doen aan de mannen van de Democr. Kath.
FEUILLETON.
VADER BAMBBIQUt T
or liK
41 Vervolg
Di ch deze tooverachlige aanblik was slechts
vrn korten duureen in het zwart gekleede
bediende riep met luider stem den naam af
van een prinses of van een hertog en het gor
dijn viel weder achter den meuwaangekomene
dicht.
Graaf De Montreville liep in zjjn salons af
en aan, terwjjl zjjn vrouw met hare dochter
Hermance aan het andere einde van een der
zalen met eenige smaakvol getooide dames zat
te praten. De graaf was iemand van zeventig
jaar, doch nog jeugdig van bart en wiens klee-
ding en taal nog geheel volgens den ouden
stempel waren. Doch vooral de laatste deed
hem als een man uit een ander tjjdperk kernen
want hjj verstond in hooge mate de moeiljjke
kuist complimenten te maken. Hoewel deze
ridderlijke beliefdheid zich somljjds ondereen
ourierv.-=t»chea vorm voordeed, wist hjj toch
door enkele vleiende woorden eenieder van
trots en vreugde te vervullen, dien hjj tegen
kwam, terwjjl bjj zich tusschen de verschillende
grO< pen bewoog.
^evrouwDeMQBtjwwag eene waardige
gezei k v-^ -Ho00e (yp denoud(fr.
Wtteckcn idelman H„e regelmatig gelaate.
Propagandaclub. Die club stelt het demo
cratisch e'ement meer op den voorgrond,
het Katholiek element komt eerst in de
tweede plaats.
Wij zjjn niet gewoon veel aan namen
te hechten en achten zelfs de leuze, waar
onder een aantal personen zich hebben
verbonden, niet altjjd de hoofdzaak. Maar
hier bljjkt toch wel degelijk, dat de werk
lieden-leden van deze club meer bijzonder
de bedoeling hebben om den klasse^trijd
der democraten tot hoofddoel van hun ver-
eeniging te maken. En dit is het, wat wjj
ten sterkste afkeuren. In plaats van te stre
ven naar lotsverbetering door samenwer
king van de verschillende maatschappe
lijke standen, komt men door die voorop
stelling van het democratisch beginsel tot
een strjjd tusschen de onderscheiden maat
schappelijke kringen en behoeft er niet
gedacht te worden aan eenige verbetering.
Het is dus begrjjpeljjkdat de abbé
Daens in zulk een kring bij voorkeur op-
tiad, en dat een dergeljjke vereeniging ook
bjj voorkeur zulk een spreker in haar
midden had. Zoowel spreker als vereeni
ging waren elkander waardig. Zij belmo
ren bjj elkander en begrjjpen elkanders be
doelingen.
Wij achten het niet noodig de woorden
van Daens aan te halen en te bestre
den. Zjjne denkbeelden veroordeelen zich
zeiven. Waar hg bjjvoorbeeld vertelde, dat
het zjjn doel en dat zjjner staatkundige
partij is om het lot van den werkman te
verbeteren, niet door gewelddadige revo
lutie, maar langs den geleideljjken weg,
zonder schokken, met eerbiediging van wet
en ordedaar kwam hjj al dadelijk in vol
komen tegenspraak met zjjn eigen hande
lingen als priester die zich verzet heeft
tegen het gezag van zjjn Bisschop.
Zoo was geheel zjjn optreden ook in
strjjd met hetgeen in ons vaderland door
de Katholieke Staa spartjj op politiek en
sociaal gebied wordt nagestreefd. De man
wilde o. a. de opbeuring des volks berei
ken door algemeen stemrecht en leerplicht,
twee beginselen, die zeer terecht door de
Katholieken hier te lande bjjna algemeen
i worden verworpen.
Hjj onderscheidde zich dan ook in niets
van de gewone sic'alistische en radicale
I woordvoerders, die hun welbekende eischen
in volksvergaderingen aan den man bren
gen en door de onnadenkende menigte
worden toegejuicht.
Wjj betreuren het dan ookdat zulk
een man, wel niet onder Katholieke vlag,
maar dan toch met een Katholiek tintje
in ons vaderland is opgetreden voor men-
schen, waarvan wij onderstellen, dat een
trekken verrieden dat zjj vroeger schoon geweest
was, bare sneeuwwitte haren op eene eenvoudige
wjjze opgemaakt, hetgeen men zoo gaarne van
bejiarde dames ziet, harmo. iecrden geed met
haar zacht, voornaam uiterljjk.
Zoods het gebruik medebrengt, was zjj, als
gastvrouw, hoogst eenvoudig gekleed in een
zwart fluweelen japon toch was hare houding
en haar voorkomen zoo voornaam,dat zjj uitblonk
boven de fiers'e hertoginnen, al waren zjj rjjk
met diamanteB getooid.
Zij was tegenover ieder de welwillendheid
en hartelijkheid in persoon, het was onmogelijk
met meer bevalligheid de honneu-sin een sa
lon waar te nemen.
Hermance, daarentegen, was een tenger, nie
tig schepseltje van zestien jiar, met levendige
oogen en een wipneusjo en altjjd lachenden
mond. Zij bad moeite zich in te houden te
midden van al die voorname deftigheid. Toch
moest men haar ontegenzeglijk voor een meisje
van voorname geboorte houden.
Hoe later het werd, des te drukker werd
het in het salon en des te onrustiger werd
freule De Montreville, die reeds meermalen
teekenen van ongeduld had gegeven. Telken
malen als men een nieuwen bezoeker aandiende,
beefde zjj en keek vol verlangen naar de deur
daarna kwam er weder een spjjtige trek op
h8ar gelaat, en antwoordde zjj nauwelijks
op de banale gezegden der dames, die hare
morder kwamen begroeten en nu ook meenden
haar iets te moeten toevoegen.
Deze veelvuld:ge teekenen van ongeduld
waren orgelw jjfeld aan eenige der aanwezigen
aanzienljjk deel neg volstrekt niet ver
trouwd is met de dwaalleer, waarvan Daens
een der profeten is. Zoowel in Enschedé
als in Hengeloo, waar de afvallige is op
getreden, zjjn er gewis velen, di8 misleid
werden door uiterljjken schijn en den maa
hebben toegejuichtzonder dat zjj zich
rekenschap gaven van den verderfelijken
invloed, dien zijn optreden moet uitoefenen.
De zoogenaamd democratische Katho
lieken in Enschedé geven wij in overwe
ging hun oordeel eens te laten gaan over
mannen als de abbé Daens, die begin
nen met de gehoorzaamheid aan ie Kerk
op te zeggen en zich daarna opwerpen als
leidslieden des volks. Indien deze Katho
lieken zulk eene handelwijze goedkeuren
en zulke gidsen op het pad der sociale en
politieke toestanden begeeren, dan hebben
zjj werkelijk hun ouderscheidingsvermo
gen verloren en durven wjj hun weinig
goeds voorspellen van hun pogingen tot
opbeuring des volks.
Indien wij voorlichting behoeven van
onze Zuidelijke naburen, laat het dan niet
wezen van mannen, wier woorden van ge
lijke waarde zjjn als die van de socialis
tische raddraaiers, waarvan wjj er in ons
vaderland reeds genoeg bezitten. En in
dien wij aan onze Belgische broeders een
raad mogen geven, laat het dan deze zjjn»
dat ook zjj minder het oor leenen aan
Da^ns en zjjn volgelingen, die niets an
ders betoogen dan het gezag der Kerk te
ondermjjnen.
Wjj zeggen de opgewektheid onzer
Vlaamsche stamgsnooten te benjjden, maar
meenen hun toch te moeten waarschuwen
tegen eene loszinnigheid die hen er toe
leidt om Daens en consorten te sterken
in hun verzet. Wel zjjn hiervoor niet al
onze nabureff aansprakelijk, maar toch is
het een feit, dat mannen als D a e n s door
hen met gretiger oor worden aangehoord
dan hier in het Noorden gelukkig het ge
val is.
En wat de democratisch-Katholieke Pro
pagandaclub te Enschedé betreft: een aris
tocratisch Katholicisme in den zin van
eene tegenstelling met het democratisch
Katholicisme, bestaat niet, zoodat de Ka
tholieken te Enschedé zich niet met dien
bijnaam moesten noemen.
Het Katholicisme splitst het volk niet
in twee deelen, het wil .het gansche volk
opheffen tot den hoogen trap van gods
dienstzin en beschaving, waarop de ware
Katholiek is geplaatst.
Laat dan D a e n s en zjjn trawanten ver
deeldheid prediken zoo hard zjj willen, doch
vereenigen wjj ons eenstemmig om de Kerk
als ons middelpunt, van waar kracht en
opgevallen, want een groepje oude opzichtig
gkleede dames, die in haar nabjjheid hadden
plaats geiomen, om ttgeljjkerljjd moedir en
doch'er eens goed op to nemen, wisselden glim-
lachj 's en hoofdknikjes. Dit alles liet Hermance
ech er koud. Weldra werd haar angst zoo dui
delijk merkbaar dat de gravin zelf het gewaar
werd, niettegenstaande hare drukke bezigheden.
Gebruik makende van een oogenblik, waarop
zjj zich aan de algemeene aandacht kon onttrek
ken, keerde zij zich tot hare dochter en zeide
vriendelijk
//Waarom ben ja zoo neerslachtig, kiodlief?
Men zou zeggen, dat er iets is dat je hindert.//
Dat ia ook zoo," zeide Hermanee, met de
ongeduldigheid van een bedorven kind, //nu
is het al elf uur en zij is er nog niet
,/Wie dan, Hermance?//
//Eliza. mjjn kostschoolvriendinnetje; zjj
moet met rrjj het Italiaansche duo dingen, dat
zoo goed voor mijn stem geschikt is. Hemel
als zjj eens niet kwam
//Dan zing je met een van deze dames van
de Opera mevrouw P beschikt over eene
prachtige contra-alt.//
z/Neen, neen, dat wil ik niet," viel het
meisje haar wrevelig in de rede wik kan dit
stuk slechts met Eliza zingen Maar u
is er wel zeker van, dat zjj komen zal. Mama?//
Het gesprek werd afgebroken door eenige
personen, die naar mevrouw De Montreti'le
toekwamen om haar te groeten. Het blanke
voorhoofd van het jonge meisj rimpelde zich
een weinig eD zjj stampte met den kleinen
voet op den grond. Eindeljjk begaven de nieuw-
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1—6 regels50 Cents.
Elke regel meer71^
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicitê Etrangère
G. L. DA L BL 4' Co. JOHN., h.JOAES Succ. Paris 31ów Faubourg Montmartre
wijsheid uitgaat ter oplossing van alle so
ciale vragen en Jus ook ter verbetering van
het lot van den werkman.
Koning Leopold heeft Donderdag de
buitenlandsche afgevaardigden,die de V a n
D jj c k - feesten hebben bijgewoond, in zjjn
paleis te Brussel ontvangen waar eeD
feestmaal ter hunner eere was aangericht.
Gisteren heeft het Huis van Afge
vaardigden in tweede lezing het Dort
mund Rijnkanaal en de aanvullingswerken
aan het Dortmund-Eemskanaal verworpen
met 212 tegen 209 stemmen en daarna
met 228 tegen 126 stemmen het Middel
landkanaal.
Om echter een compromis mogeljjk te
maken werden eenige artikelen van on
dergeschikt belang aangenomen zoodat
Zaterdag de derde lezing kan plaats heb
ben, waaibjj het Centrum de mogeljjkheid is
gebodenten minste de sectie van het
Dortmund-Rjjn-kanaal te redden.
Gisteren streed minister M i q u e 1 met
een tot dusver nog niet getoonde wak
kerheid voor het geheele Middelland-ka
naal, zoodat dadeljjk in het parlement het
gerucht liep dat de Regeering op stuk van
zaken toch misschien van plan was tot
ontbinding over te gaan. Van de 433
afgevaardigden waren dan ook 422 tegen
woordig, een nog nooit geziene getalsterkte!
Wordt bet Dortmund Rjjn-kanaal heden
aangenomen dan zou altjjd nog het Hee
renhuis, dat dan aan 't woord komt,
het oorspronkelijke regeeringsvoorslel be-
treff nde het geheele kanaal kunnen her
stellen, waarop het Huis van Afgevaar
digden opnieuw eene beslissing zou moe
ten nemen. Zoodoende zou men langs dezen
weg nog voorloopig al den tijd hebben
voor compromis-onderhandelingen, zonder
daarom dadeljjk tot kamerontbinding over
te gaan.
Keizer Wilhelm heeft bjj de ont
hulling van het monument te Saint-Pri-
vat eene toespraak gehouden, waarin hg
zeide, dat het herinneringsteeken van den
gepantserden aartsengel op het slachtveld
stond als bewaker voor alle hier gevallen
dappere soldaten van beide legershet
Fransche en het Duitsche.
Om den troon des hoogsten rechters ge
schaard zien hedeD, in den eeuwigen vrede
Gods, allen op ons neer, die hier in heeten
strijd tegenover elkaar stonden.
In het Zuiden van de Vereenigde Sta
ten hebben vernielende stormen gewoed.
Iu Valparaiso, Santiago en het zuiden van
Chili is veel schade aangericht. Vallende
bruggen hebben ongelukken aangericht
en er moeten geheele treinen in rivieren
zjjn gewaaid. De telegrafische gemeen
schap is het heele land door geatoord. Te
Valparaiso is een groot stuk van den zee-
amgekomenen zich onder de menigte, zooiat
de gravin haar dochter in het oor kon fluisteren:
//Stel j 1 geiust, zottinnetje heb ik dan niet
de moeite gecomin zelf je vriendin te gaan
uitnoodigen Jjj waart er trch bjj en hebt ge
hoord, dat mm haar toestemming gaf met mjjn-
beer en mevrouw De SaNiac mede te komen.
Kom, blijf kalm, zjj weet, dat je op haar rekent
en zou niet gaarne bare belof e breken.//
//J wel, maar haar vader, die leeljjke man
mat ringetjes in de ooren, en die zulk een be-
lacheljjke manier van spreken heeft, zon baar
LOg wel eens terug kunnen houden. Hemelsche
goedheid, mama, wat heeft die arme Eliza toch
etn leelijken vade:! En hebt u dan de dienst
bode niet gezien, die zich telkens in het ge
sprek wilde mengen Maar u heeft haar wel
spoedig ontzag ingeboezemd. Intusschen rche-
nen zjj er niet erg over gesticht, dBt mjjn li f
vriendinnetje den avond hier zou doorbrengen,
en misschien hebben zjj haar wel niet laten
gaan Waarom zon zjj anders zoo lang op
zich laten wachten Ik zon echter wel willen
wedden, dat het de schuld is van mevrouw
De Salviaczjj besteedt altjjd zooveel tjjd aan
haar toilet 1//
De gravin moest ondanks haar zelve glimla
chen over het jonge meisje, dat in haar toorn
op iedereen iets had aan te merken.
Op dit oogenblik diende de man aan den
ingang Zjjne Excellentie den gezant aan. Freule
De Montrevilles ongeduld vermeerderde nog
//Daar is de gezant reeds I" mompelde zjj, //en
nu kan de prins ook ieder oogenblik komen...
'Eliza en ik moesten het eerste zingen, ik heb
muur vernield en in het zuiden zjjn heele
dorpen verdwenen.
Ook te Montevideo heeft de storm veel
schade veroorzaakt en enkele inwoners
gedood of gewond.
In den loop van de maand October
wordt te St. Petersburg een officieus ge
zantschap van den H, Stoel gevestigd bij
het Russische Hof.
Czaar N i c 0 1 a a s en zjjne gema
lin zullen, naar men bericht, eerlang eeni-
gen tijd gaan vertoeven op het kasteel
Friedberg bjj den Groothertog van Hessen
De Czaar, die aan een zenuwachtige harts-
aandoening ljjdt, zal te Nauheim op 40
minuten afstands van daar een kuur
onderpaan.
Uit Finland wordt medegedeeld dat
door de Regeering te St. Petersburg twee
Finsche dagbladen voor goed zjjn verboden.
De Russische Regeering is nu zeker
naar haar eigen meening een stap dich
ter genaderd tot haar doelvermoording
van de Finsche beschaving. Maar het zal
haar niet batenhet Finsche volk krijgt
zg toch niet klein. Liever zullen zjj allen
hun land verlaten, dan zich hun kostbare
geestelijke goederen te laten ontrooven.
Als onderdrukkingsmaatregel op zich
zelf heeft het verbod van de kranten wei
nig te beteekenen en de velen die er
broodeloos door worden, zullen zeker door
de offervaardigheid van hun landgenooten
ten volle schadeloos worden gesteldmaar
het gevaarlijke van den maatregel zit in
het uittartende ervan. De Finnen zjjn een
kalm volk, een verstandig volk, maar
dergeljjke speldeprikken stellen het geduld
van den kalmste en verstandigste op de
proef. Gelukkig dat het Finsche volk ver-
trouwen stelt in zijn aanvoerders, die
elke onmatige uiting zullen weten te be
letten.
Hoe de Fransche bladen zich laten ken
nen als voor- en tegenstanders van Drey
fus, bljjkt nu weer uit de Gaulois. Het
b'ad stelt deze vraag
Zou de President van den Krijgsraad
van Rennes Dreyfus de volgende vraag
willen stellen
«Hebt gjj nooit den heer Schwartz-
koppen gesproken
V Toen hg leerling was aan de Hoogere
Krijgsschool, zegt het blad, zei D r e y f u s,
zelfs aan zijn chefs, en ongetwjjfeld met
eene zekere ijdelheid, dat hjj den heer
Scbwartzkoppen kende en op goe
den voet met hem stond. Er is iemand
aan wien hjj tweemaal deze vertrouweljjke
mededeeling heeft gedaan.
Als Dreyfus, volgens zjjne gewoon
te, zou antwoorden, dat hjj den heer
Schwartzkoppen nooit heeft ge
sproken, zou de commandant van de Hoo
gere Krjjgsschool in een uur dezen hoofd-
officier kunnen vinden als hjj hem niet
reeds kent, en de President van den Krjjgs-
raad van Rennes zou Dreyfus met zjjn
oudeu chef kunnen confronteeren.
De Matin 'zegt, dat de politie de
er geen trek in mij na de artisten van de
Opera te doen hooren wanneer zjj niet bin
nen een kwartier hier is, zing ik nietneen
bepaald, dan zing ik niet 1"
Zjj herhaalde deze woorden op beslisten toon,
als golden zjj eene bedreiging, doch de gra
vin verstond haar niet. Iemand in het zwart
gekleed, de borst bedekt met ridderorden, bad
eene plechtstatige buiging voor haar gemaakt;
het w&s de gezant.
Mevrouw De Montreville ontving hem met
hare gewone wellevendheid, doch Hermance,
voor wie hjj eveneens eene buiging maakte,
begroette hem met een verstrooid gelaat.
//Er is stellig iets bjjzonders,// zeide eene
der bejaarde dames, van wie wjj gesproken
hebben, //freule De Montreville ontvangt den ge
zant zoo koel mogeljjk en dat nog wel den besten
vriend van den prins Gjj zult zien dat dit hu-
weljjk nog niet zoo spoedig tot stand komt 1#
XXII.
De bejaarde bespiedsters vonden weldra nieu
we stof voo' hunne nieuwsgierigheid. De heer en
mevrouw De Salviac werden aangediend, Her
mance stond op en keerde zich, zonder verder
naar den diplomaat te luisteren, na&r de deur.
Ongelukkig bewoog zich op dit oogenblik zulk
eene dichte menigte in de richting, dat zjj in het
begin niets kon onderscheiden, zoodat haar angst
nog vermeerderde. Eindeljjk openden zich de
rjjen der gasten en mevrouw Pe SaJ
den arm vL Grunt I'e Mo—
