No. 4336
Maandag 13 November 1899.
24ste Jaargang.
HDagGlaó voor cföooró- en S£uió-<JCollanó.
Een mislukt streven.
Dit nummer bestaat
uit twee bladen
BKR8 T ID B L A O.
BÜITKJÏLAND.
Per 3 maanden voor Haarlem
f 1,10
Voor de overige plaatsen in Nederland franco per post1,40
Voor het baitenland
Afzonderlijke nummers
2,80
0,03
Dit blad verschjjnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
Redacteu r-U i t g e v e r, W. KÜPPERS.
BUREAU: St. Jansstraat. Haarlem.
Er is in de liberale pers steen en been
over geklaagd, dat de abbé D a e n s bij
zijn jongste tournee door ons land niet die
waardeering heeft gevonden, waarop men
meende dat hjj recht had. In enkele plaat
sen ontving men hem zelfs zoo slecht, dat
hem de lust wel zal zjjn vergaan daar nog
maals te komen spreken.
Aan wie de schuld vragen wij. En dan
is ons antwoord gereed. Aan den afval
ligen priester zelf, die zijn kerkelijke over
heid tart en daarvoor ook in ons vaderland
de toejuiching der menigte komt vragen.
Maar misschien gaat de abbé D a e n s
van het standpunt uit, dat geen proleet
geeerd is in zijn eigen land en wil hij daar
om trachten in ons vaderland den steun
te krijgen, die hem in België zelf slechts
wordt geschonken door de socialisten en
andere vrijdenkers.
Wij gelooven echterdat het abbé
Daens in ons land niet veel beter zal
vergaan dan in België. Ook hier is hij voor
het meerendeel terecht gekomen in socia
listische kringen en heeft hij zich geen
aanhang kunnen verwerven bij de katho
lieken, die getrouw aan de Kerk blijven.
Wel hebben wij hier en daar vernomen
van zoogenaamde democratisch-katholieke
vereenigingen, die zich zouden hebben ge
vormd (o. a. in Delft en Enschedé) maar
wie er iets meer van weet, zal ons toe
stemmen, dat de combinatie democratisch
en katholiek geen levensvatbaa»heid bezit.
De kruistocht van abbé Daens heeft ook
voor de victorie van zjjn denkbeelden geen
enkel positief resultaat opgeleverd.
Het was hier te lande de sociaal-demo
cratische arbeiderspartij, die den abbé had
uitgenoodigd hier en daar op te treden
waarschjjn'ijk om door middel van dezen
man, die, hoewel het hem verboden is,
het priesterljjk kleed nog draagt, ook bij
de Katholieken proselieten te maken voor
het socialisme. Het is bekend dat het
socialisme de grootste moeite heeft om
vasten voet te krijgen in werkelijk ka
tholieke kringen, zelfs niet in die der ar
beiders, en daarom heeft men denkelijk
den abbé Daens uitgenoodigd te komen
spreken, in de hoop, datziju optreden wel
eenige zieltjes voor het socialisme zou we
ten te winnen.
Geljjk wij zeiden, is dit doel mislukt.
FEUILLETON.
DE ERFGENAAM.
Vervolg)
//Dat zou zeker lief zijn maar ik geloof
het n:e'. Zjjn hart zit in Moosburg en
in de geldkas.//
//Gjj wilt altjjd gelijk hebben,// zeide Hugo
wrevelig. //Zoo slecht als gij hem voorstelt, is
hjj bjj lange niet//, giDg hjj voort, //zelfs tante
maakt niet den indruk eener booze vrouw j
wanneer ge slechts wildet, zoudt ge gewis goed
met baar overweg kannen.//
„Van tante wil ik in 't geheel niet spreken,//
antwoordde Therese op heftigen toon. //Wan
neer iemand, geljjk zjj dikwjjls pleegt te doen,
een ander op de hem bewezen weldaden wjjst,
heeft hjj elke aanspraak op dankbaarheid verlo
ren. Zg kwelt mjj niet, dat geef ik toe, toch
wou ik graag weg ver weg
Zjj had haar neef op eene terras gevoard,
vanwaar men ver in 't vruchtbare schoone land
zagbjj deze woorden breidde zjj de armen
uit, als wilde zjj van de borstwering, op welke
zij rus'te, wegvliegen, ver en steeds verder,
uit bare gehate omgeving weg.
//Arm kinddacht Hugo, //welken strjjd
zal dit zoo prikkelbare meisje nng te door
staan hebben
//Zie 't leven niet zoo donker in en neem
verwanten zooals tjj zjjn.v vermaande bjj.
//bedenk ook, dat er buiten Moosburg ook
Abbé Daens heeft zelfs door zijn voor
gewende ingenomenheid met de Encycliek
Rerum Novarum geen harten voor zijn
leer kunnen veroveren, vooral niet, om
dat zijn uitlegging van de pauselijke En
cycliek in tastbare tegenspraak kwam met
de ondubbelzinnige bedoe'iug van den Paus.
Om hiervan een voorbeeld te geven diene
bet volgendp. Te Leeuwarden is de abbé
in discussie geweest met een drietal so
cialisten, die hem nogal kras aanpakten.
Waar een hem van halfheid beschuldigde,
en hem toevoegde, dat hi] ten slotte öt
geheel bjj de socialisten zich moest aan
sluiten, of weer tot de Kerk moest terug-
keeren, was er een ander, die hem zijn
verdediging van het privaat bezit verweet.
Daens trachtte dit verwjjt te ontgaan
door te beweren, dat hjj, in overeenstem
ming met den Paus, die dit in de Ency
cliek Rerum Novarum had betoogd, slechts
in zooverre het privaat bezit goedkeurde
als het de vrucht is van den persoonlij
ken arbeid. Waarschijnlijk wilde hij daar
door de socialisten en de katholieken on
der een hoed vangen. Maar even on
mogelijk zjjn combinatie democratisch en
katholiek iseven groote dwaasheid is
het om te beweren, dat de Paus het pri
vaat bezit slechts verdedigt onder de door
Daens genoemde voorwaarde.
De man schjjnt niet te kunnen begrjj-
pen, dat waarheid en leugen twee zaken
zijn die niet kunnen samengaan. Het is
een utopie te verlangen, dat het Katholi
cisme iets gemeen heeft met de sociaal
democratie. Béde richtingen staan ljjn-
recht tegenover elkander en kunnen dus
nimmer, in geen enkel opzicht, e'kander
aanvullen of steunen. Het eenige, waarin
zij overeenkomen, is dat beiden verklaren
het heil des volks te willen doch waar
het Katholicisme dat volksgeluk bevordert
door toepassing der Christel jjke beginselen,
daar is de verklaring der sociaal-democraten
omtrent het volksheil een leugen, slechts
bestemd om de oogen der menigte te ver
blinden
Het is een onvervulbare illusie van abbé
D a e n s om de arbeiders zonder onderscheid
van geloof en belijdenis te doen samen
werken. Bjj de oplossing der sociale vra
gen moet men uitgaan van vaste grond
beginselen voor de samenleving. Aan die
beginselen moet men bjj de voltooiing van
het sociale gebouw onophoudeljjk gedach
tig zijn. Laat men ze voor een oogenblik
los, dan is er een gaping, die verder voort
gaan belemmert en onvruchtbaar maakt.
Hoe kan nu een sociale arbeid, waarbjj op
ieder onderdeel ernstig moet worden gelet,
omdat van kleinigheden het resultaat van
onaangename menechen zijn, dat het dus licht
gebeuren kon, dat de huisvrouw, die ge zoudt
moeten steunen, een serpent was, en de kir-
deren, welke ge zoudt moeten leeren gehoor
zamen, brutale rakkers.//
//Van mjjn soort!// zei ze onder lachen en
weenen.
//Brr schrikkeljjk 1 Dan zonden wjj elkander
opeten en de wereld zou eenige hetooverende
menschenexemplaren armer zjjn
Zij was nog als een onschuldig kind regen
of zonneschijn verdonkerde of verlichtte afwis
selend haar gelaat.
//Dezen tragiscben afloop willen we niet
wenschen// schertste Hugo. //Houd 't liever
uit, huwt later een uwer broeders, neem dan
uij hem uw intrek.//
//Eer mjjn broeders trouwen, ben ik eene
korzelige, oude jongejuffrouw geworden, die nie
mand meer lijden msg.
//In elk geval dunrt dat nog lang zoo
lang! zuchtte zjj met het ongeduld der jeugd,
voor welker varigen zin de wereld schjjnt stil Ie
staan, zoo niet de eene gebeurtenis de andere
verdringt.
//Let maar eens op, hoe snel de tjjd zal
voorbjjvliegen//, zoo trachtte Hngo haar gerust
te stellen.
//Meent gjj? Meent gjj dat werkeljjk? Ach,
ik geloof 't niet. Doch, ei ff waar, die van
slot zegt ge niets van mijne jammerklachten?'1
daarbjj keek ze hem met hare kinderljjke
oogen vol vertrouwen aan.
//Zie ik er dan uit al een verklikker
als een Judas?// vroeg hij met voorgewende
het geheel afhang1', degeljjk wezsn, indien
daaraan elkander tegensprekende begin
selen ten grondslag liggen? Laat men toch
verstandig ziju en niet denken dat ten
slotte het ongeloof en het geloof kunnen
samengaan en dat de leugen naast de
waarheid, het onrecht naast het recht kan
geduld worden.
Men heeft Daens den «ridder van de
droevige figuur» genoemd. En geen won
der. Hij kan niet geheel afstand doen van
het eertijds door hem bekleed ambt en
schjjnt nog de schoonste herinneringen te
hebben aan zijn priesterlijke waardigheid.
Toch wordt bij door zjjn valsche inzichten
naar het socialisme getrokken en tracht
de sociaal-democraten te voldoen door en
kele van hun stellingen te onderscbrjjven.
Maar zoomin de katholieken als de sociaal
democraten zijn van hem gediend. In plaats
van beiden te winnen, verliet hjj aller,
In plaats van deze twee richtingen te ver
zoenen, maakt bjj de kloof wjjder, die ze
van elkander scheidt. En in plaats van
zich een aanhang te vormen, die hem als
leider erkent, wendt men zich van hem
afhaalt de schoaders over hem op en
beklaagt men den man, die beter kon
weten en toch niet wjjzer is. Waarljjk,
Daens is een ridder van de droevige
figuur en een levend voorbeeld ter waar
schuwing van hen, die mochten meenen,
dat katholiek zjjn en soc'aal-democraat
tevens, niet tot de onmogelijkheden be
hoort.
Het optreden van abbé Daens in ons
vaderland heeft ten slotte misschien nog
goede vruchten gedragen. Het standpunt
waarvan hij uitgaat, is sommigm Katho
lieken, aan wier oprechtheid als zoodanig
wjj geen oogenblik twjjfelen, niet geheel
vreemd. Zoo nu en dan is ook onzerzjjds
een coqnetteeren met de vooruitstrevende
richtingen op staatkundig gebied merk
baar. Wel komt het niet tot een openljjk
partijkiezen, maar toch bemerkt men hier
en daar bedekte goedkeuring van sociaal
democratische denkbeelden. Wij hebben
hiervoor meermalen gewaarschuwd. Zonder
onvoorwaardeljjk af te keuren wat van
politieke tegenstanders komt, mag men
toch ook niet vergeten, dat het sociale en
staatkundige standpunt van hen een ander
is dan het onze en dat het evenwijdig
loopen van sommige wenschen nog vol
strekt niet beteekent, dat het einddoel
ook hetzelfde moet zjjn.
Daarom kan het optreden van Daens
zjjn groot nut hebben. Zjjn streven naar
vereeniging van wat niet vereenigd kan
worden, achten wjj een waarschuwing voor
hen, die voeling zoeken bjj de sociaal-
verontwaardiging. „NeeD, dat bljjft onder om.//
//Ik weet zelf niet, hoe ik mjjn hart zoo heb
kunnen uitstorten//, praatte rij verder met een
blik in zjjn eerlijk gelaat, welks vriendeljjkheid
de beste verklaring van haar vertrouwen gut en
haar met iedere opwelling van zjjn pedanterie
verzoende.
//Wat geschied is, is echter geschied, en ge
weet nu minstens juist, wat mjj mankeert. Niet
waar, ge helpt me toch, wanneer ge kunt! Wjj
zjjn bloedverwanten en moeten 't met elkander
houden.//
//Zeker willen we dat," vo-gde hjj erbjj. //Maar
neem nu ook goeden raad aan tracht de be
tere zijden der menschen, met welke ge leeft,
te ontdekken ieder heeft er, ik geef echter
tof, dat 't vaak moeieljjk valt ze te vinden.//
//Dut meen ik ook! Of ik op die ontdek
kingsreis ooit Malwine's goede zjjden zal vin
den Spottend vertrok zjj den mond.
//Als wees heeft ze in elk geval recht op
syvpathiy/ antwoordde bij om hare grimassen
lachende.
„Ylalwine een wees! Haar moeder leeft im
mers nog; ze is evenwel niet voornaam genoig
voor de hooggeboren juffrouw
//Wat ge zegtLeeft deze moeder in Moos-
dorf
Dat ware te dicht bjj de treden des troons.
Zjj leeft als renteniersier ergens in een land
stadje.//
//Zoo, zoo. Maar, kleine deugniet, wanneer
tante Regina werkeljjk haar bloedverwanten wilde
verloochenen, zou zjj de nicht zeker niet in
hu's nemen.u
Van 1—6 regels50 Cents,
Elke regel meer71/,
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale Puhlicité Etrangère,
G. L. D AU BE. Co. J O HA7., 1'J ONES Succ. Paris 31 bis Faubourg Montmartre
democratie ter oplossing van maatschap-
peljjke quaestiën. Geen gemeenschap met
den vjjand is steeds onze leuze geweest.
Waar wjj overtuigd zjjn van het recht
vaardige van onzen maatschappeljjken
strijd, hebben wij den stenn niet noodig
van hen, die er eigenlijk toch alleen op
uit zjjn om het maatschappelijk gebouw
te ondermijueD.
Wij behoeven geen strijd te zoeken,
waar die kan worden vermeden, maar aan
den anderen kant moeten wij ons verre
houden van de toejuiching dergenen, wier
leuze is de maatschappij ten verderve te
voeren, en die in den socialen strijd ouze
tegenvoeters moeten heeten. Waardeering
van eens anders zienswjjze sluit nog niet
in, dat wij hem mogen steunen in de ver
vulling van zijn beginselen.
En boven alles staat het groote doel,
dat wij nimmer uit het oog mogen ver
liezen. Dat is een oplossing van het so-
cifde vraagstuk niet in den zin, dat ma-
terieele welvaart Toor allen het hoogste
goed is, maar dat het moreele en gods
dienstige geluk der natie steeds in de
eerste plaats wordt bevorderd, waardoor
dan als noodwendig gevolg ook de stof
felijke belangen het best zijn gediend.
Dit is de groote fout van Daens,
dat bij een dienaar is geworden van het
materialisme en aldus de voornaamste fac
tor voor de maatschappelijke verbetering,
den godsdienst, ter zijde heeft get choven.
Zjjn afval zij anderen tot waarschuwend
voorbeeld
België.
Heden vertrekt u:t Antwerpen de eerste
Belgische ambulance naar Transvaal.
Zjj bestaat uit tien geneesbeeren, tien
pleegzusters en tien ziekenverplegers, on
der leiding van Dr. Cool en.
De stijging der steenkolen heeft de
mijnwerkers op het denkbeeld gebracht
om hooger loon te eischen. Het is niet
onaardig dat er nu meer gevraagd wordt
en men bjj daling van den prjjs wil hou
den wat men heeft. Zoo denken de mjjn-
directiën echter niet.
Woensdag drongen vier bandieten,
met zware stokken gewapend, op klaar
lichten dag het klooster der paters Laza
risten te Marche a Theux binnen. Toen de
Overste kwam. eischten zjj eeno groote
som geld, zoo hij het hun niet gaf, zou
het klooster worden geplunderd.
De O verste veinsde zich te onderwerpen
en zou het geld gaan halen, maar inmid
dels liet hij de gendarmen waarschuwen
die spoed'g nrschenen en de schelmen
arresteerden Het zjjn vier kerels van het
slechtste soort die reeds meermalen met
de gevangenis kennis hadden gemaakt.
Theresa kleurde. „Dit i9 juist,e:kende zjj.
//T«nte Regina verloochent hare verwanten niet,
«rel s'elt ze deze graig als voorname lieten
voor. Milvrine evenwel u
//Ik zia reeds, dat deze jonge <lame 'i voor
werp van uw bijzonderen afkeer is.//
„Jonge dame Therese trok den neus op
trotsch op hare achttien jaren. „Gjj zult die
toch niet jong meer noemen! O/eroud is zjj.//
„O! Wat noemt zoo'u jong dametje wel
overoud
//Zoo ongeveer achtentwintig, dertig jaren.//
//Hm Piepj-ng is dat zeker niet maar
opgepast, Theresa, opgepast. Hoe snel volgt
de eene dag den anderen, 'i eene jaar op 't
anderewjj worden oud en weten niet hoe
't is gekomen 1//
//Gjj zij' toch niet oud?"
„Ik ben op weg 't zoe'jas aan le worden en
ook u stsat dat lot eens to wachten.//
Vroolijk neuriede hjj een liedj»;
//Die Aügelein, die hellen,
Die werden matter glii .'u
Die Rosen auf den Wangen
Werden auch Dir verblüa'n.//
Theresa klapte in de handen, zjj had slechts
naar de welluidende stem geluisterd da spot
ternij bad ze verge'en.
„Hoe mooi!// riep ze uit. //Heerljjk, dat ge
zingen kunt, dat is eene aanwinst voor onze mu
ziekavorden? Oom en tante willen dageljjks
muziek hooren, en Malwine en ik kannen 't
over de keus der stukken nooit eens worden.
Gjj zult de scheidsrechter zjjn en ook meewer
ken.
Duitschtand.
Te Berljjn hebben de socialisten bij de
gemeenteraadsverkiezing een slag geslagen.
Zjj hebben niet alleen hun zes zetels be
houden maar nog zes nieuwe zetels ver
overd.
Bjj gerucht verluidt, dat op recht-
streekschen wensch van Eugelsche zijde
de Staatssecretaris VonBülownu toch
den Keizer naar Engeland vergezellen zal.
-Tot de bevelvoerende generaals van
het Duitsche leger is een keizerlijk be
vel gericht om noch actief-dienendenoch
noD actieve Pruisische officieren te ver
oorloven zich in krijgsdienst naar Zuid-
Afrika te begeven en ook oud-officieren
zooveel mogeljjk daarvan terug te hou
den ten einde allen schjjn eener schen
ding van neutraliteit te vermijden.
Hoe lief tegen Engeland Wat zoo'u
regeling der Samoa eilanden al niet te
weeg kan brengen
Eene apostolische delegatie zal op
verlangen van keizer W i 1 h e 1 m te Ber
lijn worden opgericht om de belangen van
de 20.000 katholieken in de hoofdstad
des rijks en omstreken waar te nemen.
De delegatie zal direct in verbinding
staan met het Yaticaan. Kardinaal en
Vorstbisschop dr. K o p p te Breslau,'waar
onder de Berlgnsche parochies staan, heef t
in het belang der nationale zaak en om
de staatkunde des Keizers in Rome en
in het Oosten te bevorderen, deze oprich
ting begunstigd. De eerste Pauseljjke de-
legaat te Berljjn zal een Duitscher zijn.
Het idee is niet nieuw, daar reeds in 1892
de vraag om de nuntiatuur van Munchen
naar Berlg'n te verleggen besproken werd.
Algiers.
Te Tripoli is de bevolking geheel van
streek. Men gelooft aldaar aan het ver
haal, dat a. s. Maandag, 13 November, de
wereld zal vergaan.
De joden zenden hunne vrouwen naar
de synagogen om te bidden en kaarsen
te branden en talrjjke werklieden hebben
den arbeid gestaakt. De Arabieren hou
den godsdienstoefeningen en processiën om
boetvaard gheid te doen, de schuldenaars
weigeren te betalen alle.handel staat stil.
Elk verwacht met angst het einde der
wereld af.
Frankrijk.
Een groot aantal jongelieden te Pertis
heeft het initiatief genomen een open
baar feest te geven ter eere van Trans
vaal. Er zal tevens eene inschrjjving ge
houden worden om generaal Joubert
een eere degen aan te bieden.
Het comité Neerlando Sud-Africain
te Parjjs heeft een warm gestelfe oproe
ping gezonden aan alle Nederlanders en
Boeren vrienden in Frankrjjk om bjjdragen
voor het fonds dat de Ned Zuii-Afrikaan-
sche Vereeniging tracht bgeen te brengen.
(Féi volg Buittnl. nieuws in het 1 toeede Blad)
Transvaal en Engeland.
Nu krjjgen de inboorlingen, de kaffers, bood-
schappenlo-pers de schuld, dat Engeland valsche
telegrammen heefi verspreid. De heer J. B.
Vrooljjk pratend traden ze 't huis binnen
zonder te gissen, dat juffrouw Malwine's oogen
hen een tjjd lang van achter 't raam hadden
gevolgd met een zeer eigenaardige uitdrukking.
Er lag iets hatelijks in den blik, dien zij op
den jmgen man vestigde, en ook Therese ont
ving geen vriendeljjken. Ooms uiting over de
leliëi, waartoe Tnereae zou behooren, had haar
onaangenaam gestemd. Achtte hij haar, Mal
wine, misschien niets meer waard dan een ge
wone keukenprinses
Zjj had haar gelaat niet vertrokken in
haar ooren klonken echter die woorden nog na
en ze werden niet vergeten.
IV.
„Zonder een aesthetisch genot te hebben ge
smaakt, kan ik niet gaan slapen,// had tante
Regina op hare pretentieuze wjjze na 'i avond
eten tot haren neef gezegd en daarbjj hare nich
ten erop gewezen, dat zjj goed haar best moes
ten doen bjj de huidige muzikale productie,
want Hugo was een kenner van muziek, eD het
zou beschamend zjjn, voor hem fiisco te maken.
N i deze vermaning te hebben geuit, zette zjj
zich zoo gemakkeljjk met eenig werk in den
schoot en tjjdschrifien in de hand op eenigen
afstand van haar insgeljjk lesenden man in
een leunstoel en de jongelui begonnen met
hunne voorbereidingen tot 't concert.
(Ver.olg in Jt.l Tweed* Blad.)
ABONNEMENTSPRIJS
-Tr"M"A1 MT|y-«DR AT.
AGITE MA. NON AGITATE.
10
PRIJS DER ADVERTENTIEN.