NIEUWE
Hbagèlaó voor cfëooró- on Suió-dCollanó.
De ritualistische beweging
in Engeland.
No. 4349.
Dinsdag 28 November 1899
24ste Jaargang.
B P IT E N L A N dT~
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers.
Dit blad verschijnt
dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen.
B IT B E A TTSt. Janstraat Haarlem:
/1,10
c 1,40
«2,80
«0.03
PBIJS osa ADVSaTENTIEïT
AGITE MA WOW AGITATE.
Van 16 regels50 Cent
Elke regel meer71/»
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte*
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Redacteur-Citgever, W. KüPPERS.
Onlangs kon men de volgende mededee-
ling in de bladen lezen, dat n.l. de ker
kelijke crisis in Engeland andermaal op
een keerpunt was gekomen. En om alles
in 't kort samen te vatten, kunnen wij ver
klaren, dat het ritualisme zich sedert Zon
dag, 6 Augustus 1899, openlijk heeft af
gescheiden van de Anglicaansche Kerk en
van de Opperhoofden dezer kerk.
De Primaat van de Engelsche Hoog-kerk,
de Aartsbisschop van Kantelberg, die in
het aloude Lambethkasteel, aan gene zijde
van de Theemstegenover Westminster
resideert, had aan alle predikanten, die ver
dacht werden van ritualistische gevoelens,
per brief het verder gebruik van wierook
en licht, alsook alle andere «Roomsche ge
bruiken» verboden.
Dit schrijven van den Anglicaanschen Pri
maat is echter zonder uitwerking gebleven
In de meest bezochte ritualistische kerken
van Londen en andere plaatsen, heeft men
op genoemden Zondag, trots het verbod van
den Anglicaanschen Aartsbisschop, aan de
«Roomsche gebruiken» vastgehouden. Zoo
hebben in 38 ritualistische kerken van Lon
den wierook en kaarslicht en de verboden
«Roomsche gebruiken» toepassing gevonden.
In één van die kerken hield de eerwaarde
heer Dr. C o b b de predikatie, waarvan de
inhoud aldus kan worden samengevat, dat,
na bet bevelschrift van den Primaat, de
scheuringde openlijke scheiding van de
Staatskerk zeker is. eDisestablishment is
certainHjj brandmerkte de parlements-
akte van 1662 als onwettig en niet bindend.
«De Shortened Service Act van 1872 stond
«kleine veranderingen» toe, maar méér dan
ooit bewees deze parlements-akte, dat der
Kerk de handen gebonden waren. Velen,
die de Kerk getrouw waren, hoopten toen
maals, dat het aan bekwame Staatsmannen
zou gelukken om een uitweg te vinden. Maar
FEUILLETON.
DE EBFGENAAM.
Rusland.
In officieele kringen in Rusland is men
weinig gesticht met het bericht van de En
gelsche pers. Er was in de Engelsche bla
den beweerd, dat de Russische minister van
financiën De Witte aangehouden was
en dat hij zelfmoord had willen plegen, om
dat de Czaar vernomen had dat de Minis
ter de hand had in financiëele speculaties.
De Russische pers zet uiteen wat aanlei
ding tot het valsche bericht kan hebben
gegeven.
Het schijnt, dat de heer D e W i 11 e aan
den Czaar een verlof had gevraagd het
geen hem geweigerd zou zjjn op grond
dat de Minister van financiën in deze dagen
slecht gemist kon worden, nu de gerucht
makende oplichterij, waarvoor de million-
nair Mamontow zich in hechtenis be
vindt, niet geheel nagespoord was.
Men beschouwt het Engelsch leugenbe-
richt als eene beursmanoeuvre.
Engeland.
Spanje.
In de Spaansche Kamer van Afgevaar
digden heelt de Miuister van Binnenlandsche
Zaken, in antwoord op eene vraag van den
heer Ibaues, republikeingeantwoord
dat strenge vervolgingen tegen de indus-
trieelen vaa Valencia, die insgeljjks beslo
ten geen belastingen te betalen, zullen wor
den ingesteld.
België.
ÜRLH
ABONNEMENTSPBIJS
26 Vervolg)
//Ik hoor de tonen zjjner speelfluit, waardoor
ifcg met mij spreekt.//
//Kunstenaars spreken somwjjlen twee talen
'en hoe ongeloofljjk nuchter de eene klinkt kunt
ge nauwelijks begrijpen.//
//In elk geval zjjn kunstenaars ook eene an
dere taal machtig. Zij streven naar idealen, zij
willen roem verwerven of te gronde gaan."
//Is dat voldoende om idealiteit te bewjjzen?
Een streven, dat de verheerlijking van 't eigen
ik als hoogste doel voor oogen houdt, zon ik
niet als ideaal durven kenschetsen.//
//Hoe 1 het zou geen verheven doel zijn, een
talent in zich te willen ontwikkelen, 't welk
den mensch hetzij el' tooneelspeler, hetzij
«ls toonkunstenaar de macht verleent dui
zenden te bezielen en bewonderend om zich jte
vereenigen Duizenden, die op des kunstenaars
bevel alle aandoeningen ondervinden, die een
menschenhart kunnen bezoeken; duizenden, die
hij voor een wjjle tot boven de ellenden dezer
wereld opvoert, wier applaus dan zjjn streven
beloont. Applaus is een godenspijs 1 De ambro
sia der oude was zeker applaus.//
Zjj zag er bekoorlijk uit in hare geestvervoe
ring, zoo heerljjk schoon dat hjj er bijna toe
'gekomen ware, haar bewonderend te blijven be
schouwen en met haar in te stemmenhet nuch-
deze hoop was een ijdele wa3n. Volgens
de meening der schranderste geesten in de
Engelsche kerk, bestond er geen mogelijk
heid om de doode hand der Staatskerk te
ontgaan. Wat was alzoo de plicht van de
kerkelijk-gezinde priesters Zjj konden zich
ten slotte neerleggen bjj het verbod van
wierook te gebruiken; maar nooit konden
zij gedoogen, dat de Kerk de slavin werd
van het parlementIk zoo zeide Dr.
Cobb ik heb rap moeten overtuigen,
dat er geen andere uitweg meer overblijft,
dan de afscheiding. Jaren lang heb ik door
woord en geschrift gewerkt, om een derge
lijke revolutie te voorkomenmaar met
droefheid in 't harte spreek ik de overtui
ging uitEr bestaat geen andere oplos
singDe zaak loopt tegenwoordig niet over
wierook; hiervan heeft de Primaat zelf mij
overtuigdmaar het loopt hieroverdat
de geestelijke aangelegenheden van de kerk
onder de heerschappij van politieke gebeur'
tenissen der 16e eeuw moeten staan en niet
onder het levend kerkeljjk gezag van tegen
woordig. Zulk een toestand aanvaarden, is
iets veel ergers, dan tot de afscheiding
overgaan! Ceremoniën kunnen achterwege
gelaten wordenmaar onder alle omstan
digheden moet de Kerk vrij zijn van alle
boeien, wil zjj aan het verlossingswerk kun
nen medewerken.»
Aldus sprak de Anglicaansch-ritualisti-
sche geesteljjke, die zulke scherpe woorden
ongetwijfeld niet zonder de ernstigste over
peinzing tot zijn gemeente heeft gesproken.
Terwjjl Dr. Cobb zich in zijne predi
katie vlakweg tegen het verbod van den An
glicaanschen Primaat van Engeland keerde,
werd in de dicht-gevulde kerken van St.
Cuthbert en St. Alban de godsdienstplech
tigheid geheel volgens ritualistisch gebruik
gehouden, men gebruikte wierook en kaars
licht en ook het missale. Yan het bisschop
pelijk verbod werd niet eens melding ge
maakt. Alleen de predikatie in de kerk van
St. Cuthbertuitgaande van de woorden
der H, Schrift als tekst: *Op wiens gezag
tec-verstandige element iu zijn karakter verzette
zich echter daartegen.
//Wij begrjjpen elkaar maar halfgravin
zeide hjj.
//Ik besef volkomen, hoe het iemand met
zelfvoldoening moet vervullen, een groote ge
dachte in de harten der menschen te leggen en
te durven hopen, dat ze daar als goede zaad
korrel honderdvoudige vruchten zal drager; zich
door 't wisselvallig applaus eener menigte in de
wolken te voelen, dat is iets, dat ik niet versta.
Heden jubelt zjj eenen toonkunstenaar toe, mor
gen eene danseres, overmorgen geraakt zij in
vervoering over eene circusdame, die zich met
de tanden aan de trapeze vasthoudt. Applaus
alleen kan nooit over de ideale waarde eener
handeling beslissen.//
Gravin Vera trok medelijdend de schouders op.
„Paradoxale beweringen,// antwoordde zij en
liet zich zwjjgend in den hoek van de coupé
terugvallen.
Gravin Wassiltschikow, die aan 't gesprek
over kunst geen deel had genomen, begon het
onderhoud opnieuw. Zij behoorde tot die vrou
wen, welke in eiken welgekleeden welgemanier-
den onbekende, dien zjj ontmoeten, een goeden
vriend zien, met wien zjj zonder schroom het
tegenwoordige, het verledene en de toekomst
bespreken. Zoo vernam Hugo, dat zjj de we
duwe van een Russischen staatsraad was, in
Rusland twee gehuwde dochters had en zich
gaarne rustig in een fraai hoekje der wereld zou
willen vestigen. Vera stond er echter op alles
te leeren kennen, wat Europa aan bezienswaar
digheden bevat, en haar ten genoege reisde zij
doet gij dit (Marc. XI. 28), bevatte een
toespeling op de jongste gebeurtenisseu
welke de groote ritualistische gemeente veel
dieper bewegen dan het Imperialismeen
andere quaestiën enz. En in deze diep
godsdienstige kringen wordt het oordeel van
Dr. Cobb algemeen als geldig erkend.
Er moet iets ontzettends gebeurd zrjn
in Zuid-Afrika, nu het Ministerie van Oor
log te Londen het geheele plan van ge
neraal RedversBuller heeft gewijzigd.
Wat men te Londen heeft gewild is in
duigen gevallen de Boeren zijn den En-
gelschen te vlug geweest.
Treurig is de toestand van het Britsche
leger in Natal.
Ladysmith ingesloten, en generaal White
met 9000 man tot onmacht gedoemd. Est-
court ingesloten, en generaal Hildyard's
pogingen om de ijzeren boei te verbreken,
mislukt. Het kamp aan de Mooirivier in
gesloten, en elke poging van Barton
om met de overige troepen contact te
krijgen, afgeslagen. Pietermaritzburg be
dreigd door vier Boerenafdeelingen, die,
naar Engelsche berichten melden, te zamen
voortdurend rond. //Ik heb mjj ook ziek ge
reisd" zeide zjj, welke bewering echter haar
goed uitzicht weersprak.
Zoo praatte zjj langen tijd alleen voort, tot
Vera hare ontstemdheid had overwonnen en weer
sau 't gesprek deelnam. Hugo was geheel ver
licht, toen hjj den klank der weeke, z ichte stem
weer vernam.
Hjj wist zelf niet, hoe 't hem te moeds was;
luisterde hjj naar Vera's woorden, dan klonken
ze hem als muziek in de ooren, ontleedde hjj
ze, dan kwam hjj tot de ontdekking, dat ze met
zjjne levensbeschouwingen in strjjd waren. En
toch, hoe gewaagd hare beweringen, hoe vreemd
hare meeningen over de wereld en 't leven ook
waren, zjjn misnoegen wekte Vera niet. De be
hoefte haar tegen te spreken verdween meer en
meer om voor bewondering plaats te maken.
Gedachten vlogen in wisseling hierheen en
daarheen en 't gesprek tusschen de jonge liedan
bleef voortduren, ook toen de oude gravin, moe
geworden en na een vruchteloos pogen om haar
geeuwen te onderdrukken, vreedzaam was in
geslapen. De vele uren durende rit leek Hugo
maar een oogenblik; hjj was gelukkig de ze
kerheid mee Daar huis te nemendat hjj
de dames in elk geval nog vaker ontmoeten
zou.
„Hoe vond je den jongen man?" vroeg de
moeder, toen beiden wegreden, nadat Hugo haar
bjj 'c instappen zijne hulp had verleend.
„Van aangename frisch'neid in zjjn opvattin
gen. Nog voordat hjj heeft gesproken, kan men
op zijn gezicht lezen wat in hem omgaat.//
20.000 man sterk moeten zij". Eu generaal
Clery onmachtig om de hoofdstad van
Natal afdoende tegen dit Boerenleger te
verdedigen.
Een firma in de City te Londen heeft
een bericht ontvangea dat Mafeking zich
aan de Boeren heeft overgegeven.
De Engelsche officieele menschen zijn
niet te spreken met uitgestreken gezich
ten ziet men ze sprakeloos naar de club
gaan. Het plan om Pretoria te nemen, de
forten af te breken, Transvaal te ontwa
penen, de kanonnen der Boeren naar En-
geand te zenden en dan den Boeren de wet
voorschrijven, dat alles is mislukt. Erger
nog, met schande overladendoor geheel
Europa veracht, zullen de Britten onmach
tig s'aan tegen een klein maar dapper
volk. Vreeseljjk voor het trutsche Albion.
In de Belgische Kamer legde T u r n é-
m o n t eene verklaring af vóór de stem
ming over Evenr. Vert. namens de socia
listen. Evenr. Vert. is onrechtvaardig, om
dat het op een onrecht-kiesstelsel berust.
Wij zullen de campagne tot verkrijging
van Algemeen Stemrecht vanaf heden be
ginnen. Met 70 tegen 63 stemmen en 8
onthoudingen is Evenr. Vert. daarop aan
genomen.
De voorzitter constateerde hierop dat
Evenr. Vert. door een minderheid (van het
geheele ledenaantal) is aangenomen. Hier
op ontstonden heftige incidenten. S m e e t s
en anderen gingen hard fluiten.
Beernaert stelde de censuur voor te
gen S m e e t 8, die met 93 tegen 31 stem
men gecensureerd werd.
Een voorstel van D e s t r e e, om de ver
kiezingen einde October te doen plaats heb
ben met het oog op de vele Vlaamsche
werklieden, die dan weer in het land zijn
teruggekeerd uit Frankrjjk, waar zjj tijde-
deljjk werk hebben (meest Daensisten} werd
//Niet waar zei de moeder. „Hjj bevalt mjj
zeer goed.//
Vera keek droomerig voor zich heen en zeide
in zich: //Welk een studie, het woeden en gol
ven der tegenstrjjdigste gevoelens in een men
schenhart na te gaan, te zien hoe zjj elkander
bestrjjden en opheffen. Deze Sonneck, bjjvoor-
beeld, hoe schoolmeesterachtig kan hjj niet zjjn
en daarbq zoo vurig. Het menschenhart verbergt
afgronden.//
Wanneer de dochter hoogdravend werd, ver
zonk de moeder altjjd in stilzwjjgen. Dat deed
zjj dan ook dezen keer.
X.
„Nu, was 't uitstapje de moeite waard
vroeg tante Regina, toen Hugo den dag na zjjn
terugkeer uit B zich in ooms huis op
het gewone uur bevond, dat hjj gewoonljjk alle
huisgenooten bjj elkaar zag. //Was het werkeljjk
wel de moeite waard, zoo ver te reizen, terwjjl
we hier philharmonie-concerten hebben, op welke
men alle corypheëen der kunst krjjgt te hooren.w
Hugo lachte; hjj wist, dat al pronkte zjjne
tante ook met hare voorliefde voor aesthetiache
genietingen, zjj die in werkeljjkheid toch voor
eene zeer outbeerljjke weelde hield, die alleen
rjjken zich dienden te gunnen en dat zjj het
zinneloos vond als een arme luitenant zich op
offeringen getroostte om zulke genietingen te
smaken.
„Ik was voldaan, neen in verrukking," ant
woordde hij, „ik kan in uw belang slechts be
treuren, dat u er niet geweest zjjt m
f WorU vervolgd)
