No. 4330.
Maandag 6 November 1899.
24ste Jaargang.
$)agt)laó voor clïooró- en Suió-éCollanó.
Centralisatie.
15 I T K N L A N £T
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
2,80
0,03
DE ERFGENAAM.
Duitschland.
Engeland.
frankrijk.
België.
Portugal.
Rusland.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem
f 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
Dit blad verschynt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
tAIN TIEND
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels50 Cents.
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
AGITE MA NON AGITATE.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Publicité Etrangère
G. L. DAUBE 4' Co. JOHN., F. JONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmarlre
Wjj gaan met onze wetgeving allengs
de helling van het socialisme af. Die uit
spraak meenen wij te mogen doen hooren
na de verwerping van het amendement-
K u y p e r op de Ongevallenwet. De Kamer
heeft gesanctioneerd het stelsel der Re
geering betreff-mde de Rijksverzekering-
bank, nadat door Mr. Troelstra de
verklaring was afgelegd, dat dit systeem
geheel lag op de socialistische lijn.
Wat toch was de bedoeling van dit amen
dement? De voorsteller wenschte, dat de
werkgevers niet genoodzaakt zouden wor
den om voor de verplichte verzekering hun
ner werklieden te gaan bij een op te rich
ten Rjjksverzekeringsbank, maar dat de
weg openstond om zich bij particuliere
verzekering-maatschappijen te vervoegen
of we! langs anderen weg dan dien van
een Rjjksbauk de gewenschte verzekering
van hun werklieden tegen ongelukken te
verkrijgen.
Dat amendement had eene uitstekende
bedoeling. In de eerste plaats zou de aan
neming er van de toenemende centralisatie
op wetgevend gebied eenigszins hebben
beperkt. Die centralisatie toch is een bij
uitstek socialistisch beginsel. Wjj hebben
daarop reeds meermalen gewezen. Het so
cialisme leeraart, dat alles wat in het be
lang der samenlev'ng van overheidswege
wordt geregeld, ook door de overheid zelve
moet worden uitgevoerd. Indien bijv. de
overheid verklaart, dat het onderwijs een
voorwerp is van de aanhoudende zorg der
Regeering, dan behoort, volgens dat stel
sel, het onderwp ook geheel van Regee-
ringswege uit te gaan en te worden be
kostigd.
En nu men bijna algemeen van gevoe
len is, dat de werkman behoort te wor
den beschermd tegen de geldelijke gevol
gen van ongelukken, die hem in zjjn be
drijf kunnen treffen, nu komt de voorstan
der der centralisatie en zegt, dat die zorg
niet van overheidswegezjj het slechts
gedeelteljjkmag worden overgedragen
aan het paiticulier initiatief, maar dat de
overheid zelve alles heeft uit te voeren,
wat met die zorg van den werkman in
verband staat.
Die centralisatie, dit op de schouders
van den Staat leggen van de tot in de
kleinste bijzonderheden afdalende regeling
der arbeidersverhoudingec, werd door het
bewuste amendement beperkt. Het had dus
ten doel om het werkliedenbelang niet ge
heel onder de mechanische leiding van
de overheid te plaatsen. Daardoor zou het
particulier initiatief worden opgewekt om
FEUILLETON.
4 Vervolg)
Vrjjheer Dsgobert, de oudste van vier broe
ders, bad cog zeer jong de met schul'en be
leden bezitting overgenomer.
Van zijn j-ugd af was 'i reeds zjjn verlan
gen geweest, 't huis testeuneD, 't gt slecht met
nieuwen glans te doen ichitteien.
De beste weg hiertoe was een rjjk huwelijk
en, toen zich gel?genheid daarvoor aanbood,
vond bjj niet de krecht, dtze af te wjjzen, hoe
wel schaduwzijden eraan verbonden waren.
Uit Moosdorp, het dichtst bij den Moos-
burg gelegen dorp, was in het begin der eeuw
een knaap vertrokken, die 't van marskramer
tot rjjk koopman had gebracht. Ignsast Hol-
dermann, zoo heette hjj, was door zjjne fami
lie in dat dorp als dood beschouwd geworden
wanneer men zich nog eens zjjner herinnerde,
stelde men hem rich voor als iemand, die van
ellende was omgekomen. Groot was derhalve
de opp wondenheid, toen bekend werd, dat hjj
meervoudig millionnair gestorven was, en
z\, js broeders kleinkinderen een achttienjarig
meirje, Begina, en haar orgeveer tien jaar
jongere broeder tot erfgenaam had benoemd.
Regina Ho'dermann, die tot nu toe de koeion
had gehoed op 'i veld en in de weide altjjd
Hink bare handen uitgestoken, was nu opeeus
een schatrijk meisje geworden, en de j rnge
in do richting vrm do wet werkzaam te
wezen eD als gevolg daarvan zouden de
arbeidersverhoudingen, in plaats van geheel
beheerscht te worden door den Staat en zijn
ambtenaren, allengs bepaald worden door
de werklieden zeiven in overleg met de
werkgevers.
Dit mocht echter niet volgens de bee-
ren sociaal-democraten, die thans een stel
sel ingang trachten te doen vinden, waar
door de werklieden in nog minder gun
stige positie ten opzichte van de vrjjbeid
komen dan zij tot nu toe ooit verkeerd
hebben. Zeker, de sociaal-democraten be
weren, dat zij den werkman trachten te
beschermen in de eerste plaats tegen het
kapitaal en vervo'gens ook tegen zich zei
ven. Maar dat beschermen draagt het
karakter van een voogdijschap, een tyran
nic, waartegen de werklieden later, indien
zjj hebben leeren inzien, hoe vreeseljjk zjj
onderdrukt worden, zeer krachtig in pro
test zullen komen.
Dat voogdijschap over de werklieden zal
het in den eersten tijd tot volgzame die
naren maken van de sociaal-demooratische
leiders, die hen natuurlijk gebruiken als
middel om hun eerzuchtige bedoelingen te
bereiken. De werklieden worden wel is
waar, onafhankelijker van hun werkgevers,
maar zeer terecht heeft dr. K u y p e r op
gemerkt, dat dit juist een der groote fou
ten is van de centralisatie bij de oplos
sing der sociale vraagstukken. Als men
werkman en werkgever geheel los maakt
van elkander, dan maakt men ook de sociale
banden los en als gevolg daarvan komt
men tot ontbinding van bet sociale lichaam.
Het is in onze oogen hoogst verkeerd
om de verhouding van werkman en werk
gever te verzwakken. Daardoor toch wordt
alle samenwerkiug aan de wederzijdscbe
belangen geheel onmogelijk. De werkman
gaat den werkgever beschouwen als zjjn
natuurlijken vijand en de strijd tusschen
de maatschappelijke standen vindt weder
nieuw voedsel. Waar men heelt getracht
te komen tot bevrediging op sociaal ge
bied,,heeft men dan juist een nieuw ele
ment voortgebracht tot heftigen strijd.
Om die reden valt het hoogst te be
treuren, dat de Tweede Kamer niet heeft
kunnen goedvinden haar stempel te druk
ken op het amendement van den heer Kuy-
p e r. Hier komt nog bij, dat de heer K u y-
per bijua de geheele iudustrieele wereld
aan zijn zijde had. Wat al bewjj'.en van
sympathie waren hem geworden voor de
hoogst gelukkige wjjze, waarop hij de
bezwareD vau de groot industrie tegen de
voorgestelde Rijksverzekeringbank had uit
den weg geruimd.
landheer nam hiernaar zjjn maatregelen. Als be
zitter van Moosburg genoot hji in den omtrek
een groot aanzien, de heele familie der Holder-
manns voelde zich uitermate gestreeld, toen hjj
zjjn verlangen te kennen gaf, haar te huwen,
als men haar eerst eine zekere wellevendheid
en gemanieidheid liet ainleeren. In dien nog
patriarchalen tjjd, toen eenieder nog bjj moeders
pappot bleet en tot het maken van vergelijkin
gen milder gelegenheid vond dan heden ten
dage, leek de slotheer den landbewoners een
kleine pot ntaatzoo iemand was toch zeker
geen kale jonker, die slechts uit gierigheid de
klauwen naar het geld uitsloeg en niets als
tegeDgift te bieden had. Rrgina leek het als
zou zij op een troon verheven worden.
Bereidwillig liet zjj zich naar een pensionaat
br ngen, en zjj verliet 't slechts, om barones
van Sonneck te worden.
De echt werd niet met kinderen gezegend.
Hoe meer jaren er verliepen, zonder dat Dago-
bert een directen erfgenaam kreeg, hoe meer
zjjn aanzien steeg a's erfoom, hoe meer bjj zjjoe
macht als zoodanig gevoelde.
E-n oud man geworden, hadde hjj liefst de
heele familie geregeerd. Over 't algemeen waa
't echtpaar goedaardigbjj beiden kwamen
wel eens grootmoedige gevoelens op, fijn
gevoeligheid was echter een eigenschap, die
geen van beiden btzat, en som'jjds zeer
lastige despotenluimen maakten 't ver
keer met hen moeieljjk. Wanneer men ecTsr
voor hen had gebogen, 'i weinigje wierook,
waarop zjj aanspraak maakten, hun geofi rd
dan kon men veel van hen verkrjjgen. Dat
Maar het mocht niet baten. De theore
tici in de Tweede Kamer dachten er ge
heel anders over. In hun stelsel maakt de
Rij'ksverzekeringbank een integreerend deel
uit en het voorgestelde amendement zou dat
centralistisch systeem verzwakken. Daar
om moest het voorstel van dr. Kuyper
worden verworpen en ging de Kamer ge
heel mede met de door de Regeering ge
wenschte verzekering.
Door deze houdÏDg heeft de Kamer ge
toond wel veel eerbied te hebben voor
het standpunt van de Regeering die op
baar beurt de beginselen belichaamt, welke
van sociaal-democratische zijde worden ver
dedigd. Wij zeiden dan ook niet te veel,
toen wij in den aanvang van ons artikel
verklaarden dat wij ons op wetgevend
gebied op een helliDg bevinden, welke naar
de verwezenlijking vau de sociaal-demo-
cratitche theorie leidt.
Doch dit is tegenwoordig in de mode,
en eene Regeering. die met haar tjjd me-
degaat, kan dus uiet anders doen dan haar
voorstellen op sociaal democratische leest
te schoeien. Hieraan gedachtig stelde de
heer T r o e 1 s t r a bij de bespreking van
het amendement-K u y p e r de Regeering
dan ook voor om het amendement onaan
nemelijk te verklaren waarop de Minis
ter van Waterstaat dan ook eren later zeer
gehoorzaam aan de Kamer mededeelde
dat d )or de Regeering geen bruikbare uit
werking van het amendement kon worden
geleverd.
Hoewel wjj dus in naam eene Regeering
hebben, die uit de liberale party is voort
gekomen mag men haar gerust tot de
ultra-radicale of' sociaal-democratische rich
ting rekenen. En ran eene dergeljjke Re
geering ontvangen wjj nu weldra een stuk
sociale wetgeving i idien ten minste de
Tweede Kamerwaaraan wij haast niet
twijfelen, haar goedkeuring aan de Onge
vallenwet hecht.
Is het wonder, dat wjj pessim'stiscb zjjn
gezind Indien wij nagaan, wat de sociaal
democratie met de samenleving in haar
schild voert, dan moeten wjj de toekomst
met angstige blikken tegenzien. Wij heb
ben wel vertrouwen in het gezonde ver
stand vau ons volk eu gelooven ook wel,
dat alle verkeerde maatregelen door de
practijk zullen worden veroordeeld, maar
dit neemt niet weg, dat het terugkeeren
op vroeger paden al weder met strjjd en
moeite zal gepaard gaan en dat daardoor
zooveel krachten zullen worden misbruikt,
die op andere wjjze tot heil van hei ge
heele volk hadden gestrekt.
De Rijksverzekeringba k van de On
gevallenwet, reeds door de mannen van de
wisten ook de twee broeders van den baron,
die hem het naast verwant waren. En zjj zoo
wel als hunne kinderen maakten hiervan ge
bruik om er zooveel mogeljjk vsn te trekken.
De jongste broeder daarentegen, Kwel van
Sonneck, Hugo's vader, nam aan den w dstrjjd
om Dagobetts gunst geen deel. Van eene groot
moedige, nobele natuur zjjnde vond hjj dit
voor rjjae waardigheid onverdrageljjk hjj wist
„ok, dat er van zjjn kant veel onderwerping
noodig was om vergift'nis te verkrjjgen voor
datgene, waardoor hij zjjne familie beleedigd
had Zijn eerste vetgrjjp was geweest een Katho
lieke vrouw te huwenhierbjj liet hjj nog
zjjn kinderen in de Katholieke leer opvoeden,
en bekroonde zjjn werk hiermee, dat bij zelf
tot dit geloof terugkeerde.
Vrjjheer Dsgobert zou in elk geïal eene
verschooning voor hem gevonden hebben. Na
en das, wanDeer hjj in de Moosdorper krrk,
die den Katholieken in de zestiende eeuw was
afgenomen, zich bevond en zjjn blik op de
grafmonumenten zjjner voorvaderen viel, die
den rozenkrans in de zwaar gepantserde
handen in steen gebeiteld daar knielden,
steeg er een gevoel van verdraagzaamheid in
hem op; zjjne Regina danrontegsl. kende zulke
toegevendlic'd niet. Met echte boerenvasthou-
dendheid was zjj vol afschuw voor de Babylon-
sche dame cn haren aanhang, zooals het haar
in hare kinderjaren wa3 geleerd, en zjj liet
zich dikwjjls scherp over haren zwager uit.
Deze beantwoordde in dezelfde mate zjjn afkeer
van de plebejische schoonzuster, en deed rij e
trotschheid uitkomen door zich onafaankeljjk
practijk veroordeeld, voor zij nog is aan
genomen moet op een fiasco uitloopeD.
Waar aan de eene zijde vele werklieden
in de tegenwoordige omstandigheden door
de particuliere verzekering beter worden ge
holpen dan dit later bij de Rijksverzekering-
bank het geval kan wezen, daar staat aan
den anderen kant, dat de werkgevers later
grooter kosten zullen hebben te maken dan
wanneer zjj vrij bleven in de keuze eener
verzekering-maatschappij. Hoekau nu zulks
in het voordeel van de werklieden of werk
gevers wezen. Het is dan ook niets anders
dan vergoding van de sociaal-democra
tische theorie om het stelsel der Regee
ring te handhaven.
De Kamer, die haar goedkeuring hieraan
heeft gehecht, speelt eveneens gevaarlijk
spei. Waar zjj nu reeds loopt aan den
leiband van een viertal sociaal-democra
ten en eenige ultra-radicalendaar vree
zen wjj het ergste, wanneer die kleine
minderheid krachtiger mocht worden. Dan
kan men wel zeggen, dat ons vaderland
is overgeleverd aan de sociaal democratie
en de ware vrijheid uit staatkundig oog
punt geheel vernietigd.
Ia Duitschland gaat het Katholicisme
flnk vooruit en het is ook niet te ver
wonderen dat de Katholieke Centrums-
party iu de regeeriDgszaken een buiten
gewonen invloed heeft, nu tweehonderd
tachtig katholieke bladen, die allen gesteund
worden door de geesteljjkheid, het hunne
er toe bijbrengen, om in eene goede rich
ting te sturen.
De Norddeutsche Allgemeine Zeitung
schrjjft: Een BerljjDseh blad heeft, met
een beroep op officieele kringeD, het be
richt verspreid, dat de politieke beteeke-
nis van de aanstaande ontmoeting tusschen
den Duitschen Keizer en den Keizer van
Rusland al van te voren met een bepaalde
bedoeling verzwakken moest. Iu zoover
bjj dergelijke uitstrooisels officieele krin
gen gemoeid zjjn, kunnen het zeker geen
Duitsche, maar moeten het buitenlandsche
wezen. Het is voldoende, dat aldus vast
te stellen. De inhoud van die berichten,
als zou het hier slechts een vluchtige be
groeting van persoonlijken aard zjjn, is
natuurlijk ongegrond.
De Keizerin is voornemens zich, de
heden avond uit Berlijn naar Transvaal
vertrekkende expeditie van het centraal-
comité ven de Duitscbe Vereeniging: cHet
Roode Krai»,» te laten voorstellen.
Het laatste nieuws van het oorlogster
rein in Zuid-Afrika heelt in Engeland ver
pletterend gewerkt. Eene onbeschrjjfeljjke
óntroeriug heeft zich van de bevolking te
Bonden meester gemaakt. Armen en rjjken
van den broeder te toonen. Met eene zekere
waardigheid vermeed hjj 'i voordeel te trekkeD,
door eene mammonvereericg van vrouw R"gi-
na, zooal» zjjn broeders het deden.
Terwjjl zijne broeders dikwjjls veel voider-
den van de vrijgevigheid van Dagobert, had
de overhden houtvester ondanks zjjne talrjjke
familie nooit op iets meer aanspraak gemaakt
dan op zjjn bescheiden apanage.
//Ik wil mjj nu eenmaal het recht niet laten
ontnemen, mjj onbeschroomd over Regina en
hare zwakheden uit te laten,// kon hjj lachend
antwoorden, wanneer zjjne vrouw hem zeide,
dat zjjn vastheid van karakter niets was dan
verbo'gen hoogmoed. En aan die opvatting
bleef hjj vasthouden tot zjjn dood.
Men mocht overigens vrouw Regina beoor-
deelen, gcljjk men wilde, niemand kon looche
nen, dat haar man tevreden en rus'.ig met haar
lei fde. Beiden waren goedaardige, zeer alledaag-
sche, daarbjj grenzenloos jjdele menschen, die
bjj elkaar waren gekomen om een bepaald doel
te bereiken, en die zoo, practisch gemoedeljjk,
echter met de enkele schaduwzjjden aan hun
overeenkomst klevend, 'i met elkander konden
vinden. Zjj vergat nooit, dat het haar rjjkdom
was, die de Sonnecks opnieuw deed schitteren,
maar even weinig vergat ze het, dat deze schit
tering op haar terugkaatste, en zjj genoot van
haar titel met een voldoening zoozls zjj 'i deed
voor lange jaren, toen ze hem koeht.
Den maD, die haar deze eer had verschaft,
haar daarbjj met achting en eerbied had bej s-
gend, had zjj van lieverlede van harte Jeeren
liefhebben. Hg daarentegen verheugde er tich
komen naar het War-officeom te we
ten te komen of geen hunner bloedver-
wantin tusschen de dooden of gekwetsten
zijn. Hartverscheurende tooneelen hebbsn
plaats.
Ach'.er het raam voor de officieele mee-
deelingen bestemd, was een bericht aan
geplakt waarbjj gemeld werd dat drie ba-
taillons voetvolk en eene battery geschut
oogenblikkelijk naar Zuid-Afrika zou wor
den verzonden om de vernielde bataillons
te vervangen.
Gisteren vergaderden in het Depar
tement van Oorlog na afl rop van den Mi
nisterraad, de opperbevelhebber van het
leger, de ministers, de eerste Lord van
het Admiraalschap enz. Men heeft een
nieuw krijgsplan besproken en bevelen zijn
gezonden aan sir Redverg Bullers.
De Engelscbe Regeering heeft aan de
Parysche Temps geweigerd een correspon
dent naar het oorlogsterrein in Zuid-Afrika
te mogen zenden.
Gisteren-avond is te Parijs door een
30-tal Nederlanders een comité voor de
Boeren-republieken gevormd. Eeue circu
laire, in het Fransch gesteld, zal ruim
verzonden worden. Er wordt enkel een
oproeping in gedaan om bijdragen voor
de verminkten en nagelaten betrekkingen.
Het Roode Kruis wordt overgelaten aan
de Fransche vereenigingen. Staande de
vergadering teekende men voor ruim twee
duizend franks.
Gisteren-morgen heeft nabij Antwerpen
een droevig ongeluk plaats gehal. Bij
aankomst van den eersten trein uit Waes-
land, brak de steiger voor het overzet
veer bij het station Waes, op den linker
oever der Schelde middendoor, op het oogen-
blik dat deze steiger vol menschen was.
Een groot aantal personen vielen in het
waterenkelen werden gered, maar 15 h
20 menschen verdronken. Reads zija een
tiental lijken opgevischt.
Uit Lissabon wordt aan de Petit Bleu
gemeld, dat een Engelsch oorlogsschip in
de Delagoabaai geschoten heeft op een
zeilschip, dat de haven binnen wilde val
len, zonder de vlag te toonen. Het bleek
later, dat het een Engelsch schip was.
In Lissabon vraagt men zich af, en met
reden, met welk recht Enge'and politie
diensten doet in een Portugeesche haven.
Een aantal Russische officieren geven
thans instructie aan de Perzische cavale
rie. De vriendschap tusschen beide landen
wordt grooter en grooter. Wij zouden dan
ook niets verwonderd zijn, zegt de Petit
Bltu, indien we binnenkort hoorden van
een Perzisch-Russische overeenkomst, waar
in aan het laatste Rijk een koleohaven
aan de Perzische kust werd afgestaan. Men
spreekt ook reeds van een spoorlijn van
de Caspische zee naar de golf Osman.
over, dat zjj hem nr.nr goeddunken met haar
geld liet handelen, en altjjd zjjne autoriteit er
kende. Wanneer zjj ook nn en dan al eens met
hem lachte en spotte en hem een steek onder
water gaf, daartegen had zjjne weinig fjjnga-
voelige natuur zich mettertjjd zoo afgestompt,
dat hjj zjju wrevel niet meer hoefde te verbjjten.
Genoeglijk leefden zjj met elkaar als een recht
schapen, tevreden echtpaar.
Het was de dag voor de begrafenis van den
neef. Barones Sonneck zat aan hare schrjjftafel,
toen haar man met een vergenoegden, met de
aanstaande treurige plechtigheid te eenenmale
in strjjd zjjnden blik binnentrad. Hjj kwam al>
brenger van een zeer welkom bericht, en geene
droefheid was diep genoeg, hem voor de vreugde
over iels, dat zjjne jjdelheid streelde, onontvan-
keljjk te maken.//
//Aan de schrjjftatel, Regina vroeg hjj,
verwonderd haar hier bezig te vinden, daar dit
eene zeldzaamheid was.
«Ik scbrjjf het menu voor morgen,// antwoordde
zjj zonder op te zien.
//Maak dan maar een zeei fijn. Zooeven kwam
een telegram van vorst Von Weddernheim-
Meerholzhjj komt ter begrafenis.
Het gezicht van barones Sonneck begon plot
seling te stralen. Dat ds voorname man, die
zeer terughoudend was in het verkeer met
zjjne naburen, zelf kwam om zjjn; medelijden
te betoonen, dat de heel wereld haar kleine
wereld getuige zou zjjn van de hun bewe
zen eer, dat was eene vreugde voo/ welke zjj
eene byoa kinderlijke ontvankelijkheid bewaard
had. (Wordt -xryolgdj