NIEUWE
kDagêiaó voor <3t/ooró'en
De Sociale Quaestie
en het Christendom.
ffo. 4321,
Woensdag 25 October 1899
24ste Jaargang,
VADER EN ZOON
België.
Oostenrijk-Hongarije.
frankrijk.
HiiBIIHSCHE COPRilT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,40
Voor het buitenlands 2,80
Aizonderljjke nummers0.03
Dit blad verschjjnt
dagelijksbehalve Zon- en Feestdagen.
BUBEAÏÏ: St. Janstraat Haarlem.
AGITE 31A NON AGITATE.
PRIJS DBS A.DVERTENTIEN.
Van 1—6 regels50 Cen*
Elke regel meer71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimtes
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Red a c t e ur-0 i t g e v e r, W. KüPPERS.
VII.
De nieuwe beginselen ze zouden nie.
blijven in de studeercellen der wetenschap
pelijke mannen ze zonden verspreid wor
den onder de breede volksmassa, en met
welk gevolg Met dit gevolg, dat die be
ginselen niet slechts werden omhelsd en
beleden, dat zij niet slechts werden in prak
tijk gebrachtmaar dat men ook uit die
algemeene beginselen die gevolgtrekkingen
ging afleiden, waartoe de logica den mersch
noodwendig brengen moet. Waar de we
tenschap het bestaan van God, althans de
godheid van Christus verwerpt, daar valt,
het kan niet anders, de geheele leer van
het gezag.
Waar de bron is opgedroogd zal het spoe
dig met den ganschen stroom gedaan wezen.
Zal men zijne minderen kunnen dwingen tot
eerbied, tot gehoorzaamheid, waar men zelt
begint het gezag, dat men boven zich heeft,
te verwerpen Waar blijft de oprechte lief
de, de vaste gehechtheid, de heilige eer
bied voor den regeerenden vorst of vor
stin, wanneer men daarin niet ziet den dra
ger van het Goddelijk gezag op grond
waarvan men zich gaarne aan dien per
soon onderwerpt, in het volle besef, in de
diepe overtuiging, dat het een dure en ge
strenge plicht is dat gezag te eerbiedigen,
te handhaven, te verdedigen ten alle tijde
en overal Het is der moeite waard op te
merken, hoezeer van deze waarheid over
tuigd is een der machtigste heerschers van
dezen tijd, de Duitsche Keizer, die steeds
den volke er aan herinnert, dat hij regeert
bij de gratie Gods, dat daarop zijn gezag
steunt, maar ook onwankelbaar steunt, dat
met die al of niet bestaande volksovertui
ging zijn troon straat, of donderend ineen
stort.
En wat van het hoogste gezag in den Staat
geldt, geldt evenzeer van elke lagere macht.
FE Ü1LLETON.
13 [Vervolg.)
IX.
Verscheidene maanden waren vervlogen en de
«omer prijkte in den schoonsten dos Overal aan
den oever was het een groot gejubel en nie-
man kon rustig den tjjd afwachten, dat hjj zien
zoude wat hij zich verbeeldde nog nimmer ge
zien te hebben.
Er zou weder een schip afgeloopen zjjn. Het
wa» nu echter geheel anders dan in dien win
ternacht aan het Reigerspad. Een aanzienlijk
reeder, deelgenoot in de firma Darling en Wil-
*°n, die uit Schotland naar Hamburg was ge-
komen, had eene gewaagde ouderneming voor,
ji bad het plan opgevat om den handel een
nieuwen weg te banen en de vlag van het oieu-
We vaderland in eene vreemde zee te laten
gapperen, waar zij nog nooit zich vertoond had.
bet daartoe drie nieuwe schepen bouwen.
'1 zouden op kosten van het handelshuis met
a e benoodigdheden worden uitgerust en zouden
;0Ven alle andere zeevaarders op de uieuwe baan
"en voorrang hebben. Geen ander was dezen
nieuwen bouw opgedragen dan EhreDfried Sie-
Ve'8> die het hem toevertrouwde werk dan ook
®et grooten jjver begon en voleindigde. De ui-
Komst voldeed geheel aan de verwachting en voor
de eerste maal sedert den dag dat hij zijn zoon
Het atheïsme op den katheder vinden wij
bij het volk terug in een geest van verzet,
die in de anarchie zijn toppunt bereikt. En
dit is geene bloote veronderstellingde
toespraken der Fransche anarchisten bij hun
ne terdoodveroordeeling tot den rechter ge
houden, zpn de sprekendste bewijzen hier
van. Ons vaderland wij mogen het met
dankbaarheid vermelden bleef tot heden
vrijwel gespaard voor de ergste gevolgen
dezer leer, dank zij den nog niet verloren
oprechten godsdienstzin der breede volks
massa, dank zij de steeds, en ook nog he
den openlijk beleden godsdienstige overtui
ging van ons geliefd en geëerbiedigd vor
stenhuis.
Eene tweede consequentie, waartoe de leer
van het individualisme leidt, is het kapita
lisme eenerzijds, het socialisme anderzijds
het kapitalisme, dat de wereld verdeeld heeft
in twee klassen, lijnrecht vijandig tegenover
elkander staande. Het is in dezen tijd niet
meer noodig uiteen te zetten, waartoe de
vrije, onbeperkte concurrentie, de uiteen
rukking van alle organisatie op arbeidsge
bied, samenvallende met de opkomst en
geweldige ontwikkeling der groot-industrie,
de ongebreidelde zucht naar weelde en ge
not, het vaak onjuist rechtvaardigheidsbegrip
een groot deel der menschen heeft gebracht.
En nu moge men zeggen, dat onze tijd
zich ook bijzonder kenmerkt door het ver
richten van allerlei werken van liefdadig
heid toegegeven, volkomen toegegeven,
maar men vergete niet, dat nimmer eene
onjuistheid kau hersteld worien door bij
wijze van aalmoes te geven, wat r6eds door
de rechtvaardigheid gevorderd werd. Het
anti-sociaal en anti-cbristeljjk liberalisme
moest eindelijk bij het volk noodwendig
leiden tot soc:alisme, dat, den godsdienst
verloren hebbend, den particulieren eigen
dom niet meer erkennen wil, om eindelijk
ook te verbreken en te vernietigen den
heiligen baud des huwelijks, om zóo den
mensch terug te breugen tot het rijk der
dieren.
vers'oaten had, was de trotsche scheepsbouw
meester weder eens van harte opgeruimd, dewjjl
hjj een werk had geëindigd, dat den roem zjjns
naams zoude verdriedubbelen. Alle aanstalten
waren gemaakt en een feest aangericht, zoo als
de stad Hamburg op al de werven in de omge
ving nog niet gezien had.
Daarom nam ook het gejubel geen einde toen
de drie schepen na elkander van stapel liepen
en op stroom lagen zoo glad en sierlijk lagen
zij daar met hunne hooge dekken en kacteel-
vormige boegen, zoo over en over bedekt met
vlaggen, dat de oogen schemerden op al die
kleurenpracht. Overal was muziek. De trompet-
tan schetterden op de werf zoowel als aan boord
en de planken rommelden als een opkomend
onwederal dit geraas werd echter nog over
stemd door het afvuren van kleine kanonnen
en musketten. Het was een donderend geweld
aan land en boord.
Op het hooldsehip was op het open dek, van
het roer af tot aan de ankerspil, op lange tafels
een kostbare maaltijd aangericht en het voor
name gezelschap nam plaats aan dezen rijk ge-
tooiien discb. Toen nu allen vrooljjk bjj elkan
der zaten, kwam de scheepsbouwmeester tot den
jongen heer Darling, die het huis Darling en
Wilson vertegenwoordigde, en kondigde hem
aan, dat de werklieden, die aan den bouw der
schepen hadden meegewerkt, volgens hun oude
gewoonte verschenen waren en om vergunning
verzochten den patroon een eeredronk te mogen
breDgen. Dit werd door de disebgenooten met
greote vreugde vernomen,want zulke eeredronken
gingen doorgaans met allerlei scherts vergezeld
Wanneer wij dit alles aandachtig gade
slaan, dan kan het ons niet ontgaan, dat
er een nauw, een zeer nauw verband be
staat tusschen de leer van het Christendom
en de geheele maatschappelijke orde. Wij
hebben gezien, boe het Christendom zich
ontwikkelde en wat daarmede gelijktijdig
geschiedde op maatschappelijk gebied wij
hebben eene geheel tegenovergestelde leer
zien opkomen, tevens er op lettende, wat
daarmede samenviel op maatschappelijk ge
bied. Waar nu in dezen tijd de meesten
het hierover eens zijn, dat de sociale orde
vrijwel in eene sociale wanorde is ontaard,
en men bijna de geheele wetenschappelijke
wereld zich onledig ziet houden met de
vraag, op welke wijze wederom orde en
regelmaat in dien chaos kan worden ge
bracht, daar valt het toch moeielijk te ont
kennen, dat men een van beide wegen zal
moeten inslaan, öf wel dien, welke leidt tot
de positief-christelijke of wel dien, welke
voert tot de socialistische maatschappij. Daar
kunnen zich een tijdlang wel eenige tus-
schentoestanden staande houden, men kan
wel eenigen tijd een zeker beginsel beletten
tot in zijne uiterste consequentiën te wor
den doorgevoerd, dat alles zal op den duur
niet baten, zoolang men het kwaad niet
in den wortel heeft aangetastmen zal te
vergeefs beproeven de grootste en talrijkste
schare der maatschappij ten slotte zóózeer
te verblinden, dat zij niet zou inzien, welke
gevolgtrekkingen noodwendig uit zekere
beginselen moeten worden afgeleid. Een
van beide derhalve men aanvaarde de ge
volgen, de consequentie der gepredikte leer,
n. 1. de socialistische maatschappij, die ten
slotte op vernietiging der bestaande orden
moet uitloopen, of men verwerpe het be
ginsel, en zoeke het heil der kranke maat
schappij in de herleving van de Christelijke
leer, toegepast op het gansche leven, op den
geheelen mensch, in al zijne verhoudingen,
op de gansche maatschappij, wetende uit het
woord des Pausen neergelegd in de ency-
chiek Rerum Novarumdat «elke maat-
en boden eene welkome gelegenheid aan om
wat uit te rusten van het eten en drinken. Met
beleefde woorden gaf de heer Darling zjjne toe
stemming en nu traden de afgevaardigden der
scheepstimmerlieden met hunne banieren vooruit.
Am hun hoofd ging een jonge baas en voor
dezen uit werd de eerebeker gedragen. Hij boog
zich met eenigen zwier voor den heer Darling
en zeide
Eiken geven 't schip de krachten.
Moedig klippeu te verachten
Dennen voor de hooge masten
Waagt de storm niet aan te tasten:
Breede boeg en hooge spiegel
Zijn van 't werk het meesterzegel
Maakt nu toeh ter goeder stonde
Op het schip de laatste ronde:
Alles schijnt mjj wel gedaan
Bootsman sla de zeilen aan I
Darling nam den aangeboden beker en sprak
den jongen baaB vriendelijk toe.
Deze ruimde nu voor zijne opvolgers de plaats.
Dit waren de zeilenmakers en hun voorganger
gaf ook in rijm een overzicht, hoe voor een
schip de zeilen moeten zjjn van wit sterk linnen,
met sterke bruine touwen enz.het gedicht ein
digde met de woorden
Zijt dan allen wel bewaard,
God behoed steeds uwe vaart.
//Dank voor uwen goeden wenseb,// zei de heer
Darling vriendelijk. „Onze schepen kunnen dien
wel gebruiken en als bij vervuld mag worden zal
ik uwer gedenken. Maar wie hebben wij daar
«schappij, die zich innerlijk wil vernieu-
«wen, moet terugkeeren tot haren oorsprong»
en «dat het boven alles aankomt op de
«herleving der Christelijke gezindheid en
«zeden, zonder welke alle maatregelen, hoe
«wijs en veelbelovend ook, niets vermogen
«voor het ware heil.»
B 1T bi 1N
In het land der Belgen is men druk in
de weer om gelden in te zamelen voor Trans
vaal.
Te Brussel en Antwerpen worden voor
drachten enz. gehouden en de English Club
te Gent, bestaande uit mannen en vrouwen
van alle gezindheid en strekking, wil tot
leniging der smarten voor onze diep ge
troffen Transvaalsche stamgenooten,inschrij-
vingslijsten doen rondgaan en in alle wjj-
ken der stad van huis tot huis gelden
verzamelen. De club stelt honderd man
beschikbaar.
Aartshertog Frans Ferdinand, erf
prins van Oostenrijk, wil van zjjn rechten
op den troon van Oostenrijk-Hongarije af
stand doen om in het huwelijk te treden
met gravin Sophie-Chotek, eeredame
aan het Oostenrijksche Hof.
Te Rechitza overstoomde Vrijdag de
mijn. Dank de tegenwoordigheid van geest van
den ingenieur Roos, konden bijna alle mijn
werkers zich redden. Hij zelf werd met een
zestal werklieden het slachtoffer van trou
we plichtsbetrachting en verdronk. De ljj-
ken der slachtoffers heeft men nog niet kun
nen ophalen.
Te Angers heeft een geheimzinnig voor
val plaats gehad en men vraagt zich at
of het schandaal van Rjjssel met een der
leerlingen van de Broederschool hier moest
herhaald worden.
Vrijdag omstreeks 6 uur tegen den avond
op het oogenblik, dat de leerlingen de school
verlieten, werd een knaap door een heer
aangesproken, die vroeg of hij met hem
wilde meegaan. Het kind weigerde, toen
greep de onbekende den jongen bij den
bals en sleepte hem naar een rjjtuig. Het
kind wist zich gelukkig los te rukken.
//Het zjjn de ankersmeden met hunnen baas,//
zeide de heer Sievers, die naar de gebruiken uit
dien tjjd deu patroon steeds ter zjjde moest zjjn.
//Zjj zjjn met al hunne ankergereedschappen hier
heen gekomen en wilden u ook gaarne toespreken."
//Ja, dat willen wjj, wanneer de heeren het
toestaan," zeide de baas smid en hjj begon nu
eveneens in rjjm over het gelukkige van eene
kalme zee en eene goede vaart, maar schetste
tevens hoe heilzaam het is, om, wanneer de hemel
somber wordt, de stormwind loeit en de klippen
dreigen, sterke ankers aan boord te hebben. Dit
toch is dan het eenige hulpmiddel in den nood
en waaneer die steeds dringender wordt, zoo
eindigde hjj dan
Snel het anker van den boeg
Laat dien jjzertand maar bjjten,
't Zal de touwen toch niet spljjten
Vast en veilig voor den wal,
Houdt hij tegen stormen pal.
Helder lachen en vroolijke uitroepen der gasten
gaf te kennen, dat men wel wenschte de schepen
reeds voor een veilig anker te weten, en het
duurde eene geruime poos eer de rast in zoo
verre hersteld was, dat de touwslagers hunne
even dichterljjke toespraak konden uiten. Zjj ver
eerden den patroon een kunstig gevlochten mat
werk, dat de modellen van alle touwen, voor een
schip benoodigd, in zich vereenigde. Hun ge
dicht bevatte eveneens toespelingen, hoe door
sterke touwen schip en kiel beveiligd worden
tegen klip en afgrond.
Wordt vervolgd
